Ιουνία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ιουνία
Απόστολος, Άγιος
Εορτασμός17 Μαΐου
δεδομένα (π • σ • ε )
Χριστιανισμός
Σταυρός
Σειρά λημμάτων
  • Ο Ιησούς στον Χριστιανισμό
  • Παρθενική γέννηση
  • Διακονία
  • Σταύρωση
  • Ανάσταση
    		•
  • Παλαιά Διαθήκη
  • Καινή Διαθήκη
  • Ευαγγέλιο
  • Κανόνας
  • Βιβλία
  • Ναός
  • Σύμβολο της Πίστεως
  		•
    Θεολογία
    • Ιστορία
    • Παράδοση
  • Μαρία
  • Απόστολοι
  • Πέτρος
  • Παύλος
  • Πατέρες
  • Πρωτοχριστιανική περίοδος
  • Κωνσταντίνος
  • Σύνοδοι
  • Αυγουστίνος
  • Σχίσμα του 1054
  • Σταυροφορίες
  • Ακινάτης
  • Μεταρρύθμιση
  • Λούθηρος
    		•
    Σχετικά λήμματα
    Ανατολικός

    Δυτικός

    Αντιτριαδικός

    ΙΧΘΥΣ

    Η Ιουνία ήταν χριστιανή απόστολος του 1ου αιώνα μ.Χ..[1][2] Συγκαταλέγεται ανάμεσα στους εβδομήντα αποστόλους που γιορτάζουν στις 4 Ιανουαρίου και θεωρείται αγία από την Ορθόδοξη χριστιανική Εκκλησία.[2][3] Γιορτάζει όμως ξεχωριστά μαζί με τον άγιο Ανδρόνικο στις 17 Μαΐου.[2] Κάποιοι θεωρούν πως ταυτίζεται με την Ιωάννα, τη σύζυγο του Χουζά, που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του Παύλου.[4] Παλαιότερα θεωρούταν άντρας από τους δυτικούς συγγραφείς και αναφέρονταν με το όνομα Ιουνιάς.

    Ποια ήταν η Ιουνία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Η Ιουνία αναφέρεται στην Επιστολή προς Ρωμαίους του απόστολου Παύλου μαζί με τον Ανδρόνικο ως συνεργάτες του Παύλου που φυλακίσθηκαν μαζί του: «Ασπάσασθε Ανδρόνικον και Ιουνίαν τους συγγενείς μου και συναιχμαλώτους μου, οίτινες είσιν επίσημοι εν τοις αποστόλοις, οι και προ εμού γεγόνασιν εν Χριστώ».[5] Δηλαδή, χαιρετήστε τον Ανδρόνικο και την Ιουνία, τους συμπατριώτες μου, που καταδιώχθηκαν και φυλακίσθηκαν μαζί μου και είναι διακεκριμένοι μεταξύ εκείνων που ασκούν την αποστολή του κηρύγματος, και οι όποιοι μάλιστα προσήλθαν στο Χριστό πρωτύτερα από μένα.

    Το όνομα Ιουνία δείχνει πως πιθανότατα άνηκε σε Ρωμαϊκή οικογένεια ευγενών καθώς πολλές ευγενείς Ρωμαίες γυναίκες είχαν αυτό το όνομα. Μπορεί όμως να ήταν και απελεύθερη δούλα που, σύμφωνα με το έθιμο της εποχής, είχε πάρει το όνομα της πρώην κυρίας της.[6] Μπορεί επίσης να άνηκε σε οικογένεια εξελληνισμένων Εβραίων.[7] Σε αυτή την περίπτωση η Ιουνία θα ήταν μία από τους πρώτους ιδρυτές του Ρωμαϊκού χριστιανισμού.[6]

    Η Ιουνία αναφέρεται μαζί με τον Ανδρόνικο αλλά η σχέση τους δεν είναι σαφής. Μπορεί να ήταν ανδρόγυνο αλλά μπορεί να ήταν και αδέρφια ή απλά συνεργάτες.[6] Υπάρχει και η θεωρία πως η Ιουνία ήταν το ίδιο πρόσωπο με την Ιωάννα, τη σύζυγο του Χουζά, που αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη.[4] Όπως και να ‘χει όμως, η Ιουνία θεωρούταν τόσο σημαντική ώστε να αναφέρεται ονομαστικά και ξεχωριστά από οποιονδήποτε άντρα, πράγμα που σημαίνει πως είχε αποκτήσει στάτους από τη δράση της και όχι από τον συσχετισμό της με κάποιον σημαντικό άντρα, π.χ. τον σύζυγό της.[6]

    Η αμφισβητηση της ιδιότητάς της ως απόστολος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Αν και γενικά η Ιουνία θεωρείται απόστολος ορισμένοι αμφισβητούν την ιδιότητά της αυτή καθώς η φράση που αναφέρεται στην προς Ρωμαίους Επιστολή «επίσημοι εν τοις αποστόλοις» μπορεί να σημαίνει «διακεκριμένοι μεταξύ των αποστόλων» αλλά και «διάσημοι (δηλαδή πολύ γνωστοί) στους αποστόλους». Μια τέτοια σημασία μετατρέπει τους Ιουνία και Ανδρόνικο απλά σε πρόσωπα που γνώριζαν καλά οι απόστολοι και όχι σε αποστόλους τους ίδιους.[8][9]

    Ορισμένοι ερευνητές απορρίπτουν αυτή την ερμηνεία ως παράλογη αφού και μόνο η αναφορά του Παύλου στο ζευγάρι θα ήταν αρκετή για να τους προσδόσει κύρος. Αυτό καθιστά αναίτια την αναφορά της διασημότητάς τους αν επρόκειτο μόνο για κάτι τέτοιο αφού δεν χρειαζόταν αλλά ούτε και θα ενδιέφερε κάτι τέτοιο τον ίδιο τον απόστολο Παύλο. Ο μόνος λόγος για εκείνον να συσχετίσει την Ιουνία και τον Ανδρόνικο με τους αποστόλους θα ήταν αν ήθελε να αναφέρει πως άνηκαν σε εκείνους.[10][11][12] Επίσης, η αναφορά του Παύλου ότι «προ εμού γεγόνασιν εν Χριστώ», δηλαδή ότι «προσήλθαν στο Χριστό πρωτύτερα από μένα», δείχνει πως η Ιουνία και ο Ανδρόνικος ήταν γνωστοί ως απόστολοι πριν να το αναγνωρίσει αυτό ο απόστολος Παύλος.[10][11][12]

    Η αμφισβήτηση του φύλου της[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    Αν και η ορθόδοξη εκκλησία δεν αμφισβήτησε ποτέ το φύλο της Ιουνίας, μέχρι πρόσφατα στα κείμενα των δυτικών θεωρούνταν άντρας και αναφέρονταν με το όνομα Ιουνιάς αλλά τελευταία οι δυτικοί ερευνητές έχουν αναθεωρήσει την άποψη αυτή και θεωρούν και εκείνοι πως η Ιουνία ήταν γυναίκα.[13][14][15][16]

    Η πρώτη αναφορά στο όνομα Ιουνία είναι στην Προς Ρωμαίους Επιστολή του απόστολου Παύλου. Όλες οι αρχαίες μεταφράσεις της Καινης Διαθήκης (κοπτικές, λατινικές, συριακές, κ.λ.π.) προέρχονται από το πρωτότυπο και διατηρούν το θηλυκό όνομα Ιουνία αν και μερικές φορές το γράφουν Ιουλία.[17]

    Ο πρώτος που μελέτησε και σχολίασε το κείμενο του απόστολου Παύλου ήταν ο Ωριγένης της Αλεξάνδρειας ο οποίος θεωρούσε πως το όνομα Ιουνία ήταν ξεκάθαρα γυναικείο. Το ίδιο θεωρούσαν και μεταγενέστεροι Έλληνες και Λατίνοι μελετητές όπως ο Ιερώνυμος, ο Θεοφύλακτος, ο Αμβρόσιος, ο Θεδώρητος Κύρου, ο Ιωάννης Δαμασκηνός, ο Οικουμένιος, ο Πέτρος Αβελάρδος αλλά ακόμα και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος που γενικά δεν είχε καλή άποψη για τις γυναίκες.[17][15] Συγκεκριμένα ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει για την Ιουνία: «Καίτοι και το αποστόλους είναι μέγα, το δε και εν τούτοις επισήμους είναι, εννόησον ηλίκον εγκώμιον. Επίσημοι δε ήσαν από των έργων, από των κατορθωμάτων. Βαβαί, πόση της γυναικός ταύτης η φιλοσοφία, ως και της των αποστόλων αξιωθήναι προσηγορίας».[17][15] Δηλαδή, «αν και το να είναι κανείς απόστολος είναι εξαιρετικά σημαντικό, το να θεωρείται κανείς σημαντικός ανάμεσά τους, σκεφτείτε πόσο μεγάλο εγκώμιο είναι αυτό. Σημαντικοί ήταν [η Ιουνία και ο Ανδρόνικος] από τα έργα τους, τα κατορθώματά τους. Αλήθεια, πόσο μεγάλη ήταν η σοφία αυτής της γυναίκας [της Ιουνίας] ώστε να θεωρείται ισάξια των αποστολων». Αυτό σημαίνει πως μέχρι και τον 12ο αιώνα μ.Χ. κανείς δεν είχε σκεφθεί πως η Ιουνία δεν θα μπορούσε να είναι γυναίκα. Άλλωστε το όνομα Ιουνιάς δεν υπήρχε κατά την αρχαιότητα ενώ το όνομα Ιουνία ήταν ένα κοινό γυναικείο όνομα.[15][17][18]

    Η πρώτη φορά που η Ιουνία αναφέρεται ως άντρας με το όνομα Ιουνιάς είναι στη λατινική μετάφραση του Υπομνήματος Προς Ρωμαίους του Ωριγένη που έκανε τον 5ο αι. μ.Χ. ο θεολόγος Ρουφίνος. Στην μετάφραση του Ρουφίνου, στο ίδιο κείμενο, η Ιουνία αναφέρεται δύο φορές ως γυναίκα με το όνομα Ιουνία (Andronicum et Juniam) και μία φορά ως άντρας με το όνομα Ιουνιάς (Andronicus et Junias).[17] Ο Ρουφίνος μετέφρασε πολλά κείμενα του Ωριγένη και άλλων εκκληστικών πατέρων αλλά ήταν γνωστός για τις όχι πάντα ακριβείς μεταφράσεις του που έτειναν να ακολουθούν περισσότερο τις προσωπικές του απόψεις και όχι το αρχικό κείμενο όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση του σχολιασμού του τίτλου της Παναγίας ως Θεοτόκος από τον Ωριγένη τον οποίον δεν συμπεριέλαβε στη μετάφρασή του ο Ρουφίνος πιθανότατα γιατί δεν συμφωνούσε με τις απόψεις του.[19] Η γραφή του ονόματος της Ιουνίας στο αρσενικό γένος θεωρείται λάθος στη μετάφραση του Ρουφίνου.[19]

    Η αναφορά στην Ιουνία ως άνδρας με το όνομα Ιουνιάς ξεκινά ουσιαστικά από το 1298 με την κατάληψη του παπικού θρόνου από τον Βονιφάτιο Η΄ ο οποίος αμέσως εξέδωσε το λεγόμενο διάταγμα Περί Κινδύνου (Periculoso) σύμφωνα με το οποίο τα γυναικεία μοναστήρια έπρεπε να κλείσουν για τους λαϊκούς και οι μοναχές να απομονωθούν από τον κόσμο ακόμα και με τη χρήση φυσικών εμποδίων όπως τοίχοι, κάγκελα, σιδερόπορτες, κ.λ.π..[20][21] Έτσι τα γυναικεία μοναστήρια ουσιαστικά μεταράπηκαν σε φυλακές που εξαρτώνταν οικονομικά από την Εκκλησία αφού οι μοναχές δεν ήταν πλέον σε θέση να κερδίζουν χρήματα μέσω του εμπορίου και της πώλησης υπηρεσιών όπως η θεραπεία των ασθενών και η συγγραφή, η αντιγραφή και η εικονογράφηση χειρογράφων, δύο τομείς στους οποίους μέχρι τότε άνθιζαν.[13][20][21] Στο ίδιο διάταγμα ο νέος πάπας επέβαλλε την αναφορά στο πρόσωπο της Ιουνίας ως άνδρα με το όνομα Ιουνιάς.[17][22]

    Ο πρώτος που αναφέρθηκε στον απόστολο Ιουνιά μετά το παπικό διάταγμα ήταν ο σχολαστικός θεολόγος Αιγίδιος ο Ρωμαίος που ο πάπας Βονιφάτιος όρισε αρχιεπίσκοπο της Μπουρζ γιατί τον είχε στηρίξει στο θέμα της διαδοχής του στον παπικό θρόνο αλλά και στην διαμάχη του με τον βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο Δ΄ μετά από την έκδοση δύο άλλων διαταγμάτων με τα οποία καθιστούσε κάθε εκκλησιαστική αλλά και κοσμική αρχή (ακόμα και τον βασιλιά) υπό την εξουσία του πάπα της Ρώμης και επέβαλλε την απόλυτη αφοσίωση στον πάπα ως προϋπόθεση για τη σωτηρία της ψυχής (Unam Sanctam και Ausculta Fili).[23][24][25][15] Ο Αιγίδιος ήταν επίσης εκείνος που επιμελήθηκε το διάταγμα Περί Κινδύνου που απομόνωνε και αποδυνάμωνε τις γυναίκες της Εκκλησιας, γεγονός που όχι μόνο αποκαλύπτει τις μισογυνιστικές του τάσεις αλλά συνάδει και με τη σχολαστική φιλοσοφία του που διέκρινε αρνητικά τις γυναίκες.[13] Ένας σχολαστικός φιλόσοφος πολύ απλά δεν μπορούσε να διανοηθεί πως μία γυναίκα μπορούσε να είναι ικανή να είναι απόστολος.[13] Από τότε οι δυτικοί συγγραφείς άρχισαν να μιλάνε πλέον για τον απόστολο με το όνομα Ιουνιάς. Η μοναδική που αρνήθηκε να αλλάξει φύλο στην Ιουνία και την ανέφερε στο έργο της ως γυναίκα ήταν η θεολόγος και χριστιανή μύστρια Γερτρούδη η Μεγάλη.[13][15]

    Στη Γερμανία η μοναδική έκδοση της Επιστολής Προς Ρωμαίους του Παύλου ήταν μέχρι τον 16ο αι. εκείνη του Εράσμου που στηρίζονταν σε βυζαντινά χειρόγραφα στα οποία η Ιουνία αναφέρονταν ως γυναίκα. Το 1522 όμως ο Λούθηρος μετέφρασε το κείμενο του Εράσμου στα γερμανικά επιβάλλοντας το αρσενικό όνομα Ιουνιάς, μάλλον επηρεασμένος από τη λατινική Βουλγάτα.[17][15]

    Η Ιουνία ως γυναίκα απόστολος επανεμφανίστηκε σε κείμενα των αρχών του 20ου αι. αλλά το 1927 διάφορες επιτροπές ιστορικών που μετέφραζαν τα κείμενα υπέθεσαν πως το σωστό ήταν το αρσενικό όνομα και συνέχισαν να αναφέρονται στην Ιουνία σαν άντρας απόστολος με το όνομα Ιουνιάς. Το 1989 όμως η νέα αναθεωρημένη έκδοση της βίβλου αναφερόταν στην Ιουνία ως γυναίκα και από τότε όλοι οι ερευνητές την θεωρούν γυναίκα.[15]

    Πολλοί ιστορικοί θεωρούν πως η Ιουνία «λογοκρίθηκε» από την δυτική ιστορία γιατί ήταν γυναίκα καθώς επί πολλούς αιώνες θεωρούνταν αδιανόητο να είναι απόστολος μία γυναίκα αφού κάτι τέτοιο θα αμφισβητούσε το αντρικό «μονοπώλιο» στην πρόσβαση στα εκκλησιαστικά αξιώματα.[17][13][14]

    Η ορθόδοξη εκκλησία δεν αμφισβήτησε ποτέ το φύλο της Ιουνίας και διδάσκει πως μαζί με τον Ανδρόνικο που ήταν Επίσκοπος Πανονίας ταξίδευαν και θεράπευαν τους ασθενείς ενώ μαρτύρησαν για την πίστη τους.[14][15][26][27][28][29][30][31] Η Ιουνία ως γυναίκα εμφανίζεται και στην εγκεκριμένη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Εκκλησία της Ελλάδος μετάφραση της Αγίας Γραφής στη δημοτική[14][32] που έχει ευρύτατη αποδοχή από όλες τις χριστιανικές παραδόσεις και χρησιμοποιείται ακόμα και στα σχολικά βιβλία[33].

    Η γιορτή της Αγίας Ιουνίας και του Αγίου Ανδρόνικου είναι στις 17 Μαΐου.

    Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

    1. ↑ Epp, Eldon Jay. (2005). Junia : the first woman apostle. Minneapolis: Fortress Press. ISBN 0-8006-3771-2. 61211205. 
    2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «Ορθόδοξος Συναξαριστής :: Άγιοι Ανδρόνικος και Ιουνία οι Απόστολοι». www.saint.gr. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2020. 
    3. ↑ «Becoming Junia - again». thestar.com (στα Αγγλικά). 9 Αυγούστου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2020. 
    4. ↑ 4,0 4,1 Bauckham, Richard. (2002). Gospel women : studies of the named women in the gospels. Grand Rapids, Mich.: W.B. Eerdmans. ISBN 0-8028-4999-7. 48661162. 
    5. ↑ ΠΡΟΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ 16, Η Αγία Γραφή (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) (TGV) | The Bible App. 
    6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Allen, Pauline (2009). «Wealthy Widows and Female Apostles: The Economic and Social Status of Women in Early Roman Christianity». Prayer and spirituality in the early church. Everton Park, Qld. (Australia): Centre for Early Christian Studies (Australian Catholic University). σελ. 65-74. ISBN 0-646-36055-8. 41153121. 
    7. ↑ Leon, Harry J. (1995). The Jews of ancient Rome. Peabody, Mass.: Hendrickson Publishers. σελ. 94. ISBN 1-56563-076-9. 32050134. 
    8. ↑ Burer, Michael H.; Wallace, Daniel B. (2001-01). «Was Junia Really an Apostle? A Re-examination of Rom 16.7» (στα αγγλικά). New Testament Studies 47 (01). doi:10.1017/S0028688501000066. ISSN 0028-6885. http://www.journals.cambridge.org/abstract_S0028688501000066. 
    9. ↑ Delobel, Joël· Denaux (2002). «The Junia/Junias Variation in Romans 16.7». New Testament textual criticism and exegesis : festschrift J. Delobel. Leuven: Peeters. σελ. 287. ISBN 90-429-1085-2. 48263774. 
    10. ↑ 10,0 10,1 Stagg, Evelyn (1978). Woman in the world of Jesus (1st ed έκδοση). Philadelphia: Westminster Press. ISBN 0-664-24195-6. 3608706. CS1 maint: Extra text (link)
    11. ↑ 11,0 11,1 Bilezikian, Gilbert G. (1985). Beyond sex roles : a guide for the study of female roles in the Bible. Grand Rapids, Mich.: Baker Book House. ISBN 0-8010-0885-9. 11933009. 
    12. ↑ 12,0 12,1 Lin (2020). «Junia: An Apostle before Paul». Journal of Biblical Literature 139 (1): 191. doi:10.15699/jbl.1391.2020.10. https://www.jstor.org/stable/10.15699/jbl.1391.2020.10. 
    13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Wills, Garry (2006). What Paul meant. New York: Viking. ISBN 0-670-03793-1. 66393767. 
    14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Vassiliadis, Petros· Papageorgiou, Niki. (2018). Deaconesses, the Ordination of Women and Orthodox Theology. Newcastle-upon-Tyne: Cambridge Scholars Publishing. σελ. 131-33. ISBN 1-5275-1197-9. 1052421537. 
    15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 15,7 15,8 Muir, Elizabeth Gillan. A women's history of the Christian church : two thousand years of female leadership. Toronto. σελ. 3-4. ISBN 1-4875-9385-6. 1065964198. 
    16. ↑ Wolters (2008). «ΙΟϒΝΙΑΝ (Romans 16:7) and the Hebrew Name "Yĕḥunnī"». Journal of Biblical Literature 127 (2): 397. doi:10.2307/25610127. http://www.jstor.org/stable/10.2307/25610127. 
    17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 17,6 17,7 Pederson, Rena (2006). The lost apostle : searching for the truth about Junia (1st έκδοση). San Francisco, CA: Jossey-Bass. ISBN 0-7879-8443-4. 70060990. 
    18. ↑ Cohick, Lynn H. (2009). Women in the world of the earliest Christians : illuminating ancient ways of life. Grand Rapids, Mich.: Baker Academic. ISBN 978-0-8010-3172-4. 311752086. 
    19. ↑ 19,0 19,1 McGuckin, John Anthony (2004). The Westminster handbook to Origen (1st έκδοση). Louisville, Ky.: Westminster John Knox Press. σελ. 31. ISBN 0-664-22472-5. 52348944. 
    20. ↑ 20,0 20,1 Salih, Sarah (2001). Versions of virginity in late medieval England. Woodbridge, Suffolk, UK: D.S. Brewer. σελ. 138. ISBN 0-85991-622-7. 46641853. 
    21. ↑ 21,0 21,1 Hamilton, Sarah· Spicer (2005). Defining the holy : sacred space in medieval and early modern Europe. Aldershot, Hants, England: Ashgate Pub. ISBN 0-7546-5194-0. 60341480. 
    22. ↑ Makowski, Elizabeth M. (1997). Canon law and cloistered women : Periculoso and its commentators, 1298-1545. Washington, D.C.: Catholic University of America Press. ISBN 0-8132-1060-7. 45843758. 
    23. ↑ Bertelloni, F. (2004). «Sobre las fuentes de la Bula " Unam Sanctam " (Bonifacio VIII y el " De ecclesiastica potestate " de Egidio Romano)». Pensiero Politico Medievale II: 89-122. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-06-07. https://web.archive.org/web/20200607155903/https://db.degruyter.com/view/AIDA/ID200411. Ανακτήθηκε στις 2020-06-07. 
    24. ↑ Lambertini, Roberto (2019). Zalta, Edward N., επιμ. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2019 έκδοση). Metaphysics Research Lab, Stanford University. 
    25. ↑ «Egidio Colonna». Catholic Encyclopedia Volume 4. https://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_(1913)/Egidio_Colonna. 
    26. ↑ «Οι άγιοι Ανδρόνικος και Ιουνία συνεργάσθηκαν με τον Απόστολο Παύλο». Dogma. 16 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2020. 
    27. ↑ «Οι άγιοι Απόστολοι Ανδρόνικος και Ιουνία». Πεμπτουσία. 16 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2020. 
    28. ↑ «Άγιοι Ανδρόνικος και Ιουνία, Άγιος Σολόχων - Συναξαριστής». Κοινωνία Ορθοδοξίας. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2020. 
    29. ↑ Newsroom (16 Μαΐου 2019). «Εορτή των Αγίων Ανδρονίκου και Ιουνίας, των Αποστόλων - 17 Μαΐου». Ιερά Μονοπάτια. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2020. 
    30. ↑ Μ, Χατζηγιάννης (17 Μαΐου 2016). «Μνήμη των Αγίων Ανδρονίκου και Ιουνίας». ΕΚΚΛΗΣΙΑ ONLINE. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2020. 
    31. ↑ rite, Horologion Gr (1870). Hōrologion to mega, diorthōthen kai eis tria merē diairethen hupo B. Koutloumousianou. Ekd. nea. 
    32. ↑ «Προς Ρωμαίους, ΙΣΤ΄ - Χαιρετισμοί». greek.global.bible. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2020. 
    33. ↑ «Ελληνική Βιβλική Εταιρία». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουνίου 2020. 
    Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιουνία&oldid=10295480"