Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Έμβλημα της Κομισιόν
Σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Κάτοχος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από 1 Δεκεμβρίου 2019
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Προσφώνηση	Πρόεδρε
Αναφέρει σε	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Έδρα	Κτήριο Μπερλεμόν, Βρυξέλλες, Βέλγιο
Προτείνων	Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Διορισμός από	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Διάρκεια θητείας	5 έτη (ανανεούμενη)
Δημιουργία	1 Ιανουαρίου 1958
Πρώτος κάτοχος	Ουόλτερ Χόλσταιν
Αναπληρωτής	Πρώτος Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Μισθός	€ 306.655 ετησίως
Ιστοσελίδα	Επίσημος ιστότοπος

Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκτελεστικού οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και ουσιαστικά ο πιο ισχυρός αξιωματούχος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο πρόεδρος είναι υπεύθυνος για την κατανομή των χαρτοφυλακίων των μελών της Επιτροπής και μπορεί να ανακατέψει ή να απορρίψει αυτές, εφόσον χρειάζεται. Καθορίζει το πολιτικό θεματολόγιο της Επιτροπής και όλων των νομοθετικών προτάσεων που παράγει (η Επιτροπή είναι το μόνο όργανο που μπορεί να προτείνει νόμους της ΕΕ).

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής εκπροσωπεί την Ευρωπαϊκή Ένωση στο εξωτερικό, παρόλο που το κάνει αυτό μαζί με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και, σε επίπεδο υπουργού Εξωτερικών, ο Ύπατος Εκπρόσωπος. Ωστόσο, ο Πρόεδρος, σε αντίθεση με ένα κανονικό αρχηγό κυβέρνησης, δεν σχηματίζει εξωτερική πολιτική, δεν διατάζει στρατεύματα και δεν έχει δικαίωμα να αυξήσει τους φόρους.

Η θέση ιδρύθηκε το 1958 και εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μετά από πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για πενταετή θητεία. Μόλις εκλεγεί, μαζί με την Επιτροπή του, είναι υπεύθυνος για το Κοινοβούλιο το οποίο μπορεί να τον επικρίνει.

Σήμερα, Πρόεδρος είναι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία ανέλαβε καθήκοντα τον Δεκέμβριο του 2019 και είναι η δέκατη τρίτη σε σειρά και πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Επιτροπής.

Ιστορία

Εγκατάσταση

Η παρούσα Επιτροπή ιδρύθηκε με τη Συνθήκη της Ρώμης. Αντικατέστησε επίσης την Ανώτατη Αρχή και την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας το 1967. Ο πρώτος πρόεδρος της επιτροπής ήταν ο Βάλτερ Χάλσταϊν ο οποίος άρχισε να ενοποιεί το ευρωπαϊκό δίκαιο και άρχισε να επηρεάζει την εθνική νομοθεσία. Οι εθνικές κυβερνήσεις στην αρχή δεν έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στη διακυβέρνησή του, με τον πρόεδρο να πρέπει να σφραγίσει την εξουσία της επιτροπής από νωρίς. Με τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, η Επιτροπή άρχισε να αντιμετωπίζεται πιο σοβαρά.

Το 1965, ο Βάλτερ Χάλσταϊν υπέβαλε τις προτάσεις του για την Κοινή Αγροτική Πολιτική, η οποία θα παρείχε στην Κοινότητα τους δικούς της οικονομικούς πόρους, ενώ θα έδινε περισσότερες εξουσίες στην Επιτροπή και το Κοινοβούλιο και θα αφαιρούσε το δικαίωμα αρνησικυρίας στη Γεωργία στο συμβούλιο. Αυτές οι προτάσεις οδήγησαν σε άμεση αντίδραση από τη Γαλλία. Ο Χάλσταϊν γνώριζε ότι οι προτάσεις θα ήταν αμφιλεγόμενες και ανέλαβε προσωπικά την εκπόνησή τους, υπερισχύοντας του Επιτρόπου Γεωργίας. Ωστόσο, κέρδισε την υποστήριξη του Κοινοβουλίου μέσω των προτάσεών του για αύξηση των εξουσιών του, και παρουσίασε επίσης την πολιτική του στο Κοινοβούλιο μια εβδομάδα πριν τις υποβάλει στο συμβούλιο. Στόχος του ήταν να δείξει πώς πίστευε ότι έπρεπε να διοικείται η Κοινότητα, με την ελπίδα να δημιουργήσει ένα κύμα φιλοευρωπαϊσμού αρκετά μεγάλο ώστε να ξεπεράσει τις αντιρρήσεις των κρατών μελών. Ωστόσο, σε αυτό απέδειξε ότι, παρά τις προηγούμενες επιτυχίες του, ο Χάλσταϊν είχε υπερβολική εμπιστοσύνη στις ριψοκίνδυνες προτάσεις του.

Σε αντίδραση στις προτάσεις και τις ενέργειες του Χάλσταϊν, ο τότε Γάλλος πρόεδρος Σαρλ ντε Γκωλ, ο οποίος ήταν δύσπιστος για την άνοδο της υπερεθνικής δύναμης της Επιτροπής, κατηγόρησε τον Χάλσταϊν ότι ενεργούσε σαν να ήταν αρχηγός κράτους. Η Γαλλία απέσυρε τελικά τον εκπρόσωπό της από το συμβούλιο, πυροδοτώντας την περιβόητη «κρίση της άδειας καρέκλας». Αν και αυτό επιλύθηκε στο πλαίσιο του «Συμβιβασμού του Λουξεμβούργου», ο Χάλσταϊν έγινε ο αποδιοπομπαίος τράγος για την κρίση. Το Συμβούλιο αρνήθηκε να ανανεώσει τη θητεία του, παρά το γεγονός ότι ήταν ο πιο «δυναμικός» ηγέτης μέχρι τον Ζακ Ντελόρ.

1967–1985

Το έργο του Χάλσταϊν τοποθέτησε την Επιτροπή ως ουσιαστική δύναμη. Οι πρόεδροι συμμετείχαν στα μεγάλα πολιτικά σχέδια της εποχής της δεκαετίας του 1970, όπως η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση. Το 1970, ο Πρόεδρος Ζαν Ρέι εξασφάλισε τους ίδιους οικονομικούς πόρους της Κοινότητας και το 1977, ο Πρόεδρος Ρόι Τζένκινς έγινε ο πρώτος Πρόεδρος της Επιτροπής που παρευρέθηκε σε μια σύνοδο κορυφής της G7 εκ μέρους της Κοινότητας.

Ωστόσο, λόγω προβλημάτων όπως η πετρελαϊκή κρίση του 1973 και η ενεργειακή κρίση του 1979, οι οικονομικές δυσκολίες μείωσαν την προτεραιότητα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με μόνο τον πρόεδρο να προσπαθεί να κρατήσει ζωντανή την ιδέα. Τα κράτη μέλη είχαν το πάνω χέρι και δημιούργησαν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για να συζητήσει επίκαιρα προβλήματα, ωστόσο το συμβούλιο δεν μπόρεσε να διατηρήσει τα μεγάλα έργα σε τροχιά, όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική. Η Κοινότητα εισήλθε σε μια περίοδο Ευρωσκλήρωσης, λόγω οικονομικών δυσκολιών και διαφωνιών για τον κοινοτικό προϋπολογισμό, και την εποχή της Επιτροπής Θορν, ο πρόεδρος δεν ήταν σε θέση να ασκήσει την επιρροή του σε σημαντικό βαθμό.

Προεδρισμός

Ωστόσο, η επιτροπή άρχισε να ανακάμπτει υπό την Επιτροπή του Προέδρου Ζακ Ντελόρ. Θεωρείται ο πιο επιτυχημένος πρόεδρος, καθώς του πιστώνεται ότι έδωσε στην Κοινότητα μια αίσθηση κατεύθυνσης και δυναμισμού. Η εφημερίδα International Herald Tribune σημείωσε το έργο του Ντελόρ στο τέλος της δεύτερης θητείας του το 1992.

Αλλά ο Ντελόρ όχι μόνο γύρισε την Κοινότητα, αλλά σηματοδότησε μια αλλαγή στην Προεδρία. Πριν έρθει στην εξουσία, ο πρόεδρος της Επιτροπής ήταν ακόμα πρώτος μεταξύ ίσων. όταν έφυγε από το αξίωμά του, ήταν η αδιαμφισβήτητη εικόνα και ηγέτης της Κοινότητας. Η θητεία του είχε δημιουργήσει μια ισχυρή Προεδρία και μια ισχυρή Επιτροπή καθώς ο πρόεδρος έγινε πιο σημαντικός. Οι συνθήκες που ακολούθησαν εδραίωσαν αυτήν την αλλαγή, με τον πρόεδρο να έχει τον έλεγχο της κατανομής των χαρτοφυλακίων και να μπορεί να εξαναγκάσει την παραίτηση των Επιτρόπων. Όταν ο Πρόεδρος Ρομάνο Πρόντι ανέλαβε τα καθήκοντά του με τις νέες εξουσίες της Συνθήκης του Άμστερνταμ, ονομάστηκε από τον Τύπο ως ο πρώτος Πρωθυπουργός της Ευρώπης. Το έργο του Προέδρου Ντελόρ είχε αυξήσει τις εξουσίες του Κοινοβουλίου, την υποστήριξη του οποίου είχε. Ωστόσο, οι μεταγενέστερες Επιτροπές δεν είχαν την ίδια υποστήριξη και το 1999, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χρησιμοποίησε τις εξουσίες του για να αναγκάσει την Επιτροπή Σαντέρ να παραιτηθεί.

Κοινοβουλευτική εποπτεία

Ιστορικά, το Συμβούλιο διόρισε ομόφωνα τον πρόεδρο της Επιτροπής και ολόκληρο το σώμα χωρίς τη γνώμη του Κοινοβουλίου. Ωστόσο, με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το όργανο που εκλέγεται απευθείας από τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απέκτησε το δικαίωμα να ζητείται η γνώμη του για τον διορισμό του προέδρου και να ασκεί βέτο στην Επιτροπή στο σύνολό της.

Το Κοινοβούλιο αποφάσισε να ερμηνεύσει το δικαίωμά του για διαβούλευση ως δικαίωμα αρνησικυρίας στον πρόεδρο, το οποίο το Συμβούλιο αποδέχτηκε διστακτικά. Αυτό το δικαίωμα αρνησικυρίας επισημοποιήθηκε στη Συνθήκη του Άμστερνταμ. Η Συνθήκη της Νίκαιας άλλαξε την ψηφοφορία του Συμβουλίου από ομόφωνη σε μια που χρειαζόταν απλώς ειδική πλειοψηφία. Αυτό σήμαινε ότι το βάρος του Κοινοβουλίου στη διαδικασία αυξήθηκε με αποτέλεσμα ένα οιονεί κοινοβουλευτικό σύστημα όπου μια ομάδα θα μπορούσε να είναι στην κυβέρνηση. Αυτό έγινε εμφανές όταν υποβλήθηκαν πολυάριθμοι υποψήφιοι το 2004, και μια κεντροδεξιά ψήφος κέρδισε τις αριστερές ομάδες, τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, που εξελέγη πρόεδρος της Επιτροπής εκείνο το έτος, αναγκάστηκε στη συνέχεια να υποχωρήσει για την επιλογή των Επιτρόπων, λόγω της απειλής του Κοινοβουλίου ότι δεν θα εγκρίνει την Επιτροπή του. Το 2009, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα ενέκρινε τον Μπαρόζο ως υποψήφιο για τον Πρόεδρο της Επιτροπής. Οι Σοσιαλιστές απάντησαν υποσχόμενοι να υποβάλουν έναν αντίπαλο υποψήφιο στις μελλοντικές εκλογές. Για άλλη μια φορά, ο Μπαρόζο αναγκάστηκε από το Κοινοβούλιο να κάνει μια αλλαγή στην προτεινόμενη Επιτροπή του, αλλά τελικά έλαβε τη σύμφωνη γνώμη. Ωστόσο, σε αντάλλαγμα για έγκριση, το Κοινοβούλιο επέβαλε ορισμένες παραχωρήσεις από τον Μπαρόζο όσον αφορά την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση στις συνεδριάσεις της Επιτροπής και στις διεθνείς συνεδριάσεις.

Θητεία

Ο Πρόεδρος εκλέγεται για μια ανανεώσιμη πενταετή θητεία που αρχίζει πέντε μήνες μετά τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτά ευθυγραμμίστηκαν μέσω της Συνθήκης του Μάαστριχτ και οι εκλογές πραγματοποιούνται τον Ιούνιο κάθε πέντε χρόνια. Αυτή η ευθυγράμμιση οδήγησε σε μια στενότερη σχέση μεταξύ των εκλογών και του ίδιου του προέδρου με τις προαναφερθείσες προτάσεις για πολιτικά κόμματα που θα συμμετέχουν με υποψηφίους. Ο πρόεδρος και η Επιτροπή τους μπορούν να απομακρυνθούν από τα καθήκοντά τους με ψήφο μομφής από το Κοινοβούλιο. Το Κοινοβούλιο δεν το έχει κάνει ποτέ μέχρι σήμερα.

Διατελέσαντες Πρόεδροι

No	Πορτραίτο	Πρόεδρος (γέννηση-θάνατος)	Κράτος	Θητεία			Κόμμα		Εκλογή
				Έναρξη	Τέλος	Διάρκεια
1		Βάλτερ Χάλσταϊν (1901-1982)	Γερμανία	1 Ιανουαρίου 1958	5 Iουλίου 1967	9 χρόνια, 185 ημέρες		Χριστιανοδημοκράτες Εθνικά: CDU	–
2		Ζαν Ρεΐ (1902-1983)	Βέλγιο	5 Ιουλίου 1967	1 Ιουλίου 1970	2 χρόνια, 361 ημέρες		Φιλελεύθεροι Εθνικά: PRL	–
3		Φράνκο Μαρία Μαλφάτι (1927-1991)	Ιταλία	2 Ιουλίου 1970	1 Μαρτίου 1972	1 χρόνος, 264 ημέρες		Χριστιανοδημοκράτες Εθνικά: DC	–
4		Σίκο Μάνσχολτ (1908-1995)	Ολλανδία	22 Μαρτίου 1972	5 Ιανουαρίου 1973	290 ημέρες		Σοσιαλιστές Εθνικά: PvdA	–
5		Φρανσουά-Ξαβιέ Ορτολί (1925-2007)	Γαλλία	6 Ιανουαρίου 1973	5 Ιανουαρίου 1977	4 χρόνια		Χριστιανοδημοκράτες Εθνικά: RPR	–
6		Ρόι Τζένκινς (1920-2003)	Ηνωμένο Βασίλειο	6 Ιανουαρίου 1977	5 Ιανουαρίου 1981	4 χρόνια		Σοσιαλιστές Εθνικά: Εργατικό Κόμμα	–
7		Γκαστόν Θορν (1928-2007)	Λουξεμβούργο	5 Ιανουαρίου 1981	6 Ιανουαρίου 1985	4 χρόνια		Φιλελεύθεροι Δημοκράτες Εθνικά: Δημοκρατικό Κόμμα	1979
8		Ζακ Ντελόρ (1925-2023)	Γαλλία	7 Ιανουαρίου 1985	22 Ιανουαρίου 1995	10 χρόνια, 17 ημέρες		Σοσιαλιστές Εθνικά: Σοσιαλιστικό Κόμμα	1984 1989
9		Ζακ Σαντέρ (1937-)	Λουξεμβούργο	23 Ιανουαρίου 1995	14 Μαρτίου 1999	4 χρόνια, 51 ημέρες		Λαϊκό Κόμμα Εθνικά: CSV	1994
-		Μανουέλ Μαρίν (1949-2017)	Ισπανία	15 Μαρτίου 1999	15 Σεπτεμβρίου 1999	185 ημέρες		Σοσιαλιστές Εθνικά: PSOE
10		Ρομάνο Πρόντι (1939-)	Ιταλία	16 Σεπτεμβρίου 1999	21 Νοεμβρίου 2004	5 χρόνια, 66 ημέρες		Φιλελεύθεροι Δημοκράτες Εθνικά: Δημοκρατικοί	1999
11		Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο (1956-)	Πορτογαλία	22 Νοεμβρίου 2004	31 Οκτωβρίου 2014	9 χρόνια, 344 ημέρες		Λαϊκό Κόμμα Εθνικά: PSD	2004 2009
12		Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ (1954-)	Λουξεμβούργο	1 Νοεμβρίου 2014	30 Νοεμβρίου 2019	5 χρόνια, 29 ημέρες		Λαϊκό Κόμμα Εθνικά: CSV	2014
13		Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν (1958-)	Γερμανία	1 Δεκεμβρίου 2019	Σήμερα	Εν ενεργεία		Λαϊκό Κόμμα Εθνικά: CDU	2019

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ιστοσελίδα Προέδρου Ευρωπαϊκής Επιτροπής