Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά

Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά
	Κινηματογραφική αφίσα
Σκηνοθεσία	Ντίνος Δημόπουλος
Παραγωγή	Φιλοποίμην Φίνος
Σενάριο	Λάκης Μιχαηλίδης; Ανθή Δημοπούλου
Πρωταγωνιστές	Αλίκη Βουγιουκλάκη; Δημήτρης Παπαμιχαήλ; Παντελής Ζερβός; Άγγελος Αντωνόπουλος; Σπύρος Καλογήρου; Νότης Περγιάλης
Μουσική	Νίκος Μαμαγκάκης
Φωτογραφία	Γιώργος Αρβανίτης
Μοντάζ	Βασίλης Συρόπουλος
Σκηνογραφία	Μάρκος Ζέρβας
Χορογραφία	Γιάννης Φλερύ
Πρώτη προβολή	27 Οκτωβρίου 1969 (Ελλάδα)
Κυκλοφορία	22 Νοεμβρίου 2005 (DVD)
Διάρκεια	96'
Προέλευση	Ελλάδα
Γλώσσα	Ελληνικά
	δεδομένα (π • σ • ε )

Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά είναι ο τίτλος μιας ελληνικής έγχρωμης δραματικής πολεμικής ταινίας του 1969, σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου και σενάριο Λάκη Μιχαηλίδη και Ανθής Δημοπούλου, ενώ η παραγωγή ανήκει στη Φίνος Φιλμ. Πρωταγωνιστές είναι η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, ο Παντελής Ζερβός και ο Άγγελος Αντωνόπουλος.

Πλοκή

Αθήνα, 1940. Η Μυρτώ Θεοδώρου (Αλίκη Βουγιουκλάκη) είναι μια νεαρή και χαρισματική δασκάλα, διακρινόμενη για την ευγένεια, την καλοσύνη και το ήθος της. Ζώντας μόνη, απευθύνεται στον συνάδελφό της, Άγγελο (Άγγελος Αντωνόπουλος), ζητώντας τη μεσολάβησή του ώστε να διοριστεί σε μια αγροτική περιοχή όπου υπάρχει έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού. Κατόπιν, τοποθετείται στην Κρυόβρυση, ένα ορεινό χωριό της Κεντρικής Μακεδονίας, όπου ο τοπικός δάσκαλος (Νότης Περγιάλης) λόγω προχωρημένης ηλικίας, αδυνατεί να ανταποκριθεί πλήρως στα καθήκοντά του.

Πρόεδρος της Κρυόβρυσης είναι ο Παναγής Καρατάσος (Παντελής Ζερβός), ένας ευδιάθετος και καλοπροαίρετος άνδρας, ο οποίος έχει έναν γιο, τον Στέφανο (Δημήτρης Παπαμιχαήλ), γεωπόνο στο επάγγελμα. Η άφιξη της Μυρτούς στο χωριό προκαλεί ενθουσιασμό στους κατοίκους, οι οποίοι την υποδέχονται θερμά, χωρίς ωστόσο να λείπουν τα επικριτικά σχόλια ορισμένων. Η παρουσία της δεν περνά απαρατήρητη από τους άνδρες του χωριού, που γοητεύονται από την ομορφιά και τη σεμνότητά της. Μεταξύ αυτών, ο Σωτήρης Γαρμπής (Σπύρος Καλογήρου), ιδιοκτήτης του τοπικού παντοπωλείου, της προτείνει γάμο· η Μυρτώ, ωστόσο, απορρίπτει την πρότασή του, καθώς ο χαρακτήρας του διακρίνεται από σκληρότητα και έλλειψη ευαισθησίας.

Η Μυρτώ, υπό την καθοδήγηση και προστασία του ηλικιωμένου δασκάλου Αρτέμιου, κατορθώνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη και την αγάπη των μαθητών της. Με την εφαρμογή σύγχρονων και ανθρωπιστικών παιδαγωγικών μεθόδων, που αποκλείουν τη σωματική τιμωρία και την αυστηρή πειθαρχία, αναδεικνύεται σε υπόδειγμα δασκάλας, αν και στην αρχή αντιμετωπίζει τη δυσπιστία και τα πειράγματα των παιδιών. Παράλληλα, η στάση αυτή προκαλεί αντιδράσεις μεταξύ των γονέων, οι οποίοι, επηρεασμένοι από συντηρητικές αντιλήψεις, θεωρούν τη συμπεριφορά της αταίριαστη προς τα καθιερωμένα πρότυπα του χωριού.

Κατά τη διάρκεια μιας σχολικής εκδρομής στην εξοχή, η Μυρτώ γνωρίζει τον Στέφανο, με τον οποίο αναπτύσσει σταδιακά μια τρυφερή σχέση που εξελίσσεται σε βαθύ έρωτα. Παρά τις επικρίσεις και τα κουτσομπολιά των χωριανών, ιδίως του Γαρμπή, οι δύο νέοι αποφασίζουν να παντρευτούν. Ωστόσο, η ευτυχία τους διακόπτεται απότομα: την ημέρα του γαμήλιου γλεντιού, φτάνει η είδηση της κήρυξης του Ελληνοϊταλικού Πολέμου και της γενικής επιστράτευσης. Ο Στέφανος, όπως και οι περισσότεροι άνδρες του χωριού, αναχωρεί για το μέτωπο, αφήνοντας πίσω του τη νεόνυμφη Μυρτώ και τον ηλικιωμένο πατέρα του.

Η Μυρτώ, βυθισμένη στη μοναξιά και τον φόβο, αφιερώνεται ολοκληρωτικά στη διδασκαλία, βρίσκοντας στο έργο της τη μόνη παρηγοριά απέναντι στην απώλεια. Λίγο αργότερα, φτάνουν τα τραγικά νέα: ο Στέφανος έχει σκοτωθεί στο πεδίο της μάχης. Η Μυρτώ καταρρέει ψυχικά, παρά τις προσπάθειες του πεθερού της να τη στηρίξει. Με τη δύναμη του καθήκοντος, συνεχίζει να διδάσκει, επιδιώκοντας να εμφυσήσει στα παιδιά ελπίδα και αγάπη για την πατρίδα. Κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, οργανώνει με τους μαθητές της μια φιλανθρωπική δράση: συγκεντρώνουν χρήματα από τα κάλαντα, προκειμένου να στείλουν εφόδια στους στρατιώτες του μετώπου. Ωστόσο, η πρωτοβουλία αυτή παίρνει τραγική τροπή· στη διάρκεια βομβαρδισμού από τους Ιταλούς, το σχολείο καταστρέφεται, και ο δάσκαλος, αλλά και ένα από τα παιδιά, ο Φώτης (Τάκης Γκιόκας), χάνουν τη ζωή τους. Η μητέρα του (Ελένη Μαρίνου), συντετριμμένη από την απώλεια του γιου της, κατηγορεί τη Μυρτώ για τον θάνατο του, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο την ψυχική της κατάσταση. Λίγο αργότερα, στο χωριό φτάνει ο Άγγελος, ο παλιός συνάδελφος της Μυρτούς, ο οποίος έχει ζητήσει μετάθεση στην Κρυόβρυση, με κίνητρο την αφοσίωσή του και τον ανεκπλήρωτο έρωτά του προς εκείνη.

Ο πόλεμος φτάνει στο τέλος του, ωστόσο η λήξη των εχθροπραξιών δεν φέρνει την πολυπόθητη ειρήνη. Οι Γερμανοί εισέρχονται στο χωριό, επιβάλλοντας ένα καθεστώς τρόμου και βίας. Μέσα σε αυτό το ζοφερό σκηνικό, ο Γαρμπής, εκμεταλλευόμενος την κατάσταση, μετατρέπεται σε μαυραγορίτη. Αποθηκεύει τρόφιμα και προμήθειες στο κελάρι του παντοπωλείου του, αρνούμενος να βοηθήσει τους πεινασμένους συγχωριανούς του, τους οποίους αντιμετωπίζει με περιφρόνηση και απληστία.

Την ίδια στιγμή, σε ένα ιταλικό στρατιωτικό νοσοκομείο, αποκαλύπτεται πως ο Στέφανος είναι ζωντανός. Παρά τα σοβαρά τραύματά του, ο Στέφανος στέλνει τηλεγράφημα στη γυναίκα και στον πατέρα του ότι είναι ζωντανός.

Στο χωριό, η Μυρτώ, εξουθενωμένη από την πείνα και την απόγνωση, αποφασίζει μαζί με τον Άγγελο και τα παιδιά να παραβιάσουν το κατάστημα του Γαρμπή. Μέσα στη νύχτα, σπάνε τα τζάμια και καταναλώνουν μέρος των κρυμμένων τροφίμων, προσπαθώντας να επιβιώσουν. Όμως, ο Γαρμπής το ανακαλύπτει. Κυριευμένος από οργή και μνησικακία, σπεύδει να καταγγείλει το περιστατικό στις γερμανικές αρχές. Οι Γερμανοί εξαπολύουν επιδρομή στο χωριό, ανοίγοντας πυρ αδιακρίτως και σκορπίζοντας τον θάνατο. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης, ο Παναγής βρίσκεται στο τηλεγραφείο, όπου ο τηλεγραφητής Κυριάκος (Γιάννης Τότσικας) επιχειρεί να του παραδώσει το γράμμα του γιου του. Πριν όμως προλάβει, οι στρατιώτες εισβάλλουν στο κτίριο και το πυρπολούν, σκοτώνοντας τον Κυριάκο και τραυματίζοντας τον Παναγή, ενώ το γράμμα καταστρέφεται ολοσχερώς. Μέσα στο χάος που ακολουθεί, ο υπάλληλος του Γαρμπή (Θάνος Γραμμένος), εξαγριωμένος από την προδοσία του αφεντικού του, τον σπάει στο ξύλο, αλλά οι στρατιώτες τους σκοτώνουν.

Ο Παναγής, πιστεύοντας πως θα πεθάνει, προτείνει στην Μυρτώ να παντρευτεί τον Άγγελο. Εκείνη, έχοντας αποδεχθεί πως ο Στέφανος δεν ζει πια, δέχεται. Με τη λήξη της Κατοχής, η Κρυόβρυση ελευθερώνεται και οι κάτοικοι γιορτάζουν την απελευθέρωση. Κατά τη διάρκεια του γάμου, ο Στέφανος επιστρέφει και μπαίνει στην εκκλησία. Ο πατέρας του και η Μυρτώ, συγκλονισμένοι, τον αντικρίζουν και τρέχουν να τον αγκαλιάσουν. Ο Άγγελος, αντιλαμβανόμενος τη δύναμη του δεσμού τους, αποσύρεται ευγενικά, αναγνωρίζοντας πως η αγάπη της Μυρτούς ανήκει για πάντα στον Στέφανο.

Διανομή

Αλίκη Βουγιουκλάκη ως Μυρτώ Θεοδώρου-Καρατάσου^[1]^[2]
Δημήτρης Παπαμιχαήλ ως Στέφανος Καρατάσος^[3]^[2]
Άγγελος Αντωνόπουλος ως Άγγελος^[2]
Παντελής Ζερβός ως Παναγής Καρατάσος, πρόεδρος^[2]
Σπύρος Καλογήρου ως Σωτήρης Γαρμπής^[4]
Νότης Περγιάλης ως Αρτέμιος Αρχοντόπουλος, δάσκαλος
Λάμπρος Κοτσίρης ως ενωμοτάρχης χωροφυλακής
Φοίβος Ταξιάρχης ως παπα-Σταύρος
Θάνος Γραμμένος ως Μιχαλιός, υπάλληλος Γαρμπή
Νίκος Πασχαλίδης ως Παπαμήτσος, χωριανός
Αγγέλα Καζακίδου ως Ανθή Γαρμπή
Βάσω Βουλγαράκη ως νοσοκόμα στην Πάτρα
Ελένη Μαρίνου ως μητέρα Φώτη
Γιάννης Τότσικας ως Κυριάκος, τηλεγραφητής
Νικηφόρος Χαλκιάς ως χωριανός
Χρήστος Πότσης ως χωριανός
Μαρίκα Μαυροπούλου
Μάγδα Λέκκα ως χωριανή
Βιολέτα Σούλη ως χωριανή
Γιάννης Κουνάδης ως χωριανός
Ανδρέας Συρογιάννης ως Πετράκης, μαθητής
Τζέην Μαρίνου
Τάκης Γκιόκας ως Φώτης Καράς, μαθητής

Άλλες πληροφορίες

Η δασκάλα με τα ξανθιά μαλλιά ξεκίνησε με άλλο τίτλο. Στην αρχή ονομαζόταν "Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια" και μάλιστα είχαν τυπωθεί και αφίσες με αυτό τον τίτλο. Όμως δημιουργήθηκε ένα πρόβλημα με τους κληρονόμους του Στράτη Μυριβήλη, ο οποίος είχε γράψει το σημαντικό μυθιστόρημα Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια και την τελευταία στιγμή άλλαξε ο τίτλος.^[5] Ήταν μια πλούσια παραγωγή της Φίνος Φιλμ γυρισμένη στη Μακρινίτσα^[6] του Πηλίου στο νομό Μαγνησίας και εντασσόταν στη μόδα εκείνης της εποχής με τις ταινίες που τοποθετούνταν η δράση τους στον πόλεμο του 1940.
Σε αυτή την ταινία, η Αλίκη Βουγιουκλάκη ήταν έγκυος στον γιο της και (όπως και στην ταινία Η νεράιδα και το παλικάρι) σε κάποιες σκήνες την αντικατέστησε η Μίτση Καρρά.
Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά ήταν την εποχή που προβλήθηκε η τρίτη πιο εμπορική ταινία στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, μετά την Υπολοχαγό Νατάσσα και την Αρχόντισσα και τον αλήτη έχοντας κόψει 739.001 εισιτήρια.

Κριτική

Ο Γιάννης Σολδάτος, εντάσσοντας την ταινία μέσα στη γενικότερη κατηγορία έργων της εποχής που είχαν ηρωική θεματολογία, παραθέτει την παρακάτω κριτική από το περιοδικό Θεάματα:

Η πρώτη φετεινή ταινία της "Φίνος Φιλμ" με τη Βουγιουκλάκη και τον Παπαμιχαήλ Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά, κατατάσσεται — από εμπορικοκαλλιτεχνικής πλευράς — στο επίπεδο σχεδόν της περυσινής επιτυχίας τους Αρχόντισσα και αλήτης. Εδώ, βεβαίως, το κλίμα είναι διαφορετικό. Η τραγική ιστορία της δασκάλας στο πλαίσιο του πολέμου της Αλβανίας, της κατοχής και της απελευθερώσεως, είναι μοιραία δραματική και αντικατοπτρίζει τις μεγάλες εκείνες μέρες με την αυτοθυσία, την καρτερία και τους ηρωισμούς, και φυσικά, και με τα δράματα και τις ωμότητες που τις συνώδευαν.

Η ερμηνεία και των δύο πρωταγωνιστών με δραματικές κλιμακώσεις και μεταπτώσεις ικανοποιητική [...] Το προσωπικό δράμα της δασκάλας ενώνεται με το δράμα της κατοχής που επακολουθεί ενώ μετά την απελευθέρωση γυρίζει ξαφνικά ο άνδρας της και το φιλμ κλείνει με το ευτυχές αυτό τέλος.
Γενικά το φιλμ, σε ηρωικό και μελοδραματικό συγχρόνως τρόπο, γυρισμένο, προκαλεί μεγάλη συγκίνησι στο ευρύ κοινό, ενώ όλοι οι θεαταί το βλέπουν, λόγω του θέματος, με ζωηρό ενδιαφέρον. Πολύ καλά τα χρώματα και στην ατμόσφαιρα του έργου η ερμηνεία και των υπολοίπων ηθοποιών Π. Ζερβού, Καλογήρου, Περγιάλη κ.ά.^[7]

Παραπομπές

↑ «Τα επεισοδιακά γυρίσματα της ταινίας «Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά»: Όταν η Βουγιουκλάκη κατέρρευσε και έμαθε ότι ήταν έγκυος». thecaller.gr. 23 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2024.
1 2 3 4 Κολιοδήμος, Δημήτρης (2001). Λεξικό Ελληνικών ταινιών. Εκδόσεις Γένους. σελίδες 106–107. ISBN 978-960-8460-41-6.
↑ «Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά 1969-1970». Ελληνικός κινηματογράφος. 5 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2024.
↑ Εξάρχου, Καλλιόπη (2021). Δωσίλογοι και μαυραγορίτες στον ελληνικό κινηματογράφο από τη δεκαετία του 1940 έως και τη δεκαετία του 1970. Αθήνα: ΕΑΠ. σελ. 66.
↑ Φίνος Φιλμ (1969-10-27), 'Η Δασκάλα Με Τα Ξανθα Μαλλιά' (1969), http://finosfilm.com/movies/view/129, ανακτήθηκε στις 2023-01-07
↑ «"Η Δασκάλα με τα Ξανθά Μαλλιά": Δείτε που γυρίστηκε η ταινία και πως είναι σήμερα κάποια από αυτά τα σημεία». athensmagazine.gr. 25 Οκτωβρίου 2022.
↑ Σολδάτος, Γιάννης (1991). Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου, τομ. Β. Αθήνα: Αιγόκερως. σελ. 184-185.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[1] «Τα επεισοδιακά γυρίσματα της ταινίας «Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά»: Όταν η Βουγιουκλάκη κατέρρευσε και έμαθε ότι ήταν έγκυος». thecaller.gr. 23 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2024.

[:0222-2] 1 2 3 4 Κολιοδήμος, Δημήτρης (2001). Λεξικό Ελληνικών ταινιών. Εκδόσεις Γένους. σελίδες 106–107. ISBN 978-960-8460-41-6.

[3] «Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά 1969-1970». Ελληνικός κινηματογράφος. 5 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2024.

[4] Εξάρχου, Καλλιόπη (2021). Δωσίλογοι και μαυραγορίτες στον ελληνικό κινηματογράφο από τη δεκαετία του 1940 έως και τη δεκαετία του 1970. Αθήνα: ΕΑΠ. σελ. 66.

[5] Φίνος Φιλμ (1969-10-27), 'Η Δασκάλα Με Τα Ξανθα Μαλλιά' (1969), http://finosfilm.com/movies/view/129, ανακτήθηκε στις 2023-01-07

[6] «"Η Δασκάλα με τα Ξανθά Μαλλιά": Δείτε που γυρίστηκε η ταινία και πως είναι σήμερα κάποια από αυτά τα σημεία». athensmagazine.gr. 25 Οκτωβρίου 2022.

[:022-7] Σολδάτος, Γιάννης (1991). Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου, τομ. Β. Αθήνα: Αιγόκερως. σελ. 184-185.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]