Μετάβαση στο περιεχόμενο

Α΄ Εθνική ποδοσφαίρου ανδρών 1965-1966

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Α΄ Εθνική
Περίοδος1965-66
Πρωταθλήτρια ομάδαΟλυμπιακός
Έναρξη28 Νοεμβρίου 1965
Λήξη19 Ιουνίου 1966
Διεθνείς διοργανώσεις
Κύπελλο ΠρωταθλητριώνΟλυμπιακός
Κύπελλο ΚυπελλούχωνΑΕΚ
Κύπελλο Διεθνών ΕκθέσεωνΆρης
Υποβιβασμός
ΥποβιβασμόςΠαναιγιάλειος
Νίκη Βόλου
Στατιστικά
Πρώτος σκόρερΜίμης Παπαϊωάννου (23 γκολ)
Καλύτερη επίθεσηΠαναθηναϊκός (85)
Καλύτερη άμυναΟλυμπιακός (18)

Το πρωτάθλημα Ελλάδας της περιόδου 1965-66 υπήρξε το 7ο που διεξήχθη σε μορφή εθνικής κατηγορίας. Το κατέκτησε ο Ολυμπιακός για 16η φορά στην ιστορία του, συγκεντρώνοντας έναν βαθμό περισσότερο από τον πρωταθλητή της προηγούμενης χρονιάς Παναθηναϊκό.

Η διοργάνωση διάρκεσε από 28 Νοεμβρίου 1965 έως 19 Ιουνίου 1966 και οι αγώνες κατάταξης που προέκυψαν ολοκληρώθηκαν ένα μήνα αργότερα. Η καθυστέρηση για την έναρξη οφειλόταν σε "διοικητικές ταραχές στην ΕΠΟ",[1] αναλυτικότερα σε παρασκηνιακή αντιπαράθεση μεταξύ του "κατεστημένου" των Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού με το συνασπισμό δυνάμεων της ΑΕΚ και των μακεδονικών συλλόγων (πρωτοστάτης ο Νίκος Καμπάνης του Άρη), οι οποίοι είχαν εξασφαλίσει προσωρινά τον έλεγχο της Επιτροπής Διεξαγωγής Πρωταθλήματος.[2] Παράπλευρη συνέπεια, υπήρξε το γεγονός ότι Άρης και ΠΑΟΚ αγωνίστηκαν έναν γύρο στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις, οι δε Παναθηναϊκός και Ολυμπιακός δύο, χωρίς να έχουν επίσημες αναμετρήσεις στο ενεργητικό τους. Η πρεμιέρα μάλιστα των Πειραιωτών με τον Πανιώνιο μετατέθηκε περαιτέρω προς διευκόλυνσή τους, καθώς παρεμβαλλόταν στις διαδοχικές Τετάρτες όπου για το κύπελλο Κυπελλούχων θα αντιμετώπιζαν την κάτοχό του, αγγλική Γουέστ Χαμ (0-4 εκτός έδρας και 2-2 εντός).[3]

Ολυμπιακός

Συμμετοχές/τέρματα[4] [5] [6]

Τερματοφύλακες Αμυντικοί Μέσοι Επιθετικοί
Γιάννης Φρονιμίδης 017/9 Χρήστος Ζαντέρογλου 030 Νίκος Γιούτσος 029/7 (, ) Παύλος Βασιλείου 030/7
Τάκης Ξαρχάκος 08/7 Κώστας Πολυχρονίου 029/4 Γρηγόρης Αγανιάν 023/4 Αριστείδης Παπάζογλου 027/18
Παράσχος Αυγητίδης 05/2 Γιάννης Γκαϊτατζής 021 Νίκος Σιδέρης 08 Γιώργος Σιδέρης 021/18
Ορέστης Παυλίδης 017 Αντώνης Δερμάτης 01 Βασίλης Μποτίνος 019/4
Δημήτρης Πλέσσας 017 Παναγιώτης Κυπριανίδης 01 Αργύρης Νεοφώτιστος 09/3
Βαγγέλης Μίλησης 012 Θανάσης Σινάτκας 02 (, )
Αλέκος Λιβαδάς 04
Προπονητής: Μάρτον Μπούκοβι (), με βοηθό το συμπατριώτη του Μίχαϊ Λάντος (Λέντενμαγερ)[7]

Ο Ν. Σιδέρης αγωνιζόταν επίσης στην άμυνα, οι Πολυχρονίου, Γκαϊτατζής, Νεοφώτιστος στο κέντρο και οι Αγανιάν, Γιούτσος στην επίθεση.

Θέση Ομάδα Σύνολο Εντός Εκτός
Βαθ. Αγ. Ν Ι Η Τέρματα δ/τ Ν Ι Η Τέρματα Ν Ι Η Τέρματα
01 630px seven vertical stripes HEX-ED1C24 and White Ολυμπιακός 80 30 23 4 03 67–18 +49 12 2 1 34–09 11 2 02 33–09
02 Παναθηναϊκός 79 30 23 3 04 85–24 +61 13 1 1 47–10 10 2 03 38–14
03 ΑΕΚ -2 71 30 19 5 06 58–26 +32 12 1 2 39–11 07 4 04 19–15
04 Πανιώνιος -1 60 30 12 7 11 38–37 0+1 08 5 2 21–13 04 2 09 17–24
05 Άρης 60 30 11 8 11 42–42 0 10 3 2 30–13 01 5 09 12–29
06 ΠΑΟΚ 59 30 10 9 11 43–49 0-6 09 5 1 33–18 01 4 10 10–31
07 Εθνικός 58 30 12 4 14 43–42 0+1 10 1 4 29–14 02 3 10 14–28
08 Πιερικός 57 30 12 3 15 40–40 0 09 2 4 27–11 03 1 11 13–29
09 Αιγάλεω 56 30 09 8 13 43–54 -11 07 3 5 25–22 02 5 08 18–32
10 Απόλλων Αθηνών 56 30 09 8 13 29–37 0-8 08 4 3 18–10 01 4 10 11–27
11 Τρίκαλα 56 30 09 8 13 38–56 -18 07 7 1 24–18 02 1 12 14–38
12 Ηρακλής 56 30 10 6 14 23–43 -20 08 4 3 16–14 02 2 11 07–29
13 Προοδευτική 55 30 08 9 13 42–48 0-6 05 4 6 26–25 03 5 07 16–23
14 Πανσερραϊκός 55 30 08 9 13 29–42 -13 08 3 4 20–20 00 6 09 09–22
15 Παναιγιάλειος 55 30 10 5 15 27–44 -17 08 3 4 18–15 02 2 11 09–29
16 600px Celeste Bianco e Blu (Strisce) Νίκη Βόλου 44 30 04 6 20 20–65 -45 04 3 8 12–25 00 3 12 08–40

  • Σύστημα βαθμολογίας: 3 βαθμοί η νίκη – 2 η ισοπαλία – ένας (1) η ήττα.
  • Κριτήρια κατάταξης: 1) βαθμοί, 2) συντελεστής τερμάτων (γκολ υπέρ δια γκολ κατά), 3) αγώνας κατάταξης (μπαράζ) σε ουδέτερο γήπεδο με 30λεπτη παράταση στην περίπτωση ισοπαλίας, 4) κλήρωση.
Θέσεις 1η (πρωταθλητής) και 14η (παραμονή στην κατηγορία): εφαρμογή των κριτηρίων 2) και 3) σε αντίστροφη σειρά.

Σημείωση: στον Πανιώνιο και δύο φορές την ΑΕΚ επιβλήθηκαν οι ποινές της κατακύρωσης αγώνα με 0-2 σε βάρος τους και της αφαίρεσης του βαθμού της ήττας (μηδενισμός).

Πίνακας αποτελεσμάτων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φιλοξενούμ.→
Γηπεδούχος ↓
ΑΕΚ ΑΠΟΛ ΑΡΗΣ ΑΙΓΑ ΕΘΝ ΗΡΑΚ NIKΗ ΟΣΦΠ ΠΑΟ ΠΝΓΛ ΠΝΙΩ ΠΝΣΡ ΠΑΟΚ ΠΙΕΡ ΠΡΟΟ ΤΡΙΚ
ΑΕΚ 0-0 2-0 4-1 2-1 3-0 6-0 0-2 00-2β 2-0 5-1 2-1 5-1 3-0 2-1 3-1
Απόλλων 0-2 1-0 2-0 1-0 2-0 1-1 1-2 0-1 1-1 1-0 3-3 0-0 3-0 1-0 1-0
Άρης 2-1 1-1 3-1 4-2 3-0 1-0 0-3 2-2 2-0 1-0 0-0 5-1 1-2 3-0 2-0
Αιγάλεω 0-1 2-2 3-3 1-3 1-1 5-2 0-1 2-5 2-0 1-0 1-0 1-0 1-2 2-1 3-1
Εθνικός 0-0 1-0 6-1 1-2 1-0 3-1 0-4 0-2 2-0 0-1 2-0 5-0 2-1 2-1 4-1
Ηρακλής 0-0 1-0 2-1 0-0 1-1 4-1 0-2 0-5 1-0 2-1 1-0 0-0 1-0 1-3 2-0
Νίκη Βόλου 0-3 1-0 0-1 1-1 1-1 2-3 1-0 0-5 2-1 1-3 1-1 0-3 2-0 0-2 0-1
Ολυμπιακός 4-0 3-0 0-0 1-1 5-0 2-1 3-0 1-0 3-0 1-4 2-1 2-0 2-1 4-1 1-0
Παναθηναϊκός 2-3 2-0 4-0 4-1 4-1 1-0 5-0 1-1 6-0 2-0 5-1 2-0 1-0 4-2 4-1
Παναιγιάλειος 0-2 0-2 2-1 1-0 1-0 1-0 3-0 0-3 0-3 1-1 1-0 1-0 5-1 0-0 2-2
Πανιώνιος 0-1 2-1 1-0 1-1 2-1 3-0 0-0 00-2α 2-1 2-2 1-0 2-2 1-0 1-1 3-1
Πανσερραϊκός 02-0γ 3-2 2-2 1-1 1-0 3-0 1-0 1-1 0-4 0-3 3-2 2-1 1-0 0-1 0-3
ΠΑΟΚ 1-1 4-1 1-1 4-2 2-1 1-1 3-1 3-2 1-3 2-0 1-0 1-1 3-1 2-2 4-1
Πιερικός 1-0 4-0 2-1 5-2 1-0 0-1 1-1 0-1 3-1 0-1 0-1 1-0 4-1 0-0 5-1
Προοδευτική 1-3 1-0 0-0 1-3 1-2 5-0 1-0 2-4 2-3 2-1 3-3 0-0 1-1 2-4 4-1
Τρίκαλα 2-2 2-2 3-1 3-2 1-1 1-0 3-1 0-5 1-1 2-0 2-0 1-1 1-0 1-1 1-1

α Πανιώνιος-Ολυμπιακός 1-1 της 16ης αγωνιστικής: διακόπηκε στο ημίωρο όταν ο Δανός διαιτητής Μίκαλσεν δέχθηκε επίθεση των γηπεδούχων παικτών έπειτα από τον καταλογισμό πέναλτι σε βάρος τους και την πρότερη αποβολή δύο από αυτούς (23' και 26'). Κατακυρώθηκε 2-0 υπέρ των φιλοξενούμενων και ο Πανιώνιος τιμωρήθηκε με αφαίρεση του βαθμού της ήττας.
β ΑΕΚ-Παναθηναϊκός 1-2 της 19ης αγωνιστικής: διακόπηκε στο 88' όταν ο Πορτογάλος διαιτητής Λοσάντα δέχθηκε επίθεση των γηπεδούχων παικτών έπειτα από την κατακύρωση του δεύτερου τέρματος σε βάρος τους. Παρότι στο φύλλο αγώνα αναγραφόταν η ολοκλήρωσή της,[11] η συνάντηση κατακυρώθηκε με 2-0 υπέρ των φιλοξενούμενων και από την ΑΕΚ αφαιρέθηκε ο βαθμός της ήττας.
γ Πανσερραϊκός-ΑΕΚ της 20ης αγωνιστικής: δεν πραγματοποιήθηκε εξαιτίας μη προσέλευσης των φιλοξενούμενων ως διαμαρτυρία στην τιμωρία τους για τα επεισόδια της προηγούμενης Κυριακής. Κατακυρώθηκε 2-0 υπέρ των γηπεδούχων και η ΑΕΚ τιμωρήθηκε με αφαίρεση του βαθμού της ήττας (εκ νέου μηδενισμός).[6] [12]

  • Ευρύτερη νίκη: 6-0 ΑΕΚ-Νίκη Βόλου, Παναθηναϊκός-Παναιγιάλειος.
  • Ευρύτερη νίκη εκτός έδρας: 0-5 Τρίκαλα-Ολυμπιακός, Ηρακλής-Παναθηναϊκός, Νίκη Βόλου-Παναθηναϊκός.

Για τις θέσεις 13 έως 15 και παραμονή των δύο από τους τρεις στην κατηγορία:

Ο Παναιγιάλειος, ο οποίος είχε επίσης λάβει μέρος στο περυσινό τριπλό μπαράζ (με επιτυχία), υποβιβάστηκε κατόπιν και της νέας ισοβαθμίας εξαιτίας χαμηλότερου συντελεστή τερμάτων στην κανονική διάρκεια του πρωταθλήματος.

Προσμετρούμενων και των 5 στα μπαράζ, σημειώθηκαν 672 γκολ (σε ίδια επίπεδα με τα 682 της περιόδου 1964-65) άρα 2,8 ανά αγώνα. Τα 6 αντιστοιχούν στην αναμέτρηση που κατακυρώθηκε με 2-0 (Πανσερραϊκός-ΑΕΚ) και στις δύο με 0-2 (Πανιώνιος-ΟΣΦΠ, ΑΕΚ-ΠΑΟ), όπου πριν τη διακοπή των τελευταίων είχαν επιτευχθεί 5 τέρματα.

Τα περισσότερα κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού υπήρξαν τα 7 που οι φίλαθλοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν σε τέσσερις περιπτώσεις, τις τρεις υπέρ ή κατά των Αιγαλεωτών: Εθνικός-Άρης 6-1, Αιγάλεω-Παναθηναϊκός 2-5, Αιγάλεω-Νίκη Βόλου και Πιερικός-Αιγάλεω 5-2.

Καταλογίστηκαν 54 πέναλτι, σε αναλογία 1,8 ανά αγωνιστική ή ένα κάθε 4½ συναντήσεις, με τα 42 από αυτά να εκτελούνται εύστοχα (ποσοστό 78%). Ο Τάκης Λουκανίδης χρίστηκε 7 φορές σκόρερ με το συγκεκριμένο τρόπο και οι δύο που απέτυχε ήταν οι μοναδικές για τον Παναθηναϊκό, την ομάδα που με 12 πέναλτι υπέρ της είχε τα περισσότερα από όλες.[16]

Ο Παναγιώτης Σκούφος της Προοδευτικής σημείωσε γκολ με απευθείας κτύπημα κόρνερ στην εντός έδρας νίκη επί του Παναιγιάλειου με 2-1. Πρόκειται για το 9ο ανάλογο τέρμα στις 7 περιόδους της Α΄ Εθνικής, ενώ κατά την πρώτη 20ετία της (έως την καθιέρωση του επαγγελματισμού το 1979), θα συμπληρωθούν 27.[17]

Στη διοργάνωση χρησιμοποιήθηκαν 346 συνολικά παίκτες (6% λιγότεροι από τους 368 της περασμένης), άρα κατά μέσο 22 σχεδόν ανά ομάδα (η ουραγός Νίκη Βόλου με 32 τους περισσότερους).[18] Σε κάθε έναν από τους 30 αγώνες μετείχαν 19, η πλειονότητα των οποίων αμυντικοί (α) ή επιθετικοί (ε) και περιέργως μόνον ένας τερματοφύλακας (τ):[19]

Πανόπουλος (ε, Αιγάλεω), Γιαννίμπας (α, Απόλλων), Βαλλιάνος (τ, Εθνικός), Αγγελόπουλος (α) και Κουρτίδης (α, Ηρακλής), Κουκλάκης (ε, Νίκη), Βασιλείου (ε) και Ζαντέρογλου (α, ΟΣΦΠ), Στεργίου (μ, Παναιγιάλειος), Σκρέκης (α) και Χάιτας (μ-ε, Πανιώνιος), Δομάζος (μ-ε), Καμάρας (α) και Σούρπης (μ-α, ΠΑΟ), Αφεντουλίδης (ε) και Βασιλειάδης (ε, ΠΑΟΚ), Θ. Κυζίρογλου (μ-α, Πιερικός), Γεωργιτσάκης (α, Προοδευτική), Ζαφειρόπουλος (μ-ε, ΑΟ Τρίκαλα).[σ 2]

Γεωργιτσάκης και Στεργίου αγωνίστηκαν επίσης στα δύο μπαράζ παραμονής που έδωσαν οι ομάδες τους.[13] [14] [15] Υπήρξε το δεύτερο συνεχές πρωτάθλημα όπου δεν απουσίασαν σε κάποια του αναμέτρηση οι Γεωργιτσάκης, Ζαντέρογλου (με τη Νίκη Β. στο προηγούμενο), Σκρέκης, Σούρπης και το τέταρτο για τον Αριστείδη Καμάρα.[21] Το δικό του σερί εμφανίσεων θα διακοπεί με την έναρξη της νέας περιόδου, αλλά αγωνιζόμενος επί 4 και πλέον έτη πριν (20 Μαΐου 1962 με 18 Ιουνίου 1966), αφενός αποτέλεσε τον πρώτο που συμπλήρωσε 200 στην Α΄ Εθνική (το 1970 θα ξεπεράσει τις 300, επίσης πρώτος),[22] αφετέρου δημιούργησε ένα ρεκόρ 124 συνεχόμενων (ο Ζαντέρογλου το 1969, θα το επεκτείνει στις 164 που διατηρείται έκτοτε).[23]

  • Ο Σιδέρης είχε επίσης σκοράρει στη συνάντηση Πανιώνιος-Ολυμπιακός 1-1 και οι Σακελλαρίδης, Παπαϊωάννου (με πέναλτι), Λουκανίδης στην ΑΕΚ-ΠΑΟ 1-2, οι οποίες κατακυρώθηκαν 2-0 υπέρ των φιλοξενούμενων.

Ο Παπαϊωάννου καταγράφεται ότι χρίστηκε σκόρερ επί 5 συνεχείς αγώνες και μάλιστα 11 φορές,[26] δηλαδή τις μισές σχεδόν της χρονιάς. Απουσίασε τέλος από τις αρχικές υποχρεώσεις της ομάδας του, όντας σε καλλιτεχνική περιοδεία με το δίδυμο Καζαντίδη-Μαρινέλλας στη Γερμανία, πέτυχε όμως γκολ στα εναρκτήρια 20' της επιστροφής του την 4η αγωνιστική και το εκτός έδρας 3-2 επί του περυσινού πρωταθλητή Παναθηναϊκού[3] (πρώτη νίκη της ΑΕΚ σε αθηναϊκό ντέρμπι την τελευταία πενταετία και μετά από τρεις ισοπαλίες και 6 ήττες).

Κορυφαίοι ανά θέση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με βάση το άθροισμα της ατομικής βαθμολογίας (3: άριστος, 1: καλός) ανά αγώνα, την οποία δημοσίευε η εβδομαδιαία εφημερίδα Ομάδα και σύμφωνα με το αρχείο του αθλητικογράφου και αναλυτή στατιστικών στοιχείων ποδοσφαίρου Γιώργου Παγιωτέλη, την ιδανική 11άδα της διοργάνωσης απάρτιζαν οι εξής:[27]

  • Κάποιες αλλαγές και –ειδικά προς τη λήξη της διοργάνωσης– λύσεις συνεργασίας χωρίς αντικατάσταση, ενδέχεται να μην περιλαμβάνονται καθώς δεν αναφέρονται σε μεταγενέστερες πηγές.

Κατά την έναρξη του πρωταθλήματος, μόλις 6 σωματεία απασχολούσαν Έλληνα προπονητή (ή τεχνικό δίδυμο), ενώ 7 από την πρώην ενιαία Γιουγκοσλαβία και 3 την Ουγγαρία.

Τις αναμετρήσεις διεύθυναν 128 διαφορετικοί διαιτητές, αριθμός χαρακτηριζόμενος ως υπερβολικός,[30] με μόλις το ⅓ (οι 43) να πρόκειται για Έλληνες και οι υπόλοιποι προερχόμενοι από 15 άλλες χώρες. Ο πρώην αμυντικός της ΑΕΚ Λέλος Βαμβακόπουλος, του συνδέσμου Αθηνών και μετέπειτα διαιτητής UEFA,[31] ορίστηκε σε 9 αγώνες και περισσότερους όλων, οι δε Ελβετοί Μάγερ και Μάρσαλ με τέσσερις διαιτησίες υπήρξαν οι αντίστοιχοι από την πλευρά των ξένων.

Διατέθηκαν περίπου 1.765.000 εισιτήρια,[6] [30] άρα κατά μέσο όρο 7.400 ανά συνάντηση και 59.000 κάθε αγωνιστική ημέρα. Την 11η από αυτές σημειώθηκε η μεγαλύτερη προσέλευση με 90.372 θεατές, βασικά λόγω του ντέρμπι Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός (1-0) όπου πωλήθηκαν 40.200 εισιτήρια. Παρότι τα τελευταία δεν αποτέλεσαν εθνικό ρεκόρ σε επίπεδο πρωταθλήματος,[σ 5] η αγωνιστική η ίδια εμφάνισε την υψηλότερη συγκέντρωση φιλάθλων από την εισαγωγή της Α΄ Εθνικής το 1959 και ουσιαστικά του ελληνικού ποδοσφαίρου μέχρι τότε. Ωστόσο, αισθητή υπήρξε η μείωση στον συνολικό αριθμό θεατών (της τάξης του -15%), ο οποίος την προηγούμενη χρονιά είχε ανέλθει μεταξύ 2 και 2,1 εκατομμυρίων.[34] [35] Για το ντέρμπι Ολυμπιακός-ΑΕΚ (4-0) της 18ης αγωνιστικής στις 27 Μαρτίου 1966, διατέθηκαν τα περισσότερα εισιτήρια της περιόδου και συγκεκριμένα 40.600.[32]

Οι πρωταθλητές Πειραιώτες εμφάνισαν μέσο όρο εισιτηρίων 27.770 σε 15 αγώνες ως γηπεδούχοι και με πληρότητα έδρας 65% (τότε χωρητικότητα Σταδίου Καραϊσκάκη: 42½ χιλιάδες), ενώ 16.991 στις ισάριθμες ως φιλοξενούμενοι.[36]

  1. εξαιτίας καθυστερημένης έναρξης του τρέχοντος (1966-1967) το Μάρτιο του 1966, καθώς το προηγούμενο (1964-1966) δεν θα ολοκληρωθεί παρά τον Ιούλιο του ίδιου έτους
  2. σε αυτούς, πιθανότατα θα περιλαμβάνονταν ακόμα οι Βασιλείου, Σοφιανίδης της ΑΕΚ και Ηλιάδης, Στεφανίδης του Πανσερραϊκού, εφόσον η πρώτη δεν αποσυρόταν από την αναμέτρηση των Σερρών[20]
  3. σύνολο 43 σε αυτή και την επόμενη αγωνιστική χρονιά
  4. πολύ μικρότερος αδελφός του διεθνούς επιθετικού Βαγγέλη Πανάκη και προερχόμενος επίσης από τον ΠΑΟ Καλογρέζας. Εντυπωσίασε εκείνη την πρώτη του χρονιά στην κατηγορία, αλλά σύντομα δεν θα βρει θέση για το ονομαστό μεσοεπιθετικό "τετράγωνο" Γιαννακόπουλου-Κυριακίδη-Λάρδα-Μαρκόπουλου του ισχυρότερου Αιγάλεω της ιστορίας,[25] οπότε δεν απέκτησε την ίδια φήμη με τον αδελφό, η μακρά σταδιοδρομία του οποίου στον Παναθηναϊκό είχε λάβει τέλος την προηγούμενη περίοδο.
  5. είχαν προηγηθεί κατά το α΄ εξάμηνο του 1965, τρεις συγκεντρώσεις κοινού μεταξύ 41.600 και 42.400 στο νεοεπεκταθέν Καραϊσκάκη, για αγώνα με τον ΠΑΟ και δύο με την ΑΕΚ[32] (ο πρώτος διακόπηκε στο 45' εξαιτίας νεροποντής και επαναλήφθηκε)[33]
  1. Ανδρέας Μπόμης, Γκολ 2000 • Ένας αιώνας ποδόσφαιρο: αλμανάκ, ιστορία, σχόλια, Εκδόσ. Πελεκάνος, Αθήνα 2000, ISBN 978-000-4000-05-3, σελ. 294
  2. Γιώργος Παγιωτέλης, Το έπος της Α΄ Εθνικής, περιοδ. Οι ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ τχ. 13 (Ιαν 1995), σελ. 34
  3. 3,0 3,1 Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 13 (Ιαν 1995), σελ. 35
  4. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 13 (Ιαν 1995), σελ. 45
  5. Γιώργος Αλεξανδρής-Ηλίας Λέκκας, Η ιστορία του Ολυμπιακού • 71 χρόνια Ολυμπιακός, Εκδόσεις Γ.Χ Αλεξανδρή, Αθήνα 1996, τμ. Α, σελ. 290
  6. 6,0 6,1 6,2 Μπόμης, ό.π, σελ. 293
  7. Lantos (Liendenmayer) Mihály, βάση δεδομένων ευρωπαϊκών εθνικών ομάδων eu-football.info (Αγγλικά)
  8. Αλεξανδρής-Λέκκας, ό.π, τμ. Α, σελ. 288
  9. "Ο Παναθηναϊκός που θα φιλοξενηθεί στο... γήπεδό του από το Αιγάλεω", εφημ. ΕΘΝΟΣ 15.01.1966, σελ. 8
  10. "Οι πρωταθληταί κατώρθωσαν να κερδίσουν ευκολώτερα από ό,τι δείχνει το 3–2 την Προοδευτική στο Φάληρον", εφημ. ΕΘΝΟΣ 22.02.1966, σελ. 8
  11. Ο Παναθηναϊκός έμεινε πρώτος, Ευάγγελος Φουντουκίδης, εφημ. ΕΘΝΟΣ 04.04.1966, σελ. 10
  12. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 13 (Ιαν 1995), σελ. 36
  13. 13,0 13,1 Εσώθη ο Πανσερραϊκός, κατεδικάσθη το Αίγιον, εφημ. ΕΘΝΟΣ 04.07.1966, σελ. 6
  14. 14,0 14,1 Το Αίγιον ενίκησε χθες με 1-0 την Προοδευτικήν και ελπίζει, εφημ. ΕΘΝΟΣ 07.07.1966, σελ. 6
  15. 15,0 15,1 Η Προοδευτική εσώθη εις βάρος των «Αιγιέων», εφημ. ΕΘΝΟΣ 11.07.1966, σελ. 6
  16. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 32 (Αύγ 1996), σελ. 42
  17. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 32 (Αύγ 1996), σελ. 46
  18. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 13 (Ιαν 1995), σελ. 42
  19. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 14 (Φεβρ 1995), σελ. 38 και τχ. 13 (Ιαν 1995), σελ. 42-47
  20. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 14 (Φεβρ 1995), σελ. 38
  21. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 14 (Φεβρ 1995), σελ. 47
  22. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 31 (Ιούλ 1996), σελ. 54 και 55
  23. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 17 (Μάϊ 1995), σελ. 36
  24. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 17 (Μάϊ 1995), σελ. 35 και τχ. 13 (Ιαν 1995), σελ. 42-47
  25. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 15 (Μάρτ 1995), σελ. 42
  26. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 14 (Φεβρ 1995), σελ. 39
  27. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 14 (Φεβρ 1995), σελ. 35
  28. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 13 (Ιαν 1995), σελ. 41 και τχ. 12 (Δεκ 1994), σελ. 38
  29. Πανσερραϊκός > Ιστορία > 1964-1965 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-19 στο Wayback Machine., ιστότοπος Πανσερραϊκού 1964
  30. 30,0 30,1 Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 13 (Ιαν 1995), σελ. 39
  31. Λεωνίδας Βαμβακόπουλος, βάση δεδομένων ευρωπαϊκών εθνικών ομάδων eu-football.info (Αγγλικά)
  32. 32,0 32,1 Στάθης Αρβανίτης, Η ιστορία του Ολυμπιακού, με πλήρη στοιχεία 1925-2000 • 75 χρόνια θρύλου, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000, ISBN 960-0329-45-1, σελ. 318
  33. Αλεξανδρής-Λέκκας, ό.π, τμ. Α, σελ. 279 και 278
  34. Μπόμης, ό.π, σελ. 289
  35. Το έπος της Α΄ Εθνικής, τχ. 12 (Δεκ 1994), σελ. 41
  36. Αρβανίτης, ό.π, σελ. 314