Κωνσταντίνος Μαζαράκης - Αινιάν

Κωνσταντίνος Μαζαράκης-Αινιάν
Ο Έλληνας οπλαρχηγός και μακεδονομάχος Κωνσταντίνος Μαζαράκης.
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Κωνσταντίνος Μαζαράκης (Ελληνικά)
Γέννηση	Κωνσταντίνος Ι. Μαζαράκης - Αινιάν 1869 Ναύπλιο
Θάνατος	31 Μαΐου 1949 Αθήνα
Εθνικότητα	Ελληνική
Χώρα πολιτογράφησης
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	Στρατηγός / οπλαρχηγός/μακεδονομάχος
Οικογένεια
Τέκνα	Ιωάννης Μαζαράκης-Αινιάν
Γονείς	Αγανίκη Αινιάνος (μητέρα), Ιωάννης Μαζαράκης(πατέρας)
Συγγενείς	Γεώργιος Μαζαράκης, Αλέξανδρος Μαζαράκης - Αινιάν, Περικλής Μαζαράκης, Αδριανή Μαζαράκη (αδέρφια)
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός	στρατηγός/Ελληνικός Στρατός
Πόλεμοι/μάχες	Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και Μακεδονικός Αγώνας
Σχετικά πολυμέσα

Ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης - Αινιάν (1869-1949) ήταν Έλληνας αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Έλαβε μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα με το ψευδώνυμο «καπετάν Ακρίτας» και ήταν ένας από τους κύριους οργανωτές του. Ανήλθε στο βαθμό του Αντιστράτηγου.

Βιογραφικό

Ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης-Αινιάν γεννήθηκε το 1869 στο Ναύπλιο. Γονείς του ήταν η Αγανίκη Αινιάνος και ο Ιωάννης Μαζαράκης. Ο πατέρας του ήταν Γενικός Αρχίατρος του Στρατού και η μητέρα του υπήρξε ποιήτρια και από τις πρώτες Αρσακειάδες. Αδέλφια του ήταν ο Γεώργιος Μαζαράκης, ο στρατηγός Αλέξανδρος Μαζαράκης-Αινιάν, ο βουλευτής Περικλής Μαζαράκης, και η Αδριανή Μαζαράκη. Ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης τέλειωσε το Γυμνάσιο στην Ιωνίδειο Σχολή του Πειραιά. Εισήλθε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, όπου και αποφοίτησε το 1890 και ορκίστηκε ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού. Υπηρέτησε διαδοχικά στο Σύνταγμα Πυροβολικού στην Αθήνα, στο Οπλοστάσιο του Ναυπλίου, και στη νεοσύστατη Χαρτογραφική Υπηρεσία. Στο Ναύπλιο γνωρίστηκε και συνδέθηκε στενά με τον Παύλο Μελά.

Δράση

Από τη συμμετοχή στον Πόλεμο του 1897 στο Μακεδονικό Αγώνα

Ο Μαζαράκης με στολή Μακεδονομάχου.

Ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης έλαβε μέρος στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 και διακρίθηκε στη μάχη του Δομοκού. Από τα πρώτα και δραστήρια μέλη της Εθνικής Εταιρείας, ο Μαζαράκης συνειδητοποίησε από νωρίς τους κινδύνους που διέτρεχε ο μακεδονικός Ελληνισμός από τη δραστηριότητα των Βουλγάρων και φρόντισε για την οργάνωση και αποστολή αντάρτικων σωμάτων στη Μακεδονία (1895-97). Το 1903 με τον Παύλο Μελά και τον Τσόντο Βάρδα έστειλαν στον Καραβαγγέλη, Μητροπολίτη Καστοριάς, τους 10 πρώτους Κρητικούς μακεδονομάχους. Όταν ο Λάμπρος Κορομηλάς τοποθετήθηκε γενικός πρόξενος της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη, κάλεσε επίλεκτους αξιωματικούς να πλασιώσουν το προξενείο. Ανάμεσά τους και τον Κωνσταντίνο Μαζαράκη, που εργάζεται ως υπάλληλος με το ψευδώνυμο Δήμος Στεργιάκης, αναλαμβάνοντας την οργάνωση δικτύου πληροφοριών και τη συγκρότηση μικρών ένοπλων ομάδων, στην Κεντρική Μακεδονία . Το 1905, συγκρότησε σώμα μακεδονομάχων και ως αρχηγός του ανταρτικού σώματος, με το όνομα «Καπετάν Ακρίτας», έδρασε κατά των Βουλγάρων κομιτατζήδων με επιτυχία, στην περιοχή του Βερμίου, και επέκτεινε τη δράση του στην Καρατζόβα. Εγκαταστάθηκε στην περιοχή Βερμίου Νάουσας, με πεδίο δράσης τα χωριά της λίμνης των Γιαννιτσών και το Ρουμουλούκι, καθώς και την Έδεσσα και την Άρνισσα. Κι άλλοι αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, εκτός του Κων/νου Μαζαράκη, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Τέλλος Άγρας, καθώς και οπλαρχηγοί από πολλές άλλες περιοχές, όπως ο Γεώργιος Τσόντος από την Κρήτη, ο Παναγιώτης Παπατζανετέας από τη Μάνη και άλλοι, έφτασαν στη μακεδονική γη και από κοινού με ντόπιους Έλληνες, σχημάτισαν αντάρτικες ομάδες. Η ένοπλη φάση του Μακεδονικού Αγώνα διακόπηκε το 1908 και ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης, μετά το Κίνημα των Νεότουρκων στάλθηκε στη Γαλλία για την παραλαβή των πρώτων λυόμενων ορειβατικών πυροβόλων.

Ελληνομακεδόνες αγωνιστές του σώματος του Μαζαράκη.

Ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης δεν υπήρξε αρχηγός ενός σημαντικού αντάρτικου σώματος κατά το Μακεδονικό αγώνα, αλλά ο συντονιστής της δράσης των ελληνικών αντάρτικων σωμάτων της κεντρικής και της δυτικής Μακεδονίας, και ο σύνδεσμος μεταξύ των ελληνικών προξενείων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου. Όπως όλοι οι αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, ανέλαβε δράση στη Μακεδονία με προσωνύμιο (καπετάν Ακρίτας), προκειμένου να μην αναγνωρίζεται. Παρ΄όλα αυτά δεν κατάφερε να κρατήσει την ταυτότητά του μυστική και έτσι η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να τον ανακαλέσει και να σταματήσει τη δράση του, καθώς αυτή έπρεπε να μείνει μυστική.

Βαλκανικοί Πόλεμοι

Κατά τη διάρκεια του έτους 1912-1913 ο Μαζαράκης συμμετείχε στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, και στη συνέχεια, στο Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους ο Μαζαράκης, ως λοχαγός, ανέλαβε τη γενική αρχηγία των εθελοντικών «Σωμάτων Προσκόπων» που συγκροτήθηκαν από παλιούς μακεδονομάχους. Με τα σώματα αυτά έλαβε μέρος στις μάχες των Στενών της Πέτρας προς Κατερίνη, της γέφυρας του Λουδία και του Αξιού κατά των Τούρκων, καθώς και στις συγκρούσεις της Νιγρίτας και του Παγγαίου έως το Νέστο και την Ξάνθη κατά των Βουλγάρων αργότερα.

Κωνσταντίνος Μαζαράκης

Περίοδος 1916-17

Το 1916, πρωτοστάτησε με τον Επαμεινώνδα (Παμίκο) Ζυμβρακάκη στο βενιζελικό "Κίνημα της Εθνικής Άμυνας» της Θεσσαλονίκης για την έξοδο της Ελλάδος στο πλευρό των Συμμάχων κατά τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, ως επιτελάρχης της μεραρχίας Σερρών (Πρώτη Ελληνική Μεραρχία που συγκροτήθηκε). Υπηρέτησε ως επικεφαλής της Διεύθυνσης Πυροβολικού στην επόμενη κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας. Τραυματίστηκε στη μάχη του Ραβινέ (1 Μαΐου 1917).

Περίοδος 1918-1920

Το 1918-19 και 1920 η δράση του Κων/νου Μαζαράκη συνδέεται με τη Θράκη. Το 1918 αμέσως μετά την ανακωχή, συνταγματάρχης πια, στάλθηκε στη Σόφια ως επικεφαλής της ελληνικής στρατιωτικής αποστολής. Από τη θέση αυτή συνέβαλε καίρια στην κατακύρωση της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα. Για τους επιτυχημένους του χειρισμούς προήχθη σε υποστράτηγο. Το 1919 τοποθετήθηκε αρχικά ως διοικητής της XVI Μεραρχίας στη Φλώρινα και λίγο αργότερα ανέλαβε τη σύσταση της Μεραρχίας στην Ξάνθη, με την οποία απελευθερώθηκε η Θράκη. Τα ξημερώματα της 14ης Μαΐου 1920 κατέπλευσαν στο λιμάνι στην Αλεξανδρούπολη(τότε Δεδέαγατς) τα πρώτα τμήματα της Μεραρχίας Ξάνθης (στρατηγείο μεραρχίας και 15ο Σώμα Πεζικού), με το οπλιταγωγό «Μυκάλη». Αμέσως άρχισε η αποβίβαση και η κατάληψη της πόλης. Τμήματα της μεραρχίας προωθήθηκαν προς την Ανατολή κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής. Την επομένη τελέστηκε δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλεως. Από τις 16 Μαΐου, τμήματα της Μεραρχίας Ξάνθης (15ο Σώμα Πεζικού) προωθήθηκαν προς Φέρες – Σουφλί – Διδυμότειχο. Άλλα σώματα Πεζικού μετακινήθηκαν από Ξάνθη-Κομοτηνή-Αλεξανδρούπολη. Μετά τη συνθήκη των Σεβρών (Ιούλιος 1920) η Μεραρχία Ξάνθης πήρε μέρος στην επιχείρηση της Πανόρμου (Προποντίδα) και εν συνεχεία στην κατάληψη της Ανατολικής Θράκης (Διάβαση Έβρου – Αδριανούπολη – Σαράντα Εκκλησιές, έως Τσατάλτζα και τη γραμμή Αίνου-Μηδείας). Μετά τις εκλογές, το Νοέμβριο του 1920, ο Μαζαράκης, ως βενιζελικός, απομακρύνθηκε από το στράτευμα και αυτοεξορίστηκε στην Κωνσταντινούπολη αρχικά και αργότερα στο Παρίσι. Επανήλθε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και ορίστηκε πρόεδρος της σχετικής ανακριτικής επιτροπής.

Περίοδος 1925-1945

Κατά τη δικτατορία 1925-26 του Θεόδωρου Πάγκαλου, ο Μαζαράκης φυλακίστηκε. Το 1926 αποστρατεύθηκε με το βαθμό του αντιστρατήγου. Αργότερα το 1928 εκλέχτηκε βουλευτής Πέλλης. Το 1934 ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία και συμμετείχε στο Συμβούλιο Αντιστρατήγων για την τακτοποίηση της Επετηρίδας των Αξιωματικών. Στις εκλογές του 1936 ήταν υποψήφιος βουλευτής στην εκλογική περιφέρεια Θεσσαλονίκης με τη φασιστικών τάσεων «Εθνική Ένωση «Ελλάς»», η οποία θεωρούσε ότι «αντιπροσωπεύει ό,τι ιδανικά περιέχονται στα εθνικά ιδεώδη». Έλαβε 189 σταυρούς προτίμησης και απέτυχε να εκλεγεί. Σύμφωνα με το γιο του Μαζαράκη, ο παλιός συμμαθητής του, Ιωάννης Μεταξάς, του προσέφερε τη θέση του υπουργού Αεροπορίας στην κυβέρνησή του, αλλά τελικά δεν έγινε υπουργός, καθώς έθεσε ως όρους της αποδοχής της πρότασης την άρση της λογοκρισίας και την επάνοδο στο στράτευμα των απότακτων στρατιωτικών του Κινήματος του '35. Μετά την απελευθέρωση από τα κατοχικά στρατεύματα τάχθηκε υπέρ της επανόδου του βασιλιά Γεωργίου Β΄ στην Ελλάδα και κατά τα Δεκεμβριανά το σπίτι του ανατινάχθηκε με αποτέλεσμα την απώλεια οικογενειακών κειμηλίων από την επανάσταση του 1821 και κατοπινών πολέμων.

Απομνημονεύματα και εκδόσεις

Το 1920 ο Μαζαράκης συνέταξε ένα κείμενο απομνημονευμάτων στη δημοτική το οποίο παρέδωσε στην Πηνελόπη Δέλτα, στο Αρχείο Μακεδονικού Αγώνα της οποίας διασώζεται σε ένα χειρόγραφο 74 φύλλων. Το κείμενο μεταφέρθηκε στην καθαρεύουσα από το Μαζαράκη και το 1937 δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στα οκτώ πρώτα τεύχη του περιοδικού του Κωνσταντίνου Σνωκ Μήνες και στη συνέχεια αυτοτελώς κάποια στιγμή μεταξύ του 1937 και του 1940 σε δύο εκδόσεις με ίδιο κείμενο αλλά διαφορετική στοιχειοθεσία με τον τίτλο Κ. Ι. Μαζαράκη-Αινιάνος (Στρατηγού) Μακεδονικός Αγών (1903-1908) με πρόλογο και επίλογο του συγγραφέα. Στην έκδοση του 1937 ο Μαζαράκης απάλειψε κάποιες κριτικές αναφορές του αρχικού χειρογράφου του προς τη βασιλική οικογένεια, συναδέλφους του αξιωματικούς και το Βενιζέλο. Στο αρχείο της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας Ελλάδος απόκειται τμήμα του ημερολογίου του Μαζαράκη για τους μήνες Απρίλιο, Μάιο και Αύγουστο του 1905 και ένα τετράδιο του Μαζαράκη με τον τίτλο Επεισόδια Μακεδονικά, που συνδυάζει ημερολογιακές καταγραφές της περιόδου 1904-5 με αναμνήσεις του σε άτακτη χρονολογική σειρά («στιγμιότυπα») από το 1897 ως το 1919, και μία δαχτυλογραφημένη μορφή του ίδιου κειμένου δίχως τίτλο.

Μετά το θάνατο του Μαζαράκη συγκροτήθηκε με βάση το τετράδιό του και την έκδοση απομνημονευμάτων του 1937 ένα κείμενο, στη δαχτυλόγραφη μορφή του οποίου, που σώζεται στο αρχείο της ΙΕΕΕ, γίνανε μια σειρά χειρόγραφες διορθώσεις. Στη μορφή του αυτή, μαζί με επιπλέον διορθώσεις και απαλείψεις, το κείμενο χρησίμευσε για δύο εκδόσεις των απομνημονευμάτων του Μαζαράκη από το ΙΜΧΑ, καμία από τις οποίες δεν αναφέρει την έκδοση του 1937. Η πρώτη έκδοση έγινε το 1963 αυτοτελώς με τον τίτλο Ο Μακεδονικός Αγώνας (Αναμνήσεις) με τον αρχικό πρόλογο του συγγραφέα από την έκδοση του 1937 και ένα προλογικό σημείωμα του γιου του, Ιωάννη, και η δεύτερη τον Οκτώβριο του 1984 μαζί με απομνημονεύματα άλλων πέντε μακεδονομάχων που είχαν εκδοθεί από το ΙΜΧΑ την περίοδο 1957-1963 με τον τίτλο Ο Μακεδονικός Αγώνας με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 80 ετών από την έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα, αυτή τη φορά χωρίς τον πρόλογο του 1937, αλλά έναν πρόλογο του τότε διευθυντή του ΙΜΧΑ Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, όπου αναφέρεται πως «η επανέκδοση βασίστηκε στην πιστή μεταγραφή των κειμένων της πρώτης δημοσιεύσεως». Οι τροποποιήσεις του αρχικού κειμένου του Μαζαράκη από τους επιμελητές των εκδόσεων αυτών συνίσταντο σε μικρής σημασίας λεκτικές ή συντακτικές διορθώσεις, μεταφράσεις σλαβικών τοπωνυμίων σε ελληνικά και αλλοιώσεις, αφαιρέσεις ή προσθήκες σε μια σειρά από κρίσιμα σημεία όπου το έκριναν αναγκαίο, με αποτέλεσμα την αλλοίωση του νοήματος του αρχικού κειμένου σε ό,τι έχει να κάνει μεταξύ άλλων με τον εθνικό και γλωσσικό χαρακτήρα ατόμων και οικισμών που εμφανίζονται στα απομνημονεύματα.

Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν επίσης τα έργα του:

1. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13 – Τα Σώματα Προσκόπων (Έτος Έκδοσης: 1966)
2. Έκθεσις Ανακριτικής Επιτροπής Μικράς Ασίας (Έτος Έκδοσης: 1976)

Φωτογραφίες

• 
  Κωνσταντίνος Γαρέφης και Κωνσταντίνος Μαζαράκης
• 
  Ο Κωνσταντίνος Μαζαράκης μαζί με τους καβάσηδες (φύλακες) του προξενείου, κρατώντας τη μια μηχανή στο χέρι, φωτογραφίζεται από τη δεύτερη μηχανή του προξενείου στις σκαλωσιές της υπό ανέγερση μητρόπολης Θεσσαλονίκης (ναός Γρηγορίου Παλαμά). Στη φωτογραφία διακρίνονται και μερικά παιδιά.
• 
  Κωνσταντίνος Γαρέφης και Κωνσταντίνος Μαζαράκης
• 
  Πολεμιστής του ένοπλου σώματος του Μαζαράκη

Βιβλιογραφία

• Καράβας, Σπύρος (2014). Μυστικά και παραμύθια από την ιστορία της Μακεδονίας. Αθήνα: Βιβλιόραμα. 
• Δήμος Αλεξανδρούπολης, ΄΄Πρόσωπα & Μορφές της Αλεξανδρούπολης΄΄, Αθήνα, 2007
• Μεγάλη Στρατιωτικὴ καὶ Ναυτικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία. Tόμος Τέταρτος: Καβάδης–Μωριάς. Ἀθήναι: Ἔκδοσις Μεγάλης Στρατιωτικῆς καὶ Ναυτικῆς Ἐγκυκλοπαιδείας. 1929, σελ. 424. OCLC 31255024. 

Διαβάστε επίσης

• Καράβας, Σπύρος (1999). «Το παλίμψηστο των αναμνήσεων του καπετάν Ακρίτα». Τα Ιστορικά 31: 291-330.