Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μουσική στην Πολωνία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η μουσική στην Πολωνία καλύπτει διάφορες πτυχές της μουσικής και των μουσικών παραδόσεων που έχουν προέλθει και ασκούνται στην Πολωνία. Καλλιτέχνες από την Πολωνία περιλαμβάνουν παγκοσμίου φήμης κλασικούς συνθέτες, όπως οι Φρεντερίκ Σοπέν, Κάρολ Σιμανόφσκι, Βίτολντ Λουτοσουάφσκι, Χένρικ Γκουρέτσκι και Κσίστοφ Πεντερέτσκι, διάσημους πιανίστες, όπως οι Καρλ Τάουσιγκ, Ιγκνάτσι Γιαν Παντερέφσκι, Άρτουρ Ρούμπινσταϊν και Κρίστιαν Ζίμερμαν, καθώς και καλλιτέχνες λαϊκής και παραδοσιακής μουσικής, περιφερειακά συγκροτήματα παραδοσιακής μουσικής που δημιουργούν μια πλούσια και ζωντανή μουσική σκηνή. Οι μουσικοί της Πολωνίας, κατά τη διάρκεια της ιστορίας, έχουν αναπτύξει και διαδώσει μια ποικιλία από μουσικά είδη και παραδοσιακούς χορούς, όπως τους μαζούρκα, πολωνέζα, κρακόβιακ, κουγιάβιακ, πόλσκα και ομπέρεκ, καθώς και το είδος της τραγουδισμένης ποίησης (poezja śpiewana) και άλλα. Οι μαζούρκα, πολωνέζα, κρακόβιακ, κουγιάβιακ και ομπέρεκ, έχουν καταχωρηθεί ως Πολωνικοί Εθνικοί Χοροί, που προέρχονται από τον πρώιμο Μεσαίωνα. Η παλαιότερη από αυτές είναι η πολωνέζα, η οποία προέρχεται από τους μεσαιωνικούς χορούς καλεσμένων και αρχικά ονομαζόταν chodzony (χοντζόνι), ένας «περιπατητικός χορός».

Η πολωνική μουσική εκθέτει επιρροές από μια ευρεία ποικιλία παγκόσμιων μουσικών στυλ που εκπροσωπούνται από συγκροτήματα με καταξιωμένες κριτικές, όπως Perfect, Status Qwo, Maanam, TLove, Golec u Orkiestra, Budka Suflera, Czerwone Gitary, Dżem, Big Cyc, καθώς και πολλούς άλλους καταξιωμένους καλλιτέχνες και σύγχρονους τραγουδιστές-τραγουδοποιούς και ποπ είδωλα, συμπεριλαμβανομένων των Μάργκαρετ, Μάρια Πέσεκ, Myslovitz, Εντίτα Μπαρτοσιέβιτς και Doda, μουσικούς της τζαζ, όπως οι Τόμας Στάνκο, Κσίστοφ Κομέντα, Βουόντεκ Πάβλικ, Άνταμ Μακόβιτς, Λέσεκ Μόζντζερ και Μίχαου Ουρμπάνιακ, συγκροτήματα death και black metal, όπως Behemoth, Vader και Decapitated, και συνθέτες κινηματογραφικής μουσικής και σύγχρονης κλασικής μουσικής, όπως οι Βόιτσεχ Κίλαρ, Γιαν Α. Π. Κατσμάρεκ, Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ, Άμπελ Κοζενιόφσκι, Κσεσίμιρ Ντέμπσκι και Κσίστοφ Μέιερ, μεταξύ πολλών άλλων.

Κλασσική μουσική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μεσαίωνας και Αναγέννηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Προσωπογραφία του Μάρτσιν Λεοπολίτα, περ. 1570

Η προέλευση της πολωνικής μουσικής εντοπίζεται ήδη από τον 13ο αιώνα, από τον οποίο έχουν βρεθεί χειρόγραφα στο Στάρι Σοντς, που περιέχουν πολυφωνικές συνθέσεις που σχετίζονται με την παρισινή Σχολή του Νοτρ-Νταμ. Άλλες πρώιμες συνθέσεις, όπως η μελωδία του Μπογκουροντζίτσα, μπορεί επίσης να χρονολογούνται σε αυτήν την περίοδο. Ο πρώτος γνωστός αξιόλογος συνθέτης, ο Μικοουάι Ραντόμσκι, έζησε τον 15ο αιώνα.

Κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, ως επί το πλείστον δύο μουσικά σύνολα – και τα δύο με έδρα την Κρακοβία, τα οποία ανήκαν στον Βασιλιά και τον Αρχιεπίσκοπο του Βάβελ – οδήγησαν στη γρήγορη καινοτομία της πολωνικής μουσικής. Οι συνθέτες που έγραψαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου περιλαμβάνουν τους Βάτσουαφ του Σαμοτούουι, Μικόουαϊ Ζιελένσκι, Νικολάους Κρακοβιένσις, Μάρτσιν Λεοπολίτα και Μικόουαϊ Γκομούουκα, ο οποίος συνέθεσε το «Μελωδίες για Πολωνό Ψάλτη». Ο Διομήδης Κάτο, ένας Ιταλός που έζησε στην Κρακοβία από την ηλικία των πέντε ετών, έγινε ένας από τους πιο διάσημους λαουτίστες στην αυλή του Σιγισμούνδου Γ΄ της Πολωνίας και όχι μόνο εισήγαγε μερικά από τα μουσικά στυλ από τη νότια Ευρώπη, αλλά τα συνδύασε με ντόπια λαϊκή μουσική.[1]

Εξώφυλλο του «Μελωδίες για Πολωνό Ψάλτη» που συνέθεσε ο Μικόουαϊ Γκομούουκα, 1580

Μπαρόκ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τον 17ο αιώνα, οι Πολωνοί συνθέτες αυτής της περιόδου επικεντρώθηκαν στη μπαρόκ θρησκευτική μουσική, στα κοντσέρτα για φωνές, στα όργανα και στο μπάσο κοντίνουο, μια παράδοση που συνεχίστηκε μέχρι τον 18ο αιώνα. Ο πιο διάσημος συνθέτης αυτής της περιόδου είναι ο Άνταμ Γιαζέμπσκι, γνωστός για τα οργανικά του έργα, όπως Chromatica, Tamburetta, Sentinella, Bentrovata και Nova Casa. Άλλοι συνθέτες περιλαμβάνουν τους Γκζέγκος Γκερβάζι Γκορτσίτσκι, Φραντσίσεκ Λίλιους, Μπαρτουόμιεϊ Πένκιελ, Στανίσουαφ Σιλβέστερ Σαζίνσκι και Μάρτσιν Μιελτσέφσκι. Επίσης, τα τελευταία χρόνια του 16ου αιώνα και το πρώτο μέρος του 17ου αιώνα, αρκετοί Ιταλοί μουσικοί ήταν φιλοξενούμενοι στις βασιλικές αυλές του Σιγισμούνδου Γ΄ και του Βλαδίσλαου Δ΄. Μεταξύ αυτών ήταν οι Λούκα Μαρέντσιο, Τζοβάνι Φραντσέσκο Ανέριο και Μάρκο Σκάκι.

Επιπλέον, μια παράδοση παραγωγής όπερας ξεκίνησε στη Βαρσοβία το 1628, με την παράσταση Galatea (ο συνθέτης αβέβαιος), της πρώτης ιταλικής όπερας που παρήχθη εκτός Ιταλίας. Λίγο μετά από αυτή την παράσταση, η αυλή παρήγαγε την όπερα La liberazione di Ruggiero dall'isola d'Alcina της Φραντσέσκα Κατσίνι, την οποία είχε γράψει για τον Πρίγκιπα Βλαδίσλαο τρία χρόνια νωρίτερα, όταν ήταν στην Ιταλία. Μια άλλη πρωτιά, αυτή είναι η παλαιότερη όπερα που έχει διασωθεί από γυναίκα. Όταν ο Βλαδίσλαος ήταν βασιλιάς (ως Βλαδίσλαος Δ΄) επέβλεπε την παραγωγή τουλάχιστον δέκα όπερων στα τέλη της δεκαετίας του 1630 και του 1640, καθιστώντας τη Βαρσοβία κέντρο τέχνης. Οι συνθέτες αυτών των όπερων δεν είναι γνωστοί: μπορεί να ήταν Πολωνοί που δούλευαν υπό τον Μάρκο Σκάκι στο βασιλικό παρεκκλήσι ή μπορεί να ήταν μεταξύ των Ιταλών που εισήγαγε ο Βλαδίσλαος.[2]

Κλασική και ρομαντική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φρεντερίκ Σοπέν του Ευγένιου Ντελακρουά, 1838

Στα τέλη του 18ου αιώνα, η πολωνική κλασική μουσική εξελίχθηκε σε εθνικές μορφές, όπως η Πολωνέζα και η Μαζούρκα — ίσως η πρώτη ξεχωριστά πολωνική έντεχνη μουσική. Οι Πολωνέζες για πιάνο ήταν και παραμένουν δημοφιλείς, όπως αυτές των Μίχαου Κλεόφας Ογκίνσκι, Κάρολ Κουρπίνσκι, Γιούλιους Ζαρέμπσκι, Χένρυκ Βινιάφσκι, Γιούζεφ Έλσνερ και, κυρίως, του Φρεντερίκ Σοπέν. Ο Σοπέν παραμένει πολύ γνωστός και θεωρείται συνθέτης μιας μεγάλης ποικιλίας έργων, όπως μαζούρκες, νυκτωδίες, βαλς και κοντσέρτα, και τη χρήση παραδοσιακών πολωνικών στοιχείων στα κομμάτια του. Την ίδια περίοδο είδε τον Στανίσουαφ Μονιούσκο, το κορυφαίο πρόσωπο στην επιτυχημένη ανάπτυξη της πολωνικής όπερας, που ήταν ακόμα διάσημο για όπερες όπως η Χάλκα και Η Στοιχειωμένη Έπαυλη. Η πρώτη εθνική όπερα, Κρακοβιανοί και Γκουράλοι (Krakowiacy i Górale), που γράφτηκε από τους Βόιτσεχ Μπογκουσουάφσκι και Γιαν Στεφάνι, έκανε πρεμιέρα την 1η Μαρτίου 1794. Τον 19ο αιώνα οι πιο δημοφιλείς συνθέτες ήταν οι Μάρια Σιμανόφσκα, Φραντσίσεκ Λέσελ και Ιγκνάτσι Ντομπζίνσκι. Σημαντικοί συνθέτες όπερας ήταν ο Κάρολ Κουρπίνσκι και ο Στανίσουαφ Μονιούσκο. Στο γύρισμα του 19ου στον 20ό αιώνα, οι πιο εξέχοντες συνθέτες ήταν ο Βουαντίσουαφ Ζελένσκι και ο Μιετσίσουαφ Καρουόβιτς. Ο Κάρολ Σιμανόφσκι κέρδισε δημοσιότητα πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Γιούζεφ Κόφλερ ήταν ο πρώτος Πολωνός δωδεκαφθογγισμικός συνθέτης (δωδεκαφωνίστας).[3]

Σύγχρονη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βόιτσεχ Κίλαρ, συνθέτης κλασικής και κινηματογραφικής μουσικής, 2006

Μεταξύ των πολέμων, μια ομάδα νέων και αναδυόμενων συνθετών σχημάτισαν την Ένωση Νέων Πολωνών Μουσικών, που περιελάμβανε τους μελλοντικούς διαφωτιστές Γκραζίνα Μπατσέβιτς, Ζίγκμουντ Μιτσιέλσκι, Μίχαου Σπίσακ και Ταντέους Σελιγκόφσκι.[4]

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη μετατροπή της χώρας σε κομμουνιστικό σύστημα, ορισμένοι συνθέτες, όπως ο Ρόμαν Παλέστερ και ο Άντζεϊ Πανούφνικ, εγκατέλειψαν τη χώρα και παρέμειναν στην εξορία. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, αρκετοί Πολωνοί συνθέτες σχημάτισαν την Πολωνική Σχολή Συνθετών, που χαρακτηρίζεται από τη χρήση του ηχορισμού και του δωδεκαφθογγισμού. Το στυλ προέκυψε από την πολιτική κρίση το 1956, μετά το θάνατο του Στάλιν. Την ίδια χρονιά εγκαινιάστηκε το Μουσικό Φεστιβάλ Φθινοπώρου της Βαρσοβίας, στενά συνδεδεμένα και τα δύο.[5] Σύμφωνα με τον μαέστρο Αντόνι Βιτ, οι συνθέτες είχαν καλλιτεχνική ελευθερία επειδή το πολωνικό καθεστώς δεν ήταν τόσο σκληρό όσο άλλες ανατολικοευρωπαϊκές δικτατορίες και η μουσική δεν θεωρούνταν ιδεολογικά σχετική, σε αντίθεση με τη λογοτεχνία, το θέατρο ή τον κινηματογράφο. Συνθέτες από την «Πολωνική Σχολή» περιλαμβάνουν τους Ταντέους Μπερντ, Μπογκούσουαφ Σέφερ, Βουοντζίμιες Κοτόνσκι, Βίτολντ Σαλόνεκ, Κσίστοφ Πεντερέτσκι, Βίτολντ Λουτοσουάφσκι, Βόιτσεχ Κίλαρ, Καζίμιες Σερότσκι, Τόμας Σικόρσκι, Ζίγκμουντ Κράουζε και Χένρικ Γκουρέτσκι.[5]

Ηχογραφήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Polskie Nagrania Muza ήταν η κρατική δισκογραφική εταιρεία, από το 1956. Μετά την πτώση του κομμουνισμού αγοράστηκε από την Warner Music Poland. Ασχολήθηκε με το ευρύ φάσμα των μουσικών γεύσεων, παρδοσιακής, λαϊκής, κλασικής και παιδικής μουσικής.

Παραδοσιακή μουσική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πολωνική παραδοσιακή μουσική συλλέχθηκε τον 19ο αιώνα από τον Όσκαρ Κόλμπεργκ, ως μέρος ενός κύματος πολωνικής εθνικής αναγέννησης. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας, οι λαϊκές παραδόσεις καλλιεργήθηκαν, αλλά οι δημόσιες παραστάσεις και οι εκπομπές είχαν επίσης εξαιρετικά οργανωμένες και επίσημα προωθημένες μορφές. Τα μεγάλης κλίμακας παραδοσιακά σύνολα υποστηριζόμενα από το κράτος αναδείχθηκαν. Τα πιο διάσημα από αυτά ήταν το Μαζόφσε (Mazowsze) και το Σλονσκ (Śląsk), όπου και τα δύο εκτελούνται ακόμα. Αν και τέτοια συγκροτήματα παρουσίαζαν ερμηνείες του τοπικού παραδοσιακού ρεπερτορίου, ο συνολικός ήχος ήταν ένα ομογενοποιημένο μείγμα πολωνικών στυλ. Υπήρχαν πιο αυθεντικά γκρουπ, όπως οι Σουοβιάνκι (Słowianki), αλλά η εξυγιαντική εικόνα της παραδοσιακής μουσικής έκανε όλο το πεδίο μη ελκυστικό σε ορισμένα ακροατήρια και πολλές παραδόσεις μειώθηκαν γρήγορα.

Η πολωνική χορευτική μουσική, ειδικά η μαζούρκα και η πολωνέζα, έγιναν δημοφιλή από τον Φρεντερίκ Σοπέν και σύντομα εξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη και αλλού. Αυτοί είναι χοροί τριπλού ρυθμού, ενώ οι μορφές πέντε χτύπων είναι πιο συνηθισμένες στα βορειοανατολικά και οι χοροί διπλού χρόνου όπως το κρακόβιακ προέρχονται από το νότο. Το «polonaise» προέρχεται από τη γαλλική λέξη για «πολωνικός» που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει την προέλευσή του μεταξύ της πολωνικής αριστοκρατίας που είχε προσαρμόσει τον χορό από έναν πιο αργό χορό που ονομαζόταν chodzony. Στη συνέχεια, η πολωνέζα επανήλθε στη μουσική ζωή της κατώτερης τάξης και έγινε αναπόσπαστο μέρος της πολωνικής μουσικής.

Ποντχάλε

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ η παραδοσιακή μουσική έχασε τη δημοτικότητά της στην Πολωνία, ειδικά στις αστικές περιοχές, ο τουριστικός προορισμός του Ποντχάλε έχει διατηρήσει τις ζωηρές παραδόσεις του. Η περιφερειακή πρωτεύουσα, Ζακοπάνε, υπήρξε κέντρο τέχνης από τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν άνθρωποι όπως ο συνθέτης Κάρολ Σιμανόφσκι, ο οποίος ανακάλυψε την γκουραλική παραδοσιακή μουσική Goral, έκανε την περιοχή κομψή ανάμεσα στους διανοούμενους της Ευρώπης. Αν και αποτελεί μέρος της Πολωνίας, η μουσική ζωή του Ποντχάλε σχετίζεται πιο στενά με αυτή που βρίσκεται στα Καρπάθια Όρη της Ουκρανίας, της Σλοβακίας, της Μοραβίας στην Τσεχία και της Τρανσυλβανίας.

Άλλες περιοχές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκτός από το Ποντχάλε, λίγες περιοχές έχουν ενεργές παραδοσιακές σκηνές, αν και υπάρχουν μουσικά φεστιβάλ, όπως το Φεστιβάλ του Καζίμιες, που είναι γνωστά και δημοφιλή.

Σύγχρονη ποπ μουσική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μάργκαρετ, μια από τις πιο αναγνωρισμένες Πολωνές τραγουδίστριες

Η Πολωνία ήταν πάντα μια πολύ ανοιχτή χώρα σε νέα μουσικά είδη και ακόμη και πριν από την πτώση του κομμουνισμού, τα μουσικά στυλ όπως ροκ, μέταλ, τζαζ, ηλεκτρονική και new wave ήταν γνωστά.[6] Από το 1989, η πολωνική σκηνή έχει εκραγεί με νέα ταλέντα και ένα πιο διαφορετικό στυλ.

Κάθε χρόνο, μια τεράστια συγκέντρωση νέων Πολωνών συναντιέται για να τιμήσει τη ροκ και την εναλλακτική μουσική στο Γιαρότσιν, στο Ζάρι, στο Pol'and'Rock Festival στο Κόστσιν ναντ Όντρον και στο Open'er Festival και το Off Festival. Αυτές οι εκδηλώσεις προσελκύουν συχνά περισσότερα από 250.000 άτομα και είναι συγκρίσιμες με τις συγκεντρώσεις στο Φεστιβάλ Γούντστοκ και στο Ροσκίλντε.

Στην τζαζ μουσική, οι Πολωνοί μουσικοί δημιούργησαν ένα συγκεκριμένο στυλ, το οποίο ήταν πιο γνωστό στις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Μερικοί εξέχοντες Πολωνοί καλλιτέχνες της τζαζ είναι οι: Κσίστοφ Κομέντα, Ζμπίγκνιεφ Ναμισουόφσκι, Άνταμ Μακόβιτς, Τόμας Στάνκο, Βουόντεκ Πάβλικ, Μίχαου Ουρμπάνιακ και Λέσεκ Μόζντζερ. Μερικοί από τους πιο δημοφιλής και εμπορικά επιτυχημένούς Πολωνούς τραγουδιστές του 20ου και του 21ου αιώνα είναι: Τσέσουαφ Νιέμεν, Εντίτα Γκούρνιακ, Myslovitz, Doda, Μαρίλα Ροντόβιτς, Κάμιλ Μπεντνάρεκ, Εύα Φάρνα, Άγκνες Τσιλινσκά, Σύλβια Γκζέστσακ, Μίχαου Σπακ, Εντίτα Μπαρτοσιέβιτς, Άννα Μάρια Γιόπεκ, Κάσια Νοσόφσκα, Ντάβιντ Ποντσιάντουο, Σάρσα, Μόνικα Μπρόντκα και Μάργκαρετ.

Heavy metal

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ενότητα αυτή είναι κενή, ανεπαρκώς ανεπτυγμένη ή ανολοκλήρωτη. Η βοήθειά σας είναι καλοδεχούμενη!

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «The Music Courts of the Polish Vasas» (PDF). semper.pl. σελ. 244. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 29 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2009. 
  2. ↑ «Muzyka barokowa w Rzeczypospolitej». https://www.wilanow-palac.pl/muzyka_barokowa_w_rzeczypospolitej.html. Ανακτήθηκε στις 16 April 2020. 
  3. ↑ «Koffler Józef (1896–1944)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 May 2019. https://web.archive.org/web/20190515154653/http://www.muzykotekaszkolna.pl/wiedza/kompozytorzy/koffler-jozef-1896-1944/. Ανακτήθηκε στις 16 April 2020. 
  4. ↑ Ludwik Erhardt (1995). Fifty Years of the Polish Composers' Association. Warszawa : Związek Kompozytorów Polskich. σελίδες 123–. ISBN 9781557536471. Timeline of Warsaw Music Society 1871–2008. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Andrzej Chłopecki (20 Οκτωβρίου 2002). «CONTEMPORARY POLISH MUSIC». Culture.pl (στα Πολωνικά). Ινστιτούτο Άνταμ Μιτσκιέβιτς. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2013. 
  6. ↑ Guerra, Paula· Moreira, Tânia (2015). Keep it Simple, Make it Fast! An approach to underground music scenes. Volume 1 (στα Αγγλικά). Universidade do Porto – Faculdade de Letras. 

Περαιτέρω ανάγνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Broughton, Simon. «Hanging on the Highlands». 2000. Στο Broughton, Simon and Ellingham, Mark with McConnachie, James and Duane, Orla (Επιμ.), World Music, Vol. 1: Αφρική, Ευρώπη και Μέση Ανατολή, σελ. 219–224. Rough Guides Ltd, Penguin Books.(ISBN 1-85828-636-0)ISBN 1-85828-636-0
  • Cooley, Timothy J. Making Music in the Polish Tatras: Tourists, Ethnographers, and Mountain Musicians . Indiana University Press, 2005 (Σκληρό εξώφυλλο με CD).(ISBN 0-253-34489-1)ISBN 0-253-34489-1
  • Τσεκανόφσκα, Άννα. Πολωνική λαϊκή μουσική: Σλαβική κληρονομιά – Πολωνική παράδοση – Σύγχρονες Τάσεις . Cambridge Studies in Ethnomusicology, Reissue 2006 (Χαρτόδετο).(ISBN 0-521-02797-7)ISBN 0-521-02797-7
  • Grzegorz Michalski, Ewa Obniska, Henryk Swolkień και Jerzy Waldorff, An Outline History of Polish Music . Επιμέλεια Tadeusz Ochlewski. Warsaw, Interpress Publishers, 1979, (194 σελ., ευρετήριο ονομάτων), + πλήρως εικονογραφημένες σελίδες (περ. 80).
  • 978-0-521-58284-1

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μουσική_στην_Πολωνία&oldid=10021089"