Κυριάκι Βοιωτίας
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 38°21′N 22°47′E / 38.350°N 22.783°E
| Κυριάκι | |
|---|---|
 | |
Χάρτης  | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Αποκεντρωμένη Διοίκηση | Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας |
| Περιφέρεια | Στερεάς Ελλάδας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Βοιωτίας |
| Δήμος | Λεβαδέων |
| Δημοτική Ενότητα | Κυριακίου |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Στερεά Ελλάδα |
| Νομός | Βοιωτίας |
| Υψόμετρο | 760 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 1.709 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 320 06 |
| Τηλ. κωδικός | 2267 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Το Κυριάκι είναι ορεινό χωριό του Νομού Βοιωτίας. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 760 μέτρων στις βορειοδυτικές πλαγιές του Ελικώνα. Το Κυριάκι αποτελεί δημοτική ενότητα του Δήμου Λεβαδέων, με πέντε οικισμούς. Ο πληθυσμός του ήταν 1.709 κάτοικοι κατά την απογραφή του 2021.
Γεωγραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Κυριάκι απέχει 18 χιλ. περίπου από τη Λειβαδιά, έδρα του ομώνυμου δήμου και πρωτεύουσα του νομού Βοιωτίας. Συνδέεται επίσης οδικώς με τα χωριά Στείρι και Αγία Άννα. Είναι περιτριγυρισμένο από δάσος κεφαλλονίτικης ελάτης. Παρά το μεγάλο του υψόμετρο, βρίσκεται πολύ κοντά στη θάλασσα καθώς απέχει λίγα χιλιόμετρα από τις βόρειες ακτές του Κορινθιακού κόλπου.
Πολλά σημαδεμένα ορειβατικά μονοπάτια, βυζαντινά και μεταβυζαντινά ξωκλήσια βρίσκονται διάσπαρτα στα γεωγραφικά του όρια. Το χειμώνα χιονίζει πολύ συχνά.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αρχαία ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Κυριάκι βρίσκεται στο ίδιο χώρο που την αρχαιότητα βρισκόταν η φωκική πόλη Φλυγόνιο, με την ακρόπολη της το σημερινό Παλιόκαστρο.[1].
Το Φλυγόνιο ήταν μία από τις πόλεις που κατέστρεψε ο περσικός στρατός του Ξέρξη στο πέρασμά του από τη Φωκίδα.[2] Καταστράφηκε επίσης και το 346 π.Χ. στον Γ΄ Ιερό Πόλεμο από τον Φίλιππο Β΄ τον Μακεδόνα, μαζί με άλλες φωκικές πόλεις, εφαρμόζοντας την ποινή που επέβαλαν οι Αμφικτύονες των Δελφών στους Φωκείς, επειδή καλλιεργούσαν μέρος της κοιλάδας της Άμφισσας που θεωρείτο ότι ανήκε στο ιερό μαντείο, όπως αναφέρει ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας.
Νεότερη και πρόσφατη ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, οι Κυριακάτες[3] πολέμησαν στο πλευρό των οπλαρχηγών της Ρούμελης Διάκου, Μπούσγου και Οδυσσέα Ανδρούτσου[εκκρεμεί παραπομπή].
- Οι Κυριακάτες συμμετέχουν στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913 και στη Μικρασιατική Εκστρατεία.
- Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί Κυριακάτες έδωσαν την ζωή τους στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940. Στην Κατοχή το Κυριάκι κάηκε τρεις φορές: Στις 25-5-1943 από τους Ιταλούς και στις 3-10-1943 και 26-4-1944 από τους Γερμανούς[εκκρεμεί παραπομπή]. Στις 25 Απριλίου 1944, άμαχοι από το Κυριάκι εκτελέστηκαν, μαζί με άλλους Έλληνες, στη θέση Καρακόλιθος, στον δρόμο Λειβαδιάς - Δελφών.
- Κατά τον Εμφύλιο πόλεμο (1946 - 1949) η περιοχή ήταν θέατρο πολλών συγκρούσεων με μεγάλες καταστροφές[εκκρεμεί παραπομπή].
Δημογραφικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 2011 αναφέρεται ο πραγματικός πληθυσμός της απογραφής.
| Χρονολογία | πληθυσμός Κυριακίου |
πληθυσμός Άγ. Αθανασίου |
πληθυσμός Καρυωτίου |
πληθυσμός Παναγίας Καλαμιώτισσας |
πληθυσμός Ταρσoύ |
|---|---|---|---|---|---|
| 1466 | 28 σπίτια [4] | ||||
| 1506 | 24 σπίτια [4] | ||||
| 1521 | 59 σπίτια [5] | ||||
| 1835 | 539 [6] | ||||
| 1861 | 875 [7] | ||||
| 1879 | 1077 [7] | ||||
| 1889 | 619 [7] | ||||
| 1896 | 1109 [7] | ||||
| 1907 | 1315 [7] | ||||
| 1920 | 1559 | ||||
| 1928 | 1441 | ||||
| 1940 | 1437 | ||||
| 1951 | 2015 | ||||
| 1961 | 2123 | ||||
| 1971 | 1823 | 184 | 151 | 238 | |
| 1981 | 2046 | 59 | 164 | 51 | |
| 1991 | 2148 | 57 | 80 | 140 | 57 |
| 2001 | 2194 [8], (α/α 03620000) | 15 | 72 | 91 | 48 |
| 2011 | 2185 [9], (α/α 8266) | 11 | 12 | 73 | 17 |
Αρβανίτικη γλώσσα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Κυριάκι είναι δίγλωσσο χωριό του οποίου οι κάτοικοι μιλούν τα αρβανίτικα, παράλληλα με την ελληνική γλώσσα. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960 τα αρβανίτικα ήταν η κύρια γλώσσα τους. Σήμερα η γλώσσα ομιλείται μόνο από τους μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους, λόγω της σταδιακής αφομοίωσης των ομιλητών της.
Αθλητισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Α.Ο. Κυριακίου, ποδόσφαιρο
- Νέος ΠΑΟΚ Κυριακίου, ποδόσφαιρο.
- Αστέρας Κυριακίου.
Προσωπικότητες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Προσωπικότητες που γεννήθηκαν στο Κυριάκι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ευθύμιος Πλατής (1864 - 1934), Μητροπολίτης Φαναρίου και Θεσσαλιώτιδος. Πρόεδρος Αριστίνδην Ιεράς Συνόδου
- Χρήστος Μπαρμπέρης (1913 - 2007), Έλληνας πολιτικός
- Κώστας Τσάνας (1967 - ), πρώην ποδοσφαιριστής, νυν προπονητής των εθνικών Ελλάδας Νέων (U19), Ελπίδων και υπηρεσιακός της εθνικής Ανδρών (2014)
- Ανδρέας Σ. Τσούρας (1928 - ), Λογοτέχνης και ποιητής
- Γιάννης Μίχας (1954 - ), Έλληνας πολιτικός και ζωγράφος
- Τάκης Γκώνιας, πρώην ποδοσφαιριστής
Προσωπικότητες που κατάγονται από το Κυριάκι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Θανάσης Τσούρας, Έλληνας πολιτικός[10] .
- Λουκάς Μπελούλιας ή Κακαράπης, Αρχιληστής.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Stephanus (Byzantinus), Wilhelm Xylander "De Urbibus". Εκδότης ex officina Oporiniana, 1568. σελ 305.
- ↑ Βικιθήκη, Παυσανία Ελλάδος περιήγησις/Φωκικά, Λοκρών Οζόλων τὰς δὲ αὐτῶν ἡ στρατιὰ καταπρήσασα ἡ μετὰ Ξέρξου γνωριμωτέρας ἐς τὸ Ἑλληνικὸν ἐποίησεν, Ἐρωχὸν καὶ Χαράδραν καὶ Ἀμφίκλειαν καὶ Νεῶνας καὶ Τεθρώνιον καὶ Δρυμαίαν. αἱ δὲ ἄλλαι πλήν γε δὴ Ἐλατείας τὰ πρότερα οὐκ ἐπιφανεῖς ἦσαν, Τραχίς τε ἡ Φωκικὴ καὶ Μεδεὼν ὁ Φωκικὸς καὶ Ἐχεδάμεια καὶ Ἄμβροσσος καὶ Λέδων καὶ Φλυγόνιον ἔτι καὶ Στῖρις.
- ↑ Οι Κυριακάτες αγωνιστές του ΄21 ήταν οι στρατιώτες: Δαλιάννης Λουκάς, Κινέσας ή Κωνσταντίνου Αποστόλης, Κόλλιας Δημητράκης, Κουτός Λέοντος (μοναχός) Κώτσου Γιώργης, Λαζάρου Δήμος, Λαζάρου Λουκάς, Λαζάρου Νίκος, Οικονόμου Αλέξαντρος, Παπαδήμος Γιώργης (ιερέας), Πλατής Δημήτρης, Πούλος Κώστας, Πούλος Σπύρος, Τζαμάλας Αναστ. Παύλος.
- ↑ 4,0 4,1 Βλ. πίνακα «Μαρτυρίες για τον πληθυσμό και την εθνολογική σύνθεση οικισμών της επαρχίας Λειβαδιάς κατά τον 15ο–16ο αιώνα» στην 3η σελ. του pdf lebadeia2, αναρτημένου στον ιστότοπο του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΙΙΕ/ΕΙΕ). Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2021. Ο πληθυσμός στα στοιχεία των ετών 1466 και 1506 αναφέρεται ως αλβανικός.
- ↑ Βλ. πίνακα «Οικισμοί Λειβαδιάς με βάση το φορολογικό κατάστιχο του 1521», σελ. 8 του pdf lebadeia2, ό.π. Καταγράφονται 5 άγαμοι άνδρες και 5 χήρες· δεν υπάρχει αναφορά σε εθνολογική σύνθεση των νοικοκυριών.
- ↑ [1][νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Βλ. πίνακα «Πληθυσμός παρχίας Λιβαδειάς κατά δήμους και οικισμούς», σελ. 2 του pdf lebadeia3, στον ιστότοπο του ΙΙΕ/ΕΙΕ. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2021.
- ↑ [2][νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 9 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2015.
- ↑ «Σκηνές ροκ στο Περιστέρι». Τα Νέα. 9 Φεβρουαρίου 2004.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Παυσανίας, «Φωκικά»
- Φώτης Ντάσιος, «Έρευνες στη νοτιοανατολική Φωκίδα», Φωκικά Χρονικά, Τόμος Ε΄, 1994
- Φώτης Ντάσιος, «Συμβολή στην τοπογραφία της Αρχαίας Φωκίδας», Φωκικά Χρονικά 4, 1992
- Τάκης Λάππας «Λειβαδιά και Λειβαδίτες στο Εικοσιένα Αρχειοθετήθηκε 2015-06-05 στο Wayback Machine.» 1971 σελ. 197, 199.
- Θεοφάνης Εμμ. Καλαϊτζάκης «Η ανατολική Στερεά Ελλάδα και η Βοιωτία στον ύστερο μεσαίωνα», ISBN 960-7290-81-X, σελ. 106, 109, 119, 123, 136, 142, 156, 181 και 184.
- Ευθύμιος Δάλκας «Λειβαδιά Β, Ιστορικοί περίπατοι στα Δυτικά της[νεκρός σύνδεσμος]» - 1983, σελ. 106-108.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- GTP - Greek Travel Pages
- Βοιωτικός Κόσμος - Κυριάκι Βοιωτίας
- Ιστότοπος για το Κυριάκι Βοιωτίας: kiriakivillage.gr