Βορίζια Ηρακλείου

Βορίζα
Άποψη από τα δυτικά
Βορίζα Βορίζα
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Δήμος	Ζαρού
Γεωγραφία
Νομός	Ηρακλείου
Υψόμετρο	540

Τα Βορίζα είναι χωριό της επαρχίας Καινουρίου με 610 κατοίκους και ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα στο Δήμο Ζαρού του νομού Ηρακλείου. Η θέση του είναι στους νότιους πρόποδες του Ψηλορείτη και συνδέεται με το Ηράκλειο με ασφαλτόστρωτο δρόμο 53 χιλιομέτρων. Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία και ειδικότερα η ελαιοκομία, ενώ η κτηνοτροφία , η μελισσοκομία και η ξυλογλυπτική αποτελούν επίσης ασχολίες, όπως και η υφαντουργία. Στο χωριό υπάρχει μεταξύ άλλων νηπιαγωγείο και Δημοτικό σχολείο. Στα Βορίζα υπάγεται και η Ιερά Μονή Βαρσαμόνερου.Την περίοδο της Βενετοκρατίας γύρω στο 1500 ήταν ένα από τα χίλια χωριά της Κρητης.

Το βοριζανό φαράγγι, κοντά στο χωριό

Δ. δ. Βοριζίων

Το Δημοτικό διαμέρισμα Βοριζίων , με έδρα το ομώνυμο χωριό, απαρτίζεται από τους οικισμούς:

• τα Βορίζα [ 716 ]
• ο Λαλουμάς [ 13 ] , που βρίσκεται σε υψόμετρο 170 μ.
• το Μεσίσκλι [ 0 ] , ονομασία Μεσήσκλιο, σε υψόμετρο 460 μέτρων, ακατοίκητο πια. Το 1961 είχε 82 κατοίκους και το 1971 είχε 55.

Οι βοριζανοί καπετάνιοι

1. Ρωμάνος Γεώργιος
2. Ρωμάνος Ζαχάρης
3. Ρωμάνος Φανούρης
4. Ρωμάνος Νικολής

1. Λεράτος Κωνσταντίνος
2. Φραγκιάς Φραγκιαδάκης
3. Χατζηδάκης Στυλιανός
4. Χατζηδάκης Αστρινός
5. Μαλικούτης Νικόλαος
6. Λέκκας Κωνσταντίνος

Ιστορικά στοιχεία

Λόγω της ορεινής του θέσης, το εν λόγω χωριό διαδραμάτισε βασικότατο ρόλο στη διάρκεια των Επαναστάσεων.

Από τα Βορίζα κατάγονταν πολλοί οπλαρχηγοί. Ένας από αυτούς ήταν ο Νικ. Μαλικούτης, που σκότωσε τον γενίτσαρο της Μεσαράς, Αγριολίδη, από τον Άγιο Ιωάννη κοντά στη Φαιστό, όμως συνελήφθη στη διάρκεια συμπλοκής από την προδοσία του οπλαρχηγού Κόρακα,σε έναν ναό κοντά στο χωριό Τρυπητά όπου κατέφυγε και οδηγήθηκε στο Ηράκλειο και εκεί θανατώθηκε με μαρτυρικό τρόπο (γδάρθυκε ζωντανός) κάτι που εξιστορεί και η λαϊκή μούσα.

Ένας ακόμη οπλαρχηγός με καταγωγή από τα Βορίζα ήταν ο Κωνσταντίνος Λέκκας, αγωνιστής κατά την Κρητική Επανάσταση του 1866 όπου συνελήφθη από τους Τούρκους,στην ίδια μάχη που συνελήφθη κι ο Νικ.Μαλικούτης από την προδοσία του Κόρακα.Ένας ακόμη οπλαρχηγός με καταγωγή από τα Βορίζα ήταν επίσης και ο Κωνσταντίνος Λεράτος, που μαζί με τον Φραγκιά δολοφώνησαν τον τρομερό Δερβίς Αγά, έναν απ' τους πιο σκληροτράχηλους Τούρκους αγάδες της περιοχής.

Στη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής, το χωριό έλαβε μέρος στην Αντίσταση, - βλ. Μάχη στο Τραχήλι - βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς και καταστράφηκε ολοσχερώς. Έπειτα από την Απελευθέρωση, η Πολιτεία έφτιαξε νέο οικισμό στη θέση Βροντισάκι κοντά στη Μονή Βροντισίου. Οι κάτοικοι όμως αρνήθηκαν να κατοικήσουν σ' αυτόν και προτίμησαν να προβούν σε ανοικοδόμηση του χωριού τους στην αρχική του θέση.

Τα Βορίζα αναφέρονται στον Καστροφύλακα (Κ 104) με 281 κατοίκους και με το όνομα Vorisa, το 1583. Στην ίδια απογραφή (Κ 103) αναφέρονται και οι οικισμοί Λαλουμάς (Lalumas με 39 κατοίκους) και Μεσίσκλι (Mesiscli, με 88 κατοίκους). Στις απογραφές του 1834 και του 1881 δεν αναφέρεται κανένας Τούρκος στο χωριό.

Κοινοτάρχες

Μεταπολεμικά, πρόεδρος της Κοινότητας Βοριζίων διατέλεσε ο Στάθης Στιβακτάκης (1929-2019), γνωστός και ως "Σωμαροστάθης". Η κοινότητα καταργήθηκε το 1998 και τελευταίος πρόεδρος, ως τις 31 Δεκεμβρίου 1998 ήταν ο Νικόλαος Καργάκης.

Πρόεδροι της Κοινότητας Βοριζίων

...

Μετά την απελευθέρωση

• Στάθης Στιβακτάκης

Μεταπολιτευτικά

• 1975-1986 Φανούριος Λεονταράκης
• 1987-1990 Στέφανος Καργάκης
• 1991-1994 Μιχαήλ Φραγκιαδάκης
• 1995-1998 Νικόλαος Καργάκης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• To Βοριζανό Φαράγγι

Πηγές

• Το Ηράκλειον και ο Νομός του, έκδοση Νομαρχία Ηρακλείου.
• Βορίζα <<το χωρίο τον καπετάνιων >> έκδοση ΕΜΜΑΝΟΥΉΛ ΑΝΔ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ.