Χι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Καλλιτεχνική γραφή
Μέγα Ετυμολογικόν, 1499
Ελληνικό αλφάβητο
Αα Άλφα Νν Νι
Ββ Βήτα Ξξ Ξι
Γγ Γάμμα Οο Όμικρον
Δδ Δέλτα Ππ Πι
Εε Έψιλον Ρρ Ρω
Ζζ Ζήτα Σσς Σίγμα
Ηη Ήτα Ττ Ταυ
Θθ Θήτα Υυ Ύψιλον
Ιι Ιώτα Φφ Φι
Κκ Κάππα Χχ Χι
Λλ Λάμδα Ψψ Ψι
Μμ Μι Ωω Ωμέγα
Ιστορία
Αρχαϊκές τοπικές παραλλαγές
  • Δίγαμμα
  • Ήτα
  • Σαν
  • Τσαν
  • Κόππα
  • Σαμπί
Σημεία στίξης Συμπλέγματα
Αριθμοί
ϛ (6) ϟ (90) ϡ (900)
Σε άλλες γλώσσες
Σχετικά λήμματα


π  σ  ε

Το γράμμα χι (κεφαλαίο Χ, πεζό χ) είναι το εικοστό δεύτερο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου. Στα αρχαία ελληνικά συμβόλιζε το δασύ υπερωικό κλειστό φώνημα /kh/ ενώ στα νέα ελληνικά αντιστοιχεί με το άηχο υπερωικό τριβόμενο σύμφωνο /x/ που πραγματώνεται είτε με τον αντίστοιχο φθόγγο [x] (χάνω) είτε ως ουρανικός [ç] έναντι εμπρόσθιων φωνηέντων (π.χ. έχει).[1] Όπως το Φ και το Ψ, το Χ προστέθηκε στο αλφάβητο από τους Έλληνες και δεν έχει κάποιο αντίστοιχο στο φοινικικό αλφάβητο. Προήλθε είτε από το <Τ> (αναπαριστάμενο ως <+>), είτε από το <Θ>.[2]

Στα δυτικά ελληνικά αλφάβητα χρησιμοποιείτο για την αναπαράσταση της ακολουθίας /ks/, κάτι που συνεχίστηκε στο αντίστοιχο λατινικό γράμμα X, x. Από την άλλη, για τη μεταγραφή στο λατινικό αλφάβητο ελληνικών λέξεων που το περιέχουν χρησιμοποιείται από τυποποιημένες μεθόδους το διπλό γράμμα <ch> ή εναλλακτικώς το <kh>, αν και στην καθημερινότητα συνηθίζεται περισσότερο η απόδοσή του με <x>.[3] Στα κυριλικά αλφάβητα αντιστοιχεί στα σύμφωνα /k/ ή /h/ ενώ στο Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο μια παραλλαγή του, γνωστή ως λατινικό χι αντιπροσωπεύει το άηχο σταφυλικό τριβόμενο σύμφωνο /χ/.[4]

Στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης έχει αριθμητική αξία χ´=600. Σε παλαιότερο ελληνικό αριθμητικό σύστημα, το ακροφωνικό σύστημα αρίθμησης, συμβόλιζε τον αριθμό χίλια.

Στα μαθηματικά δηλώνει έναν άγνωστο παράγοντα ή μεταβλητή.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Μποτίνης, Α. (2011): Φωνητική της ελληνικής. ISEL. σελ. 89, 111.
  2. Μπαμπινιώτης, Γ. (2005): Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. s.v. «X».
  3. Encyclopaedia Britannica, s.v. Achaea.
  4. IPA (1999): Handbook of the IPA. Cambridge University Press.