Έλληνες στο Ηνωμένο Βασίλειο

Η παρουσία των πρώτων Ελλήνων μεταναστών στη Βρετανία ανάγεται στο 15ο αιώνα και περισσότερο στα τέλη του 16ου. Η νεότερη έντονη παρουσία Ελληνισμού έγεται στην γνώση της αγγλικής γλώσσας ως μοναδική ξένη γλώσσα και την "εκπαιδευτική βιομηχανία" της Βρετανίας.

Ιστορική αναδρομή

Το μαυσωλείο του Κεφαλλονίτη εφοπλιστή Παναγή Βαλλιάνου στο West Norwood Cemetery

St. Nicholas Greek Orthodox Church, Liverpool

Οικονομικοί και εθνικοί λόγοι, όπως η Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ανάγκασαν μετανάστες να αναζητήσουν νέο τόπο. Στην αρχή εγκαταστάθηκαν στο Λονδίνο και έπειτα σε πόλεις, που αποτελούν λιμάνια, όπως το Κάρντιφ, το Μπρίστολ και το Λίβερπουλ. Εκεί εργάστηκαν ως ναυτικοί και έμποροι. Αρκετοί ακόμα εγκαταστάθηκαν στο Μάντσεστερ, όπου εργάστηκαν σε βιομηχανίες. Στη νέα τους πατρίδα, οι Έλληνες από Ελλάδα και Κύπρο συσπειρώθηκαν με βάση την Κοινότητα και την Ορθοδοξία. Έτσι, σήμερα έχει οργανωθεί ελληνική παροικία στη Βρετανία, με σκοπό τη σύσφιξη των δεσμών της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού. Οι Έλληνες αυτοί διατηρούν τα ήθη και έθιμα και γενικότερα τον τρόπο ζωής που μετέφεραν από την πατρίδα τους.

Πληθυσμιακά στοιχεία

Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, στο Μάντσεστερ ζούσαν 220 άτομα με ελληνική καταγωγή το 1858. Συνολικά στη Βρετανία, το 1940 υπήρχαν 400 Έλληνες γεννημένοι στην Ελλάδα, καθώς επίσης και 600 απόγονοι ελλήνων μεταναστών, οι οποίοι είχαν «αγγλοποιηθεί». Μεγάλη αύξηση του ελληνικού πληθυσμού παρατηρήθηκε στις δεκαετίες 1940-1970, όταν υπερδιπλασιάστηκε από 1.800 άτομα το 1955, σε 8.000 άτομα το 1973. Στο γεγονός αυτό συνέβαλε η εγκατάσταση περίπου 200 εφοπλιστικών γραφείων στο Σίτι και μεγάλου αριθμού υψηλόβαθμων υπαλλήλων σε οργανισμούς, εταιρείες και γραφεία που σχετίζονταν άμεσα με τη ναυτιλία. Στην επίσημη απογραφή του 1990 αριθμούνται 12.000 Έλληνες και ανάλογος αριθμός υπολογίζεται ότι είναι μόνιμα εγκατεστημένος σήμερα στη Βρετανία. Επιπλέον, η Αγγλία συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων χωρών προτίμησης ελλήνων σπουδαστών: κατά το ακαδημαϊκό έτος 2003-04 φοιτούσαν 8.865 Έλληνες σε προπτυχιακό και 14.110 σε μεταπτυχιακό επίπεδο, ενώ άγνωστος αριθμός Ελλήνων φοιτά σε βρετανικά κολέγια.

Σημαντική θέση για τον απόδημο ελληνισμό του Ηνωμένου Βασιλείου κατέχει επίσης η ελληνοκυπριακή κοινότητα. Η μετανάστευση των Ελληνοκυπρίων στη Βρετανία άρχισε πριν τη δεκαετία του ‘ 30 και έλαβε μεγάλες διαστάσεις τις δεκαετίες του 1950 και 1960. Προτού αποκτήσουν δική τους κατοικία, οι Ελληνοκύπριοι μετανάστες διέμεναν στο Ουέστ Εντ, όπου εργάζονταν. Σταδιακά, μεταφέρθηκαν στο βόρειο και στο βορειοδυτικό Λονδίνο, όπου ίδρυσαν ελληνικές κοινότητες και παροικιακά σχολεία. Στην απογραφή του 1990 καταμετρήθηκαν 200.000 Ελληνοκύπριοι. Από τις πρώτες κιόλας δεκαετίες, οι Ελληνοκύπριοι ασχολούνταν με επαγγέλματα σχετιζόμενα με εστιατόρια, τρόφιμα και ενδύματα. Στη συνέχεια όμως απέκτησαν αξιόλογη οικονομική οντότητα. Εκτιμάται ότι η ελληνοκυπριακή κοινότητα αριθμεί σήμερα περίπου 230.000 άτομα, εγκατεστημένα κυρίως στην περιοχή του μείζονος Λονδίνου.

Οργάνωση παροικίας

Από τις αρχές του 20ού αιώνα άρχισε να αναπτύσσεται περισσότερο και να οργανώνεται η ελληνική παροικία στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το 1903 ιδρύθηκε ελληνικό προξενείο στο Κάρντιφ λόγω της έντονης παρουσίας Ελλήνων στην περιοχή. Στα μέσα του εικοστού αιώνα ιδρύθηκε από τους Κυπρίους και η Ελληνοκυπριακή Αδελφότητα της Ουαλίας, με έδρα το Κάρντιφ. Η τελευταία επέδειξε ενδιαφέρον για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Εκτός από τη μέριμνα για την ικανοποίηση των εκπαιδευτικών αναγκών του ελληνισμού, που διαφαίνεται από την ίδρυση σχολείων, η παροικία φρόντισε για την ικανοποίηση των πολιτιστικών , εθνικών και πολιτικών αναγκών, όπως φαίνεται από την ίδρυση (1967) της Εταιρείας Ελλήνων Επιστημόνων Μεγάλης Βρετανίας. Την ίδια περίοδο ιδρύθηκαν επίσης η Λέσχη Νέων και η Στέγη Νεότητος.

Οι Έλληνες και Ελληνοκύπριοι ομογενείς συσπειρώθηκαν από την πρώτη στιγμή, γύρω από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Η συσπείρωση αυτή οδήγησε στην οικοδόμηση ναών. Στο Λονδίνο το 1882 ανεγέρθηκε η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, ενώ ήδη από το 1861 η ελληνική κοινότητα στο Μάντσεστερ εκκλησιαζόταν σε δικό της ναό. Μέχρι το 1922 οι ελληνορθόδοξες εκκλησίες στην Αγγλία υπάγονταν στην Εκκλησία της Ελλάδος. Με απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου ιδρύθηκε αργότερα η Μητρόπολη Θυατείρων, και μετέπειτα Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας. Το 1947 προέκυψε ζήτημα άσκησης θρησκευτικών καθηκόντων για τους Ελληνοκύπριους και έτσι ιδρύθηκαν πολλοί ναοί. Σήμερα υπάρχουν πάνω από 100 ελληνορθόδοξες κοινότητες στη βρετανική πρωτεύουσα.

Εκπαιδευτική και πολιτιστική δράση

Το 1869 ιδρύθηκε ελληνικό σχολείο στο Μάντσεστερ, με σκοπό τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας παράλληλα με τα αγγλικά, τα οποία ήταν υποχρεωτική γλώσσα. Το σχολείο αυτό έκλεισε έπειτα από μία οκταετία. Την περίοδο 1870-84 λειτούργησε επίσης ελληνικό σχολείο στο Λονδίνο. Το πρώτο σχολείο Ελληνοκυπρίων ιδρύθηκε το 1928, έναν χρόνο μετά την ίδρυση της Κυπριακής Αδελφότητας. Για την εξισορρόπηση των διαφορών που δημιουργήθηκαν αναφορικά με τις τακτικές που ακολουθήθηκαν για τη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας (ανταγωνισμοί, συγκρούσεις), δημιουργήθηκε ο Ενιαίος Φορέας Ελληνικής Παροικιακής Εκπαίδευσης (ΕΦΕΠΕ).

Στην ελληνική παροικία απουσιάζουν τα θέατρα και οι κινηματογράφοι, με εξαίρεση το Θέατρο Τέχνης, το οποίο δραστηριοποιείται με παραστάσεις στα ελληνικά και παιδικά θεατρικά έργα. Το τελευταίο δεν καλύπτει τις καλλιτεχνικές ανάγκες της ομογένειας. Τα ελληνόγλωσσα μέσα μαζικής ενημέρωσης εμφανίστηκαν στην ελληνική παροικία τον εικοστό αιώνα. Η εβδομαδιαία εφημερίδα «Το Βήμα» εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1939. Την ίδια χρονιά εκδόθηκαν και η «Ελληνική», η «Παροικιακή» και η «Δημοκρατία». Σήμερα στο Λονδίνο εκδίδονται αρκετά έντυπα, μεταξύ των οποίων οι εφημερίδες Η Παροικιακή, Ο Ταχυδρόμος, Ορθόδοξος Κήρυξ και Τα Νέα. Αρκετά σχολικά και φοιτητικά περιοδικά εκδίδονται τρεις φορές το χρόνο. Επίσης, εκδίδονται και δελτία με εκκλησιαστικό περιεχόμενο. Το μοναδικό ελληνικό κανάλι στο Λονδινο είναι το Hellenic TV, το οποίο εκπέμπει προγράμματα στην ελληνική γλώσσα.

Προσωπικότητες

Όνομα		Ιδιότητα	Τόπος γέννησης	Γέννηση - Θάνατος
Θεόδωρος Ταρσού		αρχιεπίσκοπος Καντέρμπερι	Ταρσός	602 - 690
Αλέξανδρος Κωνσταντίνος Ιωνίδης		τραπεζίτης & συλλέκτης	Κωνσταντινούπολη	1810 - 1890
Κωνσταντίνος Αλέξανδρος Ιωνίδης		συλλέκτης	Μάντσεστερ	1833 - 1900
Αγλαΐα Κορωνιού		σχεδιάστρια μόδας & συλλέκτρια	Λονδίνο	1834 - 1906
Αλέξανδρος Πάλλης		λογοτέχνης & μεταφραστής	Πειραιάς	1851 - 1935
Γεώργιος Καρυδιάς		τενίστας	Καλκούτα	1869 - 1937
Τζωρτζ Ροδοκανάκης		ιατρός	Λίβερπουλ	1876 - 1944
Ξενοφών Κάσδαγλης		τενίστας	Αλεξάνδρεια	1880 - 1943
Μπάζιλ Ιωνίδης		αρχιτέκτονας & συλλέκτης	Γλασκώβη	1884 - 1950
Ντομίνι Κρόσφιλντ		τενίστρια & πολιτικός	Λάνκασιρ	1884 - 1963
Μάρκος Πάλλης		συγγραφέας & ορειβάτης	Λίβερπουλ	1895 - 1989
Κωνσταντίνος Ιωάννης Φίλιππος Ιωνίδης		ερπετολόγος	Μπράιτον	1901 - 1968
Τζορτζ Κουλούρις		ηθοποιός	Μάντσεστερ	1903 - 1989
Άλεκ Ισηγόνης		σχεδιαστής αυτοκινήτων	Σμύρνη	1906 - 1988
Τζον Σάβιλ		ιστορικός	Μόρτον	1916 - 2009
Φίλιππος		δούκας του Εδιμβούργου	Κέρκυρα	1921 - 2021
Τζον Χριστοφόρου		ζωγράφος	Λονδίνο	1921 - 2014
Σίριλ Μάνγκο		βυζαντινολόγος & συγγραφέας	Κωνσταντινούπολη	1928 - 2021
Εδουάρδος		δούκας του Κεντ	Λονδίνο	1935 -
Βασίλειος Μαρκεζίνης		νομικός	Αθήνα	1944 - 2023
Μαρίνα Σίρτις		ηθοποιός	Λονδίνο	1955 -
Μαρίνα Γιαννακουδάκη		πολιτικός	Λονδίνο	1956 -
Τζορτζ Ζαμπέλλας		αξιωματικός Βασιλικού Ναυτικού	Σουόνσι	1958 -
Θεόδωρος Παφίτης		επιχειρηματίας	Λεμεσός	1959 -
Γκάμπριελ Μακλούφ		τραπεζικό στέλεχος	Κάιρο	1960 -
Τζορτζ Μάικλ		τραγουδιστής & τραγουδοποιός	Ιστ Φίντσλεϊ	1963 - 2016
Μερκ Μερκουριάδης		στέλεχος δισκογραφικής	Σεφερβίλ	1963 -
Σεμπάστιαν Τζέιμς		επιχειρηματίας	Λονδίνο	1966 -
Στέλιος Χατζηιωάννου		επιχειρηματίας	Αθήνα	1967 -
Μίλτων Μερμηκίδης		συνθέτης & κιθαρίστας	Χάμπτον	1971 -
Αλέξης Πετρίδης		δημοσιογράφος	Σάντερλαντ	1971 -
Ανδρέας Αντωνόπουλος		επιχειρηματίας & συγγραφέας	Λονδίνο	1972 -
Άλεξ Καπράνος		τραγουδιστής & κιθαρίστας	Αλμοντσμπέρι	1972 -
Σοφία Κοκοσαλάκη		σχεδιάστρια μόδας	Αθήνα	1972 - 2019
Αλέξης Μέρντοχ		μουσικός & τραγουδοποιός	Λονδίνο	1973 -
Ντέβιντ Πατρικαράκος		συγγραφέας & δημοσιοφράφος	Λονδίνο	1977 -
Κωνσταντίνος Πασπάτης		τενίστας	Λίβερπουλ	1878 -
Χάμζα Τζώρτζης		συγγραφέας & ερευνητής	Λονδίνο	1980 -
Μίλων Γιαννόπουλος		δημοσιογράφος & συγγραφέας	Κεντ	1984 -
Θίο Τζέιμς		ηθοποιός	Χάι Γουάικομ	1984 -
Ίαν Βουγιούκας		μπασκετμπολίστας	Λονδίνο	1985 -
Μαρίνα-Λαμπρινή Διαμάντη		τραγουδίστρια & τραγουδοποιός	Μπράιμορ	1985 -
Γιάννης Φιλιππάκης		τραγουδιστής & κιθαρίστας	Κάρπαθος	1986 -
Ρίκι Χριστοδούλου		οδηγός αγώνων	Σάτον Κόλντφιλντ	1988 -
Νικ Σαλαπάτας		ποδοσφαιριστής	Κάρντιφ	1989 -
Άνταμ Χριστοδούλου		οδηγός αγώνων	Λίτσφιλντ	1989 -
Κωνσταντίνος Λουλούδης		κωπηλάτης	Λονδίνο	1991 -
Κατερίνα Πούλιου		πατινέζ	Λονδίνο	2001 -
Nikki Lilly		YouTuber & τηλεπαρουσιάστρια	Λονδίνο	2004 -

Δείτε επίσης

• Σχέσεις Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου