Βεατρίκη της Καστίλης (1293-1359)

Να μη συγχέεται με τη θεία της Βεατρίκη της Καστίλης (1242-1303) βασίλισσα της Πορτογαλίας.

Βεατρίκη της Καστίλης (1293-1359)
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Beatriz de Molina e Castela (Πορτογαλικά)
Γέννηση	8  Μαρτίου 1293 Toro
Θάνατος	25  Οκτωβρίου 1359 Λισαβόνα
Τόπος ταφής	Καθεδρικός Ναός της Λισαβόνας
Χώρα πολιτογράφησης	Στέμμα της Καστίλης Βασίλειο της Πορτογαλίας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	σύζυγος ηγεμόνα
Οικογένεια
Σύζυγος	Αλφόνσος Δ΄ της Πορτογαλίας (1309–1357)
Τέκνα	Μαρία της Πορτογαλίας, βασίλισσα της Καστίλης Πέτρος Α΄ της Πορτογαλίας Ελεονώρα της Πορτογαλίας, βασίλισσα της Αραγωνίας Isabel of Portugal
Γονείς	Σάντσο Δ΄ της Καστίλης και Μαρία της Μολίνα
Αδέλφια	Ισαβέλλα της Καστίλης, βασίλισσα της Αραγωνίας Φίλιππος της Καστίλης Φερδινάνδος Δ΄ της Καστίλης Πέτρος του Καμέρος Enrique de Castilla Alfonso de Castilla Violante Sánchez de Castilla
Οικογένεια	Καστιλιανός Οίκος της Ιβρέας και Πορτογαλικός Οίκος της Βουργουνδίας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Queen Consort of Portugal
Θυρεός
Σχετικά πολυμέσα

Η Βεατρίκη της Καστίλης (Καστιλιανικά: Beatriz, Τόρο, 8 Μαρτίου 1293 – 25 Οκτωβρίου 1359) μέλος του Οίκου της Ιβρέας-Καστίλης ήταν πριγκίπισσα της Καστίλης και με τον γάμο της έγινε βασίλισσα της Πορτογαλίας (1325 - 1357). Παρέμεινε βασίλισσα της Πορτογαλίας από την άνοδο στον θρόνο του συζύγου της Αλφόνσου Δ΄ της Πορτογαλίας (1325) μέχρι τον θάνατο του (28 Μαΐου 1357). Η Βεατρίκη ήταν κόρη του Σάντσο Δ΄ της Καστίλης και της Μαρίας των Ιβρέα-Καστίλης, κόρης του Αλφόνσου κυρίου της Μολίνα. Είχε άλλα έξι αδέλφια ανάμεσα στα οποία ήταν ο Φερδινάνδος Δ΄ της Καστίλης και η Ισαβέλλα της Καστίλης, βασίλισσα της Αραγωνίας σύζυγος του Ιάκωβου Β΄ της Αραγωνίας και του Ιωάννη Γ΄ της Βρετάνης.

Πρώτα χρόνια

Η Βεατρίκη της Καστίλης όπως εμφανίζεται σε ένα γενεαλογικό δέντρο του 16ου αιώνα

Σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών έκλεισε η γαμήλια συμφωνία (13 Σεπτεμβρίου 1297), ο στόχος ήταν να επανέλθουν οι φιλικές σχέσεις ανάμεσα στο Βασίλειο της Καστίλης και την Πορτογαλία ύστερα από συγκρούσεις που κράτησαν πολλά χρόνια. Με την "Συνθήκη του Αλκανίκες" που υπέγραψαν ο μητέρα της Μαρία της Μολίνα και ο μελλοντικός πεθερός της Διονύσιος της Πορτογαλίας συμφωνήθηκαν οι διπλοί γάμοι ανάμεσα στα παιδιά τους. Η Βεατρίκη θα παντρευόταν τον διάδοχο του Πορτογαλικού θρόνου Αλφόνσο Δ΄, η αδελφή του Κωνσταντία της Πορτογαλίας θα παντρευόταν ταυτόχρονα τον αδελφό της βασιλιά της Καστίλης Φερδινάνδο Δ΄. Η Βεατρίκη εγκατέλειψε αμέσως μετά την Καστίλη και μετακινήθηκε στην Πορτογαλία όπου μεγάλωσε στην αυλή του βασιλιά Διονυσίου μαζί με τον μελλοντικό σύζυγο της ο οποίος τότε ήταν έξι ετών. Ο μελλοντικός πεθερός της κληρονόμησε από τον κοινό τους παππού βασιλιά της Καστίλης Αλφόνσο τον Σοφό την τεράστια αγάπη για την ποίηση, την λογοτεχνία και τους τροβαδούρους, στοιχεία που είχε έντονα και η Βεατρίκη. Δύο από τους νόθους γιους του Διονυσίου ήταν επίσης σημαντικές καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες : Ο Πέτρος Αλφόνσος του Μπαρσέλος που έγραψε τα "Γενικά Χρονικά της Ισπανίας" και την "Βίβλο Γενεαλογιών" και ο Αλφόνσος Σάντσες του Αλμπουκέρκε, αγαπημένος γιος του βασιλιά επίσης μεγάλος τροβαδούρος.

Γάμος και προίκα

Με την υπογραφή της "Συνθήκης του Αλκανίκες" και τη μετακόμιση της Βεατρίκης στην Πορτογαλία ο βασιλιάς Διονύσιος έδωσε προίκα στην μελλοντική νύφη του μιά σειρά από πόλεις όπως η Έβορα, η Βίλα Βισόζα, η Βίλα Ρεάλ και η Βίλα Νόβα ντε Γκάια, της εξασφάλισαν ετήσια έσοδα 6.000 λίρες. Μετά τον γάμο η προίκα αυξήθηκε, ο σύζυγος της που δεν είχε ανέβει ακόμα στον θρόνο της έδωσε περιουσία στην Σανταρέμ (1325), στην Αταλάια (1337), μια βίλα στο Αλενκέρ (1341), την Μονή Αγίου Βικεντίου εκτός των τειχών (1350) και μιά βίλα στην Σίντρα. Ο γιος της Πέτρος αργότερα (1357) της έδωσε περισσότερες πόλεις όπως την Όμπιδος, την Τόρρες Νόβας, την Ουρέμ και την Πόρτο ντε Μος. Η τελετή του γάμου πραγματοποιήθηκε στην Λισαβόνα (12 Σεπτεμβρίου 1309). Η παπική απαλλαγή ήταν απαραίτητη λόγω της συγγένειας αφού κοινός πρόγονος τόσο στην Βεατρίκης και τον Αλφόνσο όσο και στα αδέλφια τους ήταν ο βασιλιάς της Καστίλης Αλφόνσος ο Σοφός. Ο Πάπας Βονιφάτιος Η΄ έδωσε την απαλλαγή με Παπική Βούλα (1301) αλλά επειδή το ζευγάρι ήταν ανήλικο ο γάμος αναβλήθηκε μέχρι την εποχή που ο Αλφόνσος έφτασε 18 ετών και η Βεατρίκη 16. Ο γάμος ήταν γόνιμος και ευτυχής, ο Αλφόνσος Δ΄ έσπασε την παράδοση των προκατόχων του και δεν έκανε κανένα παιδί εκτός γάμου, τα τέσσερα από τα επτά παιδιά τους πέθαναν σε βρεφική ηλικία.

Ειρηνική βασίλισσα

Το "κάστρο του Όμπιδος το οποίο ο Πέτρος Α΄ της Πορτογαλίας έδωσε δώρο στην μητέρα του

Η Βεατρίκη όπως και η πεθερά της μεγάλωσε από μικρή στην Πορτογαλία και σαν βασίλισσα έπαιξε σημαντικό ρόλο στις πολιτικές υποθέσεις του βασιλείου, ήταν "η πρώτη Πορτογαλίδα βασίλισσα που γεννήθηκε ξένη και πέθανε σαν γνήσια Πορτογαλίδα". Με τον θάνατο του πεθερού της ο σύζυγος της Αλφόνσος Δ΄ που ανέβηκε στον θρόνο "δεν είχε ξεχάσει τα προηγούμενα μίση του". Ο ετεροθαλής αδελφός του Αλφόνσος Σάντσες που είχε συγκρουστεί μαζί του για την διαδοχή εισήχθη σε δίκη σαν υπεύθυνος για τον θάνατο του άλλου ετεροθαλούς αδελφού τους Χοάο Αλφόνσο και εξορίστηκε στην Καστίλη. Όταν ο σύζυγος και ο ανεψιός-γαμπρός της Αλφόνσος ΙΑ΄ της Καστίλης βρέθηκαν σε πόλεμο (1336-1339) η Βεατρίκη διέσχισε τα σύνορα και έφτασε στην Μπαδαχόθ με στόχο να συναντήσει τον βασιλιά της Καστίλης και να κλείσει ειρήνη, οι προσπάθειες δεν είχαν αποτέλεσμα. Έστειλε απεσταλμένους στην αυλή του Αλφόνσου Δ΄ της Αραγωνίας με στόχο να ενισχυθούν οι σχέσεις ανάμεσα στο Βασίλειο της Πορτογαλίας και το Βασίλειο της Αραγωνίας που είχαν εξασθενήσει σημαντικά τον τελευταίο καιρό. Ο λόγος ήταν ότι ο γιος της ο μελλοντικός Πέτρος Α΄ της Αραγωνίας αρνήθηκε να παντρευτεί την Λευκή, ανεψιά του βασιλιά της Αραγωνίας επειδή την βρήκε "διανοητικά καθυστερημένη, συνεπώς ανίκανη για γάμο".

Με την δολοφονία της Ινές ντε Κάστρο η χώρα βρέθηκε σε απειλή νέου σκληρού εμφύλιου πολέμου ανάμεσα στον γιο της και τον σύζυγο της Αλφόνσο Δ΄ που διέταξε την δολοφονία της. Η Βεατρίκη και ο αρχιεπίσκοπος της Μπράγκα με σκληρές προσπάθειες κατάφεραν να συμφιλιώσουν πατέρα και γιο και να κλείσουν ειρήνη (1355). Στο θρησκευτικό τομέα ίδρυσε νοσοκομείο στην Λισαβώνα (1329), με τον σύζυγο της ίδρυσε ίδρυμα με στόχο την θεραπεία 24 φτωχών ανθρώπων και από τα δύο φύλλα, χρηματοδοτούσε καθημερινά το ίδρυμα και παρείχε όλες τα έξοδα. Στην διαθήκη της άφησε σημαντικά ποσά στα διάφορα τάγματα ιδιαίτερα το Τάγμα των Δομινικανών και το Τάγμα των Φραγκισκανών, ζήτησε να ταφεί με το απλό Φραγκισκιανό ένδυμα.

Οικογένεια

Ο Καθεδρικός ναός της Λισαβώνας όπου βρίσκονται οι τάφοι της Βεατρίκης και του συζύγου της

Με τον σύζυγό της Αλφόνσο Δ΄ της Πορτογαλίας απέκτησε :

• Μαρία 1313-1357, παντρεύτηκε τον Αλφόνσο ΙΑ΄ των Ιβρέα βασιλιά της Καστίλης· γιος τους ήταν ο μετέπειτα Πέτρος της Καστίλης. Οι ερωτικές σχέσεις του συζύγου της με την ερωμένη του Ελεονώρα δε Γκουθμάν έφεραν την έντονη αντίδραση της Μαρίας με αποτέλεσμα την "εξασθένιση των σχέσεων ανάμεσα στα δύο βασίλεια".
• Αλφόνσος 1315-1317, διάδοχος του θρόνου αλλά πέθανε σε βρεφική ηλικία, τάφηκε σε μία εξαφανισμένη μονή Δομηνικανού Τάγματος στην Σανταρέμ.
• Διονύσιος γενν. 12 Φεβρουαρίου 1317 στη Σανταρέμ, διάδοχος του θρόνου, αλλά απεβ. λίγους μήνες μετά τη γέννησή του και τάφηκε στο "μοναστήρι της Αλκομπάκα".
• Πέτρος Α΄ 8 Απριλίου 1320-18 Ιανουαρίου 1367, βασιλιάς της Πορτογαλίας. Τρίτος αλλά μεγαλύτερος γιος που επέζησε και διάδοχος του πατέρα του στον θρόνο. Όταν πέθανε η σύζυγός του Κωνσταντία του Πενιαφιέλ (1345), η Βεατρίκη ανέλαβε να μεγαλώσει τα ορφανά εγγόνια της: τη Μαρία της Πορτογαλίας, μαρκησία της Τορτόσα και τον μελλοντικό Φερδινάνδο Α΄ της Πορτογαλίας.
• Ισαβέλλα 21 Δεκεμβρίου 1324-11 Ιουλίου 1326, τάφηκε στην Μονή Σάντα Κλάρα-α-Βέλια in Κοΐμπρα.
• Ιωάννης 23 Σεπτεμβρίου 1326-21 Ιουνίου 1327, τάφηκε στην Μονή του Σαίντ Ντενίς στην Οντιβέλας.
• Ελεονώρα 1328-1348, γεννήθηκε την ίδια χρονιά την οποία αρραβωνιάστηκε η μεγαλύτερη αδελφή της Μαρία. Παντρεύτηκε τον Νοέμβριο του 1347 στην Βαρκελώνη τον Πέτρο Δ΄ της Αραγωνίας μέλος του Οίκου της Βαρκελώνης και πέθανε την επόμενη χρονιά από την Μαύρη Πανώλη.

Η βασίλισσα Βεατρίκη εκτέλεσε τρεις διαθήκες και τάφηκε στην Λισαβώνα σε ηλικία 66 ετών, τάφηκε στον Καθεδρικό ναό της Λισαβώνας δίπλα από τον σύζυγο της όπως ζήτησε στην διαθήκη της. Άν και οι τάφοι είχαν κατασκευαστεί το βασιλικό ζεύγος τάφηκε στην αρχή στην χορωδία της εκκλησίας, ο Ιωάννης Α΄ της Πορτογαλίας μετέφερε αργότερα τις σαρκοφάγους στο παρεκκλήσι του Καθεδρικού ναού. Ο τάφος καταστράφηκε από τον Μεγάλο Σεισμό της Λισαβόνας (1755) αλλά τον 18ο αιώνα αιώνα αντικαταστάθηκε με νέους. Η "Λίβρος των Διαταγμάτων του Καθεδρικού" (1710-1716) περιγράφει τον τάφο της Βεατρίκης όμοιο με αυτόν του συζύγου της με την επιγραφή "Βεατρίκη, βασίλισσα της Πορτογαλίας και σύζυγος του Αλφόνσου Δ΄".

Πηγές

• González Mínguez, César (2004). "Fernando IV de Castilla (1295-1312): Perfil de un reinado" (PDF). Espacio, Tiempo y Forma, Serie III, Historia Medieval (in Spanish) (17). Madrid: Universidad Nacional de Educación a Distancia (UNED), Facultad de Geografía e Historia.
• Lourenço Menino, Vanda Lisa (2008). "Cartas de Arras da Rainha D. Beatriz (1309-1359)" (PDF). Estudios humanísticos. Historia (in Portuguese) (7). León: Universidad de León: Servicio de Publicaciones. pp. 349–358. ISSN 1696-0300. Archived from the original (PDF) on 18 April 2014. Retrieved 11 June 2015.
• Rodrigues Oliveira, Ana (2010). Rainhas medievais de Portugal. Dezassete mulheres, duas dinastias, quatro séculos de História (in Portuguese). Lisbon: A esfera dos livros.
• Sotto Mayor Pizarro, José Augusto (1997). Linhagens Medievais Portuguesas: Genealogias e Estratégias (1279-1325 (in Portuguese). Oporto: Doctorate thesis, author’s edition.
• Sousa, António Caetano de (1735). Historia Genealógica da Casa Real Portugueza (PDF) (in Portuguese). Lisbon: Lisboa Occidental, of. de Joseph Antonio Da Sylva, Impressor da Academia Real.
• Rodrigues, Ana María S.A. (2012). "The Treasures and Foundations of Isabel, Beatriz, Elisenda and Leonor: The Art Patronage of Four Iberian Queens in the Fourteenth Century". In Martin, Therese (ed.). Reassessing the roles of women as 'makers' of medieval art and architecture. II. Leiden: Brill.