Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ζαν-Φρανσουά ντε Γκαλώπ, κόμης του Λαπερούζ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ζαν-Φρανσουά ντε Γκαλώπ, κόμης του Λαπερούζ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Jean-François de La Pérouse (Γαλλικά)
Γέννηση23  Αυγούστου 1741[1][2][3]
Château du Gô[4]
Θάνατος31  Δεκεμβρίου 1788[5]
Βανικόρο[6][7]
Τόπος ταφήςΒανικόρο[8]
Χώρα πολιτογράφησηςΓαλλία[9]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓαλλικά[6][7]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταεξερευνητής[10]
στρατιωτικός[11][5]
θαλασσοπόρος[12]
αξιωματικός[12]
Περίοδος ακμής1756[13]
Οικογένεια
ΣύζυγοςΕλεονόρ Μπρουντού (από 1783)[4]
ΓονείςVictor Joseph de Galaup[4][5] και Marguerite de Rességuier[4][5]
ΑδέλφιαMarianne Jacquette de Galaup[13]
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατόςΑρχιπλοίαρχος/Γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό
Πόλεμοι/μάχεςΕπταετής Πόλεμος
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΙππότης του Βασιλικού και Στρατιωτικού Τάγματος του Αγίου Λουδοβίκου
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ζαν-Φρανσουά ντε Γκαλώπ, κόμης του Λαπερούζ ή κόμης ντε Λα Περούζ (Jean François de Galaup, comte de Lapérouse, 23 Αυγούστου 1741 – 1788;) ήταν Γάλλος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού της χώρας του και σημαντικός εξερευνητής, ο οποίος χάθηκε με την αποστολή του ενώ εξερευνούσε την Ωκεανία.[14]

Οικογένεια, σπουδές και πολεμική δράση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Λαπερούζ οδήγησε στη νίκη τη φρεγάτα Αστραία στη Ναυμαχία του Λούισμπουργκ (1781). Πίνακας του Auguste-Louis de Rossel de Cercy.

Ο Ζαν-Φρανσουά ντε Γκαλώπ γεννήθηκε κοντά στο Αλμπί της νότιας Γαλλίας.[15] Πατέρας του ήταν ο Βικτόρ-Ζοζέφ ντε Γκαλώπ (1709-1784), από παλαιά οικογένεια της περιοχής, και μητέρα του η Μαργκερίτ ντε Ρεσεγκυέ (Marguerite de Rességuier, 1717-1788), κόρη του Ζαν-Ζακ Ρεσεγκυέ (1662-1725), ανώτατου αξιωματικού του γαλλικού στρατού. Το Lapérouse ήταν η ονομασία μιας οικογενειακής ιδιοκτησίας και ο Ζαν-Φρανσουά την προσέθεσε στο επώνυμό του.[16] Ο Ζαν Φρανσουά ήταν ο πρωτότοκος από δέκα αδέλφια, 5 αγόρια και 5 κορίτσια.

Πήγε σε κολέγιο των Ιησουιτών και μετά, σε ηλικία 15 ετών, εισάχθηκε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων στη Βρέστη. Το 1757 κατατάχθηκε στο πλοίο Célèbre και συμμετέσχε σε προμηθευτική αποστολή στο Φρούριο του Λούισμπουργκ της Νέας Γαλλίας. Ο Λαπερούζ επίσης έλαβε μέρος σε δεύτερη προμηθευτική αποστολή εκεί το επόμενο έτος, αλλά καθώς ο Επταετής Πόλεμος είχε επεκταθεί, το φρούριο βρισκόταν υπό πολιορκία, οπότε η αποστολή υποχρεώθηκε να πλεύσει γύρω από τη Νέα Γη, ώστε να αποφύγει τις αγγλικές περιπόλους.

Στις 20 Νοεμβρίου 1759 ο Λαπερούζ τραυματίσθηκε στη Ναυμαχία του Κιμπερόν, κατά την οποία υπηρετούσε επί του πλοίου Formidable. Παραδόθηκε με το πλοίο και κρατήθηκε αιχμάλωτος για λίγο, προτού επαναπατρισθεί στη Γαλλία, ανταλλαχθείς επισήμως τον Δεκέμβριο του 1760.[17] Συμμετέσχε σε μία απόπειρα των Γάλλων να αποκτήσουν τον έλεγχο της Νέας Γης το 1762, φεύγοντας με τον στόλο όταν ισχυρές αγγλικές δυνάμεις κατέφθασαν.

Μετά τη Γαλλοαμερικανική Συμμαχία, ο Λαπερούζ πολέμησε εναντίον του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού στα ανοικτά των αμερικανικών ακτών και κυβέρνησε νικηφόρα τη φρεγάτα L'Astrée στη Ναυμαχία του Λούισμπουργκ, στις 21 Ιουλίου 1781. Κατόπιν νικήσε την αγγλική φρεγάτα Ariel στις Δυτικές Ινδίες, οπότε προάχθηκε σε αρχιπλοίαρχο. Στη συνέχεια, τον Δεκέμβριο του 1781 συνόδευσε μία νηοπομπή στις Δυτικές Ινδίες, έλαβε μέρος στη Ναυμαχία του Αγίου Χριστοφόρου τον Φεβρουάριο του 1782 και μετά στη Ναυμαχία της Ντομινίκας εναντίον της μοίρας του Ναυάρχου Ρόντνεϋ. Τον Αύγουστο του 1782 ο Λαπερούζ έγινε διάσημος εκπορθώντας δύο αγγλικά φρούρια (του Πρίγκιπα της Ουαλίας και της Υόρκης) στις ακτές του Κόλπου Χάντσον. Τότε επέτρεψε στους άνδρες τους να φύγουν στην Αγγλία με αντάλλαγμα μία υπόσχεση για την απελευθέρωση Γάλλων αιχμαλώτων που εκρατούντο στην Αγγλία. Την επόμενη χρονιά η οικογένειά του έδωσε τελικώς τη συγκατάθεσή της στον γάμο του με τη Λουίζ-Ελεονόρ Μπρουντού (Louise-Eléonore Broudou), μία νεαρή Κρεολή που είχε συναντήσει στο Ιλ ντε Φρανς, τον σημερινό Μαυρίκιο[18] οκτώ χρόνια νωρίτερα.[19]

Οι εξερευνήσεις του ανά τον κόσμο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ δίνει οδηγίες στον Λαπερούζ στις 29 Ιουνίου 1785. Πίνακας του Νικολά-Αντρέ Μονσιώ (1817), Ανάκτορο των Βερσαλλιών.

Στόχοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Λαπερούζ διορίσθηκε το 1785 από τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ και από τον Υπουργό των Ναυτικών μαρκήσιο ντε Castries, ως επικεφαλής μιας εξερευνητικής αποστολής γύρω από τη Γη, καθώς πολλές χώρες εκείνη την περίοδο άρχιζαν ταξίδια επιστημονικών εξερευνήσεων.

Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ και η αυλή του είχαν παρακινηθεί προς τούτο από μία πρόταση του γεννημένου στην Ολλανδία Αγγλογερμανού εμπόρου Γουίλιαμ Μπολτς. Ο Σαρλ Πιερ Κλαρέ ντε Φλεριέ (Claret de Fleurieu), Διοικητής Λιμένων και Ναυστάθμων, δήλωσε σε γραπτό υπόμνημά του προς τον βασιλέα: «οι πιθανές ωφέλειες από ένα ταξίδι εξερευνήσεως... με έχουν καταστήσει ευεπίφορο προς τις απόψεις τις οποίες μου εξέφρασε ο Κύριος Μπολτς ως προς το ως άνω εγχείρημα.». Αλλά ο ντε Φλεριέ έγραφε επίσης: «Δεν προτείνω ωστόσο καθόλου το σχέδιο για αυτό το ταξίδι όπως το συνέλαβε ο Κύριος Μπολτς.»[20]

Ως στόχοι της εξερευνητικής αποστολής τέθηκαν η συμπλήρωση των εξερευνήσεων στον Ειρηνικό Ωκεανό του Τζέιμς Κουκ (τον οποίο θαύμαζε ο Λαπερούζ), η διόρθωση και η συμπλήρωση των χαρτών της περιοχής, η σύναψη εμπορικών συμβολαίων, το άνοιγμα νέων θαλάσσιων γραμμών και ο εμπλουτισμός της γαλλικής επιστήμης και των γαλλικών επιστημονικών συλλογών. Επομένως οι σκοποί της αποστολής ήταν γεωγραφικοί, επιστημονικοί, εθνολογικοί, οικονομικοί (αναζήτηση ευκαιριών για φαλαινοθηρία ή εμπόριο γούνας) και πολιτικοί (απώτερα η εγκαθίδρυση γαλλικών βάσεων ή η αποικιακή συνεργασία με τους Ισπανούς συμμάχους στις Φιλιππίνες). Επρόκειτο να εξερευνήσουν τόσο τον βόρειο όσο και τον νότιο Ειρηνικό, συμπεριλαμβανομένων των ακτών της Άπω Ανατολής και της Αυστραλίας, και να στείλουν αναφορές μέσω των υπαρχόντων ευρωπαϊκών σταθμών στον Ειρηνικό. Τα πλοία της αποστολής του Λαπερούζ ήταν το Πυξίς (La Boussole) και το Αστρολάβος (Astrolabe, υπό τον πλοίαρχο Φλεριό ντε Λανγκλ)[18], αμφότερα με εκτόπισμα 500 τόνων.

Προετοιμασίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από τον Μάρτιο του 1785 ο Λαπερούζ πρότεινε να σταλεί στο Λονδίνο ο Πωλ Μερώ Μονερόν (Mérault Monneron), που είχε επιλεγεί ως αρχιμηχανικός της αποστολής, ώστε να μάθει για τα μέτρα κατά του σκορβούτου που συνιστούσε ο Κουκ, για τα αντικείμενα ανταλλαγής που χρησιμοποιούσε ο Κουκ στις επαφές του με ιθαγενείς, αλλά και για να αγοράσει επιστημονικά όργανα. Αυτό και έγινε. Το γνωστότερο πρόσωπο που είχε επιζήσει από τις αποστολές του Κουκ, ο φυσιοδίφης Τζόζεφ Μπανκς, μεσολάβησε στη Βασιλική Εταιρεία ώστε να προμηθευθεί για λογαριασμό του Μονερόν δύο κεκλιμένες πυξίδες που είχε ο Κουκ. Εφοδιασμένος με έναν κατάλογο που είχε καταρτίσει ο Σαρλ Πιερ Κλαρέ ντε Φλεριέ, ο Μονερόν αγόρασε και επιστημονικά όργανα (συν δύο εξάντες νέου τύπου που δεν συμπεριλαμβάνονταν στον κατάλογο).

Απέμενε το σημαντικότερο, η επιλογή των μελών των πληρωμάτων των δύο πλοίων. Ο Λαπερούζ επέλεξε άνδρες που έτρεφαν εκτίμηση προς τον ίδιο. Μεταξύ των 114 που επιλέχθηκαν για το πρώτο πλοίο, ήταν οι εξής δέκα επιστήμονες: ο αστρονόμος και μαθηματικός Ζοζέφ Λεπώτ Νταγκελέ (1751–1788)[21], ο γεωλόγος Ρομπέρ ντε Λαμανόν, ο βοτανολόγος Λαμαρτινιέρ (Joseph Hugues Boissieu La Martinière), ένας φυσικός, ένας γεωγράφος-φυσιοδίφης και τρεις ειδικοί σχεδιαστές (ο Γκασπάρ Ντυσέ ντε Βανσύ και ένας θείος και ανεψιός ονόματι Prévost).[22] Επίσης, ο γιατρός του πλοίου και ο ορυκτολόγος και ιερέας Ζαν-Αντρέ Μονγκέ (Jean-André Mongez).

Μεταξύ των ανδρών που είχαν κάνει αίτηση για την αποστολή ήταν και ένας δεκαεξάχρονος Κορσικανός ονόματι Ναπολεόν Μποναπάρτ, ο μετέπειτα γνωστός ως «Μέγας Ναπολέων».[23] Τότε ήταν ανθυπολοχαγός της στρατιωτικής ακαδημίας των Παρισίων και μπήκε στον προκαταρκτικό κατάλογο, αλλά τελικώς δεν επιλέχθηκε για την αποστολή και έμεινε στη Γαλλία. Εκείνη την περίοδο, ενδιαφερόταν να υπηρετήσει στο ναυτικό αντί του στρατού ξηράς λόγω της ικανότητάς του στα μαθηματικά και τις βολές, αμφότερα εκτιμώμενα τότε περισσότερο στα πολεμικά πλοία.

Οι υπολογισμοί του γεωγραφικού μήκους θα γίνονταν με βάση ρολόγια ακριβείας και τη γωνία μεταξύ Ηλίου και Σελήνης, μαζί με τριγωνισμούς με θεοδόλιχο μετρήσεων από το πλοίο, η ίδια μέθοδος με αυτή του Κουκ. Αυτή η μέθοδος προσέδωσε στη χαρτογράφηση ένα επίπεδο επιστημονικής ακρίβειας. Ενώπιον της συνεχούς νεφώσεως και ομίχλης της βορειοδυτικής ακτής της Βόρειας Αμερικής, ο Λαπερούζ, όπως και ο Κουκ, δεν κατόρθωσε να συντάξει πλήρεις χάρτες, ωστόσο κατόρθωσε να συμπληρώσει ορισμένα από τα κενά στη χαρτογράφησή της.

Στη Χιλή και στη Χαβάη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Προτομή του Λαπερούζ στο ναυτικό μουσείο της Βρέστης

Ο Λαπερούζ ανεχώρησε τελικώς με 220 άνδρες από τη Βρέστη την 1η Αυγούστου του 1785 και διέσχισε ομαλά τον Ατλαντικό Ωκεανό[18], πέρασε το Ακρωτήριο Χορν και διερεύνησε την ισπανική αποικιακή κυβέρνηση στο Κυβερνείο της Χιλής.[24] Στις 9 Απριλίου 1786 έφθασε στο Νησί του Πάσχα[25] και δύο ημέρες αργότερα απέπλευσε για τις Νήσους Σάντουιτς, τη σημερινή Χαβάη[24], όπου έγινε ο πρώτος Ευρωπαίος στην ιστορία που πάτησε το πόδι του στο νησί Μάουι.

Στην Αλάσκα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Λαπερούζ ανεχώρησε κατόπιν για την Αλάσκα, όπου έπιασε ακτή κοντά στο Όρος Σεντ Ελίας στα τέλη Ιουνίου του 1786[24] και εξερεύνησε τη γύρω περιοχή. Στις 13 Ιουλίου 1786 μία μαούνα και δύο βάρκες της αποστολής με 21 άνδρες χάθηκαν στα δυνατά ρεύματα του κόλπου που αποκλήθηκε Port des Français από τον Λαπερούζ, αλλά σήμερα είναι γνωστός ως Κόλπος Λιτούγια.[26] Μέλη της αποστολής επισκέφθηκαν τη φυλή Τλίνγκιτ.[27] (Αυτή η συνάντηση αναπαραστήθηκε με ηθοποιούς στο 13ο επεισόδιο της αστρονομικής σειράς του Καρλ Σέιγκαν Cosmos: A Personal Voyage.) Στη συνέχεια ο Λαπερούζ κατευθύνθηκε προς τα νότια εξερευνώντας τη βορειοδυτική ακτή της ηπείρου και τα εξωτερικά νησιά της σημερινής Βρετανικής Κολομβίας.[28]

Στην Καλιφόρνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αποστολή του Λαπερούζ απέπλευσε μεταξύ 10 και 30 Αυγούστου, παραπλέοντας την ακτή μέχρι την τότε ισπανική επαρχία της Καλιφόρνιας. Πιθανόν να παρατήρησε τη μοναδική στους ιστορικούς χρόνους έκρηξη του Ηφαιστείου Σάστα στις 7 Σεπτεμβρίου 1786, αλλά αυτό είναι αμφιλεγόμενο.[29] Αγκυροβόλησε στο Πρεζίντιο του Σαν Φρανσίσκο αρκετά ώστε να συντάξει χάρτη του περιγράμματος του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο (Plan du port de St. François, situé sur la côte de la Californie septentrionale = «Χάρτης του Λιμένος του Αγίου Φραγκίσκου, στην ακτή της Βορείου Καλιφορνίας»). Κατόπιν εισέπλευσε στον Κόλπος του Μοντερέι και στο εκεί ισπανικό οχυρό στις 14 Σεπτεμβρίου 1786.[30] Επισκέφθηκε τους ισπανικούς οικισμούς, τα ράντσα και τις ιεραποστολές. Κράτησε σημειώσεις κρίσιμης σημασίας για τον σύγχρονο ιστορικό σχετικώς με τη συμπεριφορά των ιεραποστόλων προς τους ιθαγενείς Ινδιάνους και τη μετεγκατάστασή τους σε οικισμούς που κτίσθηκαν από τους Ισπανούς. Επαναλαμβάνουμε ότι η Γαλλία και η Ισπανία ήταν σύμμαχες χώρες εκείνη την εποχή. Ο Λαπερούζ και τα μέλη της αποστολής του ήταν οι πρώτοι μη Ισπανοί επισκέπτες της Καλιφόρνια μετά την ίδρυση ισπανικών ιεραποστολών και στρατιωτικών φρουρίων, γνωστών ως presidios.

Στην ανατολική Ασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη συνέχεια η αποστολή του Λαπερούζ διέσχισε τον Ειρηνικό Ωκεανό μέσα σε 100 ημέρες, φθάνοντας στην πορτογαλική αποικία Μακάου, όπου πώλησαν τις γούνες που είχαν πάρει από την Αλάσκα και το κέρδος μοιράσθηκε στα μέλη της αποστολής.[30] Στις 9 Απριλίου 1787[31], μετά από μία επίσκεψη στη Μανίλα, απέπλευσε για τις ακτές της βορειοανατολικής Ασίας. Είδε τη νήσο Κελπάρ στην Κορεατική Χερσόνησο (το σημερινό Νησί Τζέτζου στη Νότια Κορέα), το οποίο είχαν επισκεφθεί Ευρωπαίοι μόνο μία φορά ως τότε, όταν κάποιοι Ολλανδοί είχαν ναυαγήσει εκεί το 1635.

Στην Ιαπωνία και στη Ρωσία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Χάρτης των ανακαλύψεων του Λαπερούζ στη Θάλασσα της Ιαπωνίας και στην Οχοτσκική θάλασσα

Η αποστολή επισκέφθηκε το νησί Oku-Yeso, τη σημερινή Σαχαλίνη της Ρωσίας. Οι Αϊνού που κατοικούσαν εκεί τού σχεδίασαν έναν χάρτη που έδειχνε το δεύτερο μέρος που κατοικούσαν, το Yezo (το σημερινό Χοκκάιντο της Ιαπωνίας), και τις ακτές της Ρωσίας. Ο Λαπερούζ ήθελε να ταξιδέψει προς τα βόρεια και να διέλθει από τον Πορθμό των Τατάρων, αλλά απέτυχε. Τότε γύρισε νότια και διήλθε από τον πορθμό που φέρει σήμερα το όνομά του, μεταξύ του Oku-Yeso και του Χοκκάιντο, με κατεύθυνση προς τα δυτικά, συναντώντας και πάλι Αϊνού στο τρίτο μέρος της κυριαρχίας τους, τις Κουρίλες Νήσους, τις οποίες και εξερεύνησε.

Στη συνέχεια ο Λαπερούζ κατευθύνθηκε προς βορρά και έφθασε στο Πετροπάβλοφσκ, στη ρωσική Χερσόνησο Καμτσάτκα, στις 7 Σεπτεμβρίου 1787.[32] Εκεί αναπαύθηκαν από το ταξίδι τους και απόλαυσαν τη φιλοξενία των Ρώσων και των ιθαγενών. Σε επιστολές που έλαβε από το Παρίσι, διάβασε εντολές να διερευνήσει σχετικώς με τον οικισμό που δημιουργούσαν οι Βρετανοί στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας. Ο νεαρός Μπαρτελεμύ ντε Λεσσέψ, Γάλλος υποπρόξενος στην Κροστάνδη (θείος του Φερντινάν), ο οποίος είχε συμμετάσχει στην αποστολή ως διερμηνέας, αποβιβάσθηκε στο Πετροπάβλοφσκ για να μεταφέρει δια ξηράς από εκεί τα μέχρι τότε ημερολόγια πλοίου (αντίγραφα), τους νέους χάρτες και αλληλογραφία στη Γαλλία, κάτι που πέτυχε μετά από επικό ταξίδι ενός έτους δια της Σιβηρίας.[32]

Στον Νότιο Ειρηνικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επόμενος σταθμός ήταν οι «Νήσοι των Πλοηγού» (η σημερινή Σαμόα), όπου έφθασαν στις 6 Δεκεμβρίου 1787.[32] Αλλά λίγο πριν αναχωρήσει από εκεί, οι ιθαγενείς επιτέθηκαν σε μία ομάδα ανδρών του, σκοτώνοντας 12. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν ο Ρομπέρ ντε Λαμανόν και ο Φλεριό ντε Λανγκλ, ο 43χρονος κυβερνήτης του Αστρολάβου, ενώ άλλοι είκοσι άνδρες τραυματίσθηκαν.[32] Η αποστολή πήγε στην Τόνγκα για ανεφοδιασμό και βοήθεια, ενώ αργότερα αναγνώρισε τις νήσους Άτα (île Plistard, της οποίας διόρθωσε τις συντεταγμένες) και Νόρφολκ.

Στην Αυστραλία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αποστολή συνέχισε στην Αυστραλία[33], φθάνοντας έξω από τον Κόλπο Μπότανυ στις 24 Ιανουαρίου 1788[34], πάνω που ο Άρθουρ Φίλιπ επιχειρούσε να αλλάξει τη θέση για τη νέα αποικία καταδίκων στο Σίντνεϊ Κόουβ του Πορτ Τζάκσον.[35] Ο «Πρώτος Στόλος» δεν μπόρεσε να φύγει πριν την 26η Ιανουαρίου εξαιτίας μιας φοβερής θαλασσοταραχής, η οποία εμπόδιζε επίσης τα πλοία του Λαπερούζ να εισέλθουν στον κόλπο.

Η τελευταία επιστολή που έστειλε ο Λαπερούζ, φυλασσόμενη σήμερα στο πλοίο HMS Alexander
Εκδηλώσεις κατά την Εθνική Εορτή της Γαλλίας στο Μνημείο του Λαπερούζ στο Σίδνεϊ

Οι Βρετανοί δέχθηκαν ευγενικά την αποστολή του Λαπερούζ και οι δύο επικεφαλής αντάλλαξαν βοήθεια και χρειαζούμενες προμήθειες.[34] Ο Λαπερούζ πέρασε 6 εβδομάδες στη νέα αποικία, που θα εξελισσόταν αργότερα στο Σίδνεϊ. Οι Γάλλοι εγκατέστησαν ένα αστεροσκοπείο, τέλεσαν τη Θεία Λειτουργία, πραγματοποίησαν γεωλογικές παρατηρήσεις και ίδρυσαν κήπο[36], όλα για πρώτη φορά στην ιστορία της Αυστραλίας. Ο ιερέας τους από τον Αστρολάβο τάφηκε εκεί και τιμάται ετησίως στην επέτειο του θανάτου του. Παρά το ότι ο Φίλιπ και ο Λαπερούζ δεν συναντήθηκαν ποτέ προσωπικά, καταγράφηκαν 11 επισκέψεις μεταξύ των Γάλλων και των Βρετανών.[37] Από το 1825 μέχρι σήμερα, κυβερνήτες του Γαλλικού Ναυτικού αποτίουν τακτικά φόρο τιμής στο Μνημείο του Λαπερούζ που ανεγέρθηκε εκεί. Κάθε χρόνο τιμώνται εκεί η Εθνική Εορτή της Γαλλίας, η «Ημέρα Λαπερούζ» και η θεμελίωση του Μνημείου από τον Υασίντ ντε Μπουγκαινβίλ.

Ο Λαπερούζ εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία για να αποστείλει τα ημερολόγιά του, χάρτες και επιστολές στην Ευρώπη με ένα βρετανικό πλοίο που θα έφευγε εκείνες τις ημέρες, το Alexander.[38] Αφού προμηθεύθηκε φρέσκο νερό και ξυλεία, απέπλευσε με την αποστολή του στις 10 Μαρτίου[34] για τη Νέα Καληδονία, τις Νήσους Σάντα Κρούζ, τις Νήσους του Σολομώντα, τις Λουισιάδες και τη δυτική ακτή της Αυστραλίας.

Ο Λαπερούζ είχε γράψει ότι ανέμενε να επιστρέψει στη Γαλλία τον Ιούνιο του 1789. Τα όσα έστειλε με το Alexander έφθασαν τελικώς στο Παρίσι, όπου και εκδόθηκαν το 1797 υπό τον τίτλο Voyage de La Pérouse.[39][40]. Ωστόσο, κανένας δεν τον ξαναείδε ποτέ, ούτε αυτόν, ούτε κάποιον από τους άνδρες του.

Επίλογος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αποστολή του Αντρεκαστώ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρά το ότι στο μεταξύ μεσολάβησε η Γαλλική Επανάσταση, τρία χρόνια αργότερα, στις 25 Σεπτεμβρίου 1791, ο Αντιναύαρχος Αντουάν Μπρυνί ντ' Αντρεκαστώ ανεχώρησε από τη Βρέστη προς αναζήτηση του Λαπερούζ. Η αποστολή του ακολούθησε την προταθείσα διαδρομή του Λαπερούζ, δια των νήσων στα βόρεια και δυτικά της Αυστραλίας, ενώ ταυτοχρόνως πραγματοποίησε και ο ίδιος επιστημονικές και γεωγραφικές ανακαλύψεις. Η αποστολή του Αντρεκαστώ αποτελείτο επίσης από δύο πλοία, το Αναζήτησις (La Recherche) και το Ελπίς (L' Espérance).[41]

Τον Μάιο του 1793 έφθασε στη νήσο Βανίκορο, μία από τις Νήσους Σάντα Κρούζ (που σήμερα ανήκουν στις Νήσους του Σολομώντα). Ο Αντρεκαστώ πίστεψε ότι είδε σήματα καπνού από αρκετές υπερυψωμένες τοποθεσίες στο νησί, αλλά δεν μπόρεσε να διερευνήσει το θέμα εξαιτίας των επικίνδυνων υφάλων που περιβάλλουν τη νήσο και υποχρεώθηκε να φύγει. Πέθανε δύο μήνες αργότερα. Ο βοτανολόγος Ζακ Λαμπιγιαρντιέρ, μέλος της αποστολής, επέστρεψε τελικώς στη Γαλλία και δημοσίευσε την αναφορά του, τη Relation du Voyage à la Recherche de la Pérouse, το 1800.[42]

Στα χρόνια της Γαλλικής Επαναστάσεως οι αγγλογαλλικές σχέσεις χειροτέρευσαν και αθεμελίωτες φήμες εξαπλώθηκαν στη Γαλλία που κατηγορούσαν τους Βρετανούς για την τραγωδία που είχε συμβεί όχι μακριά από τη νέα τους αποικία. Προτού λυθεί το μυστήριο, η γαλλική κυβέρνηση είχε εκδώσει τα αρχεία της αποστολής μέχρι την Καμτσάτκα υπό τον τίτλο Voyage de La Pérouse autour du monde, τόμοι 1–4 (Παρίσι 1797). Αυτοί οι τόμοι χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα για άντληση χαρτογραφικών και επιστημονικών πληροφοριών σχετικά με τον Ειρηνικό.[43]

Η ανακάλυψη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μεταθανάτια προτομή του Λαπερούζ (1828) από τον Φρανσουά Ρυντ.

Πήτερ Ντίλον, 1826

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1826 ένας Ιρλανδός καπετάνιος, ο Πήτερ Ντίλον (Peter Dillon, 1788-1847) ανεκάλυψε αρκετά στοιχεία ώστε να θεμελιώσει την κατάληξη της αποστολής του Λαπερούζ: Στην Τικόπια (μία από τις Νήσους Σάντα Κρούζ), αγόρασε κάποια ξίφη που υποπτεύθηκε ότι ανήκαν στον Λαπερούζ και σε αξιωματικούς του. Ρώτησε και έμαθε ότι προέρχονταν από τη γειτονική νήσο Βανίκορο, όπου «δύο μεγάλα πλοία είχαν διαλυθεί χρόνια πριν». Ο Ντίλον κατόρθωσε να αποκτήσει ένα πλοίο στη Βεγγάλη και έπλευσε προς το Βανίκορο, όπου ανεκάλυψε μπάλες κανονιού, άγκυρες και άλλα υπολείμματα του εξοπλισμού πλοίων μέσα στο νερό ανάμεσα σε κοραλλιογενείς υφάλους.

Μετέφερε αρκετά από αυτά τα αντικείμενα στην Ευρώπη, όπως έκανε και ο Ζυλ Ντυμόν ντ' Υρβίλ το 1828.[33] Ο Μπαρτελεμύ ντε Λεσέψ, το μοναδικό μέλος της αποστολής του Λαπερούζ που ήταν ακόμα ζωντανό, τα αναγνώρισε όλα ως ανήκοντα στο Αστρολάβος. Οι πληροφορίες που έδωσαν οι κάτοικοι του Βανίκορο στον Ντίλον επέτρεψαν μία χονδρική ανασύνθεση της καταστροφής της αποστολής του Λαπερούζ. Η ανασύνθεση του Ντίλον επιβεβαιώθηκε από την ανακάλυψη και εξέταση το 1964 αυτού που φαινόταν να είναι το ναυάγιο του Πυξίς.[44]

Η αποστολή του 2005

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Μάιο του 2005 το ναυάγιο που είχε εξατασθεί το 1964 ταυτοποιήθηκε επισήμως ως το ναυάγιο του Πυξίς.[45] Αυτό έγινε από αποστολή του πλοίου Jacques Cartier του γαλλικού Πολεμικού Ναυτικού. Το πλοίο μετέφερε μία διεπιστημονική ομάδα που οργανώθηκε για να ερευνήσει το «μυστήριο του Λαπερούζ».[46] Η αποστολή αποκλήθηκε «Opération Vanikoro – Sur les traces des épaves de Lapérouse 2005».

Η αποστολή του 2008

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μία άλλη, παρόμοια αποστολή έγινε το 2008.[47][48][49] Η αποστολή αυτή κατέδειξε την αφοσίωση της Γαλλίας σε συνεργασία με την Association Salomon της Νέας Καληδονίας να αναζητήσει και άλλες απαντήσεις για την τύχη του Λαπερούζ. Είχε την αιγίδα του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας και την υποστήριξη και συνεργασία του γαλλικού Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, του Υπουργείου Ανώτατης Παιδείας και Ερευνών, και του Υπουργείου Πολιτισμού.

Η προετοιμασία της χρειάσθηκε 24 μήνες και συγκέντρωσε περισσότερα τεχνολογικά μέσα από τις προηγούμενες. Είχε δύο πλοία με 52 μέλη πληρώματος και σχεδόν 30 επιστήμονες ερευνητές. Ανεχώρησαν από τη Νουμεά για το Βανίκορο, αναβιώνοντας έτσι το τελευταίο μέρος του ταξιδιού του Λαπερούζ.[50][51]

Η τελική ανασύνθεση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αμφότερα τα πλοία του Λαπερούζ ναυάγησαν στους κοραλλιογενείς υφάλους του Βανίκορο, το Πυξίς πρώτο. Το Αστρολάβος ξεφορτώθηκε και αποσυναρμολογήθηκε από τα μέλη της αποστολής. Μία ομάδα τους, πιθανώς οι επιζήσαντες του Πυξίς, σφαγιάσθηκαν από τους ιθαγενείς.[52] Σύμφωνα με τους νησιώτες, κάποιοι επιζήσαντες ναύτες κατασκεύασαν ένα δικάταρτο σκαρί από τα κομμάτια του Αστρολάβου και έφυγαν με αυτό προς τα δυτικά, περίπου εννέα μήνες μετά τα ναυάγια. Αλλά το τι συνέβηκε σε αυτούς είναι άγνωστο. Επίσης, δύο άνδρες, ένας «αρχηγός» και ο «υπηρέτης» του έμειναν πίσω, αλλά έφυγαν και αυτοί από το Βανίκορο λίγα χρόνια προτού φθάσει εκεί ο Ντίλον.[53]

Ο Σβεν Βάλρος (Sven Wahlroos), στο βιβλίο του Mutiny and Romance in the South Seas (1989), υποστηρίζει ότι υπήρξε μία ευκαιρία που χάθηκε παρά λίγο για να σωθούν ένας ή περισσότεροι από τους επιζήσαντες το 1791.[54]

Συγκεκριμένα, τον Νοέμβριο του 1790 ο Έντουαρντ Έντουαρντς, ως κυβερνήτης του πλοίου Πανδώρα, απέπλευσε από την Αγγλία με διαταγές να «χτενίσει» τον Ειρηνικό για να συλλάβει τους υπεύθυνους για την Ανταρσία του Μπάουντυ. Τον Μάρτιο του 1791 το Πανδώρα έφθασε στην Ταϊτή και συνέλαβε 14 άνδρες του Μπάουντυ που είχαν παραμείνει εκεί. Στη συνέχεια, το Πανδώρα άφησε την Ταϊτή αναζητώντας το πλοίο και τον ηγέτη της ανταρσίας Φλέτσερ Κρίστιαν.

Αυτή η αναζήτηση ήταν τελικώς άκαρπη. Ωστόσο, περνώντας από το Βανίκορο στις 13 Αυγούστου 1791 παρατήρησαν σήματα καπνού να υψώνονται από το νησί. Αλλά ο Έντουαρντς, με μοναδική του έγνοια την αναζήτηση του Μπάουντυ και πεπεισμένος ότι οι στασιαστές δεν θα διαφήμιζαν τη θέση τους, αγνόησε τα σήματα καπνού και συνέχισε την πορεία του.

Κατά τον Βάλρος, τα σήματα αυτά ήταν σχεδόν βέβαια ένα σήμα που έστελναν οι επιζήσαντες της αποστολής του Λαπερούζ, οι οποίοι, όπως αναφέρθηκε, ήταν ακόμα ζωντανοί στο Βανίκορο τρία χρόνια μετά το διπλό ναυάγιό τους εκεί.[54]

Ονομάσθηκαν προς τιμή του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μνημείο για τον Λαπερούζ στο Βανίκορο

Τοπωνύμια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλά τοπωνύμια φέρουν το όνομα του Λαπερούζ προς τιμή του. Μερικά από αυτά είναι τα εξής:

Αλλά και:

Πλοία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επιπλέον, αρκετά πλοία πήραν το όνομά του, όπως τα παρακάτω:

  • Ολόκληρη «Κλάση Lapérouse» υδρογραφικών πλοίων του γαλλικού πολεμικού ναυτικού. Σήμερα βρίσκονται σε υπηρεσία τρία τέτοια πλοία, ενώ ένα τέταρτο εκτελεί καθήκοντα ακτοφυλακής.
  • Το καταδρομικό Lapérouse (1877-1898), που ναυπηγήθηκε στη Βρέστη και ναυάγησε στις Ανατολικές Ινδίες. Υπήρξε το πρότυπο άλλης «Κλάσεως Lapérouse», ξύλινων καταδρομικών με εκτόπισμα 2.363 τόνους και ταχύτητα 15 κόμβων.[55][56]
  • Το CMA CGM Laperouse, ένα κοντέινερσιπ της γαλλικής ναυτιλιακής εταιρείας μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων CMA CGM.

Βιολογικά είδη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Λαπερούζ στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κατάληξη του Λαπερούζ, των πλοίων του και των ανδρών του είναι θέμα ολόκληρου κεφαλαίου (του «Μπανίκορο», στο Μέρος Α΄) του μυθιστορήματος του Ιουλίου Βερν 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα. Επίσης, το μυθιστόρημα Landfalls της Ναόμι Γουίλιαμς (Naomi J. Williams), που εκδόθηκε το 2015, ασχολείται σε βάθος με την αποστολή του Λαπερούζ.[57]

Ο Λαπερούζ αναφέρεται επίσης σε επεισόδιο ("The Quest") της τηλεοπτικής σειράς Northern Exposure, που διαδραματίζεται στην Αλάσκα.[58]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 (Αγγλικά) SNAC. w6765dv4. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ 3,0 3,1 Πανεπιστήμιο του Τορόντο, Πανεπιστήμιο Λαβάλ: «Dictionary of Canadian Biography» (Αγγλικά, Γαλλικά) University of Toronto Press, Presses de l'Université Laval. galaup_jean_francois_de_4. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003. I00484255. Ανακτήθηκε στις 4  Ιουλίου 2023.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 «FranceArchives» 18422958. Ανακτήθηκε στις 4  Ιουλίου 2023.
  6. ↑ 6,0 6,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: «BnF catalogue général» (Γαλλικά) Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Παρίσι. 11911032x. Ανακτήθηκε στις 3  Ιουλίου 2023.
  7. ↑ 7,0 7,1 «Identifiants et Référentiels» (Γαλλικά) Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. 085789453. Ανακτήθηκε στις 3  Ιουλίου 2023.
  8. ↑ 8,0 8,1 (Αγγλικά) Find A Grave. 220327017. Ανακτήθηκε στις 4  Ιουλίου 2023.
  9. ↑ LIBRIS. Εθνική Βιβλιοθήκη της Σουηδίας. 26  Σεπτεμβρίου 2012. libris.kb.se/katalogisering/vs689k4d2c09nhj. Ανακτήθηκε στις 24  Αυγούστου 2018.
  10. ↑ (Γαλλικά) Babelio. 177304. Ανακτήθηκε στις 4  Ιουλίου 2023.
  11. ↑ Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  12. ↑ 12,0 12,1 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0056702. Ανακτήθηκε στις 5  Σεπτεμβρίου 2023.
  13. ↑ 13,0 13,1 Roglo. p=jean+francois;n=de+galaup+de+laperouse. Ανακτήθηκε στις 4  Ιουλίου 2023.
  14. ↑ Novaresio, Paolo: The Explorers, Stewart, Tabori & Chang, NY 1996, σελ. 180
  15. ↑ Novaresio 1996, σελ. 180.
  16. ↑ John Dunmore: French Explorers of the Pacific. Volume One: Eighteenth Century. Oxford Press 1965, σελ. 255.
  17. ↑ Dunmore, John: Where fate beckons: the life of Jean-François de la Pérouse, σσ. 26-32
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Novaresio 1996, σελ. 181
  19. ↑ Pritchard, James (άνοιξη 2009). «Review of Where Fate Beckons: The Life of Jean-Francois de La Pérouse, by John Dunmore». Journal of Historical Biography 5: 123–127. http://www.ufv.ca/jhb/Volume_5/Volume_5_Pritchard.pdf. 
  20. ↑ Robert J. King: «William Bolts and the Austrian Origins of the Lapérouse Expedition», Terrae Incognitae, The Journal for the History of Discoveries, τόμ. 40 (2008), σσ. 1–28.
  21. ↑ Robert J. King: «Joseph Lepaute Dagelet and his pendulum experiments at Botany Bay, 1788», Map Matters, τχ. 28, Απρίλιος 2016, σσ. 2–8.
  22. ↑ Novaresio 1996, σελ. 184
  23. ↑ Robert W. Kirk: Paradise Past: The Transformation of the South Pacific, 1520–1929, McFarland & Company, Inc., 2012, σελ. 206.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Novaresio 1996, σελ. 186
  25. ↑ Jean-François de Galaup, count de Lapérouse «Jean-François de Galaup, count de Lapérouse». Jean-François de Galaup, count de Lapérouse. Encyclopædia Britannica Online. http://www.britannica.com/eb/article-9046652. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2006. 
  26. ↑ Novaresio 1996, σσ. 186–187
  27. ↑ «Pérouse, Jean-Francois de la». abcbookworld.com. 
  28. ↑ Little, Gary. «Lapérouse: 1786 Chart of the B.C. Coast». garylittle.ca. 
  29. ↑ «Early Exploration: Lapérouse Expedition, 1786, (Lapérouse, contrary to legend, did not see Mount Shasta in eruption in 1786)». siskiyous.edy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουνίου 2007. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2007. 
  30. ↑ 30,0 30,1 Novaresio 1996, σελ. 187
  31. ↑ Novaresio 1996, σσ. 187, 191
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 Novaresio 1996, σελ. 191
  33. ↑ 33,0 33,1 Novaresio 1996, σελ. 192
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 David Hill: 1788: The Brutal Truth of the First Fleet
  35. ↑ King, Robert J (Δεκέμβριος 1999). What brought Lapérouse to Botany Bay?. 85, pt.2. Journal of the Royal Australian Historical Society, σελ. 140–147. http://search.informit.com.au/search;res=APAFT. 
  36. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2017. 
  37. ↑ Protos, A. (2000): The Road to Botany Bay, Randwick & District Historical Society Inc.
  38. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2017. 
  39. ↑ Bibliothèque nationale de France, άρθρο La Pérouse et la côte Pacifique [1]
  40. ↑ «Τα τελευταία ντοκουμέντα από τον Λαπερούζ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2017. 
  41. ↑ «The fate of La Perouse». Discover Collections. State Library of NSW. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2013. 
  42. ↑ Duyker, Edward (Σεπτέμβριος 2002). «In search of Lapérouse». NLA news Volume XII Number 12. National Library of Australia. 
  43. ↑ «La Pérouse, Jean-François de Galaup (1741–1788)». Australian Dictionary of Biography. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2013. 
  44. ↑ «After Vanikoro-In Search of the Lapérouse Expedition (Lapérouse Museum)». Αλμπί: laperouse-france.fr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2017. 
  45. ↑ «La Perouse wreck identified in Solomon Isl.». abc.net.au. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2005-05-11. https://web.archive.org/web/20050511054338/http://www.abc.net.au/news/newsitems/200505/s1364055.htm. Ανακτήθηκε στις 2017-08-05. 
  46. ↑ Wéry, Claudine (8 Απριλίου 2005). «One of France's greatest maritime mysteries is slowly yielding up its secrets». Guardian Weekly. https://www.theguardian.com/theguardian/2005/apr/08/guardianweekly.guardianweekly11. 
  47. ↑ «Le mystère Lapérouse – Vanikoro 2008 – Report de la mission» (στα Γαλλικά). lemysterelaperouse.blogspot.com. 2 Μαΐου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2010. 
  48. ↑ «Expédition Lapérouse 2008» (στα Γαλλικά). operationlaperouse2008.fr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2010. 
  49. ↑ Discombe (1919–2007), Vale Reece. «Pacific Manuscripts Bureau Newsletter». rspas.anu.edu.au. σελ. 10. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2010. 
  50. ↑ «Lapérouse operation 2008». eramet.fr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2010. 
  51. ↑ «Expéditon Lapérouse 2008». operationlaperouse 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2010. 
  52. ↑ Australian Shipwrecks – vol1 1622–1850, Charles Bateson, AH and AW Reed, Sydney 1972, σελ. 24
  53. ↑ Peter Dillon: Narrative and Successful Result of a Voyage in the South Seas, Performed by Order of the Government of British India, to Ascertain the Actual Fate of Lapérouse's Expedition, 2 τόμοι, Λονδίνο 1829.
  54. ↑ 54,0 54,1 Wahlroos, Sven: Mutiny and Romance in the South Seas, Salem House Publishers, c/o Harper & Row, Νέα Υόρκη 1989
  55. ↑ «Armorique – Μάρτιος 1862». battleships-cruisers.co.uk. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2010. 
  56. ↑ «Lapérouse». worldnavalships.com. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2010. 
  57. ↑ Williams, Naomi J.: Landfalls, Farrar, Straus and Giroux, Νέα Υόρκη 2015, http://naomijwilliams.com/landfalls/
  58. ↑ Dianne Frovlov and Andrew Schneider, (CBS) Προβλήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1995.. «Northern Exposure, 6X14 – "The Quest"». http://www.twiztv.com/scripts/northernexposure/season6/northernexposure-614.htm. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ζαν-Φρανσουά_ντε_Γκαλώπ,_κόμης_του_Λαπερούζ&oldid=10664404"