Γαβαλοχώρι Χανίων
Συντεταγμένες: 35°25′34″N 24°12′40″E / 35.426°N 24.211°E
| Γαβαλοχώρι | |
|---|---|
 | |
  Γαβαλοχώρι | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Κρήτης |
| Περιφερειακή Ενότητα | Χανίων |
| Δήμος | Αποκορώνου |
| Γεωγραφία και στατιστική | |
| Νομός | Χανίων |
| Υψόμετρο | 100 |
| Πληθυσμός | 513 (2011) |
Το Γαβαλοχώρι (επίσημο: το Γαβαλοχώριον) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος του δήμου Αποκορώνου στην περιφερειακή ενότητα Χανίων της Κρήτης. Βρίσκεται σε υψόμετρο 100 μέτρων, σε βραχώδη κοιλάδα με καλλιέργειες ελιών και αμπελιών. Απέχει 26 χιλιόμετρα από τα Χανιά.[1]
Ιστορικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όνομα του χωριού προέρχεται από τη βυζαντινή οικογένεια των Γαβαλάδων, μια από τα 12 αρχοντόπουλα στα οποία μοιράστηκαν φέουδα στην Κρήτη το 1182. Η παλαιότερη μνεία στον οικισμό γίνεται στο έγγραφο της διανομής των φεούδων «άχρι του Γαβαλοχωρίου, ήγουν χωρίου Γαβαλά».[1]
Το χωριό στα ενετικά χρόνια κατέστη κοινωνικοοικονομικό κέντρο της περιοχής και αρχιτεκτονικά δείγματα εκείνης της περιόδου σώζονται μέχρι σήμερα.[2] Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Gavaloghori Astiraca στην επαρχία Αποκορώνου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από Καστροφύλακα αναφέρεται ως Gavalloghori Astiraca με 258 κατοίκους. Ο Βασιλικάτα το αναφέρει το 1630 ως Gavaloghori Amighdali. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, στο χωριό βρισκόταν η έδρα του Κρητικού Συμβουλίου.[1]
Σύμφωνα με την αιγυπτιακή απογραφή του 1834, στο χωριό κατοικούσαν 10 χριστιανικές και 20 μουσουλμανικές οικογένειες. Το 1881 είχε 998 κατοίκους και ανήκε στον δήμο Βάμου.[1] Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
| Απογραφή | 1900 | 1920 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός[1] | 863 | 516 | 684 | 697 | 564 | 486 | 419 | 439 | 379 | 465 | 513 |
Αξιοθέατα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Γαβαλοχώρι με τους οικισμούς Άγιο Βασίλειο, Άγιο Παύλο, Άσπρο (Κοπράνα) και Ντουλιανά έχει χαρακτηριστεί ιστορικός διατηρητέος τόπος και τοπίο ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Σύμφωνα με το ΦΕΚ, αποτελεί αξιόλογο σύνολο λαϊκής αρχιτεκτονικής χωρίς σημαντικές σύγχρονες αλλοιώσεις και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πλευράς πολιτισμού λαϊκού. Αρχιτεκτονικά δείγματα των ενετικών χρόνων σώζονται μέχρι σήμερα.[2]
Στο χωριό λειτουργεί Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1967 και εγκαινιάστηκε το 1993.[3] Βρίσκεται στην περιοχή Άγιος Σέργιος και στεγάζεται σε ελαιοτριβείου - κατοικία, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία.[4] Το μουσείο περιλαμβάνει 7 αίθουσες με διαφορετική θεματολογία: «Καμαρόσπιτο», «Μετάξι», «Κεραμεικά», «Κοπανέλι», «Πετράδες-Λιθοξόοι», «Εκκλησία, Ξυλογλυπτική». Στο μουσείο εκτίθενται επίσεις, όπλα και σπαθιά, πίνακες ζωγραφικής, λιθογραφίες, νομίσματα από την αρχαιότητα μέχρι την Κρητική Πολιτεία και πολεμικά μετάλλια.[5]
Κοντά στην κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται διώροφη κατοικία και το ισόγειο κτίσμα της «Φάμπρικας» (παλαιό ελαιουργείο), τα οποια κατασκευάστηκαν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Το ελαιοτριβείο, βρίσκεται μπροστά από την οικία, εμφανίζει πολλά ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία και διασώζονται όλα τα εργαλεία του σε καλή κατάσταση.[6] Το παλαιό Δημοτικό Σχολείο έχει χαρακτηριστεί επίσης ιστορικό διατηρητέο μνημείο.[7]
Στο χωριό επίσης βρίσκονται 24 πηγάδια τα οποία χρονολογούνται στα χρόνια της Βενετοκρατίας στην Κρήτη (15ος - 16ος αιώνας) και εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται μέχρι πρόσφατα. Πρόκειται για απλές κυκλικές κατασκευές ποικίλου βάθους, κτιστές από ισχυρή ξερολιθιά. Ορισμένα από τα πηγάδια προστατεύονται από τοξωτή κατασκευή, επίσης κτισμένη από ξερολιθιά. Συνδεδεμένη με το συγκρότημα είναι και μια τοξωτή ενετική γέφυρα.[8]
Στο χωριό βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Παύλου και της Παναγίας.[9] Στην εκκλησία της Παναγίας στο τύμπανο της πόρτας έχει εντοιχιστεί πλάκα στην οποία αναφέρεται ότι η εκκλησία ολοκληρώθηκε το 1628.[1] Επάνω από την αριστερή θύρα του ναού υπάρχουν δύο απομεινάρια από αγάλματα τα οποία παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Πρόκειται για την αναπαράσταση των αδελφών Βουτσάδων οι οποίοι υπήρξαν δωρητές των εργασιών αποκατάστασης του ναού του έτους 1848. Η κτητορική επιγραφή του ναού αναφέρεται στον κτήτορα Νικόλαο Γαβαλά καθώς και σε έναν απροσδιόριστο μέχρι στιγμής άτομο πιθανώς συνδρομητής των εργασιών ανέγερσης εν ονόματι Ιωάννης Ασπρέας.
Οικονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο χωριό δραστηριοποιείται γυναικείος συνεταιρισμός ο οποίος φτιάχνει παραδοσιακές δαντέλες, γνωστές ως κοπανέλι.[9]
Διοικητικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κοινότητα Γαβαλοχωρίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Γαβαλοχωρίου περιλαμβάνει και τον οικισμό Άσπρο. Η απογραφή του 2011 αναφέρει:
- Άσπρον, το (134)
- Γαβαλοχώριον, το (513)
Συνολικά η κοινότητα έχει 647 κατοίκους.
Η Κοινότητα εκπροσωπείται από πενταμελές Συμβούλιο με επικεφαλής την Πρόεδρο κ. Αικατερίνη Μπακατσάκη.
Κοινοτάρχες Γαβαλοχωρίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι κάτωθι εκλέχθηκαν και υπηρέτησαν (ή υπηρετούν) ως Πρόεδροι της Κοινότητος Γαβαλοχωρίου.
| περίοδος | όνομα |
|---|---|
| 1978–1982 | |
| 1982–1990 | Μπακατσάκης Κωνσταντίνος |
| 1990–1994 | Καβράκης Εμμανουήλ |
| 1994–1998 | Φραντζεσκάκης Θωμάς |
| 2010–2019 | |
| 2019– | Μπακατσάκη Αικατερίνη |
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Σπανάκης, Στέργιος (1993). Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων, τόμος Α. Ηράκλειο: Γραφικές Τέχνες Γ. Δετοράκης. σελίδες 209–210.
- ↑ 2,0 2,1 «Περί χαρακτηρισμού των οικισμών Γαβαλοχωρίου, Αγ. Παύλου, Αγ. Βασιλείου, Άσπρου (Κοπράνας) και Ντουλιανών Ν. Χανίων, ως ιστορικών διατηρητέων τόπων και τοπίων ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
- ↑ «Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Γαβαλοχωρίου - Ιστορικό». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
- ↑ «ΦΕΚ 1620/Β/6-12-2001». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
- ↑ «Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Γαβαλοχωρίου - Περιγραφή». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
- ↑ «ΦΕΚ 1620/Β/6-12-2001». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
- ↑ «ΦΕΚ 675/Β/31-7-1995». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
- ↑ «ΦΕΚ 1803/Β/29-9-1999». Υπουργείο Πολιτισμού. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
- ↑ 9,0 9,1 «Βάμος». Δήμος Αποκορώνου. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2017.
| |||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||