Ο Έμπορος της Βενετίας
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
 | |
| Συγγραφέας | Ουίλλιαμ Σαίξπηρ |
|---|---|
| Τίτλος | The Merchant of Venice[1][2] |
| Γλώσσα | Αγγλικά |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 1596[3] |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1600 |
| Μορφή | θεατρικό έργο |
| Χαρακτήρες | Σάιλοκ, Πόρσια, Αντόνιο, Μπασάνιο, Γέσικα, Λορέντζο, Γκρατσιάνο, Νερίσσα, Στέφανος, Τουμπάλ, Λανσελότος Γόμπος, Γέρο Γόμπος, Λεονάρντο, Δόγης της Βενετίας, Πρίγκιπας του Μαρόκου, Πρίγκιπας της Αραγωνίας, Σαλαρίνο, Σαλάνιο και Βαλτάσαρ |
| Τόπος | Βενετία |
| LC Class | PR2825 |
| LC Class | OL259002W |
| LΤ ID | 15110 |
| BL Class | 3082 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Ο Έμπορος της Βενετίας είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Υπολογίζεται ότι γράφτηκε μεταξύ 1594 και 1597. Αν και ανήκει στις "κωμωδίες" του Σαίξπηρ, έγινε πιο γνωστό για τις δραματικές του σκηνές, όπως η σκηνή στο δικαστήριο, αλλά και για τη σκιαγράφηση του χαρακτήρα του Εβραίου Σάιλοκ, που θέτει ερωτήματα αντισημιτισμού.
Ο τίτλος του έργου αναφέρεται στον έμπορο Αντόνιο κι όχι στον ανταγωνιστή του, τον Εβραίο τοκογλύφο Σάιλοκ. Ο Σάιλοκ είναι ένας πολύπαθος χαρακτήρας, αλλά είναι κι αυτός που προκαλεί το μαρτύριο του Αντόνιο, με αποτέλεσμα η απέχθεια ή η συμπάθεια για το πρόσωπό του να επαφίεται στην κρίση του κοινού.
Υπόθεση του έργου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Μπασάνιο, ένας νεαρός από τη Βενετία, θέλει να ταξιδέψει στο Μπελμόντε για να πολιορκήσει την όμορφη και πλούσια κληρονόμο Πόρσια. Γι' αυτό ζητά βοήθεια από τον φίλο του, τον έμπορο Αντόνιο, προκειμένου να του δώσει 3.000 δουκάτα για τα έξοδα του ταξιδιού του για 3 μήνες. Καθώς όλα τα πλοία του Αντόνιο δεν έχουν ακόμα ολοκληρώσει τα ταξίδια τους στη θάλασσα, ζητά δάνειο από τον Εβραίο τοκογλύφο Σάιλοκ. Καθώς ο Αντόνιο είχε καταφερθεί εναντίον του, κακόβουλα ο Σάιλοκ προτείνει τον εξής όρο στο συμβόλαιο: αν ο έμπορος Αντόνιο αδυνατεί να ξοφλήσει το δάνειό του μέσα στον ορισμένο χρόνο, ο Σάιλοκ θα πάρει μια λίβρα σάρκας από οποιοδήποτε μέρος του σώματός του. Ο Αντόνιο, έκπληκτος από τη "γενναιοδωρία" του Σάιλοκ που δε ζητεί χρήματα ως αντάλλαγμα, αποδέχεται τον όρο κι έτσι ο Μπασάνιο, μαζί με το φίλο του, Γκρατσιάνο, φεύγουν για το Μπελμόντε.
Στο Μπελμόντε, η Πόρσια πολιορκείται από μνηστήρες. Στη διαθήκη, όμως, που άφησε ο πατέρας της, έχει ως όρο ότι όλοι οι μνηστήρες θα πρέπει να διαλέξουν ένα από τρία κουτιά: ένα χρυσό, ένα ασημένιο κι ένα από μολύβι. Ένα από τα τρία περιέχει ένα μικρό πορτρέτο της Πόρσια κι αυτός που θα το βρει θα την κερδίσει. Μετά από δυο αποτυχημένες προσπάθειες από τους Πρίγκιπες του Μαρόκου και της Αραγωνίας, ο Μπασάνιο διαλέγει το μολυβένιο κουτί και κερδίζει την Πόρσια. Τα άλλα δυο κουτιά περιέχουν περιπαικτικούς στίχους: από εδώ προέρχεται κι η γνωστή φράση "Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός".
Στη Βενετία, μαθαίνεται πως όλα τα καράβια του έμπορου Αντόνιο έχουν χαθεί στη θάλασσα κι έτσι αδυνατεί να ξεπληρώσει το δάνειο. Ο Σάιλοκ βάζει να συλλάβουν τον Αντόνιο, αποφασισμένος να πάρει εκδίκηση από τους Χριστιανούς, καθώς η κόρη του, Τζέσικα, κλέφτηκε με το νεαρό Λορέντζο κι έγινε Χριστιανή. Τα νέα φτάνουν στο Μπελμόντε, όπου οι δυο νιόπαντροι φίλοι, Μπασάνιο και Γκρατσιάνο, επιστρέφουν εσπευσμένα στη Βενετία, ενώ οι σύζυγοί τους, Πόρσια και Νερίσσα, αποφασίζουν να συμβουλευτούν το δικηγόρο Μπελάριο, ξάδερφο της Πόρσια στην Πάδοβα.
Η δραματική κορύφωση του έργου πραγματοποιείται στο δικαστήριο του Δόγη της Βενετίας. Ο Αντόνιο προσφέρεται να αποζημιώσει το Σάιλοκ με τα διπλά χρήματα (6000 δουκάτα), αλλά ο τοκογλύφος επιμένει κι απαιτεί μια λίβρα σάρκας από τον έμπορο. Ο Δούκας συμβουλεύεται τον Μπαλτάσαρ, έναν νεαρό μελετητή του νόμου, που έχει καταφτάσει με το βοηθό του, που δεν είναι παρά η Πόρσια κι η Νερίσσα μεταμφιεσμένες. Η Πόρσια ζητά από το Σάιλοκ να δείξει έλεος, αλλά εκείνος αρνείται, οπότε το δικαστήριο του επιτρέπει να πάρει αυτό που ζητά από τον Αντόνιο.
Την τελευταία στιγμή, η Πόρσια αναδεικνύει μια λεπτομέρεια: ο όρος έλεγε να αφαιρεθεί μια λίβρα σάρκας, άρα όχι αίμα. Αν ο Σάιλοκ έχυνε αίμα του Αντόνιο, όλη η περιουσία του θα κατασχόταν. Ηττημένος, ο Σάιλοκ αποδέχεται την πληρωμή του με χρήματα, αλλά η Πόρσια αναφέρει ότι η περιουσία του πρέπει να κατασχεθεί, μισή από την κυβέρνηση και μισή από τον έμπορο Αντόνιο, επειδή αποπειράθηκε να αφαιρέσει τη ζωή ενός πολίτη. Ο Δούκας χαρίζει τη ζωή στο Σάιλοκ κι ο Αντόνιο παραχωρεί το μερίδιό του στο Λορέντζο και τη Τζέσικα, ενώ με παρέμβασή του, ο Δούκας υπόσχεται να παραχωρήσει το μισό της περιουσίας του στο Σάιλοκ, αν γίνει Χριστιανός.
Ο Μπασάνιο δεν αναγνωρίζει τη μεταμφιεσμένη σύζυγό του και δέχεται να της προσφέρει ένα δώρο. Ο "Μπαλτάζαρ" ζητά τα γάντια και το δαχτυλίδι του κι εκείνος απρόθυμα τα δίνει, καθώς είχε υποσχεθεί στην Πόρσια να μην τα αποχωριστεί ποτέ. Όταν γυρίζουν στο Μπελμόντε, ταλαιπωρούν τους συζύγους τους, αλλά τελικά τους αποκαλύπτουν τη μεταμφίεσή τους. Όλοι καταλήγουν ευτυχισμένοι, εκτός από το Σάιλοκ, καθώς ο Αντόνιο τελικά μαθαίνει ότι τρία από τα πλοία του δε βυθίστηκαν και γύρισαν στη Βενετία.
Το ζήτημα του αντισημιτισμού του έργου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η "αντισημιτική" ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι Εβραίοι της Αγγλίας εκδιώχθηκαν κατά το Μεσαίωνα κι επέστρεψαν με την άνοδο του Όλιβερ Κρόμγουελ. Σε διάφορα θεατρικά έργα, ο χαρακτήρας τους έμοιαζε με καρικατούρα: άρπαγες με μυτερή μύτη και κατακόκκινη περούκα, ενώ χαρακτηρίζονταν κακοί, απατεώνες και άπληστοι. Κατά το 17ο αιώνα, οι Εβραίοι υποχρεούνταν να φορούν το χαρακτηριστικό κόκκινο καπέλο δημοσίως, αλλιώς απειλούνταν ακόμη και με θανατική ποινή. Επίσης, έπρεπε να ζουν σε γκέτο για την υποτιθέμενη ασφάλειά τους. Πολλοί μελετητές, λοιπόν, βλέπουν αυτό το έργο του Σαίξπηρ σαν συνέχιση της αντισημιτικής αυτής παράδοσης. Μια ερμηνεία του έργου είναι ότι ο Σαίξπηρ ήθελε να τονίσει την αντίθεση ανάμεσα στο έλεος που δείχνουν οι Χριστιανοί χαρακτήρες και την εκδικητικότητα ενός Εβραίου, που δεν κατέχει τη θρησκευτική θεία χάρη για να αντιληφθεί την έννοια του ελέους. Με την ερμηνεία αυτή, ο αναγκαστικός προσηλυτισμός του Σάιλοκ στο Χριστιανισμό στο τέλος του έργου αποτελεί "ευτυχισμένο τέλος" για το χαρακτήρα, καθώς γίνεται η κάθαρσή του για την έλλειψη πίστης του και την αμαρτία του να επιθυμεί το θάνατο του Αντόνιο.
Η αντι-χριστιανική ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πολλοί σύγχρονοι μελετητές δε θεωρούν το Σάιλοκ μοχθηρό χαρακτήρα. Η δίκη του Σάιλοκ αποτελεί παρωδία, καθώς η Πόρσια ενεργεί σαν δικαστής χωρίς να έχει κανένα τέτοιο δικαίωμα. Συνεπώς, ο Σαίξπηρ δεν τονίζει τις προθέσεις του Σάιλοκ, αλλά το γεγονός ότι οι ίδιοι άνθρωποι που κατηγορούν για ανηθικότητα και ανεντιμότητα τον Σάιλοκ χρησιμοποιούν την απάτη για να κερδίσουν.
Σύμφωνα με αυτή την ανάγνωση του έργου, ο Σάιλοκ είναι ο πιο έντιμος ηθικά χαρακτήρας. Για παράδειγμα, ο Βασάνιο δεν είναι παρά ένας σπάταλος που νοιάζεται μόνο για την εμφάνισή του και ζει εις βάρος άλλων, ενώ η Τζέσικα είναι μια αχάριστη κόρη, που κλέβει την περιουσία του πατέρα της και το σκάει για να παντρευτεί το Λορέντζο.
Παραστασιολογία στην Ελλάδα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Σεζόν | Θέατρο | Μετάφραση | Σκηνοθεσία | Ηθοποιοί |
|---|---|---|---|---|
| 1932-1933 | Εθνικό Θέατρο Ελλάδας | Αλέξανδρος Πάλλης | Φώτος Πολίτης | Τζαβαλάς Καρούσος, Θάνος Κωτσόπουλος, Εμμανουήλ Ρούσσος, Νίκος Δενδραμής, Μάνος Κατράκης, Χρήστος Φαρμάκης, Νικόλαος Ροζάν, Νίκος Παρασκευάς, Ιωάννης Αυλωνίτης, Μιχαήλ Ιακωβίδης, Γιώργος Δαμασιώτης, Ευάγγελος Μαμίας, Ανδρέας Παντόπουλος, Ηλίας Δεστούνης, Γεώργιος Ταλάνος, Θεόδωρος Αρώνης, Ιωάννης Τερζάκης, Κατερίνα Ανδρεάδη, Βάσω Μανωλίδου, Άννα Σταυρίδου, Νίνα Αφεντάκη [4] |
| 1939-1940 | Εθνικό Θέατρο Ελλάδας | Αλέξανδρος Πάλλης | Πέλος Κατσέλης | Άγγελος Λάμπρου, Χαράλαμπος Πλακούδης, Γεώργιος Δήμος, Κώστας Σαντοριναίος, Αλέκος Μπούμπης, Περικλής Χριστοφορίδης, Νίκος Παρασκευάς, Τζαβαλάς Καρούσος, Νικόλαος Πασχαλίδης, Σπύρος Ολύμπιος, Αλίκη Ζωγράφου, Νίκος Βάχλας, Νίκος Βλαχόπουλος, Ιωακείμ Ραυτόπουλος, Γεώργιος Ρώης, Περικλής Γαβριηλίδης, Ανδρέας Παντόπουλος, Τζένη Περίδου, Θάλεια Καλλιγά, Άννα Χριστοφορίδου, Διονυσία Κουμαριώτου [5] |
| 1940-1941 | Εθνικό Θέατρο Ελλάδας | Αλέξανδρος Πάλλης | Δημήτρης Ροντήρης | Αλέξης Μινωτής, Νικόλαος Ροζάν, Νίκος Παρασκευάς, Ελένη Παπαδάκη, Μαρία Αλκαίου, Νίκος Δενδραμής, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος Θάνος Κωτσόπουλος, Έλσα Βεργή, Χρήστος Ευθυμίου, Ιωάννης Αυλωνίτης, Ευάγγελος Μαμίας, Γεώργιος Ταλάνος, Εμμανουήλ Ρούσσος, Μήτσος Λυγίζος, Φιλόλαος Γεωργίου, Δημήτρης Μοσχούτης, Στέλιος Βόκοβιτς, Μάνος Κατράκης, Αλέκος Δεληγιάννης, Ηλίας Δεστούνης, Γκίκας Μπινιάρης, Άρης Μαλιαγρός, Αλέκος Δαμάσκος, Νίκος Χατζίσκος, Μιχάλης Καλογιάννης, Γεώργιος Βλαχόπουλος, Ιωάννης Βαλέττας, Κωνσταντίνος Καλλίδης [6] |
| 1944-1945 | Εθνικό Θέατρο Ελλάδας | Αλέξανδρος Πάλλης | Πέλος Κατσέλης | Γεώργιος Ταλάνος, Ιωάννης Αυλωνίτης, Μιχάλης Καλογιάννης, Σπύρος Ολύμπιος, Θάνος Κωτσόπουλος, Νίκος Δενδραμής, Αλέκος Δεληγιάννης, Άρης Μαλιαγρός, Ηλίας Σταματίου, Ιορδάνης Μαρίνος, Χαράλαμπος Πλακούδης, Άλκης Παπάς, Αλέκος Δεληγιάννης, Ηλίας Σταματίου, Νίκος Παρασκευάς, Τζαβαλάς Καρούσος, Ηλίας Δεστούνης, Χρήστος Ευθυμίου, Θάλεια Καλλιγά, Λάκης Σκέλλας, Άρης Βλαχόπουλος, Λάκης Σκέλλας, Σπύρος Ολύμπιος, Αλέκα Μαζαράκη, Βέρα Δεληγιάννη, Μόσχα Ζαννή, Θάλεια Καλλιγά, Μιράντα Οικονομίδου, Μαίρη Ταλάνου, Ελένη Μπαλάσκα [7] |
| 1960-1961 | Εθνικό Θέατρο Ελλάδας | Αλέξανδρος Πάλλης | Αλέξης Μινωτής | Αλέξης Μινωτής, Βάσω Μανωλίδου, Νίκος Τζόγιας, Στέλιος Βόκοβιτς, Πόπη Παπαδάκη, Νίκος Καζής, Άννα Κυριακού, Αλέκος Δεληγιάννης, Λυκούργος Καλλέργης, Νίκος Φιλιππόπουλος, Θόδωρος Σαρρής, Άγγελος Γιαννούλης, Γκίκας Μπινιάρης, Άρης Μαλιαγρός, Νίκος Παπακωνσταντίνου, Θάνος Λειβαδίτης, Κώστας Κοκκάκης, Γιάννης Μαυρογένης, Αίας Τριάντης, Πέτρος Λεωκράτης, Γιάννης Στεφάνου, Θεόδωρος Δημήτριεφ, Δημήτρης Ντουνάκης, Μιχάλης Μαραγκάκης, Θόδωρος Συριώτης, Τώνης Γιακωβάκης, Γιώργος Γεωργίου, Νίνα Σγουρίδου, Φλώρα Κωστοπούλου, Δήμητρα Βολωνίνη, Πέπη Μεταλλίδου, Λευκή Βεντουράτου, Γεωργία Δημοπούλου, Κική Διόγου, Χρυσούλα Καριώρη, Φωτεινή Μανέτα, Ριρή Γρηγορέα, Μάτα Μιχαλαρέα, Πόπη Υψηλάντου, Κώστας Κοκκάκης, Γιάννης Στεφάνου, Νίκος Βοκάς, Πέτρος Λεωκράτης, Κωνσταντίνος Καλλίδης, Σπύρος Λασκαρίδης, Κώστας Ματσακάς, Ευάγγελος Καζαντζόγλου, Σταύρος Κλεώπας, Νίκος Μεταλλινός [8] |
| 1967-1968 | Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος | Αλέξανδρος Πάλλης | Κωστής Μιχαηλίδης | Ανδρέας Φιλιππίδης, Δημήτρης Βάγιας, Βασίλης Γκόπης, Ηλίας Σταματίου, Ανδρέας Ζησιμάτος, Δημήτρης Βεάκης, Λίλλη Παπαγιάννη, Έρση Μαλικένζου, Δημήτρης Καρέλλης, Θάνος Κωτσόπουλος, Σίμος Ιωαννίδης, Ηλίας Πλακίδης, Γιώργος Βλαχόπουλος, Κόνης Πυρπασόπουλος, Ανθή Καριοφύλλη, Κλειώ Νικολάου, Νίκος Βρεττός, Γώργος Φουρνιάδης, Νέλσων Μωραϊτόπουλος, Ιάκωβος Λεβισιάνος, Μπάμπης Πισιμίσης, Μαριάννα Αρβανιτίδου, Αφροδίτη Ιωαννίδου, Αριάδνη Φιλιππίδου, Δέσποινα Γεωργιάδου, Ελένη Παλάσκα, Παναγιώτης Τριφτούδης, Μαίρη Λαμπίρη, Σοφία Λάππου, Δέσποινα Σφάντζικα, Ευάγγελος Μπάκωσης, Δημήτριος Τιφτικτσόγλου, Αίγλη Χαβά-Βάγια, Μπάμπης Φορτοτήρας, Γιάννης Αλεξανδρής, Γιώργος Ισαακίδης, Γιώργος Παληός, Ελευθέριος Γαϊτάνης, Θεόδωρος Καλαμπούκας, Σπύρος Λασκαρίδης, Πέπη Οικονομοπούλου, Δημήτρης Βάρνας, Λίνα Τριανταφύλλου, Σωτήρης Τζεβελέκης, Ιλιάς Λαμπρίδου, Ολυμπία Τολίκα, Βασίλης Γκαδρής, Παναγιώτης Πατσουράκος, [9] |
| 1994-1995 | Εθνικό Θέατρο Ελλάδας | Χριστίνα Μπάμπου-Παγκουρέλη | Κώστας Μπάκας | Στέφανος Κυριακίδης, Αντώνης Ζαχαράτος, Χρήστος Ευθυμίου, Μάνος Ζαχαράκος, Οδυσσέας Σταμούλης, Θοδωρής Κατσαφάδος, Βέρα Κρούσκα, Βάνα Ζάκκα, Τάσος Πολυχρονόπουλος, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Χρήστος Σάββας, Κώστας Χαλκιάς, Μπάμπης Αλατζάς, Ναπολέων Κάλης, Τάκης Λουκάτος, Ελισάβετ Γιαννοπούλου, Κώστας Μακέδος, Στέλιος Λιονάκης, Θάνος Δαδινόπουλος, Κώστας Σαπουντζιδάκης, Νίκος Σπηλιώτης, Περικλής Μπισκίνης, Ανδρέας Γιαννακόπουλος, Νικόλ Κοκκίνου, Δημήτρης Πέππας, Μάνθος Ράπτης, Νατάσα Φοβάκη, Τάσος Σβολόπουλος, Λευτέρης Πέππας [10] |
| 2001-2002 | ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας | Μίνως Βολανάκης | Θανάσης Θεολόγης | Γιώργος Κιμούλης, Γιάννης Κρανάς, Θανάσης Αλευράς, Αντώνης Κρόμπας, Κώστας Φαλελάκης, Δημήτρης Μαύρος, Ελευθερία Βιδάκη, Νότα Δαρμανή, Μαριέττα Σαββανή, Γιάννης Καλατζόπουλος, Στάθης Βούτος, Σπύρος Κωτσόπουλος, Έφη Λογγίνου [11] |
| 2013-2014 | Ακροπόλ | Μίνως Βολανάκης | Σπύρος Ευαγγελάτος | Νικήτας Τσακίρογλου, Μαρία Σκουλά, Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Μάξιμος Μουμούρης, Τζίνη Παπαδοπούλου, Παντελής Δεντάκης, Θανάσης Κουρλαμπάς, Κώστας Κορωναίος, Χριστιάννα Μαντζουράνη, Γιώργος Ψυχογιός, Δημήτρης Καραμπέτσης, Θωμάς Γκαγκάς, Γεράσιμος Σκαφίδας [12] |
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «The Merchant of Venice | Memory Beta, non-canon Star Trek Wiki | Fandom». Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2022.
- ↑ «The Merchant of Venice | Memory Alpha | Fandom». Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2022.
- ↑ Jerry Brotton: (Αγγλικά) Is this the real model for Othello?. 19 Μαρτίου 2016. www
.theguardian .com /culture /2016 /mar /19 /moroccan-ambassador-london-1600-real-othello-shakespeare. - ↑ «Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου - Παραστάσεις». www.nt-archive.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου - Παραστάσεις». www.nt-archive.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου - Παραστάσεις». www.nt-archive.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου - Παραστάσεις». www.nt-archive.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου - Παραστάσεις». www.nt-archive.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Ο έμπορος της Βενετίας». www.ntng.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου - Παραστάσεις». www.nt-archive.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Ο ΕΜΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ – ΔΗΠΕΘΕΚ | Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κέρκυρας». Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Ο Έμπορος της Βενετίας, σε σκηνοθεσία Σπύρου Α. Ευαγγελάτου στο Ακροπόλ». CultureNow.gr. 30 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
