Χάλανδρα Χίου
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Συντεταγμένες: 38°32′51.58″N 25°55′53.51″E / 38.5476611°N 25.9315306°E
| Χάλανδρα | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα[1] |
| Περιφέρεια | Βορείου Αιγαίου |
| Δήμος | Χίου |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Χίου |
| Υψόμετρο | 455 μ. |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 10 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 82103 |
Τα Χάλανδρα είναι μικρό χωριό της Περιφερειακής Ενότητας Χίου στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, επάνω στη νήσο Χίο, στο βόρειο τμήμα της, με πληθυσμό 12 κατοίκων (απογραφή 2011)[2]. Είναι κτισμένα σε μεσοσταθμικό υψόμετρο 455 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε οδική απόσταση 54 χιλιομέτρων βορειοδυτικά από την πόλη της Χίου.
Γεωγραφία-δημογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κοντινότεροι οικισμοί είναι τα Αφροδίσια στα βορειοδυτικά και ο Κέραμος στα βορειοανατολικά, αμφότεροι σε απόσταση 1 περίπου χιλιόμετρο σε ευθεία γραμμή. Από τη θάλασσα τα Χάλανδρα απέχουν το ελάχιστο 4,5 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή (βόρεια ακτή). Το χωριό είναι χτισμένο σε μία από τις απόκρημνες, αλλά και πιο πράσινες ανατολικές πλαγιές του όρους της Αμανής. Κάτω από τα Χάλανδρα βρίσκεται ο εγκαταλελειμμένος από το 1964 οικισμός Καμίνι, με την εκκλησία του Αγίου Μοδέστου, μοναδική στη Χίο αφιερωμένη σε αυτόν τον άγιο.
Κύρια ασχολία των κατοίκων αποτελεί η γεωργία, η κηπουρική και η κτηνοτροφία. Βασικό προϊόν των Χαλάνδρων είναι τα καρύδια. Ένα λαϊκό τραγούδι λέει:
| « | στην Πισπιλούντ’ αμύγδαλα, στην Ποταμιά παιχνίδια, Φροδίσια κι από Χάλαδρα θα πάρωμε καρύδια. | » |
Διοικητικά τα Χάλανδρα υπάγονται σήμερα στην ομώνυμη τοπική κοινότητα (εκτάσεως 9 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με μοναδικό άλλον οικισμό τα Αφροδίσια) της Δημοτικής Ενότητας Αμανής του Δήμου Χίου, στην Περιφερειακή Ενότητα Χίου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Παλαιότερα, εντελώς αντίστοιχα, ήταν έδρα ομώνυμης κοινότητας, της Επαρχίας και του Νομού Χίου.
Πληθυσμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η εξέλιξη του πληθυσμού των Χαλάνδρων στις επίσημες απογραφές φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.
Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ονομασία του χωριού ετυμολογείται από τον Άμαντο ως προερχόμενη από το μεσαιωνική λέξη χαλάδριον/χαράδριον = κρεβάτι, μοναχικός κοιτώνας, καλύβα. Επομένως «τα χάλανδρα» παραπέμπουν σε καλύβες. Επί της Χίου το τοπωνύμιο «Χάλανδρα» απαντάται σε δύο μόνο άλλα μέρη: στις Διδύμες στον νότο (όπου και η Μονή Αγίας Ματρώνης Χαλάνδρων) και στον Βροντάδο.
Η παλαιότερη αναφορά στο χωριό της Αμανής ανάγεται στον 17ο αιώνα και είναι του περιηγητή Φραντσέσκο Πιατσέντσα, ο οποίος το αναφέρει ως «Χαλάντρε». Τα Χάλανδρα εμφανίζονται στον χειρόγραφο χάρτη του Φραντσέσκο Λουπαζόλο το 1638 με την ονομασία Calandra, ο ίδιος όμως στο κείμενο των σημειώσεών του ως περιηγητή τα αναφέρει Calandia. Οι κάτοικοι των Χαλάνδρων ονομάζονται Χαλανδρούσοι (θηλ. Χαλανδρούσαινες) στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα.
Τοποθεσία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το χωριό είναι χτισμένο στο εσωτερικό παλαιού φρουρίου, τα ίχνη του οποίου είναι ορατά και σήμερα. Τα Χάλανδρα διακρίνονται βασικά σε Επάνω και Κάτω Χάλανδρα, με τα Κάτω να είναι πλέον ερειπωμένα, και παλαιές γειτονιές τα Επάνω και Κάτω Νεμούρια (από το «Ανεμούρια») ψηλά στο βουνό, και τον Πύργο. Τοποθεσίες γύρω από το χωριό είναι το Πετροκοπειό (από το λατομείο της σκληρής μαύρης-μπλε πέτρας της περιοχής), η Φλέ(β)α, η Σελλάδα, η Εμπολή, η Δραγατησιά, ο Φτερεάς (τοπωνύμιο που απαντάται και στη Σάμο), τα Λιόορα, οι Σωροί, το Κρύο Νερό, του Ξυλικού, τα Μεγιάννικα, η Απλωταριά (ο τόπος όπου απλώνουν σύκα και σταφύλια προς αποξήρανση), και άλλα.
Παλαιοί χριστιανικοί ναοί και εξωκκλήσια των Χαλάνδρων είναι του Αγίου Κυπριανού, της Αγίας Μαρίνας, των Αγίων Σαράντα, του Σταυρού, της Θεοτόκου Δεσποίνης, του Αγίου Ιωάννου, του Αγίου Γεωργίου (Κάτω Χάλανδρα) και του Αγίου Δημητρίου (ήταν ο ναός του νεκροταφείου των Κάτω Χαλάνδρων). Ο ναός του Αγίου Μηνά στο σημερινό νεκροταφείο γιορτάζει στις 11 Νοέμβριου, επέτειο απελευθερώσεως της Χίου, όπως και άλλο εξωκκλήσι, των Αγίων Βικτώρων. Ο ενοριακός ναός (η «χωριοεκκλησιά») των Χαλάνδρων τιμάται στο όνομα της Αγίας Παρασκευής και έχει αξιόλογο τέμπλο, αριστούργημα ξυλογλυπτικής του 18ου αιώνα από τον καλύτερο Τηνιακό ξυλογλύπτη της εποχής, τον Νικόλαο Κουράντζο. Σύμφωνα με Τούρκικο έγγραφο ο ναός επισκευάστηκε το 1754, όμως δεν πρόκειται για το σημερινό κτίσμα, αλλά για παλαιότερο μικρότερων διαστάσεων. Κατά τον εορτασμό του ναού στις 26 Ιουλίου γίνεται μεγάλο λαϊκό πανηγύρι, αλλά και σε περιορισμένη έκταση και στις 14 Οκτωβρίου, οπότε τιμάται τοπικό θαύμα της Αγίας Παρασκευής. Το χωριό υπάγεται εκκλησιαστικώς στην αρχιερατική επιτροπεία Κουρουνίων της Ιεράς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών και Οινουσσών.
Στην Αθήνα υπάρχει ο Σύλλογος των απανταχού Χαλανδρούσων–Καμινιωτών Χίου «Η Αγία Παρασκευή» από το 1985, ενώ αντίστοιχος σύλλογος υπάρχει και στις ΗΠΑ.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
- ↑ Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. ΜΟΝΙΜΟΣ Πληθυσμός. Ελληνική Στατιστική Αρχή.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Το αντίστοιχο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 22 (1975), σελ. 403
- Γεωργίου Ι. Ζολώτα: Ιστορία της Χίου, τόμος Α΄ («Ιστορική Τοπογραφία και Γενεαλογία»), τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου, Αθήναι 1921, σσ. 636-637
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ιστότοπος για το χωριό
- Σύντομη περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2019-10-25 στο Wayback Machine. με φωτογραφία
| |||||||||||||||||||||||||||||