Ραμνούντας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Geoandrios (συζήτηση | συνεισφορές)
5.907 επεξεργασίες
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Geoandrios (συζήτηση | συνεισφορές)
5.907 επεξεργασίες
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
{{Αρχαίος δήμος
{{πηγές|10|10|2016}}
| εικόνα = NAMA Themis Rhamnonte.jpg
[[Αρχείο:Rhamnous-1.jpg|thumb|250px|Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα]]
| λεζάντα = Άγαλμα της θεάς [[Θέμις|Θέμιδος]], σε [[Πεντέλη|πεντελικό]] [[μάρμαρο]]. Βρέθηκε στον Ραμνούντα, το 1890, μέσα στο μικρό ναό της Νεμέσεως. Περί το 300 π.Χ., [[Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο]], [[Αθήνα]].
Ο '''Ραμνούντας''' (αναφέρεται και Ραμνούντα) είναι αρχαιολογικός χώρος της [[νομαρχία Ανατολικής Αττικής|Ανατολικής Αττικής]]. Βρίσκεται κοντά στην περιοχή του [[Μαραθώνας|Μαραθώνα]] και του [[Γραμματικό Αττικής|Γραμματικού]] σε μικρή απόσταση από την θάλασσα. Η αρχαία πόλη του Ραμνούντα κυριαρχούσε πάνω σε δύο λιμάνια στρατηγικής σημασίας για την αρχαία Αθήνα, που αντιστοιχούν στους κολπίσκους μπροστά από τα σημερινά χωριά [[Σέσι Αττικής|Σέσι]] και [[Αγία Μαρίνα Γραμματικού|Αγία Μαρίνα]]. Στον Ραμνούντα υπήρχε λατρευτικός χώρος της θεάς [[Νέμεσις|Νέμεσης]], που ήταν και ο σημαντικότερος λατρευτικός χώρος της θεάς στην αρχαία Ελλάδα. Το όνομα "Ραμνούς" προέρχεται από το φυτό ράμνος (αγκαθωτός θάμνος).
<!-- γενικά στοιχεία -->
| ονομασία = Ῥαμνοῦς
| άλλες ονομασίες =
| μεταγενέστερη ονομασία=
| κύριος οικισμός = Ραμνούς
| δευτερεύοντες οικισμοί =
| πληθυσμός =
<!-- διοικητικά στοιχεία -->
| ταυτότητα = [[δήμοι|δήμος]] της [[Αρχαία Αττική|αρχαίας Αττικής]]
| ονομασία δήμου = Δήμος Ραμνούντος
| ονομασία δημότη = Ραμνούσιος
| φυλή = [[Αιαντίδα φυλή|Αιαντίδα]]
| φυλή (1η ενσωμάτωση) =
| φυλή (2η ενσωμάτωση) =
| εξάρτηση από = [[Αρχαία Αθήνα]]
| τριττύς =
| έδρα τριττύος =
| κοινότητα–ενότητα =
| υποδιαιρέσεις =
| τίτλος ηγέτη = [[δήμαρχος]]
| σύστημα εξουσίας = [[Πόλη–κράτος]]
| πολιτικό σύστημα = [[Αθηναϊκή Δημοκρατία]]
| όργανο λήψης αποφάσεων = [[Αρχαία Βουλή]] & [[Δήμοι|Δήμος]]
<!-- αριθμός βουλευτών -->
| 1η περίοδος = 8
| 2η περίοδος = 8
| 3η περίοδος = 12
| 4η περίοδος = άγνωστος
| 5η περίοδος = άγνωστος
<!-- ιστορική εξέλιξη<br/>(βάση της μεταρρύθμισης του [[Κλεισθένης|Κλεισθένη]]) -->
| ίδρυση = 508 [[ΠΚΕ]]
| πρώτος ηγέτης =
| σημαντικά ιστορικά γεγονότα =
| λήξη = [[3ος αιώνας]]
| τελευταίος ηγέτης =
| τελικό συμβάν =
| διαχρονική συνέχεια οίκησης ως σήμερα =
| αντικαταστάθηκε από = [[Δήμος Μαραθώνος]]
| σύγχρονη πόλη =
| πληθυσμός (2011) =
<!-- αξιόλογα κτίσματα -->
| αξιόλογα κτίσματα = ''Γυμνάσιον Ραμνούντος'', [[Αρχαίο θέατρο Ραμνούντα|Θέατρο του Ραμνούντα]]
<!-- [[Λατρεία|λατρευτικές παραδόσεις]] -->
| θρησκεία = [[αρχαία ελληνική θρησκεία]]<br/>[[ρωμαϊκή θρησκεία]]<br/>[[αιγυπτιακή θρησκεία]]
| ιερά = Μικρός ναός της [[Νέμεσις|Νέμεσης]] και της [[Θέμις|Θέμιδας]]<br/>Μεγάλος ναός της [[Νέμεσις|Νέμεσης]]<br/>Ναός του [[Αμφιάραος|Αμφιάραου]] (''Αμφιάρειον'')<br/>Ιερό της [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτης Ηγεμόνης]]<br/>Ιερό του [[Διόνυσος|Διονύσου]]<br/>Ιερό του [[Δίας (μυθολογία)|Διός Σωτήρος]]<br/>Ιερό της [[Αθηνά|Αθηνάς Σωτείρας]]<br/>Ιερό των ηρώων [[Αρχηγέτης|Αρχηγέτη]] και [[Αριστόμαχος ο Ηρακλείδης|Αριστομάχου]]
| εορτές =
| μυθολογία=
<!-- Οχυρώσεις-->
| φρούρια–οχυρά = ''Ακρόπολη Ραμνούντος'', ''Φρούριο Ραμνούντος''
<!-- άλλα αξιόλογα σημεία του δήμου -->
| λιμάνια =
| τεχνικά έργα =
| άλλα έργα =
<!-- ανασκαφές στη περιοχή του δήμου -->
| ανασκαφές = [[αρχαιολογική θέση]] [[Ραμνούς]]: 1890, ανασκαφές υπό τον [[Βαλέριος Στάης|Βαλέριο Στάη]]
| εκθέματα =
<!-- περιοχή -->
| τοποθεσία = [[Αρχαία Αττική]] [[αρχαιολογική θέση|θέση]]<br/>[[Ραμνούς]] [[Αττική]]
| έκταση =
| υψόμετρο=
| γειτονικοί δήμοι =
| χάρτης = Greece (ancient) Attica Demos II-el.svg
| λεζάντα χάρτη = Οι δήμοι της αρχαίας Αττικής
}}
{{coord|38|13|24|N|24|1|38|E|type:city_region:gr|display=title}}
Ο '''Ραμνούς''' ή ''Ραμνούντας'' ({{lang-grc|Ῥαμνοῦς}}), (ο δήμος: Ραμνούντος ΝΜΑΕ ή Ραμνούντα ΝΕ) <ref>[...] "Ραμνούς: ο / Ῥαμνοῡς, -οῡντος, ΝΜΑ, και Ραμνούντας Ν. Δήμος τής Αιαντίδος φυλής, στη βορειοανατολική παραλία τής Αττικής, πάνω στον Ευβοϊκό Κόλπο. [ΕΤΥΜΟΛ. < ῥάμνος + κατάλ. -οῦς (< -όεις*), πρβλ. Σελην-οῦς]". [...] [http://greek_greek.enacademic.com/1968/%CE%A1%CE%B1%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CF%8D%CF%82 Ραμνούς]</ref> ήταν αρχαίος οικισμός - [[πόλις|πόλη]] και δήμος της [[Αιαντίδα φυλή|Αιαντίδας]] (περιοχή της [[Αρχαία Αττική|Αρχαίας Αττικής]] και [[Φυλές (αρχαία Ελλάδα)|φυλή]] της αρχαίας [[Αρχαία Αθήνα|Αθήνας]]).


Ο ''Ραμνούντας'' σήμερα είναι αρχαιολογικός χώρος της [[νομαρχία Ανατολικής Αττικής|Ανατολικής Αττικής]] με τα εντυπωσιακά ερείπιά του να βρίσκονται βορειοδυτικά της σύγχρονης πόλης της Αγίας Μαρίνας του [[Δήμος Μαραθώνος|Δήμου Μαραθώνος]] στην ανατολική ακτή της [[Αττική]]ς, με θέα τα [[Εύβοια|ευβοϊκά στενά]]. Στον Ραμνούντα υπήρχε λατρευτικός χώρος της αδυσώπητα εκδικητικής θεάς [[Νέμεσις|Νέμεσης]],<ref name="Pausanias"/> που ήταν και ο σημαντικότερος λατρευτικός χώρος της θεάς στην αρχαία Ελλάδα. Ο Ραμνούντας είναι από τους πλέον καλύτερα διατηρημένους [[αρχαιολογική θέση|αρχαιολογικούς χώρους]], όπου ο επισκέπτης μπορεί να διαπιστώσει τη δομή λειτουργίας ενός αττικού [[δήμοι|δήμου]]. Ο δήμος αυτός ήταν στρατηγικά σημαντικός για τις θαλάσσιες διαδρομές και ενισχυόταν αμυντικά με αθηναϊκή φρουρά των ''εφήβων'' (νέων ανδρών), οι οποίοι υπηρετούσαν εκεί κατά το 2ο έτος της θητείας τους. Η οχυρωμένη ακρόπολη του Ραμνούντα δεσπόζει πάνω από τα δύο μικρά λιμάνια που βρίσκονται και από τις δύο πλευρές του χώρου, ο οποίος είναι φραγμένος ως επάνω, εκτενώς, από την αρχαιότητα και στα οποία λιμανάκια εισάγονταν σιτηρά για την Αθήνα κατά τη διάρκεια του [[Πελοποννησιακός Πόλεμος|Πελοποννησιακού Πολέμου]].
== Το ιερό της Νέμεσης ==
[[Αρχείο:Rhamnous-2.jpg|thumb|250px|Αρχαϊκός ναός στον Ραμνούντα]]
Το ιερό της Νέμεσης δημιουργήθηκε την [[Αρχαϊκή εποχή]] μέσα σε έναν περιτοιχισμένο χώρο. Κατά την διάρκεια των πρώτων ετών συνυπήρχε με τον γύρω οικισμό αλλά αργότερα το ιερό απομονώθηκε και οι κατοικίες και οι υπόλοιπες υποδομές διασκορπίστηκαν στην γύρω περιοχή. Το ιερό της Νέμεσης συνέχισε να ακμάζει και κατά την Ρωμαϊκή περίοδο καθώς δεχόταν αφιερώματα και από Ρωμαίους αυτοκράτορες.


==Ονομασία==
Ο πρώτος ναός της Νέμεσης που χτίστηκε πριν τον 6ο αιώνα π.Χ. ήταν σχετικά μικρός ναός, δίστηλος στην πρόσοψη, κατασκευασμένος με πωρόλιθο. Ο πρώτος ναός καταστράφηκε στους [[Περσικοί πόλεμοι|Περσικούς πολέμους]] και τον 5ο αιώνα χτίστηκε καινούργιος ναός στην θέση του παλαιότερου. Ο νέος ναός κτίστηκε από σκούρο μάρμαρο της περιοχής και στεγάστηκε με κεραμίδια, ενώ σταδιακά επενδύθηκε με λευκό μάρμαρο και διακοσμήθηκε με γλυπτά. Το εσωτερικό του ναού διακοσμήθηκε από τον γλύπτη Αγοράκριτο, μαθητή του [[Φειδίας|Φειδία]]. Σταδιακά γύρω από τον ναό τοποθετήθηκαν βάσεις με αγάλματα, ενώ ο χώρος του ιερού περιτοιχίστηκε. Το ιερό διατηρήθηκε μέχρι τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους και τελικά εγκαταλείφθηκε μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού.
Η ονομασία του δήμου προέρχεται από το φυτό "ράμνος" (ακανθώδης θάμνος, κοινή ονομασία: λευκαγκαθιά, επιστημονική ονομασία: Rhamnus, οικογένεια: Ραμνοειδή, Rhamnaceae), το οποίο φυτρώνει μέχρι και σήμερα στην περιοχή του δήμου.


==Τοποθεσία του αρχαίου δήμου ==
== Ο αρχαιολογικός χώρος ==
Ο δήμος του Ραμνούντα, ήταν δήμος της [[Παραλία]]ς.<ref>[...] "Rhamnus: (Ῥαμνοῦς; Rhamnoûs). Large Attic Paralia-Demos, phyle Aiantis, with eight (twelve) bouleutaí, in the northern section of the east coast of Attica (formerly Ovriokastro). The urban centre of Ῥαμνουσία/Rhamnousía, strongly fortified during the 4th cent. BC and including a citadel from 413/2 BC [3. 77 f., 80 f.] for the garrison, first documented for 342/1 BC (SEG 43,71), lies on an isolated rocky plateau. Conquered in 295 BC by Demetrius [I 2] Poliorketes, R. soon fell to Athens again and was a base for the allied Ptolemaeans in the Chremonidean War (268/262 BC)". [...], Lohmann, Hans (Bochum), [http://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/rhamnus-e1021750 Rhamnus]</ref> Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα,<ref>[[Τζον Σ. Τρέιλ|John S. Traill]]: ''Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica.'' Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 138.</ref><ref>[http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2391 Ραμνούς], στην ιστοσελίδα "Οδυσσεύς" του [[Υπουργείο Πολιτισμού|Υπουργείο Πολιτισμού]].</ref> βρίσκεται στην κοιλάδα του Λιμικού, κοντά στην περιοχή του [[Μαραθώνας|Μαραθώνα]] και του [[Γραμματικό Αττικής|Γραμματικού]] σε μικρή απόσταση από την θάλασσα.

==Ανασκαφές στο Ραμνούντα==
Η πρώτη διερευνητική ανασκαφή στο Ραμνούντα έγινε από τον Dilettanti το 1813, ενώ το 1880 ανασκαφές πραγματοποίησε ο [[Δημήτριος Φίλιος]]. Μεταξύ των ετών 1890-1892 συνέχισε το ανασκαφικό έργο ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής τον [[Βαλέριος Στάης|Βαλέριο Στάη]] ηοποία ανακάλυψε το ιερό της Νέμεσης, το φρούριο και πολλούς ταφικούς περιβόλους. Το 1958 έγινε σύντομη ανασκαφική έρευνα από τον [[Ευθύμιος Μαστροκώστας|Ευθύμιο Μαστροκώστα]], ενώ από το 1975 ως σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα ανασκάπτεται και μελετάται συστηματικά με χρηματοδότηση της [[Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]] με επικεφαλής στη διεύθυνση τον αρχαιολόγο και ακαδημαϊκό [[Βασίλειος Πετράκος|Βασίλειο Πετράκο]].<ref>Πηγή: Το άρθρο της αρχαιολόγου [[Μαρία Οικονομάκου|Μαρίας Οικονομάκου]], με τίτλο: "[http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2391 Ραμνούς]", στην ιστοσελίδα: odysseus.culture.gr - "Οδυσσεύς", του [[Υπουργείο Πολιτισμού|Υπουργείου Πολιτισμού]].</ref><ref>[http://www.archetai.gr/site/content.php?sel=165 Πρόοδος των ανασκαφών στο Ραμνούντα], στην ιστοσελίδα: www.archetai.gr της [[Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία|εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας]].</ref>

== Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα==
[[Αρχείο:Rhamnous-1.jpg|thumb|left|250px|Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα.]]
[[αρχείο:Rhamnus mapEN.png|left|thumb|250px|Χάρτης του αρχαιολογικού χώρου του Ραμνούντα.]]
Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα, καταλαμβάνει έναν λόφο ύψους 30 μέτρων που βρίσκεται πολύ κοντά στην θάλασσα ανάμεσα σε δύο όρμους. Το περιτειχισμένο τμήμα του καλύπτει έκταση 230 επί 270 μέτρων. Μέσα στα τείχη σώζονται το γυμνάσιο, το θέατρο, ιερά και η ακρόπολη του Ραμνούντα. Η κεντρική πύλη του φρουρίου βρίσκεται ακόμα στα νότια του φρουρίου, όμως υπάρχουν και άλλες, μικρότερες πύλες. Η κατασκευή των τειχών έχει γίνει από τοπικό μάρμαρο, από τον κοντινό όρμο της Αγίας Μαρίνας. Μέσα στα όρια των τειχών ξεχωρίζουν οι ναοί της Νέμεσης, ενώ έξω από τον περιτειχισμένο λατρευτικό χώρο διασώζονται ίχνη κατοικιών. Επίσης υπάρχει ναός του [[Αμφιάραος|Αμφιάραου]] (Αμφιάρειον), αλλά και αρκετοί ταφικοί περίβολοι, όπως αυτός του Μενεστίδου. Ο Ραμνούντας, αν και ο πιο καλοδιατηρημένος αρχαίος δήμος της [[Αρχαία Αττική|Αττικής]], είναι από τους πιο απομονωμένους αρχαιολογικούς χώρους της. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζονται φαινόμενα εγκατάλειψης του αρχαιολογικού χώρου<ref>[http://web.archive.org/20101008085343/archive.enet.gr/online/online_text/c=113,dt=25.06.2006,id=99690116 Ελευθεροτυπία, Άρθρο για τον Ραμνούντα]</ref>.
Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα, καταλαμβάνει έναν λόφο ύψους 30 μέτρων που βρίσκεται πολύ κοντά στην θάλασσα ανάμεσα σε δύο όρμους. Το περιτειχισμένο τμήμα του καλύπτει έκταση 230 επί 270 μέτρων. Μέσα στα τείχη σώζονται το γυμνάσιο, το θέατρο, ιερά και η ακρόπολη του Ραμνούντα. Η κεντρική πύλη του φρουρίου βρίσκεται ακόμα στα νότια του φρουρίου, όμως υπάρχουν και άλλες, μικρότερες πύλες. Η κατασκευή των τειχών έχει γίνει από τοπικό μάρμαρο, από τον κοντινό όρμο της Αγίας Μαρίνας. Μέσα στα όρια των τειχών ξεχωρίζουν οι ναοί της Νέμεσης, ενώ έξω από τον περιτειχισμένο λατρευτικό χώρο διασώζονται ίχνη κατοικιών. Επίσης υπάρχει ναός του [[Αμφιάραος|Αμφιάραου]] (Αμφιάρειον), αλλά και αρκετοί ταφικοί περίβολοι, όπως αυτός του Μενεστίδου. Ο Ραμνούντας, αν και ο πιο καλοδιατηρημένος αρχαίος δήμος της [[Αρχαία Αττική|Αττικής]], είναι από τους πιο απομονωμένους αρχαιολογικούς χώρους της. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζονται φαινόμενα εγκατάλειψης του αρχαιολογικού χώρου<ref>[http://web.archive.org/20101008085343/archive.enet.gr/online/online_text/c=113,dt=25.06.2006,id=99690116 Ελευθεροτυπία, Άρθρο για τον Ραμνούντα]</ref>.
{{commonscat|Rhamnous}}


== Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή==
== Παραπομπές ==
Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,<ref>[http://epigraphy.packhum.org/search?patt=%CE%A1%CE%B1%CE%BC%CE%BD Ραμν] Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org</ref> ως μέλος της [[Αιαντίδα φυλή|Αιαντίδας φυλής]], συμμετείχε με 8 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν επίσης με 8 βουλευτές ενώ την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) αντιπροσωπευόταν με 13 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.
{{παραπομπές}}


== Οι κάτοικοι του Ραμνούντα ==
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
Ο δημότης του αρχαίου Ραμνούντος ονομαζόταν Ραμνούσιος.<ref>[[Στέφανος Βυζάντιος]], "Εθνικά", ("[https://books.google.gr/books?id=-J5eAAAAcAAJ&dq=%CE%9B%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%BF%CE%AF+%CE%91%CF%81%CE%BA%CE%B1%CE%B4%CE%AF%CE%B1%CF%82&hl=el&source=gbs_navlinks_s Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt]". Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Ραμνούς, δήμος της Αιαντίδος, φυλής, ο δημότης Ραμνούσιος και Ραμνουσία και Ραμνουσίς. τα τοπικά Ραμνουντόθεν, Ραμνουντάδε και Ραμνούντι". [...], σελ. 241.</ref><ref>[[Δανιήλ ο Μάγνης]], "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834.[https://books.google.gr/books?id=KdxfAAAAcAAJ&dq=%CE%9A%CE%AE%CF%84%CF%84%CE%BF%CF%82+%CE%B4%CE%AE%CE%BC%CE%BF%CF%82&hl=el&source=gbs_navlinks_s Lexikon historikomythikon kai geographikon] (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Wörterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Ραμνούς, δήμος της Αττικής, εκ της Λεοντίδος φυλής" (Κάτοικ. Ραμνούσιος, και Επιρρ. Ραμνουντόθεν)". [...], σελ. 355.</ref><ref>[[Σκαρλάτος Βυζάντιος]], "[https://books.google.gr/books?id=-_NDAAAAYAAJ&dq=%CE%B1%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%B4%CE%B1+%CF%86%CF%85%CE%BB%CE%AE&hl=el&source=gbs_navlinks_s Λεξικόν Επίτομον] των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852, [...] "Ραμνούς, ούντος (ο), κώμη και δήμος της Αττικής, ανήκων εις την Αιαντίδα φυλήν, πλησίον του οποίου, απέχοντος 60 στάδια του Μαραθώνος, έκειτο επί τινος λόφου περίφημος τις ναός της Νεμέσεως, ήτις άπ' αυτού εκαλείτο Ραμνουσίς, Ραμνουσιάς και Ραμνουσία, (ο δημ. Ραμνούσιος)". [...], σελ. 157.</ref> Η αρχαία πόλη του Ραμνούντα κυριαρχούσε πάνω σε δύο λιμάνια στρατηγικής σημασίας για την αρχαία Αθήνα, που αντιστοιχούν στους κολπίσκους μπροστά από τα σημερινά χωριά [[Σέσι Αττικής|Σέσι]] και [[Αγία Μαρίνα Γραμματικού|Αγία Μαρίνα]].

===Μνημεία===
Η κατανόηση της ιστορίας του Ραμνούντα είχε βελτιωθεί σημαντικά από το έργο του Jean Pouilloux,<ref>Jean Pouilloux, "La Forteresse de Rhamnonte: étude de topographie et d'histoire", Bibliothèque des Écoles françaises d'Athènes et de Rome, de Boccard, Paris, 1954.</ref> ο οποίος μελέτησε το φρούριο και τις επιγραφές από την περιοχή.

===Ακρόπολη και φρούριο του Ραμνούντος===
[[αρχείο:Rhamnous-5.jpg|thumb|left|250px|Νότια πύλη του φρουρίου του Ραμνούντος.]]
Το κέντρο του δήμου ήταν οχυρωμένο από το τέταρτο αιώνα π.Χ. και η ακρόπολη χρονολογείται περί το 413 π.Χ. Οι οχυρώσεις αυτές επανδρώνονταν από έφηβους, οι οποίοι υπηρετούσαν τη θητεία τους κατά το δεύτερο έτος.

Το 295 π.Χ. ο δήμος κατακτήθηκε από τον [[Δημήτριος ο Πολιορκητής|Δημήτριο Α' της Μακεδονίας]], αλλά σύντομα επανήλθε και πάλι στους Αθηναίους. Λίγο αργότερα, έγινε βάση των συμμαχικών δυνάμεων των [[Δυναστεία των Πτολεμαίων|Πτολεμαίων]] κατά τη διάρκεια του [[Χρεμωνίδειος πόλεμος|Χρεμωνιδείου πολέμου]] (268 ή 267-261 π.Χ.).

Η οχυρωμένη ακρόπολη του Ραμνούντα περικλείει ένα ψηλό λόφο της περιοχής, ύψους περίπου 28 μέτρων και έχουν πλάτος, περίπου 2,30 με 2,70 μέτρα. Τα τείχη ήταν κατασκευασμένα από τοπικό μάρμαρο από την Αγία Μαρίνα. Υπήρχαν, επίσης, σημαντικός αριθμό κτιρίων έξω από τα τείχη της οχυρωμένης περιοχής.

=== Τα ιερά της Νέμεσης ===
[[Αρχείο:Rhamnous-2.jpg|thumb|left|250px|Αρχαϊκός ναός στον Ραμνούντα.]]
Στον Ραμνούντα βρίσκονται δυο ιερά της [[Νέμεσις|Ραμνουσίας Νεμέσεως]] (το μικρό και το μεγάλο). Σύμφωνα με μια μυθολογική εκδοχή, η θεά [[Νέμεσις]] ήταν η μητέρα της ωραίας [[Ελένη (μυθολογία)|Ελένης]], η οποία γεννήθηκε από αυγό που άφησε ο μεταμορφωμένος σε [[κύκνος|κύκνο]] [[Δίας (μυθολογία)|Δίας]] στη μήτρα της [[Λήδα]]ς. Τα πρώτα αποδεικτικά στοιχεία της λατρείας της Νέμεσης στο δήμο αυτό αναφέρονται στο 499 π.Χ., αν και πιθανώς η λατρεία να ξεκινά ακόμη παλαιότερα. Γύρω στο 430 π.Χ. χτίστηκε ο ναός ο αφιερωμένος στη θεότητα, ο οποίος ήταν από τα τελευταία παραδείγματα πολυγωνικής κατασκευής. Δίπλα του ήταν ένας ακόμα ναός της Νέμεσης και της [[Θέμις|Θέμιδας]].

Οι δύο ναοί της [[Νέμεσις|Νέμεσης]], βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους, σε περιοχή προς το δρόμο μεταξύ του Ραμνούντα και του Μαραθώνα, περίπου 630 μέτρα νότια της μετέπειτα πόλης. Στη σύγχρονη εποχή, το αξιοθαύμαστο έργο του ''John Peter Gandy's''<ref>"The Unedited Antiquities of Attica", London 1817, and Antiquities of Ionia, Part V (Suppl. to Part III), W. R. Lethaby,ed., London 1915.</ref> ήταν η πρώτη απόπειρα, το 1813, προκειμένου να τεκμηριωθεί η περιοχή. Ως πρωτοπόρος με υποτυπώδη πειθαρχία καταγράφει στις σημειώσεις και τα σχέδια πολλές πληροφορίες που διαφορετικά θα είχαν χαθεί.

Το ιερό της Νέμεσης δημιουργήθηκε την [[Αρχαϊκή εποχή]] μέσα σε έναν περιτοιχισμένο χώρο. Κατά την διάρκεια των πρώτων ετών συνυπήρχε με τον γύρω οικισμό αλλά αργότερα το ιερό απομονώθηκε και οι κατοικίες και οι υπόλοιπες υποδομές διασκορπίστηκαν στην γύρω περιοχή. Το ιερό της Νέμεσης συνέχισε να ακμάζει και κατά την Ρωμαϊκή περίοδο καθώς δεχόταν αφιερώματα και από Ρωμαίους αυτοκράτορες.
===Μικρός ναός της Νέμεσης και της Θέμιδας===
[[αρχείο:0029MAN-Themis.jpg|thumb|left|150px|Άγαλμα της Θέμιδος, [[Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο]], [[Αθήνα]].]]
Ο πρώτος, ο μικρότερος, ναός της [[Νέμεσις|Νέμεσης]] και της [[Θέμις|Θέμιδας]], χρονολογείται από τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., και κατασκευάστηκε με πέτρα από τον [[Πόρος|Πόρο]] και [[Λακωνία|λακωνικά]] κεραμίδια και πιθανότατα καταστράφηκε από τους Πέρσες μεταξύ του 480-479 π.Χ. Στις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα ο μικρός αυτός ναός ξαναχτίστηκε σε [[Δωρικός ρυθμός|δωρικό ρυθμό]] (6Χ12: διαστάσεων 6,15 Χ 9,9 μέτρων) πάνω στα προγενέστερα ερείπια, όπου λατρεύονταν προηγουμένως οι θεές [[Θέμις]] και [[Νέμεσις]], όπως υποδεικνύεται από αναθηματικές επιγραφές σε δύο μαρμάρινα καθίσματα του 4ου π.Χ. αιώνα που χωροθετούνται στο αίθριο του ιερού. Το πρώτο ήταν η προσωποποίηση της σωστής σειράς και το τελευταίο, η εκδίκηση για τους παραβάτες της τάξης. Ο ναός χτίστηκε από τοπικό σκούρο μάρμαρο και στεγάσθηκε με πλακάκια από τερακότα. Οι τοίχοι του [[Σηκός|σηκού]] όπως και η πλατεία του αίθριου του ιερού είναι σε [[Λέσβος|λεσβιακό]] πολυγωνικό στυλ τοιχοποιίας. Ο μικρός ναός χρησίμευσε πιθανώς αργότερα ως θησαυροφυλάκιο του μεγάλου ναού και για να φυλάσσονται διάφορα λατρευτικά αγάλματα. Αυτή η κατασκευή διατηρήθηκε μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ.

===Άγαλμα της Θέμιδας===
{{Κύριο|Θέμις (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αρ. 231)}}
Κατά τις ανασκαφές του 1890, υπό τον [[Βαλέριος Στάης|Βαλέριο Στάη]], στον [[Σηκός|σηκό]] του μικρού ναού βρέθηκε το άγαλμα της [[Θέμιδα του Ραμνούντα|Θέμιδας του Ραμνούντα]] (γνωστό και ως: [[Θέμις (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αρ. 231)]]) το οποίο φυλάσσεται σήμερα στο [[Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο]] της [[Αθήνα]]ς. Η θεά [[Θέμις|Θέμιδα]], φορεί ψηλά ζωσμένο χιτώνα, πλούσια πτυχωμένο ιμάτιο και σανδάλια. Το κεφάλι είναι ένθετο και το δεξί χέρι ήταν πρόσθετο από ξεχωριστό κομμάτι μαρμάρου. Η Θέμις, κόρη του Ουρανού και της Γης, ήταν θεά της δικαιοσύνης και στον Ραμνούντα λατρευόταν στον ίδιο ναό με τη Νέμεση. Στην πρόσθιο όψη του βάθρου υπάρχει επιγραφή σύμφωνα με την οποία το άγαλμα, το οποίο φιλοτέχνησε ο Χαιρέστρατος από τον Ραμνούντα, ήταν αφιέρωμα του Μεγακλέους στη Θέμιδα. Πρόκειται για έργο, περίπου του 300 π.Χ. και βρίσκεται στο [[Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο]] στην [[Αθήνα]].

===Μεγάλος ναός της Νέμεσης===
[[αρχείο:Rhamnous-3.jpg|thumb|left|250px|Ημιτελείς ραβδώσεις και γλυπτική στον ναό του 5ου αιώνα π.Χ.]]
Η κατασκευή του μεγαλύτερου ναού της [[Νέμεσις|Νέμεσης]]<ref>Margaret M. Miles (Miles, M.M.), "[http://www.jstor.org/stable/148334 Reconstruction of the Temple of Nemesis at Rhamnous]", [[Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα|American School of Classical Studies at Athens]], Hesperia Vol. 58, No. 2, (1989), 134-256.</ref> άρχισε μεταξύ των ετών 460-450 π.Χ. και συνεχίστηκε μέχρι τα έτη 430-420 π.Χ. Χτίστηκε ως [[Δωρικός ρυθμός|δωρικός]] [[Περίπτερος ναός|περίπτερος]] ναός, κατά τη διάρκεια της εξουσίας του [[Περικλής|Περικλή]], όταν ο [[Παρθενώνας]] κατασκευαζόταν στην Αθήνα. Πιστεύεται ότι σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα [[Καλλικράτης|Καλλικράτη]], ο οποίος είχε σχεδιάσει και το [[Ναός Ηφαίστου|ναό του Ηφαίστου]] στην [[Αρχαία Αθήνα|Αθήνα]], το ναό του [[Ποσειδώνας (μυθολογία)|Ποσειδώνα]] στο ακρωτήριο του [[Σούνιο Λεοντίδας|Σουνίου]] και το ναό του [[Άρης (μυθολογία)|Άρη]] στις [[Αχαρναί|Αχαρνές]].

Η [[ευθυντηρία]] του [[Στερεοβάτης|στερεοβάτη]] και το χαμηλότερο επίπεδο της [[Κρηπίδα|κρηπίδας]] έγιναν από το τοπικό μαύρο μάρμαρο, ενώ το υπόλοιπο κατασκευάστηκε από λευκό μάρμαρο.

Ο [[Πελοποννησιακός Πόλεμος]] πρέπει να είχε διακόψει την ολοκλήρωση του ναού, από το 431 π.Χ. και η λάξευση των ραβδώσεων των στηλών δεν έγινε, ενώ και τμήματα του στυλοβάτη έμειναν ημιτελή, προκαλώντας φθορές στο προστατευτικό μάρμαρο το οποίο καταστρεφόταν πιο εύκολα στις γωνίες και τις άνω επιφάνειες. Δεν υπήρχαν γλυπτά των αετωμάτων, ούτε ήταν οι [[Μετόπη|μετόπες]] διακοσμημένες με γλυπτό διάκοσμο. Η στέγη όμως ήταν διακοσμημένη με γλυπτά ακρωτήρια.
Σε κάποιο σημείο, μετά την αρχική κατασκευή, ο ναός της Νέμεσης υπέστη σοβαρές ζημιές στο ανατολικό άκρο του και τα ανώτερα τμήματά του και στη συνέχεια επισκευάστηκε εκ νέου. Η βλάβη αυτή, όπως και σε άλλους ναούς της περιοχής και η καταστροφή διαφόρων μνημείων στην Αθήνα πιστεύεται ότι προκλήθηκεαπό ταστρατεύματα του [[Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας|Φιλίππου Ε΄ της Μακεδονίας]], κατά τη διάρκεια επιδρομών του 200 π.Χ. Τα τμήματα μαρμάρου, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την επισκευή του ναού της Νέμεσης είναι διαφορετικά από τα αρχικά και ο εξοπλισμός είναι αρκετά διαφορετικός, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι επισκευές έγιναν κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, όταν το ενδιαφέρον για τους παλιούς κλασικούς ναούς ανανεώθηκε. Το κεντρικό τμήμα του επιστυλίου, στο ανατολικό άκρο του ναού φέρει επιγραφή του δήμου του Ραμνούντα προς την θεοποιημένη [[Λιβία]], η οποία μπορεί να συνδέεται και με τις επισκευές. Αυτή η ανοικοδόμηση πρέπει να ήταν δαπανηρή, δεδομένου ότι έγιναν σημαντικές εργασίες αντικατάστασης στο ανατολικό άκρο του ναού, σε τμήματα που αφορούσαν τη ζωοφόρο, το γείσον, ίσως το τύμπανον, τον συλλέκτη του γείσου, τα ακρωτήρια και ίσως σε μέρος του σήματος, τα κεραμίδια και την οροφή. Σε αντίθεση με άλλους ναούς της Αττικής που είχαν ρημάξει, ο ναός της Νέμεσης δεν είχε απογυμνωθεί από χρήσιμα μέρη ή να είχε αφαιρεθεί ολόκληρο για μεταφορά προς την Αθήνα. Αντ' αυτού, αποκαταστάθηκε με υπερηφάνεια ως ένα σημαντικό τοπικό μνημείο.

===Άγαλμα της Νέμεσης===
[[αρχείο:Nemesis marble statue, Roman copy of classical work, Prague Kinsky, NG P 5520, 140944.jpg|thumb|150px|Άγαλμα της [[Νέμεσις|Νέμεσης]], ρωμαϊκό αντίγραφο, Μουσείο Kinsky, [[Πράγα]].]]
Ο σηκός του μεγάλου ναού στέγαζε το κυρίαρχο λατρευτικό αντικείμενο, το άγαλμα της Νέμεσης, το οποίο ήταν γλυπτό του Αγοράκριτου, μαθητή του Φειδία, κατασκευασμένο από κομμάτι παριανού μαρμάρου και το οποίο είχε ύψος περίπου 4 μέτρων. Ο Ρωμαίος ιστορικός και γνώστης [[Μάρκος Τερέντιος Βάρρων|Βάρρων]] το βαθμολογεί ως το καλύτερο παράδειγμα της ελληνικής γλυπτικής.<ref>[[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος]], «[[Φυσική Ιστορία (Πλίνιος)|Φυσική Ιστορία]]» - [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Plinio il Vecchio]], "[[Φυσική Ιστορία (Πλίνιος)|Naturalis historia]]", XXXVI, 17.</ref> Εκτιμούσε ότι ήταν ίσως έργο του [[Αγοράκριτος (γλύπτης)|Αγορακρίτου]], αν και σύμφωνα με τον [[Παυσανίας|Παυσανία]], άλλοι το απέδιδαν στον ίδιο τον δάσκαλό του τον [[Φειδίας|Φειδία]].<ref name="Pausanias">[[Παυσανίας]], «Ελλάδος περιήγησις», [[s:Ελλάδος περιήγησις/Αττικά|«Αττικά», 33.2-33.3]]: [...] "Μαραθῶνος δὲ σταδίους μάλιστα ἑξήκοντα ἀπέχει Ῥαμνοῦς τὴν παρὰ θάλασσαν ἰοῦσιν ἐς Ὠρωπόν. καὶ αἱ μὲν οἰκήσεις ἐπὶ θαλάσσῃ τοῖς ἀνθρώποις εἰσί, μικρὸν δὲ ἀπὸ θαλάσσης ἄνω Νεμέσεώς ἐστιν ἱερόν, ἣ θεῶν μάλιστα ἀνθρώποις ὑβρισταῖς ἐστιν ἀπαραίτητος. δοκεῖ δὲ καὶ τοῖς ἀποβᾶσιν ἐς Μαραθῶνα τῶν βαρβάρων ἀπαντῆσαι μήνιμα ἐκ τῆς θεοῦ ταύτης• καταφρονήσαντες γὰρ <μηδέν> σφισιν ἐμποδὼν εἶναι τὰς Ἀθήνας ἑλεῖν, λίθον Πάριον [ὃν] ὡς ἐπ᾽ ἐξειργασμένοις ἦγον ἐς τροπαίου ποίησιν. [33.3] τοῦτον Φειδίας τὸν λίθον εἰργάσατο ἄγαλμα μὲν εἶναι Νεμέσεως, τῇ κεφαλῇ δὲ ἔπεστι τῆς θεοῦ στέφανος ἐλάφους ἔχων καὶ Νίκης ἀγάλματα οὐ μεγάλα• ταῖς δὲ χερσὶν ἔχει τῇ μὲν κλάδον μηλέας, τῆ δεξιᾷ δὲ φιάλην, Αἰθίοπες δὲ ἐπὶ τῇ φιάλῃ πεποίηνται. συμβαλέσθαι δὲ τὸ ἐς τοὺς Αἰθίοπας οὔτε αὐτὸς εἶχον οὔτε ἀπεδεχόμην τῶν συνιέναι πειθομένων, οἳ πεποιῆσθαι σφᾶς ἐπὶ τῇ φιάλῃ φασὶ διὰ ποταμὸν Ὠκεανόν• οἰκεῖν γὰρ Αἰθίοπας ἐπ᾽ αὐτῷ, Νεμέσει δὲ εἶναι πατέρα Ὠκεανόν". [...] </ref>Λέγεται ότι ήταν αρχικά άγαλμα της θεάς [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτης]] το οποία απορρίφθηκε από τον κύριο κατασκευαστή του έργου και είχε μετατραπεί σε άγαλμα της Νέμεσης προκειμένου να πωληθεί για τον ναό στον Ραμνούντα, υπό την προϋπόθεση όμως, να μην επιστραφεί ποτέ στην Αθήνα.

Μεταγενέστερα, στις αρχές του 19ου αιώνα, στα ερείπια του κατεστραμμένου μεγάλου ναού, ανακαλύφθηκε από τον Βρετανό αρχιτέκτονα John Peter Gandy (1787–1850) μαρμάρινο κεφάλι από λατρευτικό άγαλμα της Νέμεσης αντίστοιχου μεγέθους με το αναφερόμενο, το οποίο έφερε διατρήσεις για τη στερέωση χρυσού στεφανιού, το οποίο και είναι σήμερα έκθεμα της Συλλογής του [[Βρετανικό Μουσείο|Βρετανικού Μουσείου]].<ref>[http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=444386&partId=1&place=34253&plaA=34253-3-1&page=1 Head from a Parian marble statue of Nemesis], British Museum Collection.</ref> Αυτό το κεφάλι δείχνει να έχει στυλιστικές ομοιότητες με τα γλυπτά του αετώματος του Παρθενώνα των ετών 440-432 π.Χ. Πολλά μέλη του αρχικού αγάλματος έχουν ανακτηθεί και ανακατασκευαστεί <ref>Alfred Friendly, Eleni Karapanayiotis, "[https://www.penn.museum/sites/expedition/nemesis/ Nemesis]", "Nemesis" Penn Museum, Expedition Magazine, Volume 15, Issue 1, September 1972, Penn Museum</ref><ref>Despinis, G. "Discovery of the Scattered Fragments and Recognition of the Type of Agorakritos' Statue of Nemesis." AAA 3 (1970), 403-414.</ref> από τις εκατοντάδες των θραυσμάτων που βρέθηκαν διασκορπισμένα μετά την καταστροφή της εικόνας λατρείας από τους πρώτους Χριστιανούς και αυτό επέτρεψε την ταυτοποίηση των συνολικά έντεκα ρωμαϊκών αντιγράφων, σε μικρότερη κλίμακα, του αρχικού αγάλματος. Η βάση του αγάλματος, περίπου 90 πόντους σε ύψος και 240 πόντους σε πλάτος, έχει επίσης ανακατασκευαστεί. Στις τρεις πλευρές της βάσης, η σκηνή εκτιλίσεται περιστροφικά με παράσταση που δείχνει την παρουσίαση της ωραίας Ελένης στην μητέρα της Νέμεση, από την Λήδα.<ref>Kenneth Dean Shapiro Lapatin (Lapatin, K.D.S.), "[http://www.jstor.org/stable/148185 The Reconstruction of the Temple at Rhamnous? Who is who on the Nemesis Base", "The Journal of the [[Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα|American School of Classical Studies at Athens]]", Hesperia 61 (1992), 107-119.</ref>

===Άλλες λατρευτικές παραδόσεις===
Στον Ραμνούντα υπήρχαν επίσης ιερά της [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτης Ηγεμόνης]], του [[Διόνυσος|Διονύσου]], του [[Δίας (μυθολογία)|Διός Σωτήρος]], της [[Αθηνά|Αθηνάς Σωτείρας]] και των ηρώων [[Αρχηγέτης|Αρχηγέτη]] και [[Αριστόμαχος ο Ηρακλείδης|Αριστομάχου]]. Προς τιμήν του Διονύσου πραγματοποιούνταν κωμωδίες και άλλα θεατρικά δρώμενα, ενώ ως μέρος των ιερών τελετών προς τη Νέμεση, διεξάγονταν και διαγωνισμοί λαμπαδηδρόμων.

===Ταφικά μνημεία===
Πολλά ταφικά μνημεία έχουν ανακτηθεί από διάφορες ταφές κατά μήκος του δρόμου μεταξύ του Ραμνούντα και του Μαραθώνα.
===Επιτύμβιο ανάγλυφο Ιέρωνα και Λυσίππης===
[[αρχείο:Grave relief. 325-300 BC (3470851691).jpg|thumb|left|150px|Επιτύμβιο ανάγλυφο σε πεντελικό μάρμαρο. Βρέθηκε στον Ραμνούντα Αττικής, περί το 325-300 π.Χ., [[Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο]], [[Αθήνα]]]]
Χαρακτηριστικό εύρημα είναι και το επιτύμβιο ανάγλυφο σε πεντελικό μάρμαρο, περίπου μεταξύ των ετών 325-300 π.Χ., το οποίο βρέθηκε στον Ραμνούντα. Απεικονίζονται ένας ώριμος, γενειοφόρος άνδρας στηριγμένος σε βακτηρία και μια νεαρή γυναίκα οι οποίοι δίνουν σιωπηλά τα χέρια, ενωμένοι και μετά θάνατον. Η ξεχωριστή ομορφιά της γυναίκας με τα λεπτά χαρακτηριστικά, τη λυγερή κορμοστασιά και την κομψότητα της στάσης παραπέμπει σε αγάλματα του Πραξιτέλους. Ανήκει σε επιτύμβιο ναΐσκο από τον ταφικό περίβολο του Ιεροκλέους. Η αετωματική επίστεψη με τα ονόματα των νεκρών, Ιέρων, γιος του Ιεροκλέους, από τον Ραμνούντα και Λυσίππη, βρίσκεται στον Ραμνούντα. Εκεί βρίσκεται επίσης και η βάση του ναΐσκου με επίγραμμα, στο οποίο γίνεται αναφορά στον Ιέρωνα και στα τέσσερα αδέλφια του που πέθαναν πριν από αυτόν. Το επιτύμβιο ανάγλυφο βρίσκεται στο [[Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο]] στην [[Αθήνα]].

===Ρωμαϊκή περίοδος===
Κατά τη [[ρωμαϊκή περίοδος|ρωμαϊκή περίοδο]], περί το έτος [[46]], γίνονταν αφιερώματα στο ιερό το οποίο περιελάμβανε και τη λατρεία της θεοποιημένης [[Λιβία]]ς, συζύγου του [[Ρωμαϊκή αυτοκρατορία|Ρωμαίου]] αυτοκράτορα [[Οκταβιανός Αύγουστος|Αυγούστου]] και προς τον επίσης θεοποιημένο αυτοκράτορα [[Κλαύδιος|Κλαύδιο]]. Κατά το 2ο αιώνα, ο [[Ηρώδης ο Αττικός]] προσέφερε ως αφιερώσεις τις προτομές των αυτοκρατόρων [[Μάρκος Αυρήλιος|Μάρκου Αυρηλίου]] και [[Λεύκιος Βέρος|Λευκίου Βέρου]], καθώς και ένα άγαλμα του μαθητή του [[Πολυδευκίωνας|Πολυδευκίωνα]]. Η λατρεία της Νεμέσεως στον Ραμνούντα έλαβε επίσημα τέλος με το διάταγμα του [[Βυζαντινή αυτοκρατορία|βυζαντινού]] αυτοκράτορα [[Αρκάδιος|Αρκαδίου]] το [[382]], ο οποίος διέταξε την καταστροφή των τυχόν επιζώντων πολυθεϊστικών ναών στην ύπαιθρο.<ref>"Si qua in agris templa sunt, sine turba ac tumultu diruantur. His enim deiectis atque sublatis omnis superstitioni materia consumetur'., Codex Theodosianus,Liber XVI,X.16</ref>

==Προσωπικότητες από το Ραμνούντα ==
Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο του Ραμνούντος, όπως ο Δημήτριος ο Ραμνούσιος, ο Δημέας ο Ραμνούσιος, ο Δικαιΐδης ο Ραμνούσιος, ο Διόδωρος ο Ραμνούσιος, ο Διόγνητος ο Ραμνούσιος κ.α.<ref>[http://empressattica.com/DBSearchA.php Δημότες του Ραμνούντος]. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): RAMNOUSIOS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project</ref> Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:
* [[Ιφικράτης]], γεννήθηκε το 418 π.Χ., (είχε ενταχθεί στον δήμο).
* [[Αντιφών ο Ραμνούσιος]], γεννήθηκε το 480 π.Χ., (είχε ενταχθεί στον δήμο).

==Φωτογραφικό υλικό==
<gallery style='text-align:center' widths=250 heights=150>
Ramnous001.JPG|Ναός της Νέμεσης.
Ramnous002.JPG|Ναός της Νέμεσης.
Ramnous003.JPG|γενική άποψη του Ραμνούντα.
Ramnous005.JPG|πιο κοντινή άποψη του Ραμνούντα.
Ramnous004.JPG|κύρια διαδρομή στον αρχαιολογικό χώρο του Ραμνούντα.
Statue of the goddess Themis. About 300 BC (3470818499).jpg|Μια ακόμα φωτογραφία από το άγαλμα της θεάς [[Θέμις|Θέμιδος]], σε [[Πεντέλη|πεντελικό]] [[μάρμαρο]]. Βρέθηκε στον Ραμνούντα, το 1890, μέσα στο μικρό ναό της Νεμέσεως. Περί το 300 π.Χ., [[Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο]], [[Αθήνα]].
</gallery>

== Δείτε επίσης ==
* [[Αρχαία Αθήνα]]
* [[Αιαντίδα φυλή]]
* [[Θέμις (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αρ. 231)]]

== Παραπομπές - σημειώσεις ==
{{παραπομπές|30em}}

==Πηγές – βιβλιογραφία==
'''Πρωτογενείς πηγές'''
* [[Παυσανίας]], «Ελλάδος περιήγησις», [[s:Ελλάδος περιήγησις/Αττικά|«Αττικά», 33.2-33.3]].
* [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος]], «[[Φυσική Ιστορία (Πλίνιος)|Φυσική Ιστορία]]» - [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Plinio il Vecchio]], "[[Φυσική Ιστορία (Πλίνιος)|Naturalis historia]]", XXXVI, 17.
* [[Inscriptiones Graecae|Ελληνικές επιγραφές]] - [[Inscriptiones Graecae|IG]] [http://epigraphy.packhum.org/search?patt=%CE%A1%CE%B1%CE%BC%CE%BD Ραμν] Attica (IG I-III).

'''Δευτερογενείς πηγές'''
* [http://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/berenicidae-e215500 Berenicidae], στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
* [[Τζον Σ. Τρέιλ|John S. Traill]]: [http://books.google.com/books?id=vfdkHffQXl4C&printsec=frontcover ''The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council''],“Attica”. Princeton: [[Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα|American School of Classical Studies at Athens]] (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
* [[Τζον Σ. Τρέιλ|John S. Traill]]: ''Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica.'' Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 138.
* Peter Siewert, "[https://books.google.gr/books/about/Die_Trittyen_Attikas_und_die_Heeresrefor.html?id=0TcbAAAAYAAJ&redir_esc=y Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes]", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
*Margaret M. Miles (Miles, M.M.), "[http://www.jstor.org/stable/148334 Reconstruction of the Temple of Nemesis at Rhamnous]", [[Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα|American School of Classical Studies at Athens]], Hesperia Vol. 58, No. 2, (1989), 134-256.
*[[Γιώργος Δεσπίνης|Despinis, G]]. "Discovery of the Scattered Fragments and Recognition of the Type of Agorakritos' Statue of Nemesis." AAA 3 (1970), 403-414.
*Dinsmoor, W.B. Jr. "Rhamnountine Fantasies," Hesperia 30 (1961), 179-204.
*Edwards, C.M. "Tyche at Corinth," Hesperia 61 (1990), 529-542.
*Hodge, A.T. and R.A. Tomlinson. "Some Notes on the Temple of Nemesis at Rhamnous," AJA 73 (1969), 162-185.
*Karusu, S. "''Ein Akroter klassischer Zeit''" AthMitt 77 (1962), 178-190.
*Langlotz, E. "''Eine Metope des Nemesistempel in Rhamnus''" in ''Scritti in onore di Bartolomeo Nogara''. Vatican City, 1937, 225-230.
*Kenneth Dean Shapiro Lapatin (Lapatin, K.D.S.), "[http://www.jstor.org/stable/148185 The Reconstruction of the Temple at Rhamnous? Who is who on the Nemesis Base", "The Journal of the [[Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα|American School of Classical Studies at Athens]]", Hesperia 61 (1992), 107-119.
*[https://web.archive.org/web/20091027091524/http://geocities.com/classicalbackpacking/leakerhamnous.html Leake, William Martin. ''Travels in the Morea'' vol. II (London 1830)]
*Oetjen, R., ''Athen im dritten Jahrhundert v. Chr. Politik und Gesellschaft in den Garnisonsdemen auf der Grundlage der inschriftlichen Überlieferung'', Duisburg 2014.
*[[Βασίλειος Πετράκος|Petrakos, V.]], ''Rhamnous''. Athens, 1991.
*[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0006:entry=rhamnous Stillwell, Richard, ed. ''Princeton Encyclopedia of Classical Sites'', 1976:] "Rhamnous, Attica Greece"
*Thompson, H.A. "Athens Faces Adversity." Hesperia 50 (1981), 346-348.
*[[Ιωάννης Τραυλός|Travlos, J.]] ''Bildlexikon zur Topographie des antiken Attika''. Tubingin, 1988, 388-403.
*de Waele, J.A.K.E. "The Design for the Temple of Nemesis at Rhamnous," in M. Gnade, ed., Stips Votive, Papers Presented to C.M. Stibbe. Amsterdam, 1991, 249-264.
*Wilhelm, A. "''Themis und Nemesis von Rhamnous''." OJb 44 (1942), 200-209.
*[http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2391 Υπουργείο Πολιτισμού, Ραμνούντας]
*[http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2391 Υπουργείο Πολιτισμού, Ραμνούντας]
*[http://site.marathon.gr/reamnous.html Δήμος Μαραθώνα, Αρχαιολογικός χώρος Ραμνούντα]
*[http://site.marathon.gr/reamnous.html Δήμος Μαραθώνα, Αρχαιολογικός χώρος Ραμνούντα]

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
* {{cita web|url=http://www.ancientworlds.net/aw/Article/1270235|titolo=Rhamnous|sito=[http://www.ancientworlds.net ancientworlds.net]|accesso=26 maggio 2015}}
* [http://site.marathon.gr/ Δήμος Μαραθώνος], στην ιστοσελίδα: site.marathon.gr του [[Δήμος Μαραθώνος|Δήμου Μαραθώνος]].
* {{cite web |url=https://pleiades.stoa.org/places/580097 |title=Places: 580097 (Rhamnous) |author=Traill, J. |accessdate=February 7, 2017 6:36 am |publisher=Pleiades}}
* [http://imperium.ahlfeldt.se/places/22843.html Rhamnous, Rhamnous], στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & http://dare.ht.lu.se, ''Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας'', ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), [[Πανεπιστήμιο Λουντ]], [[Λουντ]], [[Σουηδία]], πρόγραμμα: [http://commons.pelagios.org/ Pelagios].
* {{cite web |url=https://pleiades.stoa.org/places/590025 |title=Places: 590025 (Rhamnous Limen) |author=Bennet, J., G. Reger |accessdate=February 7, 2017 6:37 am |publisher=Pleiades}}
* {{cite web |url=https://pleiades.stoa.org/places/580034 |title=Places: 580034 (Nemesis) |author=Traill, J. |accessdate=February 7, 2017 6:37 am |publisher=Pleiades}}
* {{cite web |url=https://pleiades.stoa.org/places/582109 |title=Places: 582109 (Untitled) |author=Traill, J. |accessdate=February 7, 2017 6:38 am |publisher=Pleiades}}
* {{cite web |url=https://pleiades.stoa.org/places/580014 |title=Places: 580014 (Limiko) |author=Traill, J. |accessdate=February 7, 2017 6:39 am |publisher=Pleiades}}
* [http://ascsa.net/research?v=icons&q=Rhamnous Rhamnous] στην ιστοσελίδα: [http://ascsa.net/research?v=default ASCSA Digital Collections] και http://ascsa.edu.gr/ της [[Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα|Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα]].

{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:Ραμνουντας}}


{{Αιαντίδα φυλή}}
{{Αιαντίδα φυλή}}

{{Portal bar|Αρχαία Ελλάδα|Αρχαιότητα|Αρχαιολογία|Ιστορία|Ελλάδα}}
{{Ενσωμάτωση κειμένου|en|Rhamnous}}
{{Ενσωμάτωση κειμένου|en|Rhamnous}}
{{ενσωμάτωση κειμένου|it|Ramnunte}}


[[Κατηγορία:Δήμοι της Αρχαίας Αττικής]]
[[Κατηγορία:Αρχαία Αθήνα]]
[[Κατηγορία:Αρχαιολογικοί χώροι της Αττικής]]
[[Κατηγορία:Αρχαιολογικοί χώροι της Αττικής]]

Έκδοση από την 08:16, 8 Φεβρουαρίου 2017

Ραμνούντας
Άγαλμα της θεάς Θέμιδος, σε πεντελικό μάρμαρο. Βρέθηκε στον Ραμνούντα, το 1890, μέσα στο μικρό ναό της Νεμέσεως. Περί το 300 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.
Γενικά στοιχεία
ΟνομασίαῬαμνοῦς
Κύριος οικισμόςΡαμνούς
Διοικητικά στοιχεία
Ταυτότηταδήμος της αρχαίας Αττικής
Ονομασία δήμουΔήμος Ραμνούντος
Ονομασία δημότηΡαμνούσιος
ΦυλήΑιαντίδα
Σύστημα εξουσίαςΠόλη–κράτος
Πολιτικό σύστημαΑθηναϊκή Δημοκρατία
Τίτλος ηγέτηδήμαρχος
Λήψη αποφάσεωνΑρχαία Βουλή & Δήμος
Αριθμός βουλευτών
1η περίοδος
508 – 307/306 π.Χ.		8
2η περίοδος
307/306–224/223 π.Χ.		8
3η περίοδος
224/223–201/200 π.Χ.		12
4η περίοδος
201/200 π.Χ.– 126/127		άγνωστος
5η περίοδος
126/127–3ος αιώνας		άγνωστος
Ιστορική εξέλιξη
Ίδρυση508 ΠΚΕ
Λήξη3ος αιώνας
Αντικαταστάθηκε απόΔήμος Μαραθώνος
Λατρευτικές παραδόσεις
ΙεράΜικρός ναός της Νέμεσης και της Θέμιδας
Μεγάλος ναός της Νέμεσης
Ναός του Αμφιάραου (Αμφιάρειον)
Ιερό της Αφροδίτης Ηγεμόνης
Ιερό του Διονύσου
Ιερό του Διός Σωτήρος
Ιερό της Αθηνάς Σωτείρας
Ιερό των ηρώων Αρχηγέτη και Αριστομάχου
Αρχαιολογία
Αξιόλογα κτίσματαΓυμνάσιον Ραμνούντος, Θέατρο του Ραμνούντα
Φρούρια–οχυράΑκρόπολη Ραμνούντος, Φρούριο Ραμνούντος
Ανασκαφέςαρχαιολογική θέση Ραμνούς: 1890, ανασκαφές υπό τον Βαλέριο Στάη
Περιοχή
Αρχαία Αττική θέση
Ραμνούς Αττική
Οι δήμοι της αρχαίας Αττικής
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Συντεταγμένες: 38°13′24″N 24°1′38″E / 38.22333°N 24.02722°E / 38.22333; 24.02722 Ο Ραμνούς ή Ραμνούντας (αρχαία ελληνικά: Ῥαμνοῦς‎‎), (ο δήμος: Ραμνούντος ΝΜΑΕ ή Ραμνούντα ΝΕ) [1] ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Αιαντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).

Ο Ραμνούντας σήμερα είναι αρχαιολογικός χώρος της Ανατολικής Αττικής με τα εντυπωσιακά ερείπιά του να βρίσκονται βορειοδυτικά της σύγχρονης πόλης της Αγίας Μαρίνας του Δήμου Μαραθώνος στην ανατολική ακτή της Αττικής, με θέα τα ευβοϊκά στενά. Στον Ραμνούντα υπήρχε λατρευτικός χώρος της αδυσώπητα εκδικητικής θεάς Νέμεσης,[2] που ήταν και ο σημαντικότερος λατρευτικός χώρος της θεάς στην αρχαία Ελλάδα. Ο Ραμνούντας είναι από τους πλέον καλύτερα διατηρημένους αρχαιολογικούς χώρους, όπου ο επισκέπτης μπορεί να διαπιστώσει τη δομή λειτουργίας ενός αττικού δήμου. Ο δήμος αυτός ήταν στρατηγικά σημαντικός για τις θαλάσσιες διαδρομές και ενισχυόταν αμυντικά με αθηναϊκή φρουρά των εφήβων (νέων ανδρών), οι οποίοι υπηρετούσαν εκεί κατά το 2ο έτος της θητείας τους. Η οχυρωμένη ακρόπολη του Ραμνούντα δεσπόζει πάνω από τα δύο μικρά λιμάνια που βρίσκονται και από τις δύο πλευρές του χώρου, ο οποίος είναι φραγμένος ως επάνω, εκτενώς, από την αρχαιότητα και στα οποία λιμανάκια εισάγονταν σιτηρά για την Αθήνα κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Ονομασία

Η ονομασία του δήμου προέρχεται από το φυτό "ράμνος" (ακανθώδης θάμνος, κοινή ονομασία: λευκαγκαθιά, επιστημονική ονομασία: Rhamnus, οικογένεια: Ραμνοειδή, Rhamnaceae), το οποίο φυτρώνει μέχρι και σήμερα στην περιοχή του δήμου.

Τοποθεσία του αρχαίου δήμου

Ο δήμος του Ραμνούντα, ήταν δήμος της Παραλίας.[3] Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα,[4][5] βρίσκεται στην κοιλάδα του Λιμικού, κοντά στην περιοχή του Μαραθώνα και του Γραμματικού σε μικρή απόσταση από την θάλασσα.

Ανασκαφές στο Ραμνούντα

Η πρώτη διερευνητική ανασκαφή στο Ραμνούντα έγινε από τον Dilettanti το 1813, ενώ το 1880 ανασκαφές πραγματοποίησε ο Δημήτριος Φίλιος. Μεταξύ των ετών 1890-1892 συνέχισε το ανασκαφικό έργο ομάδα αρχαιολόγων με επικεφαλής τον Βαλέριο Στάη ηοποία ανακάλυψε το ιερό της Νέμεσης, το φρούριο και πολλούς ταφικούς περιβόλους. Το 1958 έγινε σύντομη ανασκαφική έρευνα από τον Ευθύμιο Μαστροκώστα, ενώ από το 1975 ως σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα ανασκάπτεται και μελετάται συστηματικά με χρηματοδότηση της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας με επικεφαλής στη διεύθυνση τον αρχαιολόγο και ακαδημαϊκό Βασίλειο Πετράκο.[6][7]

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα.
Χάρτης του αρχαιολογικού χώρου του Ραμνούντα.

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ραμνούντα, καταλαμβάνει έναν λόφο ύψους 30 μέτρων που βρίσκεται πολύ κοντά στην θάλασσα ανάμεσα σε δύο όρμους. Το περιτειχισμένο τμήμα του καλύπτει έκταση 230 επί 270 μέτρων. Μέσα στα τείχη σώζονται το γυμνάσιο, το θέατρο, ιερά και η ακρόπολη του Ραμνούντα. Η κεντρική πύλη του φρουρίου βρίσκεται ακόμα στα νότια του φρουρίου, όμως υπάρχουν και άλλες, μικρότερες πύλες. Η κατασκευή των τειχών έχει γίνει από τοπικό μάρμαρο, από τον κοντινό όρμο της Αγίας Μαρίνας. Μέσα στα όρια των τειχών ξεχωρίζουν οι ναοί της Νέμεσης, ενώ έξω από τον περιτειχισμένο λατρευτικό χώρο διασώζονται ίχνη κατοικιών. Επίσης υπάρχει ναός του Αμφιάραου (Αμφιάρειον), αλλά και αρκετοί ταφικοί περίβολοι, όπως αυτός του Μενεστίδου. Ο Ραμνούντας, αν και ο πιο καλοδιατηρημένος αρχαίος δήμος της Αττικής, είναι από τους πιο απομονωμένους αρχαιολογικούς χώρους της. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζονται φαινόμενα εγκατάλειψης του αρχαιολογικού χώρου[8].

Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[9] ως μέλος της Αιαντίδας φυλής, συμμετείχε με 8 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν επίσης με 8 βουλευτές ενώ την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) αντιπροσωπευόταν με 13 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Οι κάτοικοι του Ραμνούντα

Ο δημότης του αρχαίου Ραμνούντος ονομαζόταν Ραμνούσιος.[10][11][12] Η αρχαία πόλη του Ραμνούντα κυριαρχούσε πάνω σε δύο λιμάνια στρατηγικής σημασίας για την αρχαία Αθήνα, που αντιστοιχούν στους κολπίσκους μπροστά από τα σημερινά χωριά Σέσι και Αγία Μαρίνα.

Μνημεία

Η κατανόηση της ιστορίας του Ραμνούντα είχε βελτιωθεί σημαντικά από το έργο του Jean Pouilloux,[13] ο οποίος μελέτησε το φρούριο και τις επιγραφές από την περιοχή.

Ακρόπολη και φρούριο του Ραμνούντος

Νότια πύλη του φρουρίου του Ραμνούντος.

Το κέντρο του δήμου ήταν οχυρωμένο από το τέταρτο αιώνα π.Χ. και η ακρόπολη χρονολογείται περί το 413 π.Χ. Οι οχυρώσεις αυτές επανδρώνονταν από έφηβους, οι οποίοι υπηρετούσαν τη θητεία τους κατά το δεύτερο έτος.

Το 295 π.Χ. ο δήμος κατακτήθηκε από τον Δημήτριο Α' της Μακεδονίας, αλλά σύντομα επανήλθε και πάλι στους Αθηναίους. Λίγο αργότερα, έγινε βάση των συμμαχικών δυνάμεων των Πτολεμαίων κατά τη διάρκεια του Χρεμωνιδείου πολέμου (268 ή 267-261 π.Χ.).

Η οχυρωμένη ακρόπολη του Ραμνούντα περικλείει ένα ψηλό λόφο της περιοχής, ύψους περίπου 28 μέτρων και έχουν πλάτος, περίπου 2,30 με 2,70 μέτρα. Τα τείχη ήταν κατασκευασμένα από τοπικό μάρμαρο από την Αγία Μαρίνα. Υπήρχαν, επίσης, σημαντικός αριθμό κτιρίων έξω από τα τείχη της οχυρωμένης περιοχής.

Τα ιερά της Νέμεσης

Αρχαϊκός ναός στον Ραμνούντα.

Στον Ραμνούντα βρίσκονται δυο ιερά της Ραμνουσίας Νεμέσεως (το μικρό και το μεγάλο). Σύμφωνα με μια μυθολογική εκδοχή, η θεά Νέμεσις ήταν η μητέρα της ωραίας Ελένης, η οποία γεννήθηκε από αυγό που άφησε ο μεταμορφωμένος σε κύκνο Δίας στη μήτρα της Λήδας. Τα πρώτα αποδεικτικά στοιχεία της λατρείας της Νέμεσης στο δήμο αυτό αναφέρονται στο 499 π.Χ., αν και πιθανώς η λατρεία να ξεκινά ακόμη παλαιότερα. Γύρω στο 430 π.Χ. χτίστηκε ο ναός ο αφιερωμένος στη θεότητα, ο οποίος ήταν από τα τελευταία παραδείγματα πολυγωνικής κατασκευής. Δίπλα του ήταν ένας ακόμα ναός της Νέμεσης και της Θέμιδας.

Οι δύο ναοί της Νέμεσης, βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους, σε περιοχή προς το δρόμο μεταξύ του Ραμνούντα και του Μαραθώνα, περίπου 630 μέτρα νότια της μετέπειτα πόλης. Στη σύγχρονη εποχή, το αξιοθαύμαστο έργο του John Peter Gandy's[14] ήταν η πρώτη απόπειρα, το 1813, προκειμένου να τεκμηριωθεί η περιοχή. Ως πρωτοπόρος με υποτυπώδη πειθαρχία καταγράφει στις σημειώσεις και τα σχέδια πολλές πληροφορίες που διαφορετικά θα είχαν χαθεί.

Το ιερό της Νέμεσης δημιουργήθηκε την Αρχαϊκή εποχή μέσα σε έναν περιτοιχισμένο χώρο. Κατά την διάρκεια των πρώτων ετών συνυπήρχε με τον γύρω οικισμό αλλά αργότερα το ιερό απομονώθηκε και οι κατοικίες και οι υπόλοιπες υποδομές διασκορπίστηκαν στην γύρω περιοχή. Το ιερό της Νέμεσης συνέχισε να ακμάζει και κατά την Ρωμαϊκή περίοδο καθώς δεχόταν αφιερώματα και από Ρωμαίους αυτοκράτορες.

Μικρός ναός της Νέμεσης και της Θέμιδας

Άγαλμα της Θέμιδος, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.

Ο πρώτος, ο μικρότερος, ναός της Νέμεσης και της Θέμιδας, χρονολογείται από τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., και κατασκευάστηκε με πέτρα από τον Πόρο και λακωνικά κεραμίδια και πιθανότατα καταστράφηκε από τους Πέρσες μεταξύ του 480-479 π.Χ. Στις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα ο μικρός αυτός ναός ξαναχτίστηκε σε δωρικό ρυθμό (6Χ12: διαστάσεων 6,15 Χ 9,9 μέτρων) πάνω στα προγενέστερα ερείπια, όπου λατρεύονταν προηγουμένως οι θεές Θέμις και Νέμεσις, όπως υποδεικνύεται από αναθηματικές επιγραφές σε δύο μαρμάρινα καθίσματα του 4ου π.Χ. αιώνα που χωροθετούνται στο αίθριο του ιερού. Το πρώτο ήταν η προσωποποίηση της σωστής σειράς και το τελευταίο, η εκδίκηση για τους παραβάτες της τάξης. Ο ναός χτίστηκε από τοπικό σκούρο μάρμαρο και στεγάσθηκε με πλακάκια από τερακότα. Οι τοίχοι του σηκού όπως και η πλατεία του αίθριου του ιερού είναι σε λεσβιακό πολυγωνικό στυλ τοιχοποιίας. Ο μικρός ναός χρησίμευσε πιθανώς αργότερα ως θησαυροφυλάκιο του μεγάλου ναού και για να φυλάσσονται διάφορα λατρευτικά αγάλματα. Αυτή η κατασκευή διατηρήθηκε μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Άγαλμα της Θέμιδας

Κύριο λήμμα: Θέμις (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αρ. 231)

Κατά τις ανασκαφές του 1890, υπό τον Βαλέριο Στάη, στον σηκό του μικρού ναού βρέθηκε το άγαλμα της Θέμιδας του Ραμνούντα (γνωστό και ως: Θέμις (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αρ. 231)) το οποίο φυλάσσεται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Η θεά Θέμιδα, φορεί ψηλά ζωσμένο χιτώνα, πλούσια πτυχωμένο ιμάτιο και σανδάλια. Το κεφάλι είναι ένθετο και το δεξί χέρι ήταν πρόσθετο από ξεχωριστό κομμάτι μαρμάρου. Η Θέμις, κόρη του Ουρανού και της Γης, ήταν θεά της δικαιοσύνης και στον Ραμνούντα λατρευόταν στον ίδιο ναό με τη Νέμεση. Στην πρόσθιο όψη του βάθρου υπάρχει επιγραφή σύμφωνα με την οποία το άγαλμα, το οποίο φιλοτέχνησε ο Χαιρέστρατος από τον Ραμνούντα, ήταν αφιέρωμα του Μεγακλέους στη Θέμιδα. Πρόκειται για έργο, περίπου του 300 π.Χ. και βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.

Μεγάλος ναός της Νέμεσης

Ημιτελείς ραβδώσεις και γλυπτική στον ναό του 5ου αιώνα π.Χ.

Η κατασκευή του μεγαλύτερου ναού της Νέμεσης[15] άρχισε μεταξύ των ετών 460-450 π.Χ. και συνεχίστηκε μέχρι τα έτη 430-420 π.Χ. Χτίστηκε ως δωρικός περίπτερος ναός, κατά τη διάρκεια της εξουσίας του Περικλή, όταν ο Παρθενώνας κατασκευαζόταν στην Αθήνα. Πιστεύεται ότι σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Καλλικράτη, ο οποίος είχε σχεδιάσει και το ναό του Ηφαίστου στην Αθήνα, το ναό του Ποσειδώνα στο ακρωτήριο του Σουνίου και το ναό του Άρη στις Αχαρνές.

Η ευθυντηρία του στερεοβάτη και το χαμηλότερο επίπεδο της κρηπίδας έγιναν από το τοπικό μαύρο μάρμαρο, ενώ το υπόλοιπο κατασκευάστηκε από λευκό μάρμαρο.

Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος πρέπει να είχε διακόψει την ολοκλήρωση του ναού, από το 431 π.Χ. και η λάξευση των ραβδώσεων των στηλών δεν έγινε, ενώ και τμήματα του στυλοβάτη έμειναν ημιτελή, προκαλώντας φθορές στο προστατευτικό μάρμαρο το οποίο καταστρεφόταν πιο εύκολα στις γωνίες και τις άνω επιφάνειες. Δεν υπήρχαν γλυπτά των αετωμάτων, ούτε ήταν οι μετόπες διακοσμημένες με γλυπτό διάκοσμο. Η στέγη όμως ήταν διακοσμημένη με γλυπτά ακρωτήρια.

Σε κάποιο σημείο, μετά την αρχική κατασκευή, ο ναός της Νέμεσης υπέστη σοβαρές ζημιές στο ανατολικό άκρο του και τα ανώτερα τμήματά του και στη συνέχεια επισκευάστηκε εκ νέου. Η βλάβη αυτή, όπως και σε άλλους ναούς της περιοχής και η καταστροφή διαφόρων μνημείων στην Αθήνα πιστεύεται ότι προκλήθηκεαπό ταστρατεύματα του Φιλίππου Ε΄ της Μακεδονίας, κατά τη διάρκεια επιδρομών του 200 π.Χ. Τα τμήματα μαρμάρου, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την επισκευή του ναού της Νέμεσης είναι διαφορετικά από τα αρχικά και ο εξοπλισμός είναι αρκετά διαφορετικός, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι επισκευές έγιναν κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, όταν το ενδιαφέρον για τους παλιούς κλασικούς ναούς ανανεώθηκε. Το κεντρικό τμήμα του επιστυλίου, στο ανατολικό άκρο του ναού φέρει επιγραφή του δήμου του Ραμνούντα προς την θεοποιημένη Λιβία, η οποία μπορεί να συνδέεται και με τις επισκευές. Αυτή η ανοικοδόμηση πρέπει να ήταν δαπανηρή, δεδομένου ότι έγιναν σημαντικές εργασίες αντικατάστασης στο ανατολικό άκρο του ναού, σε τμήματα που αφορούσαν τη ζωοφόρο, το γείσον, ίσως το τύμπανον, τον συλλέκτη του γείσου, τα ακρωτήρια και ίσως σε μέρος του σήματος, τα κεραμίδια και την οροφή. Σε αντίθεση με άλλους ναούς της Αττικής που είχαν ρημάξει, ο ναός της Νέμεσης δεν είχε απογυμνωθεί από χρήσιμα μέρη ή να είχε αφαιρεθεί ολόκληρο για μεταφορά προς την Αθήνα. Αντ' αυτού, αποκαταστάθηκε με υπερηφάνεια ως ένα σημαντικό τοπικό μνημείο.

Άγαλμα της Νέμεσης

Άγαλμα της Νέμεσης, ρωμαϊκό αντίγραφο, Μουσείο Kinsky, Πράγα.

Ο σηκός του μεγάλου ναού στέγαζε το κυρίαρχο λατρευτικό αντικείμενο, το άγαλμα της Νέμεσης, το οποίο ήταν γλυπτό του Αγοράκριτου, μαθητή του Φειδία, κατασκευασμένο από κομμάτι παριανού μαρμάρου και το οποίο είχε ύψος περίπου 4 μέτρων. Ο Ρωμαίος ιστορικός και γνώστης Βάρρων το βαθμολογεί ως το καλύτερο παράδειγμα της ελληνικής γλυπτικής.[16] Εκτιμούσε ότι ήταν ίσως έργο του Αγορακρίτου, αν και σύμφωνα με τον Παυσανία, άλλοι το απέδιδαν στον ίδιο τον δάσκαλό του τον Φειδία.[2]Λέγεται ότι ήταν αρχικά άγαλμα της θεάς Αφροδίτης το οποία απορρίφθηκε από τον κύριο κατασκευαστή του έργου και είχε μετατραπεί σε άγαλμα της Νέμεσης προκειμένου να πωληθεί για τον ναό στον Ραμνούντα, υπό την προϋπόθεση όμως, να μην επιστραφεί ποτέ στην Αθήνα.

Μεταγενέστερα, στις αρχές του 19ου αιώνα, στα ερείπια του κατεστραμμένου μεγάλου ναού, ανακαλύφθηκε από τον Βρετανό αρχιτέκτονα John Peter Gandy (1787–1850) μαρμάρινο κεφάλι από λατρευτικό άγαλμα της Νέμεσης αντίστοιχου μεγέθους με το αναφερόμενο, το οποίο έφερε διατρήσεις για τη στερέωση χρυσού στεφανιού, το οποίο και είναι σήμερα έκθεμα της Συλλογής του Βρετανικού Μουσείου.[17] Αυτό το κεφάλι δείχνει να έχει στυλιστικές ομοιότητες με τα γλυπτά του αετώματος του Παρθενώνα των ετών 440-432 π.Χ. Πολλά μέλη του αρχικού αγάλματος έχουν ανακτηθεί και ανακατασκευαστεί [18][19] από τις εκατοντάδες των θραυσμάτων που βρέθηκαν διασκορπισμένα μετά την καταστροφή της εικόνας λατρείας από τους πρώτους Χριστιανούς και αυτό επέτρεψε την ταυτοποίηση των συνολικά έντεκα ρωμαϊκών αντιγράφων, σε μικρότερη κλίμακα, του αρχικού αγάλματος. Η βάση του αγάλματος, περίπου 90 πόντους σε ύψος και 240 πόντους σε πλάτος, έχει επίσης ανακατασκευαστεί. Στις τρεις πλευρές της βάσης, η σκηνή εκτιλίσεται περιστροφικά με παράσταση που δείχνει την παρουσίαση της ωραίας Ελένης στην μητέρα της Νέμεση, από την Λήδα.[20]

Άλλες λατρευτικές παραδόσεις

Στον Ραμνούντα υπήρχαν επίσης ιερά της Αφροδίτης Ηγεμόνης, του Διονύσου, του Διός Σωτήρος, της Αθηνάς Σωτείρας και των ηρώων Αρχηγέτη και Αριστομάχου. Προς τιμήν του Διονύσου πραγματοποιούνταν κωμωδίες και άλλα θεατρικά δρώμενα, ενώ ως μέρος των ιερών τελετών προς τη Νέμεση, διεξάγονταν και διαγωνισμοί λαμπαδηδρόμων.

Ταφικά μνημεία

Πολλά ταφικά μνημεία έχουν ανακτηθεί από διάφορες ταφές κατά μήκος του δρόμου μεταξύ του Ραμνούντα και του Μαραθώνα.

Επιτύμβιο ανάγλυφο Ιέρωνα και Λυσίππης

Επιτύμβιο ανάγλυφο σε πεντελικό μάρμαρο. Βρέθηκε στον Ραμνούντα Αττικής, περί το 325-300 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα

Χαρακτηριστικό εύρημα είναι και το επιτύμβιο ανάγλυφο σε πεντελικό μάρμαρο, περίπου μεταξύ των ετών 325-300 π.Χ., το οποίο βρέθηκε στον Ραμνούντα. Απεικονίζονται ένας ώριμος, γενειοφόρος άνδρας στηριγμένος σε βακτηρία και μια νεαρή γυναίκα οι οποίοι δίνουν σιωπηλά τα χέρια, ενωμένοι και μετά θάνατον. Η ξεχωριστή ομορφιά της γυναίκας με τα λεπτά χαρακτηριστικά, τη λυγερή κορμοστασιά και την κομψότητα της στάσης παραπέμπει σε αγάλματα του Πραξιτέλους. Ανήκει σε επιτύμβιο ναΐσκο από τον ταφικό περίβολο του Ιεροκλέους. Η αετωματική επίστεψη με τα ονόματα των νεκρών, Ιέρων, γιος του Ιεροκλέους, από τον Ραμνούντα και Λυσίππη, βρίσκεται στον Ραμνούντα. Εκεί βρίσκεται επίσης και η βάση του ναΐσκου με επίγραμμα, στο οποίο γίνεται αναφορά στον Ιέρωνα και στα τέσσερα αδέλφια του που πέθαναν πριν από αυτόν. Το επιτύμβιο ανάγλυφο βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.

Ρωμαϊκή περίοδος

Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, περί το έτος 46, γίνονταν αφιερώματα στο ιερό το οποίο περιελάμβανε και τη λατρεία της θεοποιημένης Λιβίας, συζύγου του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αυγούστου και προς τον επίσης θεοποιημένο αυτοκράτορα Κλαύδιο. Κατά το 2ο αιώνα, ο Ηρώδης ο Αττικός προσέφερε ως αφιερώσεις τις προτομές των αυτοκρατόρων Μάρκου Αυρηλίου και Λευκίου Βέρου, καθώς και ένα άγαλμα του μαθητή του Πολυδευκίωνα. Η λατρεία της Νεμέσεως στον Ραμνούντα έλαβε επίσημα τέλος με το διάταγμα του βυζαντινού αυτοκράτορα Αρκαδίου το 382, ο οποίος διέταξε την καταστροφή των τυχόν επιζώντων πολυθεϊστικών ναών στην ύπαιθρο.[21]

Προσωπικότητες από το Ραμνούντα

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο του Ραμνούντος, όπως ο Δημήτριος ο Ραμνούσιος, ο Δημέας ο Ραμνούσιος, ο Δικαιΐδης ο Ραμνούσιος, ο Διόδωρος ο Ραμνούσιος, ο Διόγνητος ο Ραμνούσιος κ.α.[22] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:

Φωτογραφικό υλικό

  • Ναός της Νέμεσης.
    Ναός της Νέμεσης.
  • Ναός της Νέμεσης.
    Ναός της Νέμεσης.
  • γενική άποψη του Ραμνούντα.
    γενική άποψη του Ραμνούντα.
  • πιο κοντινή άποψη του Ραμνούντα.
    πιο κοντινή άποψη του Ραμνούντα.
  • κύρια διαδρομή στον αρχαιολογικό χώρο του Ραμνούντα.
    κύρια διαδρομή στον αρχαιολογικό χώρο του Ραμνούντα.
  • Μια ακόμα φωτογραφία από το άγαλμα της θεάς Θέμιδος, σε πεντελικό μάρμαρο. Βρέθηκε στον Ραμνούντα, το 1890, μέσα στο μικρό ναό της Νεμέσεως. Περί το 300 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.
    Μια ακόμα φωτογραφία από το άγαλμα της θεάς Θέμιδος, σε πεντελικό μάρμαρο. Βρέθηκε στον Ραμνούντα, το 1890, μέσα στο μικρό ναό της Νεμέσεως. Περί το 300 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.

Δείτε επίσης

Παραπομπές - σημειώσεις

  1. ↑ [...] "Ραμνούς: ο / Ῥαμνοῡς, -οῡντος, ΝΜΑ, και Ραμνούντας Ν. Δήμος τής Αιαντίδος φυλής, στη βορειοανατολική παραλία τής Αττικής, πάνω στον Ευβοϊκό Κόλπο. [ΕΤΥΜΟΛ. < ῥάμνος + κατάλ. -οῦς (< -όεις*), πρβλ. Σελην-οῦς]". [...] Ραμνούς
  2. ↑ 2,0 2,1 Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 33.2-33.3: [...] "Μαραθῶνος δὲ σταδίους μάλιστα ἑξήκοντα ἀπέχει Ῥαμνοῦς τὴν παρὰ θάλασσαν ἰοῦσιν ἐς Ὠρωπόν. καὶ αἱ μὲν οἰκήσεις ἐπὶ θαλάσσῃ τοῖς ἀνθρώποις εἰσί, μικρὸν δὲ ἀπὸ θαλάσσης ἄνω Νεμέσεώς ἐστιν ἱερόν, ἣ θεῶν μάλιστα ἀνθρώποις ὑβρισταῖς ἐστιν ἀπαραίτητος. δοκεῖ δὲ καὶ τοῖς ἀποβᾶσιν ἐς Μαραθῶνα τῶν βαρβάρων ἀπαντῆσαι μήνιμα ἐκ τῆς θεοῦ ταύτης• καταφρονήσαντες γὰρ <μηδέν> σφισιν ἐμποδὼν εἶναι τὰς Ἀθήνας ἑλεῖν, λίθον Πάριον [ὃν] ὡς ἐπ᾽ ἐξειργασμένοις ἦγον ἐς τροπαίου ποίησιν. [33.3] τοῦτον Φειδίας τὸν λίθον εἰργάσατο ἄγαλμα μὲν εἶναι Νεμέσεως, τῇ κεφαλῇ δὲ ἔπεστι τῆς θεοῦ στέφανος ἐλάφους ἔχων καὶ Νίκης ἀγάλματα οὐ μεγάλα• ταῖς δὲ χερσὶν ἔχει τῇ μὲν κλάδον μηλέας, τῆ δεξιᾷ δὲ φιάλην, Αἰθίοπες δὲ ἐπὶ τῇ φιάλῃ πεποίηνται. συμβαλέσθαι δὲ τὸ ἐς τοὺς Αἰθίοπας οὔτε αὐτὸς εἶχον οὔτε ἀπεδεχόμην τῶν συνιέναι πειθομένων, οἳ πεποιῆσθαι σφᾶς ἐπὶ τῇ φιάλῃ φασὶ διὰ ποταμὸν Ὠκεανόν• οἰκεῖν γὰρ Αἰθίοπας ἐπ᾽ αὐτῷ, Νεμέσει δὲ εἶναι πατέρα Ὠκεανόν". [...]
  3. ↑ [...] "Rhamnus: (Ῥαμνοῦς; Rhamnoûs). Large Attic Paralia-Demos, phyle Aiantis, with eight (twelve) bouleutaí, in the northern section of the east coast of Attica (formerly Ovriokastro). The urban centre of Ῥαμνουσία/Rhamnousía, strongly fortified during the 4th cent. BC and including a citadel from 413/2 BC [3. 77 f., 80 f.] for the garrison, first documented for 342/1 BC (SEG 43,71), lies on an isolated rocky plateau. Conquered in 295 BC by Demetrius [I 2] Poliorketes, R. soon fell to Athens again and was a base for the allied Ptolemaeans in the Chremonidean War (268/262 BC)". [...], Lohmann, Hans (Bochum), Rhamnus
  4. ↑ John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 138.
  5. ↑ Ραμνούς, στην ιστοσελίδα "Οδυσσεύς" του Υπουργείο Πολιτισμού.
  6. ↑ Πηγή: Το άρθρο της αρχαιολόγου Μαρίας Οικονομάκου, με τίτλο: "Ραμνούς", στην ιστοσελίδα: odysseus.culture.gr - "Οδυσσεύς", του Υπουργείου Πολιτισμού.
  7. ↑ Πρόοδος των ανασκαφών στο Ραμνούντα, στην ιστοσελίδα: www.archetai.gr της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.
  8. ↑ Ελευθεροτυπία, Άρθρο για τον Ραμνούντα
  9. ↑ Ραμν Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
  10. ↑ Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt". Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Ραμνούς, δήμος της Αιαντίδος, φυλής, ο δημότης Ραμνούσιος και Ραμνουσία και Ραμνουσίς. τα τοπικά Ραμνουντόθεν, Ραμνουντάδε και Ραμνούντι". [...], σελ. 241.
  11. ↑ Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834.Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Wörterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Ραμνούς, δήμος της Αττικής, εκ της Λεοντίδος φυλής" (Κάτοικ. Ραμνούσιος, και Επιρρ. Ραμνουντόθεν)". [...], σελ. 355.
  12. ↑ Σκαρλάτος Βυζάντιος, "Λεξικόν Επίτομον των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852, [...] "Ραμνούς, ούντος (ο), κώμη και δήμος της Αττικής, ανήκων εις την Αιαντίδα φυλήν, πλησίον του οποίου, απέχοντος 60 στάδια του Μαραθώνος, έκειτο επί τινος λόφου περίφημος τις ναός της Νεμέσεως, ήτις άπ' αυτού εκαλείτο Ραμνουσίς, Ραμνουσιάς και Ραμνουσία, (ο δημ. Ραμνούσιος)". [...], σελ. 157.
  13. ↑ Jean Pouilloux, "La Forteresse de Rhamnonte: étude de topographie et d'histoire", Bibliothèque des Écoles françaises d'Athènes et de Rome, de Boccard, Paris, 1954.
  14. ↑ "The Unedited Antiquities of Attica", London 1817, and Antiquities of Ionia, Part V (Suppl. to Part III), W. R. Lethaby,ed., London 1915.
  15. ↑ Margaret M. Miles (Miles, M.M.), "Reconstruction of the Temple of Nemesis at Rhamnous", American School of Classical Studies at Athens, Hesperia Vol. 58, No. 2, (1989), 134-256.
  16. ↑ Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, «Φυσική Ιστορία» - Plinio il Vecchio, "Naturalis historia", XXXVI, 17.
  17. ↑ Head from a Parian marble statue of Nemesis, British Museum Collection.
  18. ↑ Alfred Friendly, Eleni Karapanayiotis, "Nemesis", "Nemesis" Penn Museum, Expedition Magazine, Volume 15, Issue 1, September 1972, Penn Museum
  19. ↑ Despinis, G. "Discovery of the Scattered Fragments and Recognition of the Type of Agorakritos' Statue of Nemesis." AAA 3 (1970), 403-414.
  20. ↑ Kenneth Dean Shapiro Lapatin (Lapatin, K.D.S.), "[http://www.jstor.org/stable/148185 The Reconstruction of the Temple at Rhamnous? Who is who on the Nemesis Base", "The Journal of the American School of Classical Studies at Athens", Hesperia 61 (1992), 107-119.
  21. ↑ "Si qua in agris templa sunt, sine turba ac tumultu diruantur. His enim deiectis atque sublatis omnis superstitioni materia consumetur'., Codex Theodosianus,Liber XVI,X.16
  22. ↑ Δημότες του Ραμνούντος. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): RAMNOUSIOS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

Δευτερογενείς πηγές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Καθιερωμένοι όροι


π • σ • ε Δήμοι της Αιαντίδας φυλής
Τριττύς των Μεσογείων
Τριττύς της Παραλίας
Τριττύς του Άστεως
CC-BY-SA
Μετάφραση 		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Rhamnous της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
CC-BY-SA
Μετάφραση 		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Ramnunte της Ιταλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ραμνούντας&oldid=6245705"