Παν

Ο Πάνας (αρχ. Παν) είναι αρχαία ελληνική, ιδεατή, ανθρωπόμορφη και δευτερεύουσα θεότητα που ήταν συνυφασμένη με την «πανίδα» της Φύσης, (άνθρωποι και ζώα) σε μια αμφίδρομη σχέση προστασίας.

Συνδυάζοντας το ανθρώπινο και ζωικό παράγοντα ο Πάνας απεικονιζόταν έχοντας κάτω άκρα ζώου «Θεός τραγοπόδαρος» πλέον ως προστάτης των κτηνοτρόφων, κυνηγών αλλά και των αλιέων με μόνιμη διαμονή του σε χώρους της φύσης (όρη, δάση, σπήλαια, κοιλάδες, ρεματιές κ.λπ). Η λατρεία του έλαβε μέγιστη ανάπτυξη παράλληλα με εκείνη του Δία και των άλλων Ολύμπιων Θεών σε όλο τον ελλαδικό χώρο και πέραν αυτού.

Κατά κυριότερες μυθολογικές παραδόσεις των αρχαίων Ελλήνων ο Πάνας ήταν γιος:

• (Αρκαδία): Του Ερμή και της νύμφης Πηνελόπης που μετέστη αργότερα στον ουρανό ως υφάντρα του ουράνιου πέπλου, την οποία μεταγενέστεροι μυθογράφοι την ταύτισαν με τη Σπαρτιάτιδα σύζυγο του Οδυσσέα.
• (Αρκαδία): Του Ερμή και της νύμφης Καλλιστούς (Καλλιστώ) συνοδού της Θεάς Άρτεμης στην Αρκαδία που αργότερα μετέστη επίσης στον ουρανό σχηματίζουσα τη Μεγάλη άρκτο.
• Του Διός και της νύμφης Καλλιστούς ή του Διός και της νύμφης Θύμβριδος ή
• Του Ουρανού και της Γης ή
• Του Αιθέρος και κάποιας νύμφης ή τέλος
• Του Απόλλωνα και της Οινόης.

Πιθανότερη ετυμολογία του ονόματος φέρεται εκ της ρίζας Πα = περιποιούμαι, φυλάσσω και εξ αυτού πάομαι και λατινικό pasco = βόσκω. Ο Μαξ Μύλλερ δίνει ερμηνεία εκ του σανσκριτικού «Παβάνα» (= άνεμος) για αυτό ο Πάνας φέρεται να συμβολίζει το ελαφρύ άνεμο κατά τις πρωινές και απογευματινές ώρες.

Σχετικά με το πρόσωπό του υπάρχει και ο θρύλος ότι στην μάχη του Μαραθώνα βοήθησε τους Έλληνες εναντίον των Περσών με δυνατές και τρομακτικές φωνές.Οι Πέρσες, ακούγοντάς τον, κατελήφθηκαν από πανικό (λέξη που προέρχεται από το όνομα Παν) και υποχώρησαν.