Μετάβαση στο περιεχόμενο

Φιλύρα Σερρών

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Φιλήρα Σερρών)

Συντεταγμένες: 41°16′42.20″N 23°5′50.60″E / 41.2783889°N 23.0973889°E / 41.2783889; 23.0973889

Φιλύρα
Φιλύρα is located in Greece
Φιλύρα
Φιλύρα
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΚεντρικής Μακεδονίας
Περιφερειακή ΕνότηταΣερρών
ΔήμοςΣιντικής
Δημοτική ΕνότηταΚερκίνης
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΜακεδονίας
ΝομόςΣερρών
Υψόμετρο320 μέτρα
Πληθυσμός
Πραγματικός400
Έτος απογραφής1940
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασίαΛιπόσι
δεδομένα

Η Φιλύρα ή Φιλήρα, έως το 1927 γνωστή ως Λιπόσι, είναι πρώην οικισμός στον σημερινό Δήμο Σιντικής της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 320 μέτρων, στους νότιους πρόποδες της οροσειράς Μπέλλες, σε απόσταση περίπου 2 χλμ. βόρεια-βορειοανατολικά από το Νεοχώρι.[1][2][3]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οθωμανική περίοδος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανήκε διοικητικά στον Καζά του Ντεμίρ Ισάρ του Σαντζακίου των Σερρών του Βιλαετίου της Θεσσαλονίκης. Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, μαζί με τους ντόπιους εγκαταστάθηκαν στον οικισμό και Βλάχοι πρόσφυγες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες εξαιτίας αναταραχών και διώξεων.[4] Οι Βλάχοι του Λιποσίου περιγράφονται ως φτωχοί νομαδοκτηνοτρόφοι, που αναζητούσαν ευκαιρίες για πιο σταθερή και μόνιμη εγκατάσταση.[5][6] Στην ευρύτερη περιοχή του όρους Μπέλλες, μάλιστα, υπήρχε και ο οικισμός της Ράμνας, το μοναδικό χωριό στην ανατολική Μακεδονία όπου διέμεναν αποκλειστικά Βλάχοι καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Σημαντικές πληροφορίες για τον οικισμό αντλούνται από τις πολυάριθμες στατιστικές μελέτες υπολογισμού του πληθυσμού της Μακεδονίας μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Ωστόσο, οι καταγραφές αυτές επηρεάστηκαν έντονα από τις γεωπολιτικές συνθήκες και τις εθνολογικές διεκδικήσεις της εποχής, με αποτέλεσμα να μην βασίζονται σε ενιαία και αντικειμενικά κριτήρια. Ως εκ τούτου, το κύρος και η αξιοπιστία τους τίθενται υπό αμφισβήτηση.[7] Παρόλα αυτά, μπορεί να επιτευχθεί μια πιο αξιόπιστη κατανόηση του παρελθόντος, εφόσον τα δεδομένα αυτά ερμηνεύονται με κριτική σκέψη και συνδυαστική προσέγγιση. Σύμφωνα, λοιπόν, με τη δημογραφική μελέτη «Εθνογραφία των Βιλαετίων Αδριανούπολης, Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης» που εκδόθηκε το 1878 στην Κωνσταντινούπολη, ο οικισμός το 1873 περιλάμβανε 30 σπίτια και 100 κατοίκους.[8] Το 1876, σε υπηρεσιακή έκθεση του Έλληνα πρόξενου Σερρών, Ιωάννη Παπακωστόπουλου, αναφέρεται ότι στον οικισμό διέμεναν 48 οικογένειες Χριστιανών που μιλούσαν τη βουλγαρική γλώσσα.[9] Την ίδια περίοδο, στοιχεία από δύο Σλάβους εθνογράφους εκτιμούν ότι το 1878 ο πληθυσμός αριθμούσε 74 κατοίκους.[10] Το 1889, ο Στέφαν Βέρκοβιτς στο έργο του «Τοπογραφικό-Εθνογραφικό Σκίτσο της Μακεδονίας», βασισμένος σε στατιστικά στοιχεία από την περίοδο 1857-1883, σημείωσε 84 σπίτια.[11]

Το 1891, ο Γκεόργκι Στρέζοφ έγραψε σχετικά: «Λιπός, τσιφλίκι του πλούσιου Ομέρ Μπέη από τα Πορόια. Γεωργοί, ξυλουργοί και κτηνοτρόφοι· εκτρέφουν χοίρους. Υπάρχει ελληνική εκκλησία και ελληνικό σχολείο με 15 μαθητές. Αν ο δάσκαλος γνωρίζει βουλγαρικά, διδάσκει μερικές φορές και βουλγαρικά. 10 τουρκικά και 50 βουλγαρικά σπίτια».[12] Η στατιστική μελέτη του Βούλγαρου Βασίλ Κάντσωφ, «Μακεδονία, Εθνογραφία και Στατιστική», εκτιμά ότι το 1900 ο οικισμός είχε 350 κατοίκους,[13] ενώ σύμφωνα με τη μελέτη «La Macédoine et sa Population Chrétienne» του Βούλγαρου Ντίμιταρ Μπρανκόφ, το 1904 ζούσαν εκεί 570 κάτοικοι, μεταξύ αυτών 90 Βλάχοι.[14] Στην «Εθνολογική Στατιστική των Βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου» του Αθανάσιου Χαλκιόπουλου, που εκδόθηκε το 1910 στην Αθήνα, καταγράφονται 150 «ορθόδοξοι Έλληνες υπό την βουλγαρικήν πίεσιν» και 80 «Βλαχόφωνοι Ρουμανίζοντες».[15] Τέλος, σε υπολογισμούς που εξέδωσε το 1919 η Επιτελική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού, προ του 1912 αναφέρονται 140 Έλληνες και 320 «Βούλγαροι Σχισματικοί Διαμαρτυρόμενοι κ.λπ.».[16]

Σύγχρονη ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων, ο οικισμός περιήλθε στην ελληνική επικράτεια και κατά την ελληνική απογραφή του 1913 είχε πληθυσμό 456 κατοίκων.[17] Τα χρόνια που ακολούθησαν, αρκετοί κάτοικοι κατέφυγαν στη Βουλγαρία. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Ελληνικού Στρατού, τον Αύγουστο του 1915 υπήρχαν 310 κάτοικοι και 150 άτομα είχαν ήδη μεταναστεύσει στη Βουλγαρία.[16] Ακολούθησε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, που συνέτεινε στη συρρίκνωση του οικισμού. Σύμφωνα με αναφορά του κοινοτάρχη του χωριού Παρίση Κουκουλίτση, κατά την έναρξη της Β΄ Βουλγαρικής Κατοχής (1916–1918) ο πληθυσμός ήταν 300 κάτοικοι, ενώ τον Μάρτιο του 1919 ήταν 190 κάτοικοι. Κατά τη διάρκεια της κατοχής, καταστράφηκαν 75 σπίτια.[18]

Το Λιπόσι προσαρτήθηκε το 1920 στη νεοσύστατη κοινότητα Άνω Πορροΐων (Άνω Πορόια) της Υποδιοίκησης Σιδηροκάστρου του Νομού Σερρών, μαζί με τα χωριά Θεοδωρίτσι, Μαντρατζίκ (Μανδράκι) και Τζαφερλή.[19][20] Σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων, στον οικισμό προωθήθηκαν και εγκαταστάθηκαν τη δεκαετία του 1920 τουλάχιστον 60 οικογένειες Ελλήνων προσφύγων.[21][22][23] Το 1927, στο πλαίσιο του εξελληνισμού των γεωγραφικών ονομάτων, μετονομάστηκε σε Φιλήρα, ονομασία που προέκυψε από την ύπαρξη πολλών φλαμουριών στην περιοχή.[24][25][α] Το 1928 αριθμούσε, πλέον, 184 κατοίκους.[27]

Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε την περίοδο του ελληνικού εμφυλίου πολέμου (1946–1949) και οι κάτοικοι οδηγήθηκαν από τις ελληνικές αρχές στην κοντινή Λιβαδιά. Κάτοψη του πρώην οικισμού είναι ορατή σε αεροφωτογραφίες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού από την περίοδο 1945-1960.[28] Μετά τη λήξη του πολέμου, οι πρώην κάτοικοι της Φιλύρας και του Θεοδωριτσίου έχτισαν ένα νέο χωριό, βόρεια ακριβώς από την επαρχιακή οδό Νέου Πετριτσίου – Ροδόπολης, το οποίο αναγνωρίστηκε το 1951 ως Νεοχώρι.[29][30]

Σήμερα, στη θέση του πρώην οικισμού εντοπίζονται τα ερείπια των σπιτιών που υπήρχαν κάποτε εκεί, έχοντας αφομοιωθεί στην ανεπτυγμένη δασική βλάστηση. Το μοναδικό οικοδόμημα που έχει απομείνει όρθιο είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, καθώς και τμήματα τοιχοποιιών του δημοτικού σχολείου.[31] Στη δυτική πλευρά του πρώην οικισμού, κυλάει το ρέμα Νταούλ ή Τύμπανο.[32]

Πληθυσμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απογραφή Ονομασία Κάτοικοι Αναφ.
Άνδρες Γυναίκες Σύνολο
1913 Λιπόσι 226 230 456 [17]
1915 Λιπός 153 157 310 [16]
1920 Λιπόσι 101 109 210 [33]
1928 Φιλήρα (Λιπόσι) 94 90 184 [27]
1940 Φιλύρα 198 202 400 [34]

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Η ασυμφωνία μεταξύ της επίσημης μετονομασίας του χωριού σε «Φιλήρα» το 1927 και της καταγραφής του ως «Φιλύρα» στην απογραφή του 1940, οφείλεται σε γλωσσική ασυνέπεια της εποχής, καθώς η χρήση λόγιων και καθαρευουσιάνικων μορφών εναλλασσόταν με τη δημοτική γλώσσα στην ορθογραφία των τοπωνυμίων.[26]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Gov.gr - Θέαση». gov.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2025. 
  2. ↑ 41° 41° Θεσσαλονίκη (κλίμακα 1:200.000). Αθήνα, Ελλάδα: Κ. Α. Κοντογόνης, Bibliothèque numérique de l’Institut Catholique de Paris. 1914. Λιπός 
  3. ↑ Επιτελικός Χάρτης της Ελλάδος - Κερκίνη-Πορρόια (Κλίμακα 1:100.000). Ελλάδα: Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (United Nations Library & Archives). 1931. Φιλήρα (Λιπόσι) 
  4. ↑ Κατσάνης, Νικόλαος· Ντίνας, Κωνσταντίνος (2008). Οι Βλάχοι του Νομού Σερρών και της Ανατολικής Μακεδονίας. Σέρρες: Σύλλογος Βλάχων Ν. Σερρών “Γεωργάκης Ολύμπιος”. σελ. 90. 16. Λιπόσι 
  5. ↑ Κουκούδης, Αστέριος (8 Σεπτεμβρίου 2012). «Βλάχικοι νομαδοκτηνοτροφικοί πληθυσμοί, οικισμοί και εγκαταστάσεις στο Σαντζακι Σερρών στα 1900». Αστέριος Ι. Κουκούδης - Μελέτες για τους Βλάχους. www.vlachs.gr. 
  6. ↑ Κουκούδης, Αστέριος (2000). Μελέτες για τους Βλάχου: Οι Μητροπόλεις και η Διασπορά των Βλάχων. Τόμος Β΄. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτρος. σελ. 201, 251. ISBN 960-7760-53-0. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2025. 
  7. ↑ Μιχαηλίδης, Ιάκωβος (18 Μαρτίου 2013). «Ο αγώνας των στατιστικών υπολογισμών του πληθυσμού της Μακεδονίας». Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2025. 
  8. ↑ Ethnographic des Vilayets d'Andrinople, de Monastir, et de Salonique (Εθνογραφία των Βιλαετίων Αδριανούπολης, Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης) (στα Γαλλικά). Κωνσταντινούπολη: Courrier d`Orient. 1878. σελ. 35. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2025. Lipoche 
  9. ↑ Παπαδάκη, Λύδια (Μάρτιος 2003). «Εθνολογικές Κατηγοριοποιήσεις του Πληθυσμού των Οθωμανικών Σερρών». Περιοδικό Ίστωρ (Αθήνα: Εκδόσεις Βάνιας) (13): 5-24. ISSN 1105-2791. «76. Λιποί [Τσεφλήκι]». 
  10. ↑ Verković, Stjepan; Bradaška, Franjo (1878). «Statistisch-ethnographische Daten des Sandschaks Seres, gesammelt von Stephan J. Verković, mitgetheilt von Fr. Bradaška». Mittheilungen aus Justus Perthes' Geographischer Anstalt über wichtige neue Erforschungen auf dem Gesammtgebiete der Geographie (24. Band, 1878): 300. https://zs.thulb.uni-jena.de/receive/jportal_jparticle_00515819. «ΙΙΙ. Kasa (Distrikt) Demir-hisar - 16. Liposi». 
  11. ↑ I. Verković, Stefan (1889). Топографическо-этнографический очерк Македонии (PDF). Αγία Πετρούπολη: Военная тип. σελ. 246-247. 
  12. ↑ Στρέζοφ, Γκεόργκι (1891). Два санджака отъ Источна Македония (Δυο σαντζάκια της Ανατολικής Μακεδονίας) (PDF) (στα Βουλγαρικά). σελ. 859. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2025. 
  13. ↑ Κάντσωφ, Βασίλ (1900). Македония. Етнография и статистика (στα Βουλγάρικα). Σόφια: Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών. 51. Липошъ CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  14. ↑ Μπρανκόφ, Ντίμιταρ (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne (στα Γαλλικά). Παρίσι: Librairie Plon. σελ. 188-189. 38. Lipoche 
  15. ↑ Χαλκιόπουλος, Αθανάσιος (1910). Εθνολογική Στατιστική των Βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου. Αθήνα: Τυπογραφείου "Νομικής". σελ. 54-55. Λιπόσι 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Στατιστικοί πίνακες του πληθυσμού κατ' εθνικότητας των νομών Σερρών και Δράμας. Αθήνα: Επιτελική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού. 1919. σελ. 9. 46. Λιπός 
  17. ↑ 17,0 17,1 Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνση Στατιστικής (1915). Απαρίθμησις των Κατοίκων των Νέων Επαρχιών της Ελλάδος του Έτους 1913 (PDF). Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 48. 
  18. ↑ Ρουδομέτωφ, Νικόλαος, επιμ. (2008). Τετράδια Βουλγαρικής Κατοχής. Ανατολική Μακεδονία 1916-18, Τόμος 3ος. Καβάλα: Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας. σελ. 353-354. ISBN 9789609800112. 
  19. ↑ Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) 2Α΄/4-1-1920. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 7. 
  20. ↑ «Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Λιπόσι (Σερρών)». Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ). Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2025. 
  21. ↑ Ονομαστικόν Ευρετήριον Αγροτών Προσφύγων - Τόμος 1ος. Αθήνα: Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. 1928. σελ. XXΧΙ. Αύξων αριθ. υπεύθ. δηλώσεων 115361 - 115420: Φιλύρα (πρ. Λιπός) 
  22. ↑ Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.) - Γενική Διεύθυνσις Εποικισμού Μακεδονίας - Τμήμα Στατιστικής. Εποικιστικός Χάρτης Μακεδονίας (Κλίματα 1:400.000). Σχεδιαστής: Μ. Μηλιαρέσης, Χαράκτης: Λάζαρος Αρχοντόπουλος (Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών - United Nations Library & Archives at Geneva έκδοση). Θεσσαλονίκη: Γραφικαί Τέχναι Ασπιώτη Ε.Λ.Κ.Α. Α.Ε. Πετρηνό 
  23. ↑ Γενική Διεύθυνσις Εποικισμού Μακεδονίας - Τμήμα Στατιστικής (1926). Εποικιστικός Χάρτης Μακεδονίας. Χαράκτης: Λάζαρος Αρχοντόπουλος (Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών - United Nations Library & Archives at Geneva έκδοση). Θεσσαλονίκη: Λιθογραφείον - Τυπογραφείον Δ. Γκατένιο. Πετρινό 
  24. ↑ Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) 7Α΄/14-1-1927. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 45. 
  25. ↑ Παπακυριάκος, Κυριάκος (2013). «Τα Εγκαταλειφθέντα Χωριά στο Νομό Σερρών». Σερραϊκά Σύμμεικτα, Τόμος Β': 299. https://emeiserron.gr/wp-content/uploads/2023/11/ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ-2ος.pdf. Ανακτήθηκε στις 2025-05-06. «104) Λιπός-Λιπόσι ή Φιλύρα». 
  26. ↑ Αναστασία, Νάκα (2022). Τοπονύμια και η Προσαρμογή τους στην Ελληνική (μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία) (PDF). Θεσσαλονίκη: Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. σελ. 40. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2025. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνση Στατιστικής (1935). Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928 - Πραγματικός πληθυσμός (PDF). Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 321. 
  28. ↑ «Gov.gr - Θέαση (υπόβαθρο 1945-1960)». gov.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2025. 
  29. ↑ Σιμόφσκι, Τόντορ (1998). Населени места во егејска Македонија 2 (στα Σλαβομακεδονικά). Σκόπια: Печатница Гоце Делчев. σελ. 200. ISBN 9989-9819-6-5. 62) ЛИПОШ - ФИЛИРА Φιλύρα 
  30. ↑ «Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών - Νεοχώριον (Σερρών)». Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ). Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2024. 
  31. ↑ «Παρεκκλήσιο Αγίου Αθανασίου – Παλαιός Ναός Αγίου Γεωργίου». Ιερά Μητρόπολη Σιδηροκάστρου, Ενορία Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Νεοχωρίου Σιντικής. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2025. 
  32. ↑ Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) 146Α΄/6-7-1968. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 1044. στ) Αι παρά τη Κοινότητι Άνω Ποροΐων [...] Νταούλ εις Τύμπανον 
  33. ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνση Στατιστικής (1921). Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920 - Πραγματικός πληθυσμός (PDF). Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 281. 
  34. ↑ Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος (1950). Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την Απογραφήν της 16 Οκτωβρίου 1940 - Πραγματικός πληθυσμός (PDF). Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 352. 


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φιλύρα_Σερρών&oldid=11089055"