Οι κατεργαριές του Σκαπίνου

Οι πανουργίες του Σκαπίν

Εικονογράφηση έκδοσης του 1682
Συγγραφέας	Μολιέρος
Τίτλος	Les Fourberies de Scapin
Γλώσσα	Γαλλικά
Ημερομηνία δημιουργίας	1670
Ημερομηνία δημοσίευσης	1671
Μορφή	θεατρικό έργο
LC Class	OL83245W
LΤ ID	507714
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Οι κατεργαριές του Σκαπίνου (γαλλικός τίτλος: Les Fourberies de Scapin) είναι τρίπρακτη κωμωδία του Μολιέρου σε πρόζα, που πρωτοπαρουσιάστηκε στο θέατρο του Παλαί Ρουαγιάλ στο Παρίσι τον Μάιο του 1671.

Αυτή η κωμωδία του Μολιέρου είναι έντονα εμπνευσμένη από την ιταλική κομέντια ντελ άρτε. Κατά την πρώτη παράσταση δεν σημείωσε μεγάλη δημόσια επιτυχία. Ο Νικολά Μπουαλώ έκρινε το έργο ως υπερβολικά λαϊκό και ο Φενελόν για την υπερβολή των χαρακτήρων. Κατά τους επόμενους αιώνες, έγινε ένα από τα έργα με τις περισσότερες παραστάσεις στο γαλλικό θεατρικό ρεπερτόριο. Η πλοκή είναι εν μέρει εμπνευσμένη από το έργο του Τερέντιου Φορμίων (161).

Ο Μολιέρος επαναλαμβάνει εδώ ένα από τα αγαπημένα του θέματα, το χάσμα των γενεών και τον θρίαμβο των νέων παρά τις απαγορεύσεις των γονιών τους.

Το έργο μεταφράστηκε στα ελληνικά το 1938 από τον Φώτη Κόντογλου και παρουσιάστηκε σε παράσταση του Βασιλικού Θεάτρου.

Υπόθεση

Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ δέχεται τον Μολιέρο, Ζαν-Λεόν Ζερόμ (1863)

Η ιστορία διαδραματίζεται στη Νάπολη. Κατά τη διάρκεια της απουσίας των γονιών τους σε ταξίδι, ο Οκτάβιος, γιος του Αργάντη, εκμεταλλεύεται την ευκαιρία και παντρεύεται την Υακίνθη, μια φτωχή νεαρή κοπέλα άγνωστης καταγωγής με την οποία ήταν ερωτευμένος, ενώ ο φίλος του Λέανδρος, γιος του Γερόντα, ερωτεύεται μια μαγευτική τσιγγάνα, τη Ζερμπινέτα, μέλος περιοδεύοντος θιάσου.

Ωστόσο, η κατάσταση περιπλέκεται: ο Αργάντης επιστρέφει απροσδόκητα, χωρίς να γνωρίζει ότι ο γιος του παντρεύτηκε όσο έλειπε. Σκοπεύει να παντρέψει τον Οκτάβιο με την κόρη που ο Γερόντας, ο πατέρας του Λέανδρου, είχε αποκτήσει με μια αρχόντισσα από τον Τάραντα, της οποίας το όνομα δεν γνωρίζει κανείς. Ο Λέανδρος ξέρει επίσης ότι ο φιλάργυρος πατέρας του δεν θα συναινέσει ποτέ στον γάμο με τη Ζερμπινέτα. Οι δύο φίλοι στρέφονται έτσι στον πολυμήχανο Σκαπίνο, υπηρέτη του Γερόντα και του Λέανδρου, ο οποίος με την πονηριά του θα προσπαθήσει να τακτοποιήσει τα πράγματα.

Όταν μαθαίνει για το γάμο του Οκτάβιου, ο Αργάντης είναι έξαλλος με τον Σιλβέστρο, υπηρέτη στον οποίο πριν φύγει είχε αναθέσει να επιβλέπει τον γιο του για να μην κάνει καμιά αποκοτιά, κάτι που συνέβη. Ο Σκαπίνος λέει στον αφέντη του ότι η Υακίνθη είναι ευγενής και ότι, παρόλο που ήταν ερωτευμένος μαζί της, ο Οκτάβιος δεν σκόπευε να τον παρακούσει. Οι συγγενείς του κοριτσιού όμως τους έπιασαν και τον ανάγκασαν να την παντρευτεί αλλιώς θα τον σκότωναν. Ο πατέρας πιστεύει αυτή την εκδοχή και συγχωρεί τον γιο του.

Στο μεταξύ, ο θίασος της Ζερμπινέτας ετοιμάζεται να φύγει και οι τσιγγάνοι θα πάρουν την κοπέλα αν δεν την εξαγοράσει ο Λέανδρος με το ποσό των 500 σκούδων. Στη συνέχεια ο Σκαπίνο επινοεί μια άλλη ιστορία: λέει στον Γερόντα ότι ο γιος του έχει απαχθεί από τους Σαρακηνούς, οι οποίοι θα τον πουλήσουν για σκλάβο αν δεν πληρώσει τα λύτρα. Για να μην χάσει τα χρήματά του, ο Γερόντας φτάνει στο σημείο να προτείνει στον Σκαπίνο να προσφερθεί αυτός σε αντάλλαγμα για τον γιο του, αλλά χάρη στην πειστικότητα του Σκαπίνου, στο τέλος του δίνει τα χρήματα.

Εικονογράφηση του 1773

Σ' αυτό το σημείο, ο Σκαπίνος αποφασίζει να τιμωρήσει την υπερηφάνεια των δύο ηλικιωμένων αφεντάδων: λέει στον Αργάντη ότι ο αδερφός του Υακίνθης έμαθε ότι αυτός ήθελε να διαλύσει τον γάμο της αδερφής του βάζοντας τον Οκτάβιο να παντρευτεί την κόρη του Γερόντα και ότι τώρα ζητά εκδίκηση αποφασισμένος να του αφαιρέσει τη ζωή. Για να τον σώσει από αυτόν τον κίνδυνο, ο Σκαπίνος κρύβει θύμα του σε ένα τσουβάλι και αρχίζει να τον χτυπά, ενώ προσποιείται ότι τον προστατεύει από τους ανύπαρκτους ξιφομάχους που τον αναζητούν. Στη συνέχεια κάνει το ίδιο με τον Γερόντα, αλλά ενώ σκοπεύει να τον χτυπήσει, ο άντρας τον ανακαλύπτει και ο Σκαπίνος τρέπεται σε φυγή για να μην τιμωρηθεί με τη σειρά του. Επιστρέφοντας σπίτι, ο Γερόντας συναντά τη Ζερμπινέτα, η οποία, χαρούμενη που σώθηκε και αγνοώντας ότι μιλάει με τον πεθερό της, αποκαλύπτει την εξαπάτηση που ενορχηστρώθηκε από τον Σκαπίνο για να του κλέψει τα χρήματά του.

Ο Γερόντας, έξαλλος, απειλεί να αποκληρώσει τον Λέανδρο και να σκοτώσει τον Σκαπίνο. Ζητά επίσης από τον Αργάντη να ακυρωθεί ο γάμος μεταξύ του Οκτάβιου και της Υακίνθης και το αγόρι να παντρευτεί, όπως είχαν συμφωνήσει, την άγνωστη κόρη του. Όλα φαίνεται ότι έχουν χαθεί όταν αποκαλύπτεται ότι στην πραγματικότητα η κόρη του Γερόντα βρίσκεται στη Νάπολη από καιρό: είναι η Υακίνθη.

Ο γάμος μεταξύ Οκτάβιου και Υακίνθης γιορτάζεται, αλλά ο Γερόντας αρνείται ακόμη να επιτρέψει στον Λέανδρο να παντρευτεί τη Ζερμπινέτα. Κατά τη διάρκεια της γιορτής, ωστόσο, ο Αργάντης παρατηρεί ότι η τσιγγάνα φοράει ένα βραχιόλι με το οικόσημο της οικογένειάς της: χάρη σ' αυτό, καταλαβαίνει ότι το κορίτσι είναι στην πραγματικότητα κόρη του, την οποία απήγαγαν οι τσιγγάνοι όταν ήταν πολύ μικρή. Ο Γερόντας χαίρεται για την εξέλιξη της υπόθεσης και δέχεται τον γάμο.

Οι δύο ηλικιωμένοι, ωστόσο, εξακολουθούν να είναι έξαλλοι με τον Σκαπίνο, ο οποίος ξαφνικά επιστρέφει βαριά τραυματισμένος από μια άσχημη πτώση. Ετοιμοθάνατος, ο υπηρέτης ζητά ως τελευταία επιθυμία συγχώρεση από τους αφέντες του, που του τη δίνουν. Μόλις τον συγχώρεσαν, ο Σκαπίνος αποκαλύπτει ότι χαίρει άκρας υγείας και ότι προσποιήθηκε ότι πέθαινε μόνο για να συγχωρεθεί. Ωστόσο, όλοι τώρα είναι χαρούμενοι και ευχαριστημένοι και ετοιμάζονται να οργανώσουν ένα συμπόσιο, κατά το οποίο ο Σκαπίνος θα καθίσει στην κορυφή του τραπεζιού.

Διασκευές

• Οι κατεργαριές του Σκαπίνου, τηλεταινία σε σκηνοθεσία Jean Kerchbron, 1965.
• Οι κατεργαριές του Σκαπίνου, κινηματογραφική ταινία σε σκηνοθεσία Ροζέ Κοζιό, 1980.

Μετάφραση στα ελληνικά

• Οι κατεργαριές του Σκαπέν, μετάφραση: Φώτης Κόντογλου, εκδόσεις Αρμός, 2004.
• Ραδιοφωνική διασκευή στο Θέατρο της εβδομάδος, μετάφραση: Θρασύβουλος Σταύρου.