Τούρκικο Τελωνείο Ελασσόνας

Οθωμανικό Τελωνείο Ελασσόνας
Είδος	κτήριο
Γεωγραφικές συντεταγμένες	39°53′30″N 22°11′30″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Ελασσόνας
Τοποθεσία	Ελασσόνα
Χώρα	Ελλάδα
Προστασία	διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα
δεδομένα (π)

Το Οθωμανικό Τελωνείο Ελασσόνας βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Ελασσόνας, στην παλαιά είσοδό της. Με τη συνθήκη του Βερολίνου το 1881, προσαρτάται στο ελληνικό κράτος η Θεσσαλία και ο νομός Άρτας. Κατά την κατανομή των συνόρων οι Τούρκοι κράτησαν την περιοχή της Ελασσόνας και μετέφεραν τα σύνορά της στη Μελούνα. Έτσι ιδρύθηκαν δύο τελωνεία. Ένα ελληνικό έξω από τον Τύρναβο, προς την Ελασσόνα και στην Ελασσόνα ιδρύθηκε το ελληνικό τελωνείο.

Όσον αφορά την αρχιτεκτονική τυπολογία του κτιρίου, ακολουθεί τον τύπο της ξυλόστεγης βασιλικής, ενώ τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του επηρεάζονται από την τοπική λαϊκή αρχιτεκτονική σε συνδυασμό με αστικά νεοκλασικά πρότυπα. Η κάτοψή του παρουσιάζει την μορφή ενός διώροφου και δύο ισογείων κτισμάτων. Διαθέτει συμμετρικά τοξωτά ανοίγματα με διακοσμητικά στοιχεία γύρω από αυτά. Η πρόσοψη είναι διαμορφωμένη με πέτρινη ορθογωνική πλαισίωση, υπάρχουν σοβατισμένες όψεις και πέτρες κτισμένες στις γωνίες με τρόπο που θυμίζει κυφωτό σύστημα. Επίσης παρουσιάζει διαίρεση σε οριζόντιες ζώνες και διάκριση καθ΄ ύψος σε βάση, κορμό, στέγη. Κύρια υλικά κατασκευής είναι η πέτρα σε συνδυασμό με ξύλο, ενώ επιστεγάζεται με δίρριχτες στέγες.

Από το έτος ίδρυσής του έως και το 1912 (απελευθέρωση Ελασσόνας) λειτούργησε ως τουρκικό τελωνείο. Στη συνέχεια περιήλθε στην κατοχή του Ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, και πιο συγκεκριμένα στο Υπουργείο Οικονομικών. Ενοικιάστηκε σε βιομηχανία σιγαρέτων με την επωνυμία «Ανώνυμος Εταιρεία Σιγαρέτων Ελασσών», ιδιοκτησίας Γκούντα–Πάκα. Εξέδιδε πακέτα τσιγάρων έως το 1926 περίπου. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε η εφορεία καπνού και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στεγάστηκε εκεί το 2ο Δημοτικό Σχολείο Ελασσόνας. Το 1960 πυρπολήθηκε και καταστράφηκε.

Με την καθοδήγηση του τότε Εφόρου Αρχαιοτήτων Λάρισας δημιουργήθηκε η «Αρχαιολογική και Λαογραφική Εταιρεία Ελασσόνας», με σκοπό τη χρηματοδότηση από το κράτος. Το κτίριο περνάει στα χέρια του Υπουργείο Πολιτισμού. Γίνεται η μελέτη και με τη σύμπραξη και των τοπικών παραγόντων, το κτίριο αυτό, στολίδι της πόλης, αποκαταστάθηκε και ανακατασκευάστηκε πλήρως, με σκοπό να φιλοξενήσει μελλοντικά το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης της Ελασσόνας.

Σημερα (2018) στεγάζεται εκεί η αξιόλογη αρχαιολογική συλλογή επαρχίας Ελασσόνας (με ευρήματα από όλη την περιοχή).

Πηγές

• Ελένη Γαβρά, «Μουσουλμανικό Τέμενος του 19ου αιώνα στην Ελασσόνα», Γ΄ Συνέδριο «Ο Όλυμπος στους Αιώνες», Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Ελασσόνας, Ελασσόνα 1995.
• «Το Παλιό Τελωνείο Ελασσόνας», περιοδικό Περραιβία, τόμος 39-40, Ελασσόνα 1980.