Τραμ Αθήνας (1882–1977)

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Παλαιό τραμ Αθήνας
Τραμ
Πληροφορίες
ΠεριοχήΕυρύτερη Αθήνα. Ευρύτερος Πειραιάς
Γραμμές26
Λειτουργία
Έναρξη λειτουργίας1882
Παύση λειτουργίας1977
ΔιαχειριστήςΕ.Τ.Α.Π.Π (1882-1925)
ΗΕΜ (1925-1960)
ΕΗΣ (1936-1976: Πέραμα)
ΗΣΑΠ (1976-1977)
Τεχνικά χαρακτηριστικά
Εύρος γραμμής1.000 χιλιοστά (μετρικό εύρος)

Το Τραμ στην Αθήνα πρωτοεμφανίστηκε το 1882 με τη μορφή ιππήλατων οχημάτων. Το 1908 κυκλοφόρησαν τα πρώτα ηλεκτρικά οχήματα. Σταδιακά, το δίκτυο τραμ έφθασε τις 21 γραμμές. Η λειτουργία του όμως σταμάτησε το 1960, όταν τα τραμ αντικαταστάθηκαν από ηλεκτροκίνητα λεωφορεία (τρόλεϊ) και θερμικά λεωφορεία.[1]

Ιστορικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιππήλατο τραμ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πρώτες γραμμές τραμ στην Αθήνα έκαναν την εμφάνισή τους το 1882.[2] Λειτουργούσαν από την βελγικών συμφερόντων Εταιρεία Τροχιοδρόμων Αθηνών - Πειραιώς - Περιχώρων (E.T.A.Π.Π). Το πρώτο δίκτυο ένωνε το κέντρο της Αθήνας με τα Πατήσια, τους Αμπελόκηπους και την Κολοκυνθού.[2][3] Το τροχαίο υλικό αποτελούνταν από 16 οχήματα που τα έσερναν 800 άλογα, χωρητικότητας 16 ατόμων το χειμώνα και 20 το καλοκαίρι.[2] Εξαίρεση αποτέλεσε πέντε χρόνια αργότερα, το 1887, η γραμμή Ακαδημία-Νέο Φάληρο-Παλαιό Φάληρο, η οποία ήταν ατμοκίνητη.[2] Λόγω του πλήθους των ατμών που έβγαζε, αλλά και της χαμηλής ταχύτητας στις ανηφόρες, η γραμμή αυτή ονομάστηκε από τους επιβάτες «κωλοσούρτης».[3]

Παράλληλα, οι ΣΑΠ, η εταιρεία που λειτουργούσε τη γραμμή του τρένου Πειραιάς - Θησείο, το 1882 ίδρυσε μία γραμμή τραμ κανονικού εύρους που ένωνε το σταθμό ΣΑΠ Πειραιά με το τελωνείο. Το 1910 οι ΣΑΠ προσπάθησαν να ενισχύσουν τη γραμμή, ώστε να μεταφερθούν περισσότερα εμπορεύματα, μία κίνηση που βρήκε ενάντια τους υπαλλήλους της εταιρείας. Αυτή η γραμμή έμεινε στην ιστορία μέσω των γυρισμάτων της ταινίας Ποτέ την Κυριακή του 1960.[3]

Ηλεκτροκίνητο τραμ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 30 Οκτωβρίου 1908, κυκλοφόρησαν τα πρώτα ηλεκτροκίνητα τραμ, ενώ δύο χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε η παραλαβή τους (257 τραμ - 150 κινητήρια και 107 ρυμουλκούμενα).[2] Τα οχήματα ήταν κλειστά, χρώματος μπεζ, κατασκευασμένα στο Βέλγιο και είχαν χωρητικότητα 16 καθήμενων και 14 όρθιων επιβατών.[2]

Το 1925 η αγγλική εταιρεία Power Finance and Traction εξαγόρασε τους ΣΑΠ και την ΕΤΑΠΠ, με αντάλλαγμα τον εξηλεκτρισμό της Αθήνας.[4] Η Power Finance and Traction δημιούργησε δύο εταιρείες: την Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών (ΗΕΜ), στην οποία έδωσε το δίκτυο των τραμ και λεωφορειακών γραμμών της ΕΤΑΠΠ, και τους Ελληνικούς Ηλεκτρικούς Σιδηρόδρομους (ΕΗΣ), στην οποία έδωσε τη γραμμή Πειραιάς - Ομόνοια και το τραμ κανονικού εύρους.[3]

Παράλληλα, με τον ερχομό της Power Finance and Traction, άρχισαν να ισχύουν συμβατικές δεσμεύσεις ανάμεσα στην ΗΕΜ και στους ιδιώτες των ΚΤΕΛ. Αυτό σήμαινε πως τα λεωφορεία με διαδρομή παράλληλη των τραμ δεν μπορούσε να αποβιβάζει κατά μήκος των γραμμών, ενώ είχε επίσης περιορισμένα δρομολόγια.

Το 1939 πωλήθηκε μεγάλο μέρος των βελγικών βαγονιών, ενώ τα εναπομείναντα βάφτηκαν σε σκούρο πράσινο χρώμα. Τον επόμενο χρόνο, η ΗΕΜ παρέλαβε 60 τραμ, κατασκευασμένα από την ιταλική ΟΜ/CGE/Breda, που ξεχώριζαν για την αεροδυναμική τους[2]. Στις 13 Ιουνίου 1940 κυκλοφόρησαν 40 νέα κίτρινα τραμ από την ιταλική παραλαβή που είχε πρότυπο το τραμ του Μιλάνου, στη γραμμή Πατησίων-Καλλιθέας και στην τοπική της υποδιαίρεση Πλατεία Αμερικής-Κουκάκι.[5] Τα νέα οχήματα όμως βγήκαν στους δρόμους για να βοηθήσουν στην επιστράτευση, λόγω του Ελληνοϊταλικού πόλεμου και κατά τη διάρκεια της κατοχής, πολλά τραμ καταστράφηκαν.[2]

Μετά τον πόλεμο, πολλές γραμμές τραμ καταργήθηκαν λόγω έλλειψης τροχαίου υλικού από τις καταστροφές του πολέμου, αλλά και λόγω της παγκόσμιας αντι-τραμικής νοοτροπίας που κυριάρχησε τότε και στα επόμενα χρόνια. Στις 16 Νοεμβρίου 1953, ο τότε υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής ξήλωσε τις γραμμές τραμ στη Χαυτεία, με αποτέλεσμα σε μία νύχτα να καταργηθούν οι γραμμές προς Κυψέλη, Παγκράτι και Αμπελόκηπους.[2][6][7] Το τέλος του παλαιού τραμ ήρθε τα μεσάνυχτα της 15 Οκτωβρίου 1960 με την οριστική κατάργησή του[2]. Πολλές γραμμές αντικαταστάθηκαν με τρόλεϊ, ενώ οι γραμμές των τροχιοδρόμων είτε αφαιρέθηκαν από το οδόστρωμα είτε καλύφθηκαν με νέα στρώματα ασφάλτου.

Τραμ Περάματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Τραμ Περάματος

Γραμμές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πλατεία Ομονοίας 1932 Αφετηρία Τροχιοδρομικών Γραμμών.

Οι γραμμές μετρικού εύρους του δικτύου της Η.Ε.Μ. ήταν οι εξής (τα διαγραμμένα νούμερα σημαίνουν τοπικό δρομολόγιο):

Αριθμός
γραμμής 		Δρομολόγια και στάσεις τραμ (μέχρι το 1977) Αριθμός
γραμμής 		Δρομολόγια και στάσεις τραμ (μέχρι το 1977)
1[8] Ακαδημία - Καλλιθέα - Τζιτζιφιές[9] (1887-Δεκέμβριος 1959)[10] 11 Ιπποκράτους (1908, συμβολή με Αλεξάνδρας) - Λασκάρεως - Τσιμισκή - Διδότου - Σόλωνος - Ιπποκράτους (συμβολή με Πανεπιστημίου) - Αρσάκειο - ΑιόλουΑριστείδου(1908 - 16/10/1960) - Ωδείον - Λεωνίδου - Μεταξουργείο - Κερατσινίου - Ναυπλίου - Κολωνός/Πέτρουλα - Τριπόλεως - Αμαξοστάσιον Κάδμου - Εσταυρωμένος - Κολοκυνθού/Παναγίτσα (1882-1957 ή 16/10/1960)
1A Ακαδημία - Τζιτζιφιές (1887-Δεκέμβριος 1959) - Μαρκομιχελάκειον - Μοσχάτον/Λοκρίδος - Νέον Φάληρον[11] (1887-12/6/1955) 12 Ακαδημία - Βουλή- Σύνταγμα/Μητροπόλεως - Φιλελλήνων/Αγγλικαν.Εκκλησία - Άγαλμα Βύρωνος - Μετς/Εθνικός(1882) - Στάδιον (1896) - Άγ.Σπυρίδων -Πλ.Πλαστήρα -Άλσος/Πλ.Παγκρατίου - Παγκράτι/Υμηττού (Αύγουστος 1954)[12][13]
1Β Ακαδημία - Τζιτζιφιές - Ιππόδρομος/Σαχτούρη - Αμφιθέα/Φαέθοντος - Ούλεν/Σειρηνών - Τροκαντερό/Κρόνου - Μπάρ Φλοίσβος/Αιόλου - Ν.Ο. Παλαιό Φάληρο (1887-1947) - Έντεν/Λουτρά/Ρέμα Πικροδάφνης 13 Πεδίον Άρεως - Λεωφόρος Αλεξάνδρας - Αμπελόκηποι (Θων) (1908-)
1Γ Παλαιό Φάληρο - Νέο Φάληρο 14 (1908-1937) Χαριλάου Τρικούπη/Πανεπιστημίου - Διδότου - Πλ.Εξαρχείων - Τοσίτσα - Πεδίον Άρεως/Άγαλμα Αθηνάς - Μουστοξύδη/Μετρό Αλεξάνδρας - Παναθήναια/Αργ.Δημοκρατίας - Ιπποκράτους - Αβέρωφ/Γηπ.ΠΑΟ - Πανόρμου/Μετρό Αμπελόκηποι - Θων
2 Ομόνοια - Σύνταγμα - Αγγλικανική Εκκλησία (έως το 1926) 15 Μοναστηράκι - Μητρόπολις - Σύνταγμα - Ακαδημίας/Βουκουρεστίου - Κολωνάκι - Μαράσλειον (1908 - 1927)
2[14] Ομόνοια[15][16][17] - Κυψέλη[18][19] (1929[20][21]-16/11/1953)[22][23] 16 (1908-1947) Θων - Πανορμου - Αβέρωφ - Ιπποκράτους - Λασκάρεως - Τσιμισκή - Σύνταγμα - Ακρόπολις - Θησείον
3[24] Ομόνοια - Λυσσιατρείον - [25]Πατήσια (1882-16/11/1953)[26][27] 17 Άγιος Βασίλειος - Πηγάδα - Βρυώνη- Τερψιθέα - Δημοτικόν Θέατρον - Ηφαίστου - Αλλιπέδου - Μαγνησίας -Αμαξοστάσιον/Νέο Φάληρο (-1959)
4 Ομόνοια/Πειραιώς (1908) - Ωδείον - Βρεφοκομείον/Κουμουνδούρου - Αγία Τριάς - Κεραμεικός(1882) - Γκάζι - Καμπά/Μηχανογρ.Κέντρο ΟΤΕ - Ρουφ/Αγ.Βασιλείου Μεγάλου (1959) 18 Νέο Φάληρο - Mαγνησίας- Αλιπέδου - Ιπποδαμείας - Οδός Μακράς Στοάς/Ακτή Ποσειδώνος[28]
5[29] Ομόνοια/Αγίου Κωνσταντίνου - Άγιος Κωνσταντίνος - Δεληγιάννη/Μετρό Μεταξουργείο - Μαιζώνος - Σταθμός Λαρίσσης (1908-1947) 19 Πειραιάς - Αγορά - Ντενύ Κοσέν - Ευαγγελίστρια - Δεληγιάννη - Κανάρη - Μουσείον -Ρωσικόν Νοσοκομείον - Φρεαττύδα - Σκουλούδη
6 Ομόνοια/ 3/9 - Αχαρνών[30] (1882-1947)[31][32] 20 Πειραιάς - Αγ.Τριάς - Δημ.Θέατρον - Πλ.Κανάρη - Πλ.Αλεξάνδρας - Βοτσαλάκια - Τουρκολίμανο - Καστέλλα - Σχιστής - Περίπτερο - Νέο Φάληρο (-1937)
7 Ομόνοια/Πανεπιστημίου - Αμπελόκηποι[33](1882-16/11/1953) 21 Δημαρχείο - Ιπποδαμείας - Λεύκα- Αγία Σοφία/Εργοστάσια - Παπαστράτου - Πειραιάς - Δημαρχείο (-1959)
8[34] Ομόνοια/ 3/9 - Σεπόλια[35](1908-1955)[36] Κ (1926-1938) Πλατεία Λαυρίου - Αττική (Ομόνοια/Γ Σεπτεμβρίου-Πλ.Λαυρίου, Καποδιστρίου, Πλ.Βάθης/Λιοσίων, Ηπείρου, Παιωνίου, Πλ.Αττικής, Σταθμός Αττικής
9 Ομόνοια/Αθηνάς - Πετράλωνα[37] (-1908-1959 ή 16/10/1960) Πειραιάς(Π3,Π4) - Άγιος Γεώργιος Κερατσινίου (Π3) - Πέραμα(Π4) (20/7/1936-4/4/1977[38])
10 (1908-1947) Ιπποκράτους - Βοτανικός[39] Σταθμός Λαρίσης (Πειραιά)(Π1) - Πειραιάς (1878) - Τελωνείο (Π1,Π2) - Παλατάκι (Π2) (1882-)[40]

Αμαξοστάσια: Κολοκυνθούς (Λένορμαν & Τηλεφάνους, Στάση Κάδμου), Αγίας Τριάδας Κεραμεικού, Πλατείας Δαβάκη Καλλιθέας, Φαλήρου και Πειραιά.

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου 15 Οκτωβρίου 1960 ακούστηκε για τελευταία φορά κουδούνισμα από καμπανάκι Αθηναϊκού Τραμ έξω απ' το αμαξοστάσιο της Αγίας Τριάδας στον Κεραμεικό.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 «Τραμ - Ιστορικά στοιχεία». ΣΤΑΣΥ. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Τα τρένα που φύγαν - Τα τρένα που έρχονται. Ελευθεροτυπία. 1999, σελ. 7. 
  4. ↑ Διασώζοντας τη μνήμη μιας δημόσιας εταιρείας enet.gr 26 Απριλίου 2013
  5. ↑ 80 χρόνια πριν στην «Κ» 14-6-1940
  6. ↑ Το ξήλωμα του τραμ από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. bloko.gr 16 Νοεμβρίου 2016
  7. ↑ Κωνσταντίνος Καραμανλής, Αρχείο και Κείμενα, Εκδόσεις Η Καθημερινή, Τόμος 1, Σελίδα 179.
  8. ↑ Κατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 1/3 Καλλιθέα-Πατήσια
  9. ↑ Στάσεις γραμμής: Ακαδημία (Πανεπιστήμιο), Ανάκτορα/Σύνταγμα, Μακρυγιάννη/Μετρό Ακρόπολη, Γαργαρέττα, Γέφυρα Κουκακίου, Παλαιά Σφαγεία/Ελ Πάσο, Χαροκόπου, Αμαξοστάσιον Καλλιθέας/Πλ.Δαβάκη, Αγία Ελεούσα, Περόνια/Λυσικράτους, Τζιτζιφιές
  10. ↑ Η Καλλιθέα του χθες και του σήμερα, Έρευνα Καλλιθέας, Χρήστος Παπάζογλου, Ιανουάριος 2000, σελ.100
  11. ↑ Στάσεις γραμμής: Μοσχάτο, Νέο Φάληρο, Νέο Φάληρο(ΣΕΦ)
  12. ↑ Με το ξήλωμα των ραγών τραμ στις 16/11/1953 στα Χαυτεία, το 2/12 Κυψέλη-Παγκράτι τοπικοποιείται σε Ακαδημία-Παγκράτι έως τον Αύγουστο του 1954 οπότε και αντικαθίσταται από το τρόλεϊ 12 Κολιάτσου-Παγκράτι
  13. ↑ Χάρτης Harvard University Αθήνας 1923 με γραμμές τραμ
  14. ↑ 1929-1935: 2: Χαυτεία - Κυψέλη, 1935 -1945: 2/7: Κυψέλη-Αμπελόκηποι(Θων) & 1945-16/11/1953: 2 ή 2/12: Κυψέλη-Παγκράτι
  15. ↑ Πατησίων & Πανεπιστημίου
  16. ↑ Πανεπιστημίου & Πατησίων στην πλευρά προς Θεμιστοκλέους ως 2/7 ή 2/12
  17. ↑ Στάσις Χαυτείων Προς Κυψέλη/Πατήσια Αρχείο συγγραφέα Θανάση Κάππου
  18. ↑ Πλατεία Κυψέλης & Βελβενδού
  19. ↑ H συνοικία Κυψέλης ζητούσα τραμ Εμπρός 18/12/1910, Σελίδα: 2
  20. ↑ Από τα Παμφορεία στο Μετρό Τόμος Β' σελ.904
  21. ↑ εφημερίς "Σκριπ", 1 Σεπτεμβρίου 1928 σελ.2 Στήλη Από την ζωήν
  22. ↑ Στάσεις διακλαδωτικής γραμμής: Κυψέλη, Σκύρου, Ζακύνθου, Ιθάκης, Επτανήσου, Κοδριγκτώνος (συμβολή με Πατησίων) μελετήθηκε παραλλαγή της γραμμής από Στάση Λεβίδου της Πατησίων προς Κυψέλη
  23. ↑ Αντικατάσταση του τραμ από τρόλεϊ στην Αθήνα
  24. ↑ Κατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 3/7 Πατήσια-Αμπελόκηποι
  25. ↑ Φώτο τραμ 1910 Ομόνοια - Λυσσιατρείον - Πατήσια
  26. ↑ Στάσεις γραμμής: Σταθμός 1 Ομόνοια/Αθηνάς, Βεραντζέρου, 2 Καποδιστρίου, Στουρνάρα, 3 Τοσίτσα/Μουσείον, Κυκλοβόρου, Μετσόβου, 4 Αλεξάνδρας/Πλατεία Αιγύπτου, Χέυδεν, Δεριγνύ, 5 Κοδριγκτώνος Τροίας 6 Αγγελοπούλου/Άνδρου, Ιθάκης, Κεφαλληνίας, Χανίων, Σταθμός 7 Λεβίδου/Αγ.Μελετίου/Φ.Νέγρη, Θήρας/Αστ.Τμήματος, 8 Πλατεία Αγάμων/Πλ.Αμερικής, Λήμνου/Λ.Καραγιάννη, 9 Καλλιφρονά, Μυτιλήνης, Σταθμός 10 Λυσιατρείον, Καλουτά, 11 Πλατεία Κολιάτσου, 12 Άγιος Λουκάς, 13 Κλωναρίδου, Φιξ Πατησίων, Σωτηριάδου, 14 Λασκαράτου, Ματσούκα, Νεϊγύ, Σταθμός 15 Αλυσίδα/Πατήσια
  27. ↑ Σκριπ 27/8/1908 σελ.2
  28. ↑ Aντικαταστάθηκε από το τραμ 17/21 Αγία Σοφία/Εργοστάσια - Παπαστράτου - Πειραιάς- Δημαρχείο - Δημ.Θέατρο- Τερψιθέα - Βρυώνη - Πηγάδα - Άγιος Βασίλειος
  29. ↑ Κατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 5/12 Λάρισα-Παγκράτι με στάση Χαυτείων Πανεπιστημίου γωνία με Ομόνοια και Αιόλου
  30. ↑ Στάσεις γραμμής: Πλατεία Λαυρίου, Καποδιστρίου, Πλατεία Βάθης, Ηπείρου, Χέυδεν, Άγιος Παντελεήμων, Ιθάκης, Αγίου Μελετίου (διαγραμμένο, παλαιό τέρμα), Ρόδου, Ολυμπίας, Άγιος Νικόλαος, Κάτω Πατήσία
  31. ↑ Στο Εμπρός 1/10/1950 σελ.5 αναγγέλεται η προσωρινή κατάργηση των 6 και 8 που το 1954 καταργήθηκαν οριστικά
  32. ↑ Harvard University, Harvard Map Collection, G6814_A9_1923_G4_5163798813
  33. ↑ Στάσεις γραμμής: Ρεξ, Ακαδημία/Πατρ.Γρηγορίου Ε', Αμερικής, Βουλή, Κήπος/Κουμπάρη, Ρηγίλλης, Ευαγγελισμός, Ιλίσια (Β.Σοφίας & Παπαδιαμαντοπούλου, σημείο δολοφονίας Ίωνος Δραγούμη), Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, Πλατεία Μαβίλη, Ιπποκράτειον, Αμπελόκηποι (Θων)
  34. ↑ Κατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 8/9 Σεπόλια-Πετράλωνα
  35. ↑ Στάσεις γραμμής: Πλ.Λαυρίου, Καποδιστρίου, Πλ.Βάθης/Λιοσίων, Ηπείρου, Παιωνίου, Πλ.Αττικής, Ξανθίππης, Σίδερα (Σημείο 8), Σεπόλια (Άγιος Μελέτιος), υπήρξε μελέτη για επέκταση απο Άγιο Μελέτη έως Ροσινιόλ(Κηφισό)
  36. ↑ Το ψαράδικο της κυρα - Μαρίας στον Άγιο Μελέτη: 100 χρόνια ζωής
  37. ↑ Στάσεις γραμμής: Δημαρχείον, Σοφοκλέους, Αγορά, Μοναστηράκι, Θησείον, Βασιλακάκη/Φαίδρας/Άλσος Θησείου, Μυρμιδόνων/Πλ.Αφαίας, Γέφυρα/Φυλασιών, Τρεις Ιεράρχαι, Φαρμακείον/Πετράλωνα, Πετράλωνα/Δωριέων
  38. ↑ ΤΟ ΤΡΑΜ ΤΟΥ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ
  39. ↑ Στάσεις γραμμής: Τέρμα Ιπποκράτους, Λασκάρεως, Τσιμισκή, Πευκάκια/Αγ.Νικόλαος, Σόλωνος, Βιβλιοθήκη/Ρ.Φεραίου, Σύνταγμα, Μητρόπολη, Μοναστηράκι, Άγιοι Ασώματοι, Πειραιώς, Λεωνίδου, Πλαταιών, Λαίς, Σπύρου Πάτση, Βοτανικός/Γεωπονική
  40. ↑ Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ 1927 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΧΑΡΤΗ
π • σ • ε Σύστημα Μέσων Μαζικής Μεταφοράς Αθηνών
Μετρό
Τραμ
Προαστιακός
Οδικές Συγκοινωνίες
  • Λεωφορεία
  • Τρόλεϊ (Γραμμές 1,2,3,4,5,6,10,11,12,14,15,16,17,18,19,20,21,24,25)
    • Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τραμ_Αθήνας_(1882–1977)&oldid=10285059"