Μετάβαση στο περιεχόμενο

GAZ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
GAZ
Νομική μορφήσυμμετοχική εταιρεία
Κλάδοςβιομηχανία αυτοκίνησης και βιομηχανία όπλων
Ίδρυση1  Ιανουαρίου 1932
ΙδρυτήςSupreme Soviet of the National Economy και Ford Motor Company
ΈδραΝίζνι Νόβγκοροντ, Ρωσία et Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
ΠροϊόνταΦορτηγό, ΙΧ αυτοκίνητο, αυτοκίνητο και minibus
ΙδιοκτήτηςOleg Deripaska
ΜητρικήGAZ Group
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Σελίδα στο Facebook Σελίδα στο Instagram Λογαριασμός στο YouTube
Commons page Πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )
Οριζόντιες σημαίες με το λογότυπο GAZelle κοντά σε ένα κατάστημα αυτοκινήτων GAZelle στην Αστανά.

GAZ ή Gorkovsky avtomobilny zavod ( ρωσικά: ГАЗ or Го́рьковский автомоби́льный заво́д‎‎ "Εργοστάσιο αυτοκινήτων Γκόρκι") είναι μια ρωσική αυτοκινητοβιομηχανία που βρίσκεται στο Νίζνι Νόβγκοροντ, παλαιότερα γνωστό ως Γκόρκι (Горький) (1932 – 1990). Είναι η βασική θυγατρική της GAZ Group Holding, η οποία αποτελεί η ίδια μέρος του βιομηχανικού ομίλου Basic Element. Η JSC Russian Machines είναι ο έλεγχος μέτοχος στην OAO GAZ.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώιμη ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ford Motor Company ήταν μια από τις πρώτες αυτοκινητοβιομηχανίες που μπήκε στη ρωσική αγορά, εξάγοντας οχήματα εκεί από το 1909. Εκείνα τα χρόνια, η Ρωσία δεν είχε δική της αυτοκινητοβιομηχανία και χρειάζονταν άμεσα οχήματα, για χρήση και ατομικά από πολίτες, αλλά και για διάφορες άλλες υπηρεσίες όπως ο στρατός. Στη δεκαετία του 1910, η Ford σημείωσε αρκετή επιτυχία στη Ρωσία, με τα αυτοκίνητα Ford Model T και το φορτηγό Ford Model TT.

Βέβαια, όταν η Ρωσία μετατράπηκε σε Σοβιετική Ένωση, η νέα κυβέρνηση απαίτησε όλα τα οχήματα να παράγονται εντός της χώρας και όχι να εισάγονται, με αποτέλεσμα οι περισσότερες ξένες αυτοκινητοβιομηχανίες που εξήγαγαν οχήματα μέχρι τότε στη Ρωσία να σταματήσουν. Όμως λόγω της καλής φήμης που είχαν τα οχήματα Ford μέσα στη χώρα για την αξιοπιστία τους, η Ford επιτράπηκε να λειτουργεί στη χώρα για μερικά χρόνια ακόμα, αλλά ακόμα και έτσι με περιορισμένες εξαγωγές.

Όμως οι Σοβιετικοί ξέροντας πως σε έναν όλο και πιο ραγδαία αναπτυσσόμενο βιομηχανικά πολιτισμό, χρειάζονταν και αυτοί μια δικιά τους αυτοκινητοβιομηχανία, αποφάσισαν να ξανά-επικοινωνήσουν με τη Ford, έτσι ώστε να υπογράψουν μια συμφωνία, οπού η Ford μαζί με τη Σοβιετική κυβέρνηση θα συνεργαζόντουσαν για να ανοίξουν ένα εργοστάσιο στο Νίζνι Νόβγκοροντ για την παραγωγή οχημάτων εντός της χώρας. Αρχικά, η Ford θα είχε το 30% των μετοχών ενώ οι Σοβιετικοί το 70%.

Τον Μάιο του 1929 η Σοβιετική Ένωση υπέγραψε συμφωνία με την αμερικανική Ford Motor Company.[1] Σύμφωνα με τους όρους του, οι Σοβιετικοί συμφώνησαν να αγοράσουν αυτοκίνητα και ανταλλακτικά αξίας 13 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ η Ford συμφώνησε να παράσχει τεχνική βοήθεια μέχρι το 1938 για την κατασκευή ενός ολοκληρωμένου εργοστασίου κατασκευής αυτοκινήτων στο Νίζνι Νόβγκοροντ. Το εργοστάσιο ιδρύθηκε και η παραγωγή ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 1932. Τότε το εργοστάσιο ήταν γνωστό ως Nizhny Novgorod Automobile Plant, σύντομο NAZ (Nizhegorodskiy avtomobilny zavod ), πλήρες όνομα Nizhny Novgorod Automobilny Plant ονομαζόμενο από τον VM Molotov (Nizhegorodskiy avtomobilny zavod imeni VM Molotova), από τον σοβιετικό υπουργό VM Molotovya.[2] Το 1932 το εργοστάσιο παρήγαγε τα πρώτα του αυτοκίνητα, GAZ-AA (αρχικά γνωστά ως NAZ-AA, καθώς κατασκευάζονταν πριν το Νίζνι Νόβγκοροντ γίνει Γκόρκι) φορτηγό και επιβατικό αυτοκίνητο GAZ-A (που κατασκευάστηκε μετά το Νίζνι Νόβγκοροντ που έγινε Γκόρκι). Τα αυτοκίνητα αυτά βασίστηκαν στο Ford Model AA και Ford Model A, αντίστοιχα.

Το 1933, το όνομα του εργοστασίου άλλαξε σε Gorkovsky avtomobilny zavod, ή GAZ, όταν η πόλη μετονομάστηκε προς τιμή του Μαξίμ Γκόρκι.

Το GAZ-A διαδέχθηκε το πιο σύγχρονο GAZ-M1 (βασισμένο σε μεγάλο βαθμό στην τετρακύλινδρη έκδοση του Ford Model B), που παρήχθη από το 1936 έως το 1942. Το γράμμα M σημαίνει Molotovets («της φήμης του Molotov»), ήταν η προέλευση του ψευδώνυμου του αυτοκινήτου, M'ka (эмка).[3]

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η GAZ παρήγαγε για τον Σοβιετικό στρατό τα Chevrolet G7107 και G7117 (G7107 με βαρούλκο) από ανταλλακτικά που αποστέλλονταν από τις ΗΠΑ στο πλαίσιο του Νόμου Εκμισθώσεως και Δανεισμού.

Μεταπολεμική περίοδος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η λιμουζίνα πολυτελείας GAZ-14, παραγωγής 1977 – 1988.

Εκείνη την εποχή, οι μηχανικοί της GAZ εργάστηκαν για να αναπτύξουν ένα ολοκαίνουργιο μοντέλο αυτοκινήτου για να μπει στην παραγωγή μόλις τελειώσουν οι εχθροπραξίες. Ονομάστηκε GAZ-M20 Pobeda («Νίκη»), αυτό το σεντάν σε προσιτές τιμές με βελτιωμένο, γρήγορο στυλ, ξεκίνησε στην παραγωγή το 1946 και κατασκευαζόταν από την GAZ μέχρι το 1958. (Η παραγωγή με άδεια χρήσης με το όνομα Warszawa συνεχίστηκε στην Πολωνική FSO μέχρι τη δεκαετία του 1970). Ήταν το πρώτο σοβιετικό αυτοκίνητο με ηλεκτρικούς υαλοκαθαριστήρες (και όχι μηχανικούς ή κενού).[4] Με το Ψυχρό Πόλεμο να γίνεται όλο και πιο έντονος, η Ford εγκατέλειψε όποια εναπομείναντα μετοχή είχε στην GAZ το 1950.

Η GAZ κατασκεύασε επίσης τα GAZ-12 ZIM, GAZ-21 και GAZ-24 Volga και τα πολυτελή αυτοκίνητα GAZ-13 και GAZ-14 Chaika. Το ZIM ήταν το πρώτο αυτοκίνητο GAZ που διέθετε το στολίδι της κουκούλας με το ελάφι που κάνει άλμα.[5] Το GAZ-21 έκανε το ντεμπούτο του στο κοινό το 1955, με τρία αυτοκίνητα σε μια διαδρομή επίδειξης από τη Μόσχα στην Κριμαία, δύο αυτόματα μοντέλα και ένα χειροκίνητο.[6] Κυκλοφόρησε το 1956 και έγινε σύμβολο ολόκληρης της σοβιετικής εποχής. Το αυτοκίνητο προσέφερε μπροστινά καθίσματα με δυνατότητα αναδίπλωσης[6] και ήταν στάνταρ με αναπτήρα και ραδιόφωνο[7] σε μια εποχή που τα περισσότερα αυτοκίνητα αμερικανικής κατασκευής δεν είχαν ραδιόφωνο.[8] Ένας μικρός αριθμός από οχήματα Βόλγα με τον 195 horsepower (145 kW; 198 PS) κινητήρα της Chaika, το 3-τάχυτο αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων και το υδραυλικό τιμόνι κατασκευάστηκαν για την KGB, καθώς τα M23, 603 κατασκευάστηκαν το 1962-1970.[9] Όπως θυμάται ο κορυφαίος μηχανικός του αυτοκινήτου Boris Dekhtyar, η νέα έκδοση του Volga είχε βελτιωμένα τακάκια φρένων και έφτασε σε υψηλότερη τελική ταχύτητα πάνω από 170 km/h; και έτυχε καλής υποδοχής. Ο νέος κινητήρας απέδιδε 195 ίππους στις 4.400 σ.α.λ.

Στη δεκαετία του 1960 το εργοστάσιο της GAZ ανανέωσε την παλέτα των φορτηγών του, λανσάροντας μοντέλα όπως τα GAZ-52, GAZ-53 А και GAZ-66. Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, το εργοστάσιο αναθεωρήθηκε και εκσυγχρονίστηκε. Το 1962 εξοπλίστηκε με το πρώτο αυτοματοποιημένο κατάστημα ακριβείας της Σοβιετικής Ένωσης.[10] Το 1994 το εργοστάσιο ξεκίνησε την παραγωγή ελαφρών επαγγελματικών οχημάτων GAZelle.

Το εργοστάσιο μετονομάστηκε AvtoGAZ, με την ενσωμάτωση των διαφόρων υπεργολάβων του, στις 24 Αυγούστου 1971. την ίδια χρονιά, τιμήθηκε με το παράσημο του Λένιν.[11] Η GAZ παρήγαγε το δέκατο εκατομμυριοστό όχημά της τον Μάρτιο του 1981.[12] Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η GAZ θεωρήθηκε ότι ήταν ο καλύτερος διαχειριζόμενος ρωσικός κατασκευαστής αυτοκινήτων.[13]

Εξαγορά SibAl

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το GAZ Volga Siber, που παρουσιάστηκε το 2008.

Τον Νοέμβριο του 2000 η GAZ εξαγοράστηκε με εχθρική εξαγορά από τη SibAl.[14] Τον Μάρτιο του 2003 η GAZ δήλωσε ότι η παραγωγή επιβατικών αυτοκινήτων δεν ήταν πλέον προτεραιότητα για την εταιρεία και ότι τα σχέδια για την κυκλοφορία ενός νέου μοντέλου GAZ-3115 είχαν εγκαταλειφθεί.[15]

Το 2006, η GAZ έκανε μια κίνηση στην εταιρεία LDV με έδρα το Μπέρμιγχαμ της Αγγλίας και απέκτησε τον κατασκευαστή βαν από τον όμιλο κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου Sun European Partners, LLP τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Η GAZ δήλωσε τότε επίσημα ότι σχεδίαζαν να διαθέσουν το MAXUS (το νέο Panel-van της LDV που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2005) στην υπόλοιπη Ευρώπη και Ασία. Η GAZ πρότεινε να αυξηθεί η παραγωγή στο εργοστάσιο LDV στην Αγγλία, ενώ παράλληλα θα ξεκινήσει η παραγωγή του MAXUS σε ένα νέο εργοστάσιο στη Ρωσία. Ωστόσο, λόγω της ύφεσης, η παραγωγή στο εργοστάσιο LDV σταμάτησε και το εργοστάσιο πουλήθηκε σε μια κινεζική εταιρεία που ονομάζεται ECO Concept το 2009.[16]

Καθώς τότε η DaimlerChrysler εκσυγχρόνιζε το εργοστάσιό της στο Sterling Heights Assembly το 2006, η παλιά γραμμή συναρμολόγησης Chrysler Sebring / Dodge Stratus και τα εργαλεία πωλήθηκαν στην GAZ και αποστέλλονταν στο Nizhny Novgorod στη Ρωσία.[17] Έκτοτε, η εγκατάσταση αυτοκινήτων GAZ χρησιμοποιείται για την κατασκευή οχημάτων μέσω συμβάσεων για τη Volkswagen και τη General Motors.

Ηγεσία Άντερσον

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φορτηγό επίπεδης κλίνης GAZon Next, που παράγεται από το 2014.

Το 2009, ο Bo Andersson, πρώην Αντιπρόεδρος της General Motors, προσκλήθηκε να γίνει Πρόεδρος/Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου GAZ.[18]

Το 2010, η GAZ αναβάθμισε την παλέτα των μοντέλων της, λανσάροντας τη νέα σειρά GAZelle-BUSINESS με κινητήρες ντίζελ και βενζινοκινητήρες και εξοπλισμό υγραερίου.[19]

Τον Νοέμβριο του 2010, η εταιρεία αποφάσισε να τερματίσει νωρίς την παραγωγή του GAZ Volga Siber, του τελευταίου μοντέλου επιβατικού αυτοκινήτου GAZ, και να διακόψει τη σειρά GAZ Volga.[20] Τον Δεκέμβριο του 2010, ο όμιλος GAZ υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης με την Daimler για τη σύμβαση κατασκευής της Mercedes-Benz Sprinter στο εργοστάσιο της GAZ στο Νίζνι Νόβγκοροντ. Αναμένεται ότι η παραγωγή θα ξεκινήσει το 2013.[21]

Τον Φεβρουάριο του 2011, ο αμερικανικός Όμιλος της General Motors και ο Όμιλος GAZ υπέγραψαν συμφωνία για τη συναρμολόγηση του νέου αυτοκινήτου Chevrolet Aveo στο εργοστάσιο της GAZ στο Νίζνι Νόβγκοροντ.[22] Από τον Δεκέμβριο του 2012, η παραγωγή ήταν σε εξέλιξη με αναμενόμενη ετήσια παραγωγή 30.000 οχημάτων.[23]

Τον Ιούνιο του 2011, ο Όμιλος Volkswagen Rus και ο όμιλος GAZ υπέγραψαν μακροπρόθεσμη συμφωνία για την κατασκευή συμβολαίων στο εργοστάσιο της GAZ με συνολική επένδυση 200 εκατομμυρίων ευρώ. Σχεδιάζεται να παράγει Škoda Yeti, το νέο Volkswagen Jetta και το Škoda Octavia. Ο συνολικός όγκος παραγωγής τα χρόνια αιχμής θα είναι κατά μέσον όρο 110.000 οχήματα. Τον Νοέμβριο του 2011, στο πλαίσιο της σύμβασης κατασκευής, η GAZ ξεκίνησε τη συναρμολόγηση SKD του SUV Škoda Yeti. Η παραγωγή πλήρους κύκλου ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2012.[24]

Πρόσφατες εξελίξεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Απρίλιο του 2019, η GAZ ζήτησε μια διάσωση 468 εκατομμυρίων δολαρίων από τη ρωσική κυβέρνηση, λέγοντας ότι οι κυρώσεις των ΗΠΑ στον Όλεγκ Ντεριπάσκα και τα περιουσιακά του στοιχεία θέτουν την εταιρεία σε κίνδυνο χρεοκοπίας.[25] Στις 4 Ιουλίου 2019, εργαζόμενοι της GAZ διαδήλωσαν ενάντια στις κυρώσεις των ΗΠΑ μπροστά από την αμερικανική πρεσβεία στη Μόσχα ως αντίθεση στα μέτρα που ισχυρίζονται ότι θα οδηγήσουν σε χρεοκοπία της εταιρείας.[26][27]

Τον Νοέμβριο του 2021, η "GAZ Group" ανακοίνωσε ότι το τμήμα του, "Silovye Agregaty", θα ήταν έτοιμο για μαζική παραγωγή κινητήρων υδρογόνου σε 2,5 χρόνια.[28]

Εξαγωγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από το 1934, η GAZ άρχιζε να εξάγει οχήματα. Τα πρώτα οχήματα εξάχθηκαν στην Εσθονία και στη Λετονία, οπού συνάντησαν αρκετή επιτυχία.[29] Μετά τον πόλεμο, η GAZ άρχιζε να εξάγει οχήματα σε σχεδόν όλο το Ανατολικό Μπλοκ και έκανε επίσης προσπάθειες να εξάγει οχήματα και σε Δυτικές αγορές, κυρίως τα αυτοκίνητα Volga και αυτά τα οχήματα κατάφεραν μερική επιτυχία σε μερικές Ευρωπαϊκές αγορές, όπως το Βέλγιο. Τα αυτοκίνητα Volga στις Δυτικές χώρες χρησιμοποιήθηκαν κυρίως σαν ταξί και ήταν γνωστά για την αξιοπιστία και την αντοχή τους.

Η GAZ επίσης παρήγαγε οχήματα, κυρίως φορτηγά, και σε άλλες χώρες του Ανατολικού Μπλοκ ή χώρες φιλικές στον Κουμμουνισμό, όπως η Πολωνία, η Κίνα, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, και η Βόρεια Κορέα. Η GAZ σταμάτησε σχεδόν όλες τις εξαγωγές της το 2022, όταν η Ρωσία εισέβαλλε στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα πολλές χώρες να επιβάλλουν κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Για αυτό τον λόγο επίσης, όσες εξωτερικές εταιρείες είχαν συνεργασία προηγουμένως με την GAZ, σταμάτησαν να συνεργάζονται μαζί της.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Odin, L.C. World in Motion 1939 - The whole of the year's automobile production
  2. ↑ Zur Geschichte der Zusammenarbeit zwischen Ford und Russland bzw. der Sowjetunion der Jahre 1909 bis 1935 (russian)
  3. ↑ Odin, L.C. World in Motion 1939 - The whole of the year's automobile production.
  4. ↑ Thompson, p. 52
  5. ↑ Thompson, p. 68
  6. ↑ 6,0 6,1 Thompson, p. 61
  7. ↑ Thompson, p. 62
  8. ↑ Flory, J. "Kelly", Jr. American Cars 1946-1959 (Jefferson, NC: McFarland & Coy, 2008), passim.
  9. ↑ Thompson, pp. 120–121
  10. ↑ Thompson, p. 120
  11. ↑ Thompson, Andy.
  12. ↑ Thompson, p. 242
  13. ↑ «Mir on earth». The Economist. 21 August 1997. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 June 2017. https://web.archive.org/web/20170621182544/http://www.economist.com/node/154769. Ανακτήθηκε στις 7 July 2017. 
  14. ↑ Ireland, R. Duane· Hoskisson, Robert (2005). Understanding Business Strategy: Concepts and Cases (στα Αγγλικά). Cengage Learning. σελίδες 143–145. ISBN 032428246X. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2017. 
  15. ↑ Емельянова, Екатерина; Идиатуллин, Шамиль; Трифонов, Владислав (13 May 2003). «Время менять автомобиль». Газета "Коммерсантъ": σελ. 20. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 July 2013. https://web.archive.org/web/20130730071918/http://kommersant.ru/doc/381341. Ανακτήθηκε στις 8 July 2017. 
  16. ↑ Ruddick, Graham (15 October 2009). «LDV Vans bought by China's Qu Li». London: The Telegraph, 15 October 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 February 2010. https://web.archive.org/web/20100227050323/http://www.telegraph.co.uk/finance/newsbysector/industry/6339043/LDV-Vans-bought-by-Chinas-Qu-Li.html. 
  17. ↑ «US: GAZ to buy Sebring/Stratus assembly line from Chrysler». Just-Auto, 18 April 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Σεπτεμβρίου 2011. 
  18. ↑ «For former GM exec Bo Andersson, next job will be a GAZ». 16 Ιουνίου 2009. 
  19. ↑ «GAZ Group has started serial production of upgraded GAZelle-Business» (Press release). GAZ Group. 25 Φεβρουαρίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2011. 
  20. ↑ «Q&A: Bo Andersson Joined GAZ to Flee Detroit Stardom» (στα αγγλικά). https://themoscowtimes.com/news/qa-bo-andersson-joined-gaz-to-flee-detroit-stardom-20708. Ανακτήθηκε στις 8 July 2017. 
  21. ↑ «Russia: Daimler, GAZ sign Sprinter assembly MoU». Automotive World, 24 December 2010. 24 Δεκεμβρίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2012. 
  22. ↑ «GM to assemble Chevrolets at Russia's GAZ plant». Reuters, 1 February 2011. 1 February 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 September 2015. https://web.archive.org/web/20150924150914/http://www.reuters.com/article/2011/02/01/generalmotors-russia-idUSLDE7101Y120110201. 
  23. ↑ Andrew E. Kramer (25 December 2012). «Russia's Desire for Cars Grows, and Foreign Makers Take Notice». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 December 2012. https://web.archive.org/web/20121226035311/http://www.nytimes.com/2012/12/26/business/global/foreign-automakers-see-potential-in-russian-market.html. Ανακτήθηκε στις 26 December 2012. 
  24. ↑ «Skoda Yeti Now Assembled at GAZ Full Cycle». wroom.ru. 6 December 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 January 2013. https://web.archive.org/web/20130105020910/http://wroom.ru/en/news/552. Ανακτήθηκε στις 31 December 2012. 
  25. ↑ Times, The Moscow (18 April 2019). «Sanctions-hit GAZ Wants Government Bail-Out – Kommersant» (στα αγγλικά). The Moscow Times. https://www.themoscowtimes.com/2019/04/18/sanctions-hit-gaz-wants-government-bail-out-kommersant-a65290. Ανακτήθηκε στις 5 June 2019. 
  26. ↑ Foy, Henry (4 July 2019). «Workers at Deripaska's sanctioned GAZ picket US embassy party in Moscow» (στα αγγλικά). Financial Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 December 2022. https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/12695e0c-9e4a-11e9-b8ce-8b459ed04726. Ανακτήθηκε στις 2019-07-27. 
  27. ↑ Times, The Moscow (5 Ιουλίου 2019). «Russian Workers Rap Against Sanctions, Protest at U.S. Envoy's Residence». The Moscow Times (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 27 Ιουλίου 2019. 
  28. ↑ «Группа ГАЗ может запустить массовое производство водородных двигателей через 2,5 года» (στα Ρωσικά). ТАСС. 24 Νοεμβρίου 2021. 
  29. ↑ http://eag.vanatehnika.ee/vbm3.html

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=GAZ&oldid=10805884"