Αμμότοπος Άρτας

Αμμότοπος Άρτας
	Ανάκτορο ακρόπολης Ορραόν-Αμμότοπος Άρτας.
	Αμμότοπος Άρτας
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Ηπείρου
Περιφερειακή Ενότητα	Άρτας
Δήμος	Αρταίων
Δημοτική Ενότητα	Ξηροβουνίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Ήπειρος
Νομός	Άρτας
Υψόμετρο	360
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Κουμτζάδες
Ταχ. κώδικας	48200
Τηλ. κωδικός	+30 26830
	δεδομένα

Συντεταγμένες: 39°16′15″N 20°56′41″E / 39.27083°N 20.94472°E / 39.27083; 20.94472

Ο Αμμότοπος είναι χωριό του νομού Άρτας, το οποίο ήταν έδρα του Δήμου Ξηροβουνίου και είναι δημοτική κοινότητα του Δήμου Άρτας. Κατά την απογραφή του 2011 είχε πληθυσμό 994 κατοίκων. Το χωριό μαζί με τον οικισμό Αμπέλια αποτελεί την τοπική κοινότητα Αμμοτόπου με πληθυσμό 968 κατοίκων. Η παλαιά του ονομασία μέχρι το 1927 ήταν Κουμτζάδες ή Κουμουτζάδες^[1]^[2].

Το χωριό είναι χτισμένο ανάμεσα σε δυο βουνά, σε υψόμετρο 360 μέτρων^[3]. Το αρχικό χωριό είχε κτιστεί μετά το 1361 και την κατάκτηση της Κομοτηνής (Κουμουτζηνών) από τους Οθωμανούς. Τότε, οι διωκόμενοι Κομοτηναίοι κατέφυγαν εδώ και ίδρυσαν τους Κουμουτζάδες. Το 1449 όμως με την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς κατέφυγαν εκ νέου, στη Βέρβιτσα (σημερινά Τρόπαια) της Πελοποννήσου.^[4]^[5] Η καταγωγή των σημερινών κατοίκων είναι από το Σούλι και ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Τα κύρια προϊόντα του χωριού είναι τα γαλακτοκομικά, το λάδι και το καλαμπόκι.

Τα αξιοθέατα περιλαμβάνουν τον αρχαίο οικισμό Όρραον, που ιδρύθηκε στην περιοχή από τους Κασσωπαίους ή τους Μολοσσούς τον 4ο αιώνα π.Χ. και καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ., την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής της Δρακότρυπας στα Αμπέλια και την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων.

Απέχει 22 περίπου χιλιόμετρα από την Άρτα, 8 χιλιόμετρα από Φιλιππιάδα, 58 χιλιόμετρα από Πρέβεζα και 66 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα.

ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΠΟ 1895 ΕΩΣ 2011

   ΕΤΟΣ        ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
   1895          420
   1920          892
   1928          919
   1940          1182
   1951          1316
   1961          1384
   1971          1282
   1981          1214
   1991          1240
   2001          1229

   2011          994

Ποδοσφαιρική ομάδα του χωριού είναι η Αθλητική Ένωση Ξηροβουνίου (ΑΕΞ). Η ομάδα είναι στην πρώτη κατηγορία της ΕΠΣ Άρτας και κατέκτησε το κύπελλο την περίοδο 2017-2018. Στο χωριό βρίσκεται και η γνωστή γαλακτοβιομηχανία ΉΠΕΙΡΟΣ.

Όρραον

Στο απότομο κωνικό λόφο " Καστρί ", νότια του ομώνυμου σύγχρονου οικισμού μεταξύ των κοινοτήτων Αμμοτόπου Άρτας και Γυμνοτόπου Πρέβεζας, εντοπίζεται σημαντικός περιτειχισμένος οικισμός, ο οποίος έχει ταυτιστεί με την αρχαία ηπειρωτική πόλη Όρραον. Το όνομά της μας είναι γνωστό από την αρχαία γραπτή παράδοση και από επιγραφικά κείμενα του 4ου και 2ου αι. π.Χ.

Πρόκειται για πολίχνη φρουριακού χαρακτήρα, που ιδρύθηκε από το ισχυρό ηπειρωτικό φύλο των Μολοσσών το β' μισό του 4ου αι. π.Χ. Το πόλισμα καταστράφηκε με την ολόσχερή ισοπέδωση των τειχών του από τους Ρωμαίους το 168 π.Χ., επειδή ήταν μία από τις τέσσερις ηπειρωτικές πόλεις που προέβαλλαν αντίσταση κλείνοντας τις πύλες τους στις ρωμαϊκές λεγεώνες του Ανίκιου. Ο οικισμός ωστόσο επέζησε ως το 31 π.Χ., οπότε οι κάτοικοι του υποχρεώθηκαν να μετατοπιστούν στην Νικόπολη, που ίδρυσε ο Οκταβιανός Αύγουστος σε ανάμνηση της νίκης στο Άκτιο.

Η θέση ήταν γνωστή στους ξένους περιηγητές από τον 19ο αι., ενώ ο Άγγλος ιστορικός N.G.L. Hammond στο έργο του Epirus^[6], υπέθεσε ότι ο οικισμός ήταν η Φυλακή, πόλη που επίσης προσπάθησε να αντισταθεί στις ρωμαϊκές λεγεώνες χωρίς επιτυχία. Η πρόταση του δεν έγινε αποδεκτή από την κατοπινή έρευνα.

Η ανασκαφική έρευνα στο χώρο ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970, αρχικά από τη ΙΒ' Ε.Π.Κ.Α. ( Ι. Βοκοτοπούλου) και στη συνέχεια από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ( Σ. Δάκαρης ) σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Από το 2003 βρίσκονται σε εξέλιξη εκτεταμένες εργασίες ανάδειξης του χώρου, που περιλαμβάνουν καθαρισμούς, χάραξη διαδρόμων επίσκεψης, σήμανση με πινακίδες, καθώς και στερεοτικές εργασίες, από τη ΙΒ' Ε.Π.Κ.Α. με κοινοτική χρηματοδότηση από το Γ' Κ.Π.Σ.

Το Όρραον έχει χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικός χώρος και ιστορικό διατηρητέο μνημείο ^[7].

Αγία Παρασκευή

Η σπηλιά του δράκου και ο ιερός ναός της Αγίας Παρασκευής Αμπελίων Αμμοτόπου του νομού Άρτας βρίσκονται σ' ένα μικρό πλάτωμα της ομαλόσχημης πλαγιάς Γκελπερίνας του Ξηροβουνίου, δίκην μικρού περιστερώνα, στο προσκεφάλι του οικισμού, περίπου 1500-2000 μ. βορειοανατολικά και δεξιά του αυτοκινητόδρομου Άρτας - Χανόπουλου - Αμμότοπου.

Ο ιερός Ναός και τα προκτίσματά του έχουν χαρακτηριστεί ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία^[8].

Περιγραφή ναού

Ο χρόνος ίδρυσης του ιερού ναού δεν είναι απόλυτα γνωστός, γιατί λείπουν οι γραπτές μαρτυρίες. Με βάση, όμως, τα μορφολογικά στοιχεία και τη τεχνική κατασκευής του, ο καθηγητής Παν. Βοκοτόπουλος τοποθετεί την ίδρυση του στο 2ο μισό του 11ου μ.Χ. αιώνα. Ο ναός παρουσιάζει πολλές μορφολογικές και τεχνικές ομοιότητες με το ναό του Αγίου Βασιλείου της Γέφυρας. Είναι σκεπασμένος με πλάκες από φυσική πέτρα, είναι ρυθμού σταυροειδούς με τρούλο και συνεχόμενο προς τα δυτικά τετράγωνου νάρθηκα. Η τοιχοποιία του είναι αρκετά απλή με ακανόνιστες στρώσεις ασβεστόλιθων και περιορισμένης χρήσης πλίνθων στους αρμούς. Αρκετά τμήματα της τοιχοποιίας και τμήματα του τρούλου ανακατασκευάστηκαν τον περασμένο αιώνα, γιατί στα χρόνια της επανάστασης του 1821 πυρπολήθηκε ο ναός και για μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμεινε μισοκατεστραμμένος. Την ίδια περίοδο χτίστηκαν οι τρεις από τις πέντε πόρτες του μνημείου, για να αυξηθεί η στατική δυνατότητα του κτιρίου.

Η κεραμοπλαστική διακόσμηση του ναού περιορίζεται σε πλίνθινες οδοντωτές ταινίες, οι οποίες πλαισιώνουν τα παράθυρα του τρούλου και το τόξο της δυτικής πόρτας. Πλίνθινα είναι και τα διπλά τοξωτά πλαίσια των δίλοφων παραθυριών, τα οποία σπάζουν τη μονοτονία της τοιχοδομής και προσδίδουν κάποιο αισθητικό κάλλος στο κτίριο.

Εσωτερικά ο ναός δεν παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, είναι αρκετά φτωχός: οι τοιχογραφίες καταστράφηκαν, το αρχικό τέμπλο και το δάπεδο φθάρθηκαν κατά την περίοδο που ο ναός ήταν ερειπωμένος.

Περιγραφή του σπηλαίου

Η σπηλιά έχει άνοιγμα περίπου 4Χ4 μ. και βάθος περίπου 30 μ. Από το δάπεδό της ξεκινάει υπόγεια στοά, μήκους 2 χιλιομέτρων και κατά την παράδοση καταλήγει σε άλλη ευρύχωρη σπηλιά στα βόρεια του οικισμού του Γριμπόβου, σύμφωνα με τις πληροφορίες των κατοίκων της περιοχής. Στο δάπεδο της σπηλιάς υπάρχουν ερείπια μικρού αρχαιότερου ναού της Αγίας Παρασκευής.

Δίπλα υπάρχει μικρό πηγάδι, είδος δεξαμενής, όπου συγκεντρώνονται σταγόνες νερού, που αρχίζει να τρέχει από τους σταλακτίτες κατά τις ημέρες της γιορτής της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου. Τα πολλά πέτρινα εξογκώματα και οι εσοχές τροφοδότησαν τη λαϊκή φαντασία, ώστε να συνδέονται όλα με το σώμα φονευθέντα δράκου. Την ύπαρξη της Δρακότρυπας με την παρουσία του αγιάσματος και του ιερού ναού της Αγίας Παρασκευής αναφέρει και ο Σεραφείμ Ξενόπουλος, μητροπολίτης Άρτας, στο βιβλίο του^[9]:

Αύτη η Μονή έχει και παρεκκλήσιον τι επί του μέσου της δυτικής κορυφής των ορέων Τζουμέρκων, καλούμενης κοινώς Γκελπερίνα, αντικρύ του Χανόπουλου επ' ονόματι της οσιομάρτυρος Παρασκευής (Ιουλίου 26), μακράν της πόλεως περί τας 2 ώρας. Εν τω Παρεκκλησίω τούτω υπάρχει υπόγειόν τι, υπό των εντοπίων καλούμενον Δρακότρυπα εν ω ευρίσκονται γιγαντιαίοι τινές λίθοι, οίτινες παριστάνουν δρακοειδείς μαστούς, εξ ων, απ' αρχής του εσπερινού της 25 Ιουλίου μέχρι τας απολύσεως της Λειτουργίας, ουχί δε άλλοτε, όπερ παράδοξον, σταλάζει ύδωρ καθαρόν, εξ ου λαμβάνουσι χάριν ευλαβείας οι εξ Άρτης και άλλων χωρίων συντρέχοντες και διανυκτερεύοντες αίθριοι, και αύτη εις Νικόπολιν ήδη υποτάσσεται.

Παραπομπές

↑ Πανδέκτης - Μετονομασίες οικισμών
↑ Κομοτηνή, ιστορία και πολιτισμός^{[νεκρός σύνδεσμος]}
↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Φεβρουαρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2011.
↑ Ιστορία Κομοτηνής - Ονομασία, Δρ. Μαρίνα Π. Ζωγράφου, Αρχαία - Σύγχρονη Κομοτηνή - Ροδόπη
↑ Ιστορία του Θρακικού Ελληνισμού, Νικόλαος Π. Σοϊλεντάκης, Εκδόσεις Πιτσίλος, Αθήνα, 1996, σελ. 49
↑ Oxford 1967 σ. 154-156
↑ ΥΑ 15794/19-12-1961 - ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962
↑ ΥΑ Α/Φ28/1288/117/23-4-1977 - ΦΕΚ 417/Β/29-4-1977
↑ Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης» εν Αθήναις 1884, σ. 168

Βιβλιογραφία

Καραγιάννης Α., 1995."Αμμότοπος" (Κουμτζιάδες), Λαογραφικά, Αθήνα

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[1] Πανδέκτης - Μετονομασίες οικισμών

[2] Κομοτηνή, ιστορία και πολιτισμός^{[νεκρός σύνδεσμος]}

[3] «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Φεβρουαρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2011.

[4] Ιστορία Κομοτηνής - Ονομασία, Δρ. Μαρίνα Π. Ζωγράφου, Αρχαία - Σύγχρονη Κομοτηνή - Ροδόπη

[5] Ιστορία του Θρακικού Ελληνισμού, Νικόλαος Π. Σοϊλεντάκης, Εκδόσεις Πιτσίλος, Αθήνα, 1996, σελ. 49

[6] Oxford 1967 σ. 154-156

[7] ΥΑ 15794/19-12-1961 - ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962

[8] ΥΑ Α/Φ28/1288/117/23-4-1977 - ΦΕΚ 417/Β/29-4-1977

[9] Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης» εν Αθήναις 1884, σ. 168

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]