Ελισάβετ Βακαλίδου

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Ελισάβετ Βακαλίδου (Μπέττυ))
Ελισάβετ Βακαλίδου (Μπέττυ)
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Μπέττυ Βακαλίδου (Ελληνικά)
Γέννηση1950
Αλεξανδρούπολη[1]
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΕλληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταηθοποιός[1]
ακτιβιστής ΛΟΑΤ[1]
συγγραφέας[1]
δεδομένα

Η Ελισάβετ Βακαλίδου (γνωστή με το όνομα Μπέττυ) (1950)[2] είναι Ελληνίδα τρανσέξουαλ, από τα γνωστότερα διεμφυλικά άτομα στην Ελλάδα, που πρόβαλλε δημοσίως την ταυτότητά της και αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και των παρενδυτικών. Συμμετείχε στη ίδρυση του πρώτου ελληνικού ομοφυλοφιλικού κινήματος στην Ελλάδα, του Α.Κ.Ο.Ε. (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας), έχει συγγράψει δύο αυτοβιογραφικά βιβλία και έχει εμφανιστεί στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Επίσης, είχε προταθεί ως «Πρόσωπο της Χρονιάς» (2007) κατά την διάρκεια του «Ευρωπαϊκού Έτους ίσων ευκαιριών για όλους».[3]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Βακαλίδου γεννήθηκε ως Περικλής Βακαλίδης[4] στις Φέρες Έβρου το 1950, το τελευταίο από τα πέντε αγόρια μιας αγροτικής οικογένειας. Από την περίοδο της προεφηβείας περίπου και όταν άρχισε να ανακαλύπτει την σεξουαλικότητά της, κατάλαβε πως την έλκυαν τα άτομα του ίδιου φύλου.[5] Οι προτιμήσεις της αυτές δεν άργησαν να γνωστοποιηθούν στο στενό περιβάλλον του χωριού και να προκαλέσουν την οργή της οικογένειας Βακαλίδη. Έτσι, η Μπέττυ έγινε το θύμα κακοποιήσεων και εξευτελισμών,[6] λεκτικών και σωματικών, που την οδήγησαν στο να εγκαταλείψει την πατρική εστία, να σταματήσει το σχολείο και να καταφύγει στην Αθήνα σε ηλικία 15 χρονών. Τον Ιούλιο του 1965 ύστερα από μικρή διαμονή στην Αλεξανδρούπολη (όπου δούλευε μαζί με έναν από τους αδερφούς της) και την Θεσσαλονίκη, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου δούλεψε σε διάφορες περιστασιακές δουλειές.

Οι παράδρομοι της λεωφόρου Συγγρού ήταν από το 1970 έως και το 2000 περίπου, ο δρόμος που μπορούσε κανείς να δει ή να διαπραγματευτεί τον πληρωμένο έρωτα των τραβεστί. Η αυτοβιογραφία της Μπέττυ προσφέρει μια άμεση και ζωντανή μαρτυρία της φήμης που είχε ο δρόμος.[7]

Στις 16 Φεβρουαρίου 1966 η Μπέττυ συνελήφθη και φυλακίστηκε στο Αναμορφωτήριο Ανηλίκων με την κατηγορία της αλητείας. Ο εγκλεισμός έγινε ύστερα από απαίτηση της οικογένειας, η οποία διέκοψε απόλυτα και οριστικά την επαφή μαζί της. Στις φυλακές ανηλίκων παρέμεινε μέχρι τα 18 της χρόνια, οπότε και λόγω ενηλικίωσης αποφυλακίστηκε. Το διάστημα της κράτησής της ξανάρχισε το Γυμνάσιο που είχε διακόψει, αλλά δεν κατάφερε να αποφοιτήσει καθώς κόπηκε στις εξετάσεις της Ε' Γυμνασίου. Εκείνη την περίοδο, και από θαυμασμό προς την ανερχόμενη τότε ηθοποιό, Μπέττυ Αρβανίτη, υιοθέτησε και το γυναικείο της όνομα.[8]

Μετά την έξοδο από το αναμορφωτήριο το 1969 δούλεψε σε φορτηγά καράβια, διέμεινε στην Νέα Υόρκη και τελικά, επέστρεψε για μόνιμη διαμονή στην Ελλάδα το 1972.

Από το 1974 δούλεψε παράνομα ως εκδιδόμενη, από τις πρώτες τρανς γυναίκες1 που χρησιμοποίησαν την λεωφόρο Συγγρού (όπου μέχρι τότε υπήρχαν μόνο εκδιδόμενες cis γυναίκες).

Το 1977 το νομοσχέδιο «Περί της εξ αφροδισίων νόσων προστασίας και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων» 2 που κατατέθηκε προς ψήφιση στην Βουλή, από την κυβέρνηση Καραμανλή, έδωσε το έναυσμα για την πρώτη μεγάλη δημόσια εμφάνιση των ομοφυλόφιλων και των τραβεστί στην Ελλάδα. Ανάμεσα σε αυτούς και η Μπέττυ, που εκτός από την συμμετοχή της στο νεοϊδρυθέν Α.Κ.Ο.Ε. πρωτοστάτησε και στις κινητοποιήσεις που έγιναν τότε.[9] Με αφορμή το νομοσχέδιο διοργανώθηκε στις 25 Απριλίου 1977 στο θέατρο Λουζιτάνια μεγάλη συγκέντρωση τρανς και ομοφυλόφιλων στην οποία η Μπέττυ εκφώνησε την κεντρική ομιλία. Η συγκέντρωση είχε επιτυχία καο ακολούθησαν πορείες και διαμαρτυρίες των ομοφυλόφιλων που κατέληξαν στην υπαναχώρηση της κυβέρνησης η οποία απέσυρε το νομοσχέδιο προσωρινά.

Όταν το νομοσχέδιο με μερικές επί μέρους αλλαγές ήλθε προς ψήφιση στην Βουλή, από την κυβέρνηση Ράλλη αυτή τη φορά, τον Ιανουάριο του 1981, το ΑΚΟΕ πραγματοποίησε την πρώτη του δημόσια εμφάνιση σαν συλλογικότητα στην οποία η Μπέττυ συμμετείχε και εκφώνησε ομιλία στην συγκέντρωση των Προπυλαίων, που πραγματοποιήθηκε στις 26 Ιανουαρίου.[10]

Το 1977 κυκλοφόρησε η αυτοβιογραφία της, κείμενο που τάραξε τα δημόσια ήθη της εποχής αλλά έγινε και μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Η δίωξη όμως της Μπέττυ και του εκδοτικού οίκου εκτόξευσε την δημοτικότητά της τόσο, ώστε από τη μία να ξεκινήσει η διαμάχη της με τον Κώστα Ταχτσή από την άλλη να γνωριστεί με τον Ζαν Ζενέ που εκείνες τις μέρες βρισκόταν στην Ελλάδα. Ο Ζενέ συμπαραστάθηκε στον δικαστικό αγώνα ώστε να μην καταδικαστεί η συγγραφέας και ο εκδοτικός οίκος, με διάφορες πρωτοβουλίες, ανάμεσα στις οποίες η πρόθεσή του να μην επιτρέψει στο Εθνικό Θέατρο το ανέβασμα των έργων του στο μέλλον, και οι συνεντεύξεις του στις γαλλικές εφημερίδες Libération και Le Figaro. Παρόλα αυτά, το βιβλίο χαρακτηρίστηκε άσεμνο και καταδικάστηκαν τόσο η συγγραφέας όσο και ο εκδοτικός οίκος, σε εξαγοράσιμη ποινή φυλάκισης επτά μηνών.[11]

Το βιβλίο διασκευάστηκε σε ταινία μικρού μήκους από τον σκηνοθέτη Δημήτρη Σταύρακα, με τίτλο "Μπέττυ" (1979), στην οποία πρωταγωνιστούσε η ίδια, και μάλιστα βραβεύτηκε από την Ένωση Κριτικών στα Φεστιβάλ Δράμας και Θεσσαλονίκης.

Το 1984 προχώρησε σε εγχείρηση αλλαγής φύλου στην Καζαμπλάνκα και απομακρύνθηκε πλέον από τους κοινωνικούς αγώνες, ενώ παράλληλα ξεκίνησε πορεία στο θέατρο και στον κινηματογράφο που φτάνει ως τις μέρες μας. Παράλληλα εργάστηκε σε οίκους ανοχής μέχρι το 2000 οπότε θα εγκαταλείψει οριστικά το επάγγελμα, αφού είχε ήδη εξασφαλίσει τα χρήματα για την υπόλοιπη ζωή της.

Η διαμάχη με τον Κώστα Ταχτσή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η γνωριμία μεταξύ των δύο έγινε το 1977 την περίοδο και με αφορμή τις κινητοποιήσεις εναντίον του νομοσχεδίου περί αφροδισίων. Ταυτόχρονα με τις κινητοποιήσεις των τρανς κινητοποιήθηκαν και οι ομοφυλόφιλοι για να συμπαρασταθούν στα τρανς άτομα και για να δημιουργήσουν το πρώτο οργανωμένο κίνημα των ομοφυλόφιλων (Α.Κ.Ο.Ε.) στην Ελλάδα. Και για τα δυο ζητήματα στρέφονται προς τον διάσημο εκείνη την εποχή ομοφυλόφιλο συγγραφέα Κώστα Ταχτσή. Ο Ταχτσής δεν συμμεριζόταν αυτές τις πρωτοβουλίες καθώς τις θεωρούσε άνευ ουσίας και σε ακατάλληλη χρονική στιγμή, και δεν ήθελε με κανένα τρόπο να εμπλέξει το όνομά του με τα ομοφυλόφιλα άτομα. Εκτός αυτού, ο Ταχτσής, προτιμούσε να κρατά κρυφή αυτήν την πλευρά του εαυτού του.

Η Μπέττυ, αναλαμβάνοντας την δημόσια προβολή των αιτημάτων των τρανς, στράφηκε σε κάποιες περιπτώσεις στον Ταχτσή για βοήθεια, κυρίως πάνω στην συγγραφή κειμένων.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα της Μπέττυ, ο Ταχτσής, που απολάμβανε τότε μεγάλη δημοσιότητα και την εκτίμηση του πνευματικού κόσμου της χώρας, δεν ήθελε να μοιραστεί με κανέναν άλλον και πολύ περισσότερο με μία τρανς (τις περιφρονούσε βαθύτατα, παρόλο που ο ίδιος κυκλοφορούσε συχνά στις πιάτσες του πληρωμένου έρωτα ως γυναίκα)[12] την προβολή. Ο Ταχτσής έγραψε επιστολές σε εφημερίδες εναντίον της και φέρεται να επενέβη για να ματαιώσει θεατρικές συνεργασίες της. Σύμφωνα με μαρτυρία της ίδιας, στις 30 Ιουλίου 1983 τον απήγαγε, ενώ επέστρεφε στην κατοικία του, και τον άφησαν σε ερημικό σημείο με τη βοήθεια άλλων δύο προσώπων που τον ξυλοκόπησαν.[13] Ο Ταχτσής κατέθεσε μήνυση, αν και όχι αμέσως, αλλά η υπόθεση εκδικάστηκε μετά τον θάνατό του, και η Μπέττυ χάρη σε δυο μάρτυρες αθωώθηκε λόγω αμφιβολιών.

Αυτοβιογραφίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • «Μπέττυ», α΄ έκδοση "Εξάντας", 1979 -
  • «Μπέττυ: καπετάνιος της ψυχής μου» το προηγούμενο βιβλίο εμπλουτισμένο β΄έκδοση "Τυπωθήτω", 2007
  • «Πόσο πάει;», α΄ έκδοση
  • «Πόσο πάει; ...Η απαγωγή του Κώστα Ταχτσή», εκδ. "Πολύχρωμος Πλανήτης", 2009

Κινηματογράφος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • «Μπέττυ», 1979 , δραματοποιημένο ντοκυμαντέρ διάρκειας 33΄ του σκηνοθέτη Δημήτρη Σταύρακα. Η ταινία λόγω του θέματος της, έμεινε έξω από το διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Προβλήθηκε σε πρώτη προβολή μαζί με άλλες κομμένες ταινίες, σε ειδική προβολή ανεξάρτητου από το Φεστιβάλ, κινηματογράφου. [14]
Διακρίσεις: Βραβεία Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους (Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου)– Φεστιβάλ Μικρού Μήκους της Δράμας 1979 Χρυσό Βραβείο Καλύτερης ταινίας – Φεστιβάλ Λάρισας - βραβείο ντοκυμαντέρ 1979[15]
  • Στρέλλα, 2009, υποψήφια β’ γυναικείου ρόλου στα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου [16]
  • «Πικροδάφνες», 2021, συμμετοχή στο ντοκιμαντέρ της Πάολας Ρεβενιώτη που προβλήθηκε στο 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. [17]
  • Οι επτά θάνατοι της Αντώνας, 2022, της Bijoux de kant. Παράσταση on demand
  • "ΑΚΟΕ/Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (ΝΑ ΚΟΙΜΑΜΑΙ ΣΤΟ ΣΤΗΘΟΣ ΤΟΥ" Συμμετοχή στο ντοκιμαντέρ του Ιωσήφ Βαρδάκη @iossifvardakis 25ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 2023

Video clip[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Θέατρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • 1: «[...]Ο όρος «τραβεστί» δε χρησιμοποιείται πλέον και έχει αντικατασταθεί από τον όρο «τρανς». [...] στην ταυτότητα των «τραβεστί» ενέπιπτε ένα φάσμα ταυτοτήτων, όπως τρανς γυναίκες, παρενδυτικοί άντρες, ή drag queens της περιόδου.(της Μεταπολίτευσης) [...]». [24]
  • 2: Το 1977 κατατέθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο «Περί της εξ αφροδισίων νόσων προστασίας και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων». Το νομοσχέδιο περιλάμβανε το φακέλλωμα των κίναιδων, ποινή φυλάκισης ενός έτους σε περίπτωση που συλλαμβάνονταν να αναζητούν σεξουαλικό σύντροφο στο δρόμο, και εκτοπισμός τους αν υπήρχε υποτροπή, φυλάκιση ενός έτους για τους προστάτες των ασέμνων γυναικών, φυλάκιση σε εκδιδόμενες γυναίκες κάτω των 21 ετών - όπως και στις εκδιδόμενες που δεν υποβάλλονταν σε τακτή ιατρική εξέταση και σε όσες πορνεύονταν δημοσίως. Επίσης, η μετάδοση αφροδισίων νοσημάτων (ακόμα και μεταξύ συζύγων) θεωρούνταν ποινικό αδίκημα. [25] Με αυτό το νομοσχέδιο οι ομοφυλόφιλοι ξεσηκώθηκαν με κάθε μορφής διαμαρτυρίας, δίνοντας δημοσιότητα στο θέμα ακόμα και στο εξωτερικό έχοντας βέβαια την συμπαράσταση και της αντιπολίτευσης. Το νομοσχέδιο τελικά αποσύρθηκε για να επέρθουν ορισμένες αλλαγές, και ξανα-υποβλήθηκε στις αρχές του 1981 από την κυβέρνηση Γεωργίου Ράλλη. Αν και έγινε νόμος (Ν.Δ. 1193/81) καταργήθηκε πολύ γρήγορα από την πρώτη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. [26]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 BiblioNet. 68306. Ανακτήθηκε στις 16  Νοεμβρίου 2022.
  2. ↑ https://www.documentonews.gr/article/h-zwh-poy-axize-na-zhsw
  3. ↑ http://gaynewsingreek.blogspot.com/2007/11/blog-post_339.html
  4. ↑ https://www.bookcrossing.com/journal/6240993/?
  5. ↑ https://www.lifo.gr/team/retrolifo/25026
  6. ↑ http://www.press-gr.com/2018/05/blog-post_9397.html
  7. ↑ «Το διπλό σώμα της Συγγρού». Δήμητρα Βογιατζάκη. http://www.arch.ntua.gr/sites/default/files/project/5661_/2014_vogiatzaki_-_diplo_soma_syggroy.pdf[νεκρός σύνδεσμος]
  8. ↑ http://www.press-gr.com/2018/05/blog-post_9397.html)
  9. ↑ https://www.efsyn.gr/ellada/dikaiomata/199942_trans-kinima-opos-ezisa
  10. ↑ Περιοδικό «Σπάρτακος», τεύχος νούμερο 115, Νοέμβριος 2014, σελ. 14-15https://en.calameo.com/read/0047129091a75359708b7
  11. ↑ http://manoslalopoulos.blogspot.com/2010/09/betty-8.html
  12. ↑ http://transs-transsexual.blogspot.com/2009/03/83.html
  13. ↑ https://www.10percent.gr/epikairotita/eidiseis/1104
  14. ↑ https://www.shortfilm.gr/historyText.asp?id=34
  15. ↑ https://www.filmfestival.gr/el/section-tiff/movie/11689
  16. ↑ https://m.naftemporiki.gr/story/297828
  17. ↑ https://www.filmfestival.gr/el/section-tdf/movie/13485
  18. ↑ https://www.ethnos.gr/music/article/124863/tromagmenomoytotragoydithsannasbisshgiatonzakkostopoylo
  19. ↑ http://bibliothiras.blogspot.com/2018/09/blog-post_20.html
  20. ↑ https://www.athinorama.gr/theatre/performance/amaranta-10054558.html
  21. ↑ https://www.lifo.gr/articles/theater_articles/192803/enas-oidipodas-tyrannos-me-protagonistes-mayroys-ithopoioys-mia-trans-gynaika-kai-mikra-paidia
  22. ↑ https://tetragwno.gr/theatro/theatrikes-parastaseis/tha-panta-ekei-pethaino-san-chora-deyteri-chronia-sto-theatro-stathmos
  23. ↑ https://www.lifo.gr/culture/theatro/sto-polyhromo-kai-thorybodes-queer-sympan-ton-kokkinon-fanarion
  24. ↑ «Το λοατκι+ κίνημα στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης υπό το πρίσμα της διαθεματικότητας», διπλωματική εργασία της Βασιλικής Πολυκάρπου για τη Σχολή Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, 2019 https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/file/lib/default/data/2888072/theFile
  25. ↑ Σπάρτακος σελ.15
  26. ↑ Περιοδικό «Σπάρτακος», σελ. 15
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ελισάβετ_Βακαλίδου&oldid=10195661"