Επαρχία Δακίας

H Ρωμαϊκή Δακία, λατιν.: Dacia, επίσης γνωστή ως Dacia Traiana, ή Dacia Felix (Εύφορη/Ευτυχισμένη Δακία) ήταν επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 106 έως το 271–275 μ.Χ. Το έδαφός της αποτελούνταν από τις σημερινές περιοχές Oλτενίας, Tρανσυλβανίας και Bανάτου (σήμερα όλες στη Ρουμανία, εκτός από την τελευταία, που χωρίζεται μεταξύ της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας και της Σερβίας). Επί Ρωμαϊκής κυριαρχίας οργανώθηκε ως αυτοκρατορική επαρχία στα όρια της Αυτοκρατορίας. Υπολογίζεται ότι ο πληθυσμός της Ρωμαϊκής Δακίας κυμαινόταν από 650.000 έως 1.200.000. Κατακτήθηκε από τον Τραϊανό (98–117) μετά από δύο εκστρατείες, που κατέστρεψαν το βασίλειο των Δακών τού Δεκεβάλου. Ωστόσο οι Ρωμαίοι δεν την κατέλαβαν ολόκληρη: η Κρισάνα, το Μαραμούρες και το μεγαλύτερο μέρος της Μολδαβίας παρέμειναν υπό τους Ελεύθερους Δάκες.

Μετά την ενσωμάτωσή της στην Αυτοκρατορία, η Ρωμαϊκή Δακία γνώριζε συνεχή διοικητική διαίρεση. Το 119 χωρίστηκε σε δύο διαμερίσματα: την ορεινή Άνω Δακία (Dacia Superior) και την πεδινή Κάτω Δακία (Dacia Inferior)· αργότερα ονομάστηκε Dacia Malvensis). Μεταξύ 124 και περίπου 158, η Άνω Δακία χωρίστηκε σε δύο επαρχίες, την Dacia Apulensis και την Dacia Porolissensis. Οι τρεις επαρχίες αργότερα θα ενοποιηθούν το 166 και θα είναι γνωστές ως Tres Daciae ("Τρεις Δακίες") λόγω των συνεχιζόμενων Μαρκομανικών Πολέμων. Άνοιξαν νέα ορυχεία και εντατικοποιήθηκε η εξόρυξη μεταλλευμάτων, ενώ η γεωργία, η κτηνοτροφία και το εμπόριο άκμασαν στην επαρχία. Η Ρωμαϊκή Δακία είχε μεγάλη σημασία για τους στρατιώτες, που στάθμευαν σε όλα τα Βαλκάνια, και έγινε αστική επαρχία, με δέκα περίπου πόλεις γνωστές και όλες να προέρχονται από παλαιά στρατόπεδα (castrum). Οκτώ από αυτές κατείχαν τον υψηλότερο βαθμό της αποικίας (colonia). Η Ουλπία Τραϊανή Σαρμιζεγετούσα (Ulpia Traiana Sarmizegetusa) ήταν το οικονομικό, θρησκευτικό και νομοθετικό κέντρο, και όπου είχε την έδρα του ο αυτοκρατορικός επιμελητής (provurator, οικονομικός υπάλληλος), ενώ το Apulum ήταν το στρατιωτικό κέντρο της Ρωμαϊκής Δακίας.

Από τη δημιουργία της, η Ρωμαϊκή Δακία υπέστη μεγάλες πολιτικές και στρατιωτικές απειλές. Οι Ελεύθεροι Δάκες, συμμάχοι με τους Σαρμάτες, έκαναν συνεχείς επιδρομές στην επαρχία. Ακολούθησαν οι Κάρποι (μία φυλή των Δακών) και οι νεοαφιχθέντες γερμανικές φυλές (Γότθοι, Ταϊφαλοί, Έρουλοι και Βασταρναίοι) συμμάχησαν μαζί τους. Όλα αυτά κατέστησαν δύσκολη τη διατήρηση της επαρχίας για τους Ρωμαίους Αυτοκράτορες, καθώς είχε ήδη χαθεί ουσιαστικά κατά τη διάρκεια της βασιλείας τού Γαλλιηνού (253–268). Ο Αυρηλιανός (270–275) παραιτήθηκε επίσημα από τη Ρωμαϊκή Δακία το 271 ή το 275 μ.Χ. Εκκένωσε τα στρατεύματά του και την πολιτική διοίκηση από τη Δακία και ίδρυσε την Αυρηλιανή Δακία (Dacia Aureliana) με πρωτεύουσα τη Σερδική στην Κάτω Μοισία. Ο ρωμαϊκός πληθυσμός που είχε απομείνει ακόμα εγκαταλείφθηκε, και η μοίρα του μετά τη ρωμαϊκή αποχώρηση είναι αμφιλεγόμενη. Σύμφωνα με μία θεωρία, τα λατινικά που ομιλούνταν στη Δακία, κυρίως στη σύγχρονη Ρουμανία έγινε η ρουμανική γλώσσα, καθιστώντας τους Ρουμάνους απογόνους των Δακο-Ρωμαίων (του εκρωμαϊσμένου πληθυσμού της Δακίας). Η αντίθετη θεωρία αναφέρει ότι η καταγωγή των Ρουμάνων βρίσκεται στην πραγματικότητα στη Βαλκανική Χερσόνησο.

Ιστορικό

Η Δακία υπό τους Αυτοκράτορες Αντωνίνο και Σεβήρο (106–235)

Ίδρυση (106–117)

Ένας αιχμάλωτος Δάκας, Μουσεία Καπιτωλίου, Πιάτσα ντελ Καμπιντόλιο, Ρώμη.

Πρώτες αναδιοργανώσεις (117–138)

Ενοποίηση (138–161)

Οι Μαρκομανικοί πόλεμοι και τα αποτελέσματά τους (161-193)

Αναβίωση υπό τους Σεβήρους (193–235)

Η ζωή στη Ρωμαϊκή Δακία

Αυτόχθονες Δάκες

Άποικοι

Ρωμαϊκός στρατός στη Δακία

Οικισμοί

Οικονομία

Θρησκεία

Τελευταίες δεκαετίες της Δακίας Τραϊανής (235–271/275)

Ο Αυτοκράτορας Γαλλιηνός (260–268). Επιγρ.: IMP CP LIC GALLIENVS ΑVG.

Ο Αυτοκράτορας Αυρηλιανός (270–275) σε αργυρό αντωνινιανό, επιγρ.: IMP AVRELIANVS AVG.

Μετά την αποχώρηση των Ρωμαίων

Οικισμός των Τερβίνγκων

Ο Αυτοκράτορας Διοκλητιανός (284–305). Επιγρ.: IMP DIOCLETIANVS P[ius] FEL[ix] AVG. Χάλκινος φόλλις 9,4 γραμ. που κόπηκε στους Τραβήρους το 300-301.

Ύστερες Ρωμαϊκές επιδρομές

Διαμάχη για την τύχη των Δακο-Ρωμαίων

Γλωσσικός χάρτης των Βαλκανίων (4ος–7ος αι.). Οι ροζ περιοχές υποδεικνύουν περιοχές στις οποίες ομιλείται μία ρομανική γλώσσα. οι σκιασμένες ροζ περιοχές αντιπροσωπεύουν την πιθανή κατανομή της πρωτορουμανικής γλώσσας, .

Δείτε επίσης

Σημειώσεις

Βιβλιογραφικές αναφορές

Βιβλιογραφία

Αρχαία

Anonymous (c. 395). Historia Augusta [Augustan History] (στα Λατινικά).
Aurelius Victor (c. 361). De Caesaribus [Book of the Caesars] (στα Λατινικά).
Cassius Dio (c. 220). Historia Romana [Roman History] (στα Αρχαία Ελληνικά).
Eutropius (c. 364). Breviarium ab urbe condita [Abridgement of Roman History] (στα Λατινικά).
Festus (c. 379). Breviarium rerum gestarum populi Romani [Breviarium of the Accomplishments of the Roman People] (στα Λατινικά).
Julian (c. 362). The Caesars (στα Αρχαία Ελληνικά).
Lactantius (c. 320). De Mortibus Persecutorum [Of the Manner in Which the Persecutors Died] (στα Λατινικά).
Pliny the Younger (c. 109). Epistulae [Letters] (στα Λατινικά).

Σύγχρονη

Andea, Susan (2006). History of Romania: compendium. Romanian Cultural Institute. ISBN 978-973-7784-12-4.
Barnes, Timothy David (1981). Constantine and Eusebius. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-16531-1.
Bennett, Julian (1997). Trajan: optimus princeps. Roman imperial biographies. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-16524-2.
Bird, Harry W.· Aurelius Victor (1994). Liber de Caesaribus. Translated texts for historians. trans. Harry W. Bird. Liverpool: Liverpool University Press. ISBN 978-0-85323-218-6.
Birley, Anthony (2000). Marcus Aurelius. Roman imperial biographies. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-17125-0.
de Blois, Lukas (1976). The Policy of the Emperor Gallienus. Studies of the Dutch Archaeological and Historical Society. Leiden: Brill Publishers. ISBN 978-0-415-22812-1.
Bunson, Matthew (2002). «Encyclopedia of the Roman Empire». Encyclopedia of the Roman Empire. Facts on File library of world history. New York: Facts On File. ISBN 978-0-8160-4562-4. https://books.google.com/books?id=T5tic2VunRoC.
Burns, Thomas S. (1991). A History of the Ostrogoths. Midland Book. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-20600-8.
Burns, Thomas S. (2003). Rome and the Barbarians: 100 B.C.–A.D. 400. Ancient society and history. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-7306-5.
Bury, John Bagnell (1893). A history of the Roman Empire: from its foundation to the death of Marcus Aurelius (27 B.C.–180 A.D.). Student's Series. New York: Harper.
Campbell, Brian (2005). «The Severan Dynasty». Στο: Bowman, Alan K.· Garnsey, Peter· Cameron, Averil. The Cambridge ancient history: The crisis of empire, A.D. 193–337. The Cambridge ancient history. 12. Cambridge University Press. σελίδες 1–27. ISBN 978-0-521-30199-2.
Cary, Earnest· Cassius Dio (1927). Roman History, Vol. 9. Loeb Classical Library. London: Harvard University Press.
Chapot, Victor (1997). Roman World. Psychology Press. ISBN 978-0-415-15583-0.
Cottrell, P. L.· Notarás, Gerásimos· Casares, Gabriel Tortella (2007). From the Athenian tetradrachm to the euro: studies in European monetary integration. Studies in banking and financial history. Farnham: Ashgate Publishing. ISBN 978-0-7546-5389-9.
Dana, Dan; Matei-Popescu, Florian (2009). «Soldats d'origine dace dans les diplômes militaires» (στα γαλλικά). Chiron (Berlin: German Archaeological Institute/Walter de Gruyter) 39. ISSN 0069-3715. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-07-01. https://web.archive.org/web/20130701052845/http://www.dainst.org/en/publication/band-39-2009-chironmitteilungen-der-kommission-f%C3%BCr-alte-geschichte-und-epigraphikdes-deu?ft=all. Ανακτήθηκε στις 2023-06-11.
Dorcey, Peter F. (1992). The cult of Silvanus: A Study in Roman Folk Religion. Columbia studies in the classical tradition. Leiden: E.J. Brill. ISBN 978-90-04-09601-1.
Ellis, Linda (1998). Shennan, Stephen, επιμ. «'Terra deserta': population, politics, and the [de]colonization of Dacia». World Archaeology (Routledge) 30 (2): 220–237. doi:10.1080/00438243.1998.9980408. ISBN 978-0-415-19809-7. ISSN 0043-8243. https://books.google.com/books?id=adA8itNykwkC.
Erdkamp, Paul (2010). A Companion to the Roman Army. Blackwell Companions to the Ancient World. London: John Wiley and Sons. ISBN 978-1-4443-3921-5.
Găzdac, Cristian (2010). Monetary circulation in Dacia and the provinces from the Middle and Lower Danube from Trajan to Constantine I: (AD 106–337). Volume 7 of Coins from Roman sites and collections of Roman coins from Romania. ISBN 978-606-543-040-2.
Georgescu, Vlad (1991). Călinescu, Matei, επιμ. The Romanians: a history. Romanian literature and thought in translation series. Columbus, Ohio: Ohio State University Press. ISBN 978-0-8142-0511-2.
Gibbon, Edward (1816). The history of the decline and fall of the Roman Empire, Volume 1. New York: Abraham Small and M. Carey.
Giurescu, Constantin C. (1971). The Making of the Romanian Unitary State. Meridane.
Goldsworthy, Adrian (2003). The Complete Roman Army. Complete Series. London: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-05124-5.
Grant, Michael (1996). The Antonines: The Roman Empire in Transition. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-13814-7.
Grumeza, Ion (2009). Dacia: Land of Transylvania, Cornerstone of Ancient Eastern Europe. G – Reference, Information and Interdisciplinary Subjects Series. Hamilton Books. ISBN 978-0-7618-4465-5.
Heather, Peter (2010). Empires and barbarians: the fall of Rome and the birth of Europe. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-973560-0.
Jones, Brian W. (1992). The Emperor Domitian. Roman Imperial Biographies Series. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-04229-1.
Katsari, Constantina (2011). The Roman Monetary System: The Eastern Provinces from the First to the Third Century AD. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76946-4.
Köpeczi, Béla· Makkai, László· Mócsy, András· Szász, Zoltán· Barta, Gábor, επιμ. (1994). History of Transylvania – From the Beginnings to 1606. Budapest: Akadémiai Kiadó. ISBN 978-963-05-6703-9.
Le Bohec, Yann (2000). The imperial Roman army. Routledge. ISBN 978-0-415-22295-2.
Lenski, Noel Emmanuel (2002). Failure of empire: Valens and the Roman state in the fourth century A.D. University of California Press. ISBN 978-0-520-23332-4.
MacKendrick, Paul Lachlan (2000). The Dacian Stones Speak. The University of North Carolina Press. ISBN 978-0-8078-4939-2.
McLynn, Frank (2011). Marcus Aurelius: Warrior, Philosopher, Emperor. Random House. ISBN 978-1-4464-4933-2.
Mócsy, András (1974). Pannonia and Upper Moesia. History of the provinces of the Roman Empire. 4. Routledge. ISBN 978-0-7100-7714-1.
Moisil, Delia (2002). «The Danube Limes and the Barbaricum (294–498 A.D.) – A Study In Coin Circulation». Histoire et Mesure (Paris: École des hautes études en sciences sociales) 17 (3). ISSN 0982-1783. http://histoiremesure.revues.org/884.
Mommsen, Theodor (1999). Demandt, Barbara· Demandt, Alexander, επιμ. A History of Rome under Emperors. Routledge. ISBN 978-0-415-20647-1.
Muşat, Mircea· Ardeleanu, Ion (1985). From Ancient Dacia to Modern Romania. Editura Științifică și Enciclopedică.
Nemeth, Eduard (2005). Armata in sud-vestul Daciei Romane. Mirton. ISBN 973-661-691-6.
Niebuhr, Barthold Georg (1849). Schmitz, Leonhard, επιμ. Lectures on the history of Rome: from the earliest times to the fall of the Western Empire, Volume 3. Taylor, Walton, and Maberly.
Nemeti, Sorin (2006). «Scenarios on the Dacians: The Indigenous Districts». Studia Universitatis Babeș-Bolyai – Historia (Cluj-Napoca: Babeș-Bolyai University) 51 (1). ISSN 1220-0492. https://books.google.com/books?id=IKgrAQAAIAAJ.
Nixon, C. E. V.· Saylor Rodgers, Barbara (1994). In Praise of Later Roman Emperors: The Panegyrici Latini. Transformation of the Classical Heritage. 21. Berkeley, California: University of California Press. ISBN 978-0-520-08326-4.
Odahl, Charles Matson (2004). Constantine and the Christian Empire. Roman imperial biographies. New York and Oxfordshire: Routledge. ISBN 978-0-415-17485-5.
Oliva, Pavel (1962). Pannonia and the onset of crisis in the Roman Empire. London and New York: Nakl. Československé akademie věd. OCLC 2673975.
Oltean, Ioana Adina (2007). Dacia: landscape, colonisation and romanization. Routledge monographs in classical studies. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-41252-0.
Oltean, Ioana Adina (2009). Hanson, W. S., επιμ. «Dacian ethnic identity and the Roman Army». Journal of Roman Archaeology (Portsmouth, Rhode Island) 74 (The army and frontiers of Rome). ISBN 978-1-887829-74-8. ISSN 1047-7594. https://books.google.com/books?id=0oQrAQAAIAAJ.
Opper, Thorsten (2008). Hadrian: empire and conflict. London and New York: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03095-4.
Opreanu, Coriolan Horațiu (2006). «The North Danube Regions from the Roman Province of Dacia to the Emergence of the Romanian Language (2nd–8th Centuries A. D.)». Στο: Pop, Ioan Aurel; Bolovan, Ioan; Andea, Susana, επιμ. History of Romania: Compendium. Cluj-Napoca: Romanian Cultural Institute (Center for Transylvanian Studies). ISBN 978-973-7784-12-4. https://books.google.com/books?id=FiOhAAAAMAAJ.
Opreanu, Coriolan Horațiu (2015). «Caracalla and Dacia: Imperial Visit, A Reality or Only Rumour?». Journal of Ancient History and Archaeology (Cluj-Napoca, Romania: Institute of Archaeology and Art History) 2 (2). http://jaha.org.ro/index.php/JAHA/article/view/107/89.
Oțetea, Andrei (1970). The History of the Romanian people. Scientific Pub. Hoose. ISBN 978-0-8057-5920-4.
Pares, Bernard; Seton-Watson, Robert William; Williams, Harold; Jopson, Norman Brooke (1939). «The Slavonic and East European Review: a survey of the peoples of eastern Europe, their history, economics, philology and literature». The Slavonic and East European Review (London: W.S. Maney & Son Ltd.) 18 (52). ISSN 0037-6795.
Parker, Henry Michael Denne (1958). A history of the Roman world from A.D. 138 to 337. Methuen Publishing. ISBN 978-0-416-43690-7.
Parker, Philip (2010). The Empire Stops Here: A Journey Along the Frontiers of the Roman World. New York: Random House. ISBN 978-1-4090-1632-8.
Pârvan, Vasile (1928). Dacia: An Outline of the Early Civilization of the Carpatho-Danubian Countries. The University Press.
Petolescu, Constantin C. (2010). Dacia – Un mileniu de istorie. Editura Academiei Române. ISBN 978-973-27-1999-2.
Pop, Ioan Aurel (1999). Romanians and Romania: A Brief History. East European monographs. East European Monographs. ISBN 978-0-88033-440-2.
Potter, David (1998). «Procurators in Asia and Dacia under Marcus Aurelius: A Case Study of Imperial Initiative in Government». Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik (University of Michigan: Habelt) (123): 270–274. http://www.uni-koeln.de/phil-fak/ifa/zpe/downloads/1998/123pdf/123270.pdf.
Price, Glanville (2000). Encyclopedia of the languages of Europe. Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-631-22039-8.
Schmitz, Michael (2005). The Dacian Threat 101–106 AD. Enemies of Rome Monograph Series. Armidale, New South Wales: Caeros Pty, Limited. ISBN 978-0-9758445-0-2.
Scott, Andrew G. (2008). Change and discontinuity within the Severan dynasty: The case of Macrinus. ISBN 978-0-549-89041-6. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
Southern, Pat (2001). The Roman Empire from Severus to Constantine. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-23943-1.
Southern, Pat· Dixon, Karen R. (1996). The late Roman army. Routledge. ISBN 978-0-7134-7047-5.
Stoicescu, Nicolae (1983). The Continuity of the Romanian People, Volume 2. Editura Științifică și Enciclopedică.
Thompson, E. A. (2002). Romans and barbarians: the decline of the Western Empire. University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-08704-3.
Treptow, Kurt W.· Bolovan, Ioan (1996). Treptow, Kurt W.· Bolovan, Ioan, επιμ. A History of Romania. East European Monographs. ISBN 978-0-88033-345-0.
Vékony, Gábor (2000). Dacians, Romans, Romanians. Toronto and Buffalo: Matthias Corvinus Publishing. ISBN 978-1-882785-13-1.
Waldman, Carl· Mason, Catherine (2006). Encyclopedia of European peoples, Volume 1. Infobase Publishing. ISBN 978-0-8160-4964-6.
Watson, Alaric (2004). Aurelian and the Third Century. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-30187-9.
Watson, John Selby· Justin· Cornelius Nepos· Eutropius (1853). Justin, Cornelius Nepos, and Eutropius: literally translated, with notes and a general index. Bohn's Classical Library. trans. Rev. John Selby Watson. London: Henry G. Bohn.
Webb, Percy Henry (1927). Mattingly, Harold· Sydenham, Edward Allen, επιμ. The Roman Imperial Coinage: Valerian – Florian. The Roman Imperial Coinage. 5, Part 1. Spink & Son. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
Webster, Graham (1998). The Roman Imperial Army of the first and second centuries A.D. University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-3000-2.
Wilkes, John (2000). «The Danube Provinces». Στο: Bowman, Alan K.· Garnsey, Peter· Rathbone, Dominic. The Cambridge ancient history: The High Empire, A.D. 70–192. The Cambridge ancient history. 11. Cambridge University Press. σελίδες 577–603. ISBN 978-0-521-26335-1.
Wilkes, John (2005). «Provinces and Frontiers». Στο: Bowman, Alan K.· Garnsey, Peter· Cameron, Averil. The Cambridge ancient history: The crisis of empire, A.D. 193–337. The Cambridge ancient history. 12. Cambridge University Press. σελίδες 212–268. ISBN 978-0-521-30199-2.
Williams, Stephen (2000). Diocletian and the Roman Recovery. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-91827-5. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
Wolfram, Herwig· Dunlap, Thomas J. (1990). History of the Goths. University of California Press. ISBN 978-0-520-06983-1.