Η Καστάνιτσα (τσακωνικά: Γαστένιτσα, παλαιότερη ονομασία: Καστανίτσα) είναι ορεινό χωριό της Αρκαδίας, χτισμένο στις πλαγιές του Πάρνωνα σε υψόμετρο 840 μέτρων. Ανήκει στα Τσακωνοχώρια, στα χωριά δηλαδή που ιδρύθηκαν από Τσάκωνες. Βρίσκεται κοντά στα σύνορα των νομών Αρκαδίας και Λακωνίας. Απέχει 72 χλμ από την Τρίπολη και 65 χλμ από την Σπάρτη. Κοντινότερα χωριά σε αυτή είναι η Σίταινα που βρίσκεται βορειότερα της σε απόσταση 6 χλμ και ο Πραστός που βρίσκεται ανατολικότερα σε απόσταση 7 χλμ. Ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται σε 175 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Το χωριό διατηρεί αναλλοίωτα στοιχεία της Τσακώνικης παράδοσης και έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός.
Ιστορικά στοιχεία
Η Καστάνιτσα ιδρύθηκε από Τσάκωνες οι οποίοι κατέφυγαν στα ορεινά του Πάρνωνα κατά τη διάρκεια των Σλαβικών επιδρομών στην Πελοπόννησο στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. Αναφέρεται για πρώτη φορά σε Χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου το 1293 μ.Χ, με την ονομασία Κωστάντζα και είναι το πρώτο Τσακωνοχώρι για το οποίο υπάρχει γραπτή αναφορά. Η Καστάνιτσα ήταν χτισμένη πάνω σε πέρασμα στρατηγικής σημασίας, για τη φύλαξη του οποίου είχε χτιστεί κάστρο στην κορυφή του λόφου, πάνω από τον οικισμό, ερείπια του οποίου διατηρούνται μέχρι σήμερα. Αναφορές για το χωριό συνεχίζουν να υπάρχουν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το χωριό έδωσε το παρόν στην επανάσταση του 1821. Οι Καστανιτσιώτες αντιστάθηκαν σθεναρά στα στρατεύματα του Ιμπραήμ, που εισέβαλαν στην περιοχή το 1826, σώζοντας το χωριό από την καταστροφή.[2]
Μετά την απελευθέρωση αποτέλεσε αρχικά έδρα του δήμου Σιταίνης, ο οποίος καταργήθηκε μετά από λίγα χρόνια λειτουργίας και εντάχθηκε στον δήμο Βρασιών.[3] Στο διάστημα 1912-1998 αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα[4] ενώ από το 1999 ανήκει διοικητικά στον δήμο Βόρειας Κυνουρίας.
Ο οικισμός αποτελεί τόπο καταγωγής[5] του λογοτέχνη Γεωργίου Στρατήγη (1860-1938).
Γειτονιά στην Καστάνιτσα
Ο οικισμός
Γενική άποψη της Καστάνιτσας
Το χωριό είναι σκαρφαλωμένο σε μία πλαγιά του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 840 μέτρων. Είναι χτισμένο κατά μήκος του αυχένα που συνδέει δύο υψώματα. Διατηρεί αναλλοίωτη την παραδοσιακή τσακώνικη αρχιτεκτονική με τα χαρακτηριστικά πυργόσπιτα με τις στέγες από τοπικό σχιστόλιθο. Στην κορυφή του βόρειου υψώματος πάνω από τον οικισμό, διατηρούνται ερείπια του παλιού πύργου, που χτίστηκε από Βυζαντινούς του Δεσποτάτου του Μυστρά, τον 14ο αιώνα με σκοπό την οχύρωση της περιοχής.[6]
