Ευστάθιος (όνομα)
Ευστάθιος (γενική: Ευσταθίου), ελληνικό αντρικό όνομα προσώπου (βαφτιστικό όνομα).
Ετυμολογία του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όνομα από το μεταγενέστερο Εὐστάθιος, με αρχική σημασία «σταθερός, ακλόνητος» (στις χριστιανικές αρχές και την πίστη στον Θεό), από το αρχαιοελληνικό επίθετο εὐσταθής.[1] Είναι επομένως σημασιολογικά παρεμφερές με τα βαφτιστικά Κωνσταντίνος, Φίρμος και Φιρμίνος. Ο σύντομος τύπος του ονόματος Στάθης (και θηλυκό Σταθού), σύμφωνα με τον Παπαζαφειρόπουλο, δίνεται σε νεογέννητο «ίνα σταθή ζων». («Επειδή νομίζουσιν οι πολλοί, ότι και το όνομα συντελεί εις την ζωήν».)[2] Με αυτήν την έννοια το όνομα είναι παρεμφερές και με το σλαβικό βαφτιστικό Stojan (βουλγαρικά Стоян), από το ρήμα stoja «στέκομαι» (βλ. νεοελληνικά επώνυμα Στόιος, Στογιάνος, Στογιάνης, Στόινας κτλ.).
Διάδοση του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ιδιαίτερα δημοφιλές όνομα στον ελληνικό χώρο. Σε μια προσπάθεια στατιστικής αποτίμησης της συχνότητας των ελληνικών ονομάτων, το βαφτιστικό Ευστάθιος παρουσιάζεται ως το 111ο πιο συχνό όνομα (36ο ανάμεσα στα αντρικά), ενώ ο θηλυκός του τύπος, Ευσταθία, εμφανίζεται ως το 87ο πιο συχνό όνομα (57ο ανάμεσα στα γυναικεία).[3]
Ονομαστική εορτή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 20 Σεπτεμβρίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία και η Καθολική Εκκλησία τιμούν τη μνήμη του Ευσταθίου του μεγαλομάρτυρος (και της συνοδίας αυτού, Θεοπίστης της αυτού συζύγου, Aγαπίου τε και Θεοπίστου των υιών αυτών).[4] Την ίδια ημέρα η Καθολική Εκκλησία τιμά και τη μνήμη του Ευσταθίου Αντιοχείας.[5]
Τύποι και υποκοριστικά του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Στάθης, καθημερινός τύπος, κοινός σε όλη την Ελλάδα. Ο Πάουλ Κρέτσμερ θεωρεί τον τύπο ευχετικό βαφτιστικό («να σταθεί στη ζωή»), ανάλογο του Σταμάτης («να σταματήσει ο θάνατος»).[6]
- Σταθάκης· Σταθάκος· Σταθούλης, υποκοριστικοί τύποι, κοινοί σε όλη την Ελλάδα
- Σταθάς, στην Ήπειρο[7]
- Στάθιον [Stáθxon], στον Πόντο
- Σταθιός [Staθxós], στην Κύμη[8]
- Στάθ’ς, Σταθάκ’ς, στη Σκιάθο[9]
- Στάθ’ς, Σταθός, Σταθάκ’ς, στις Σαράντα Εκκλησιές της Θράκης[10]
- Σταθέλιας [Staθéljas], στη Σαμοθράκη[11]
- Ευτάτιος, στην Ανακού (Ένεγι/Eneyi) Καππαδοκίας· Ευτάτης, στη Σινασό Καππαδοκίας·[12] Ευτάτ, στα Σύλατα (Νεβσεχίρ Ζήλε) Καππαδοκίας [13] και στο Αραβάνι Καππαδοκίας.[14]
- Στάθιος, στο Αφσάρι Καππαδοκίας· Στάτης, στη Νεάπολη (Νεβσεχίρ) Καππαδοκίας· Ιστάτιο(ς), στο Γκέλβερι Καππαδοκίας [15]
Θηλυκός τύπος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ευσταθία· Σταθούλα, υποκοριστικό
Το όνομα σε άλλες γλώσσες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- σερβικά: Јевстатије
- ρωσικά: Евстафий
- σλαβομακεδόνικα: Евстахиј
- ουκρανικά: Остап
- αγγλικά: Eustace
- γαλλικά: Eustathe
- ιταλικά: Eustazio[16]
Το όνομα Ευστάθιος αποδόθηκε στα λατινικά Eustasius (< εὐ + στἀσις < ἵστημι). Έτσι, στα ιταλικά Eustasio και θηλ. Eustàsia·[17] στα ισπανικά Eustasio.[18]
Το Ευστάθιος συχνά συγχέεται με το Ευστάχιος (από το εὐ + στάχυς) «γόνιμος, καρπερός», όνομα ανάλογο των Ευκάρπιος, Πολύκαρπος, Εφραίμ. Ο μεγαλομάρτυς Ευστάθιος φέρεται στα λατινικά ως Eustachius. Έτσι, στα ιταλικά Eustachio[19] ή Eustacchio και θηλ. Eustàchia.
Το όνομα στο σχηματισμό επωνύμων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης σημειώνει μερικούς τύπους πατρωνυμικών οικογενειακών: (α) από το Ευστάθιος, Ευσταθιάδης, Ευσταθίου, Ευσταθόπουλος· (β) από το Στάθης, Σταθακάρης, Σταθάκης, Σταθακόπουλος, Σταθάς, Σταθάτος, Στάθης.[20]
Άγιοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ευστάθιος ο Αντιοχείας, αρχιεπίσκοπος Αντιοχείας της μεγάλης, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 21 Φεβρουαρίου,[21] ενώ η Καθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 20 Σεπτεμβρίου[22]
- Ευστάθιος επίσκοπος Κίου της Βιθυνίας, ομολογητής, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 29 Μαρτίου[23]
- Ευστάθιος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1019–1025), η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 31 Μαΐου[24]
- Ευστάθιος ιερομάρτυς, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 7 Ιουλίου[25]
- Ευστάθιος μάρτυς ο εν Αγκύρα, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 28 Ιουλίου[26]
- Ευστάθιος ο νέος ο Ρωμαίος, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 28 Σεπτεμβρίου[27]
- Ευστάθιος, μάρτυς (μαρτύρων Ευσταθίου, Θεσπεσίου και Ανατολίου), η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη τους στις 20 Νοεμβρίου[28]
Πρόσωπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Με το όνομα Ευστάθιος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ευστάθιος Αντιοχείας, επίσκοπος Αντιοχείας τον 4ο αι.
- Ευστάθιος Σεβαστείας (4ος αι.), επίσκοπος Σεβαστείας (Sivas) Αρμενίας
- Ευστάθιος Καππαδοκίας (4ος αι.), νεοπλατωνιστής φιλόσοφος
- Ευστάθιος Επιφανεύς (6ος αι.), Βυζαντινός ιστορικός
- Ευστάθιος Αλεξανδρείας, πάπας και πατριάρχης Αλεξανδρείας (813-817)
- Ευστάθιος Ρωμαίος (10ος αι./11ος αι.), Βυζαντινός δικαστής, συγγραφέας της Πείρας (Πεῖρα, ἤγουν διαδασκαλία)[29]
- Ευστάθιος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1019–1025)
- Ευστάθιος Δαφνομήλης (11ος αι.), στρατηγός του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου στους πολέμους κατά των Βουλγάρων
- Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (12ος αι.), επίσκοπος Θεσσαλονίκης, ιστορικός και φιλόλογος
- Ευστάθιος Μακρεμβολίτης (12ος αι.), Βυζαντινός συγγραφέας (Το καθ’ Υσμίνην και Υσμινίαν δράμα)
- Τάσσος Παπαδόπουλος (1934–2008), βαφτιστικό όνομα Ευστάθιος.[30] (Η γραφή Τάσσος/Tassos προέκυψε τα φοιτητικά του χρόνια στο Λονδίνο, καθώς όταν έγραφε το όνομά του με ένα σίγμα οι Βρετανοί το πρόφεραν «Τάζος».)
Με το όνομα Στάθης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Στάθης Τσανακτσής (1934–2002), ποδοσφαιριστής
- Στάθης Χάιτας (1940), ποδοσφαιριστής
- Στάθης Γιαλελής (1941), ηθοποιός
- Στάθης Παναγούλης (1946), πολιτικός
- Στάθης Ψάλτης (1951), ηθοποιός
- Στάθης Λιβαθινός, σκηνοθέτης θεάτρου
Θέατρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στάθης, κωμωδία του κρητικού αναγεννησιακού θεάτρου
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, δεύτερη έκδοση, ανατύπωση, Αθήνα 2005
- ↑ Π. Παπαζαφειρόπουλος, Περισυναγωγή γλωσσικής ύλης και εθίμων του ελληνικού λαού, Πάτρα 1887, σσ. 168–169
- ↑ «Χάρης Φουνταλής, «Ελληνικά ονόματα (και ολίγη από στατιστική)»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2005
- ↑ Νικηφόρος Βιδάλης, Τ’ αδέλφια μας οι άγιοι, (Γραφείο καλού τύπου), Αθήνα 1990, σ. 386
- ↑ Paul Kretschmer (Πάουλ Κρέτσμερ), Der heutige lesbische Dialekt, 1905, σ. 383
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, Τα νεοελληνικα κύρια ονόματα ιστορικώς και γλωσσικώς ερμηνευόμενα, Αθήνα 1912, σ. 66
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π., σ. 67
- ↑ Γεώργιος Α. Ρήγας, Σκιάθου λαϊκός πολιτισμός, τχ. 3, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1968, σ. 215
- ↑ Σταμάτιος Β. Ψάλτης, Θρακικά, ή Μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως Σαράντα Εκκλησιών, Αθήνα 1905, σ. 142
- ↑ Νίκ(ος) Αθ. Κατσάνης, Το γλωσσικό ιδίωμα της Σαμοθράκης, Δήμος Σαμοθράκης, Θεσσαλονίκη 1996, σ. 126
- ↑ Ι. Σαραντίδης Αρχέλαος, Η Σινασός, Αθήνα 1899, σ. 200
- ↑ Κωνσταντίνος Μελ. Νιγδέλης, Ιωάννης Θεοφάνους Σταματιάδης, Τα Σύλλατα της Καππαδοκίας, Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών Νέων Συλλάτων, Θεσσαλονίκη χ.χ., σ. 133
- ↑ Ιωακείμ Βαλαβάνης, «Η καμπάνα του χωριού μου», Παρνασσός, τμ. ΙΑ΄, τχ. Ϛ΄ και Ζ΄, Φιλολογικός σύλλογος Παρνασσός, Αθήνα 1888, σ. 326
- ↑ Φ. Δ. Αποστολόπουλος, «Τα βαπτιστικά ονόματα ανδρών και γυναικών της Καππαδοκίας», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τχ. #1, Αθήνα 1997, σ. 106
- ↑ Accademia della Crusca, Dizionario della lingua italiana, τμ. VII, Tipografia della Minerva, Πάδοβα 1830, σ. 642
- ↑ Alfonso Burgio, Dizionario dei nomi propri di persona, Hermes Edizioni, Ρώμη 1992, σ. 158
- ↑ Josep M. Albaigès i Olivart, Diccionario de nombres de personasEdicions Universitat, Βαρκελώνη 1993, σσ. 107–108
- ↑ Alfonso Burgio, ό.π., σ. 157
- ↑ Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Τα οικογενειακά μας ονόματα, Ι.Ν.Σ.–Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη 1995, σ. 17
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
- ↑ Νικηφόρος Βιδάλης, ό.π.
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
- ↑ Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία της Ελλάδος, Αθήνα 1995 (ανατύπωση), σ. 152
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
- ↑ Καρλ Κρουμπάχερ, Ιστορία της Βυζαντινής λογοτεχνίας, τμ. β΄, σ. 403
- ↑ «Τάσσος Παπαδόπουλος», Σαν σήμερα