Πρισκιανός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Πρισκιανός
Ο Πρισκιανός ή η Γραμματική. Ανάγλυφο από το κωδωνοστάσιο της Φλωρεντίας του Λούκα ντελλα Ρόμπια.
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση5ος αιώνας
Σερσέλ
Θάνατος6ος αιώνας
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Ρώμη
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςλατινική γλώσσα[1]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας
φιλόσοφος
ποιητής[2]
Αξιοσημείωτο έργοInstitutiones grammaticae
Περίοδος ακμής500[3] και 5ος αιώνας[4] - 530[3] και 6ος αιώνας[4]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Πρισκιανός από την Καισάρεια της Μαυριτανίας, λατιν.: Priscianus Caesariensis, (άκμασε το 500 μ.Χ.), ήταν Έλληνας (Βυζαντινός) γραμματικός των Λατινικών και συγγραφέας των Θεσμών Γραμματικής (Institutiones Grammaticae), που ήταν το τυπικό εγχειρίδιο για τη μελέτη των Λατινικών κατά τον Μεσαίωνα. Παρείχε επίσης την πρώτη ύλη για τον τομέα της θεωρητικής γραμματικής.

Bιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι λεπτομέρειες της ζωής του Πρισκιανού είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστες. Ο Πρισκιανός γεννήθηκε και μεγάλωσε στη βορειοαφρικανική πόλη Καισάρεια (σημερινή Chercell, στην Αλγερία), πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας Mauretania Caesariensis, η οποία κατά τη διάρκεια της ζωής του θα βρισκόταν υπό τον έλεγχο του βασιλείου των Βανδάλων. Μάλλον ήταν ελληνικής καταγωγής. [5] Σύμφωνα με τον Κασσιόδωρο, δίδαξε λατινικά στην Κωνσταντινούπολη [6] στις αρχές του 6ου αι. [7] Τα δευτερεύοντα έργα του περιλαμβάνουν έναν πανηγυρικό του Αναστάσιου (491 — 518), που γράφτηκε περί το 512, [8] που βοηθά στον καθορισμό της χρονικής περιόδου του. Επιπλέον, τα χειρόγραφα των Institutiones του περιέχουν μία υποσημείωση, σύμφωνα με την οποία το έργο αντιγράφηκε (526, 527) από τον Φλάβιο Θεόδωρο, έναν υπάλληλο στην αυτοκρατορική γραμματεία. [9]

Έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Institutiones Grammaticae, π. 1290, Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη των Μεδίκων, Φλωρεντία.

Το πιο διάσημο έργο του Πρισκιανού, οι Θεσμοί Γραμματικής (λατινικά: Institutiones Grammaticae‎‎), είναι μία συστηματική έκθεση της λατινικής γραμματικής. Η αφιέρωση στον Ιουλιανό πιθανώς υποδηλώνει τον ύπατο και τον πατρίκιο, όχι τον συγγραφέα μίας γνωστής επιτομής των Νεαρών (νομοθεσιών) του Ιουστινιανού Α΄, ο οποίος έζησε κάπως αργότερα από τον Πρισκιανό. Η γραμματική χωρίζεται σε 18 βιβλία, από τα οποία τα πρώτα 16 ασχολούνται κυρίως με ήχους, λεκτικό σχηματισμό και κλίσεις. Τα δύο τελευταία, που αποτελούν από το 1/4 - 1/3 τού συνόλου του έργου, ασχολούνται με τη σύνταξη. [9]

Η γραμματική του Πρισκιανού βασίζεται στα προηγούμενα έργα του Αιλίου Ηρωδιανού και του Απολλώνιου του Δύσκολου. Τα παραδείγματα που περιλαμβάνει για την απεικόνιση των κανόνων, διατηρούν πολλά αποσπάσματα από Λατίνους συγγραφείς, που διαφορετικά θα είχαν χαθεί, συμπεριλαμβανομένων των Eννίου, Πακούβιου, Aκκίου, Λουκιλίου, Κάτωνα και Βάρρου. Αλλά οι συγγραφείς τους οποίους παραθέτει πιο συχνά, είναι ο Βιργίλιος και, δίπλα του, ο Τερέντιος, ο Κικέρων, ο Πλαύτος, μετά ο Λουκανός, ο Οράτιος, ο Ιουβενάλης, ο Σαλούστιος, ο Στάτιος, ο Οβίδιος, ο Λίβιος και ο Πέρσιος. [9]

Η γραμματική αναφέρθηκε από αρκετούς συγγραφείς στη Βρετανία του 8ου αι. - Άλδχελμ, Bέδας, Aλκουίνος - και συντομεύτηκε ή χρησιμοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό τον επόμενο αιώνα από τον Hrabanus Maurus της Φούλντας και τον Servatus Lupus του Φεριέρ. Υπάρχουν περίπου χίλια χειρόγραφα, όλα προέρχονται τελικά από το αντίγραφο του Θεόδωρου. Τα περισσότερα αντίτυπα περιέχουν μόνο βιβλία I — XVI. Αυτά είναι μερικές φορές γνωστά ως Priscianus Major ("Το μεγαλύτερο μέρος του Πρισκιανού"). Άλλα περιέχουν μόνο τα βιβλία XVII και XVIII μαζί με τα τρία βιβλία του Σύμμαχου: αυτά είναι γνωστά ως το έργο του Περί κατασκευών (De Constructione) ή το Priscianus Minor ("Μικρότερο έργο του Πρισκιανού"). Μερικά αντίγραφα περιέχουν και τα δύο μέρη. Τα παλαιότερα χειρόγραφα είναι του 9ου αι., αν και μερικά αποσπάσματα είναι κάπως προγενέστερα. [9]

Τα δευτερεύοντα έργα του Πρισκιανού περιλαμβάνουν: [9]

  • Τρεις πραγματείες αφιερωμένες στον Σύμμαχο (τον πεθερό του Aνίκιου Μάνλιου Σεβερίνου Βοήθιου): για τα βάρη και τα σταθμά, περί των μέτρων του Tερέντιου και οι Προασκήσεις (Praeexercitamina), μετάφραση στα λατινικά των ελληνικών ρητορικών ασκήσεων από τον Ερμογένη.
  • De nomine, pronomine, et verbo ("Περί ουσιαστικού, αντωνυμίας και ρήματος"), μία σύνοψη μέρους των Θεσμών του για τη διδασκαλία της γραμματικής στα σχολεία
  • Partitiones xii. versuum Aeneidos principalium (μέρη 12: οι κύριοι στίχοι της Αινειάδας): ένα άλλο διδακτικό βοήθημα, που χρησιμοποιεί ερώτηση και απάντηση για να αναλύσει τις πρώτες γραμμές καθενός από τα 12 βιβλία της Αινειάδας. Το μέτρο συζητείται πρώτα, κάθε στίχος εξηγείται, και κάθε λέξη εξετάζεται διεξοδικά και διδακτικά.
  • Το ποίημα για τον Αναστάσιο που προαναφέρθηκε, σε 312 εξάμετρους στίχους με σύντομη ιαμβική εισαγωγή.
  • Μετάφραση σε 1087 εξάμετρους στίχους της στιχομυθικής γεωγραφικής έρευνας του Διονυσίου Περιηγητή.

Υστεροφημία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα βιβλία 17ο και 18ο των Θεσμών, το έργο του De Constructione, ήταν μέρος του βασικού προγράμματος σπουδών του Πανεπιστημίου του Παρισιού τον 13ο αι. Οι διαλέξεις του Ρότζερ Μπέικον για την τάξη, ήταν η πιθανή προέλευση της δικής του Επισκόπησης της Γραμματικής, μίας από τις πρώτες εκθέσεις για την ιδέα μίας καθολικής γραμματικής.

Ο Δάντης τοποθετεί τον Πρισκιανό στην Κόλαση ανάμεσα στους σοδομίτες στο Άσμα ΙΕ΄ (Canto XV) της Κόλασης (Inferno). [10] Οι σύγχρονοι του Δάντη δεν γνώριζαν καμία ιστορική απόδειξη, ότι ο Πρισκιανός ήταν σοδομίτης. [11] Ο Τζοβάννι Βοκάκιο πρότεινε ότι ο Πρισκιανός τοποθετήθηκε εδώ, για να υποδηλώσει διδασκάλους γραμματικής γενικά, οι οποίοι φημίζονται ότι κακοποιούν συχνά ερωτικά τους νεαρούς μαθητές τους. [12]

Εκδόσεις και μεταφράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκδόσεις

  • Prisciani caesariensis grammatici opera . . . Επιμέλεια Augvst Krehl. Lipsiae: Weidmann, 1819–20.
  • Prisciani Institutium grammaticalium librorum I-XVI, indices et concordantiae. Curantibus Cirilo Garcia Roman, Marco A. Gutierrez Galindo. Hildesheim, Νέα Υόρκη: Olms-Weidmann, 2001,(ISBN 9783487113081)
  • Prisciani Institutium grammaticalium librorum XVII et XVIII, indices et concordantiae. Curantibus Cirilo Garcia Roman, Marco A. Gutierrez Galindo, Maria del Carmen Diaz de Alda Carlos. Hildesheim, Νέα Υόρκη: Olms-Weidmann, 1999.
  • Prisciani Caesariensis opuscula. Κριτική έκδοση που επιμελήθηκε η Marina Passalacqua με σχολιασμό στα ιταλικά. Roma: Edizioni di storia e letteratura, 1987 (τομ. I: De figuris numerorum. De metris Terentii. Praeexercitamina; τόμ. II: Institutio de nomine et pronomine et verbo partitiones duodecim versuum aeneidos principalium)

Μεταφράσεις στα γερμανικά

  • Schönberger, A. 2009. Priscians Darstellung der lateinischen Pronomina: lateinischer Text und kommentierte deutsche Übersetzung des 12. und 13. Buches der Institutiones Grammaticae, Frankfurt am Main: Valentia.(ISBN 978-3-936132-34-2)ISBN 978-3-936132-34-2 (βιβλία XII-XIII· πρώτη μετάφραση σε μια σύγχρονη γλώσσα. )
  • Schönberger, A. 2008. Priscians Darstellung der lateinischen Präpositionen: lateinischer Text und kommentierte deutsche Übersetzung des 14. Buches der Institutiones Grammaticae , Frankfurt am Main: Valentia, 2008,(ISBN 978-3-936132-18-2) (βιβλίο XIV· πρώτη μετάφραση σε μια σύγχρονη γλώσσα. )
  • Schönberger, A. 2010. Priscians Darstellung der lateinischen Konjunktionen: lateinischer Text und kommentierte deutsche Übersetzung des 16. Buches der Institutiones Grammaticae , Φρανκφούρτη επί του Μάιν: Valentia.(ISBN 978-3-936132-09-0)ISBN 978-3-936132-09-0 (του βιβλίου XVI· πρώτη μετάφραση σε μια σύγχρονη γλώσσα. )
  • Schönberger, A. 2010. Priscians Darstellung der lateinischen Σύνταξη (I): lateinischer Text und kommentierte deutsche Übersetzung des 17. Buches der Institutiones Grammaticae, Frankfurt am Main: Valentia.(ISBN 978-3-936132-10-6)ISBN 978-3-936132-10-6 (βιβλίο XVII = πρώτο βιβλίο του "Priscianus minor"· πρώτη μετάφραση σε μια σύγχρονη γλώσσα. )
  • Schönberger, A. 2010. Priscians Darstellung des silbisch gebundenen Tonhöhenmorenakzents des Lateinischen: lateinischer Text und kommentierte deutsche Übersetzung des Buches über den lateinischen Akzent, Frankfurt am Main: Valentia.(ISBN 978-3-936132-11-3)ISBN 978-3-936132-11-3 ( De accentibus ; πρώτη μετάφραση σε μια σύγχρονη γλώσσα).
  • Schönberger, A. 2014: Zur Lautlehre, Prosodie und Phonotaktik des Lateinischen gemäß der Beschreibung Priscians. Στο: Millennium . Τομ. 11, σελ. 121–184.

Μεταφράσεις στη Γαλλικά

  • Priscien, Grammaire. Livre XIV - XV - XVI, Παρίσι: Vrin 2013.
  • Priscien, Grammaire. Livre XVII – Syntaxe I, Παρίσι: Vrin 2010.

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ CONOR.SI. 51726179.
  2. ↑ Ανακτήθηκε στις 20  Ιουνίου 2019.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Perseus Project. catalog.perseus.org/catalog/urn:cite:perseus:author.1179. Ανακτήθηκε στις 19  Σεπτεμβρίου 2019.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn20011211042. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουνίου 2022.
  5. ↑ Wilkes, J. (2012). «Aelius Donatus (Fourth Century CE) and Priscian (Sixth Century CE)». Στο: Thomas, Margaret. Fifty Key Thinkers on Language and Linguistics (στα Αγγλικά). Routledge. σελ. 29. ISBN 978-1-136-70750-6. 
  6. ↑ Keil, Gr. Lat. vii. 207
  7. ↑ Jones 1964, σελ. 991.
  8. ↑ Lejay 1911.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Chisholm 1911, σελ. 360.
  10. ↑ Dante, Inf., Canto XV, l. 109.
  11. ↑ Dante and the Sodomites. 1994, σελ. 65. https://www.jstor.org/stable/40166490?seq=3. Ανακτήθηκε στις May 28, 2023. 
  12. ↑ Dante and the Sodomites. 1994, σελ. 68. https://www.jstor.org/stable/40166490?seq=6. Ανακτήθηκε στις May 28, 2023. 

Βιβλιογραφικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περαιτέρω ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • M. Baratin, B. Colombat, L. Holtz, (επιμ.). 2009. Priscien. Transmission et refondation de la grammaire, de l'antiquité aux modernes , Brepols Publishers.(ISBN 978-2-503-53074-1)ISBN 978-2-503-53074-1 .
  • Luhtala, Anneli. 2005. Γραμματική και Φιλοσοφία στην Ύστερη Αρχαιότητα. Μια μελέτη των πηγών του Priscian . Τζον Μπέντζαμινς. Σειρά: Studies in history of the language Sciences; 107. Διατίθεται προεπισκόπηση στα Βιβλία Google από τον Φεβρουάριο του 2011.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πρισκιανός&oldid=10209286"