Βαρώσια

Βαρώσια
Βαρώσια 35°6′39″N 33°57′13″E
Χώρα	Κύπρος
Διοικητική υπαγωγή	Επαρχία Αμμοχώστου
Υψόμετρο	1 μέτρο
Πληθυσμός	226 (2011)
Σχετικά πολυμέσα

Τα Βαρώσια, ή το Βαρώσι, είναι πόλη φάντασμα στο νότιο τμήμα της κυπριακής πόλης της Αμμοχώστου. Πριν την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, ήταν η σύγχρονη τουριστική περιοχή της Αμμοχώστου. Οι κάτοικοί της έφυγαν κατά την εισβολή, η πόλη τέθηκε υπό τουρκικό έλεγχο και παρέμεινε εγκαταλελειμμένη υπό την κατοχή των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων από τότε. Το 2020, η είσοδος άνοιξε για τον κόσμο.

Ετυμολογία

Άποψη των Βαρωσίων από το Παραλίμνι, 2017

Το όνομα Βαρώσια, έχει τις ρίζες του στην τουρκική λέξη varoş που σημαίνει προάστιο. Η λέξη μπήκε στην τουρκική γλώσσα από τις βαλκανικές γλώσσες της Οθωμανικής περιόδου, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της Βαλκανικής χερσονήσου ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στα σερβοκροατικά, η λέξη varoš σημαίνει «πόλη», «κέντρο», «δήμος» ή «προάστιο», ενώ στα ουγγρικά η λέξη város σημαίνει «πόλη», «περιφέρεια» ή «δημαρχεία».

Χαρακτηριστικά

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά των Βαρωσίων, ήταν η οδός "Τζον Κένεντι", ένας δρόμος, ο οποίος ξεκινούσε από ένα σημείο πολύ κοντά στο λιμάνι της Αμμοχώστου, περνούσε μέσα από τα Βαρώσια παράλληλα με την παραλία Γλώσσα. Κατά μήκος της οδού Κένεντι υπήρχαν πολλά διάσημα πολυώροφα ξενοδοχεία, μεταξύ των οποίων και το King George Hotel, το Asterias Hotel, το Grecian Hotel, το Florida Hotel και το Argo Hotel που ήταν το αγαπημένο της Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Το Argo Hotel βρίσκεται κοντά στο τέλος της οδού Κένεντι με θέα στον Πρωταρά και στον Κόλπο της Συκιάς. Άλλος ένας κεντρικός δρόμος στα Βαρώσια ήταν η οδός Λεωνίδα, που έβγαινε από την οδό Κένεντι και κατευθυνόταν δυτικά προς τη Γωνιά της Βιέννης. Η οδός Λεωνίδα ήταν ο κύριος δρόμος με μαγαζιά για ψώνια και με χώρους για ανάπαυση στα Βαρώσια με μπαρ, εστιατόρια και νυχτερινά κλαμπ, καθώς και με μια αντιπροσωπεία της Toyota.

Ιστορία

Όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Κύπρο το 1571 δεν επέτρεπαν σε Χριστιανούς να κατοικούν μέσα στην Αμμόχωστο, δηλαδή στην εντός των ενετικών τοίχων πόλη (Παλαιά Αμμόχωστο). Οι Χριστιανοί άρχισαν να κατοικούν έξω από την Παλαιά Αμμόχωστο, σε νοτιότερο σημείο, δημιουργώντας ένα προάστιο. Η τουρκική λέξη για το προάστιο είναι βαρούς, από την οποία προέκυψε η ονομασία της περιοχής, τα Βαρώσια ή Βαρώσι. Η περιοχή αυτή αποτέλεσε την νέα Αμμόχωστο, η οποία γνώρισε, έως το 1974, σημαντική τουριστική ανάπτυξη. Αποτέλεσε μάλιστα αγαπημένο προορισμό διασημοτήτων όπως η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, η Ράκελ Γουέλς και η Μπριζίτ Μπαρντό.

Έως το 1974, στην Παλαιά Αμμόχωστο κατοικούσαν οι Τουρκοκύπριοι ενώ στα Βαρώσια οι Ελληνοκύπριοι. Μετά το 1974, οι Τουρκοκύπριοι συνέχισαν να κατοικούν στην Παλαιά Αμμόχωστο και στις γύρω περιοχές, ενώ τα Βαρώσια είναι περίκλειστα από τον τουρκικό στρατό. Κατά τη δεκαετία του ’70 η Αμμόχωστος ήταν κορυφαίος τουριστικός προορισμός στην Κύπρο. Για να φιλοξενηθεί ο αυξανόμενος αριθμός τουριστών χτίστηκαν πολλά ψηλά καινούρια κτίρια και ξενοδοχεία. Κατά την ακμή τους, τα Βαρώσια δεν ήταν απλώς αγαπημένος τουριστικός προορισμός στην Κύπρο, αλλά μεταξύ 1970 και 1974, ήταν ένας από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο.

Απο το 1974 μέχρι σήμερα

Πριν από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η πόλη των Βαρωσίων είχε πληθυσμό 39.000 κατοίκων. Μετά την εισβολή στις 20 Ιουλίου 1974, ο ελληνοκυπριακός στρατός απέσυρε τις δυνάμεις του πίσω στη Λάρνακα. Ο τουρκικός στρατός προχώρησε μέχρι την Πράσινη Γραμμή, η οποία είναι και τα σημερινά σύνορα μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Ώρες πριν ελληνοκυπριακός και τουρκικός στρατός βρεθούν σε μάχη στους δρόμους της Αμμοχώστου, ολόκληρος ο πληθυσμός διέφυγε, φοβούμενος νέους βομβαρδισμούς. Πολλοί πρόσφυγες διέφυγαν νότια στο Παραλίμνι, στη Δερύνεια και στη Λάρνακα. Από τότε, το Παραλίμνι έγινε η νέα πρωτεύουσα της Επαρχίας της Αμμοχώστου.

Όταν ο τουρκικός στρατός πήρε τον έλεγχο της περιοχής κατά τη διάρκεια της εισβολής, τον περίφραξε και απαγόρευσε την είσοδο σε πάντες εκτός του προσωπικού του τουρκικού στρατού και των Ηνωμένων Εθνών. Οι άνθρωποι που ζούσαν στα Βαρώσια, ήλπιζαν πως θα επέστρεφαν στα σπίτια τους, μόλις η κατάσταση ηρεμούσε. Δυστυχώς όμως το θέρετρο είχε περιφραχτεί από τον τουρκικό στρατό.

Ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι Ελληνοκυπρίων στα Βαρώσια, όπου μπροστά από το σπίτι έχει παραμείνει ένα ξεφτισμένο αρκουδάκι αναμένοντας την επιστροφή τους, 2020

Το ψήφισμα 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών του 1984 παραχώρησε την διαχείριση των Βαρωσίων στα Ηνωμένα Έθνη με σκοπό να γίνει επανεγκατάσταση των κατοίκων των Βαρωσίων και μόνο, που είχαν εκδιωχθεί. Το τουρκικό κράτος δεν συμμορφώθηκε, αλλά κράτησε τα Βαρώσια ως «διαπραγματευτικό χαρτί», με την ελπίδα να πείσει τους κατοίκους της Κύπρου να αποδεχτούν μια επίλυση του Κυπριακού προβλήματος με τους δικούς τους όρους.

Ένα τέτοιο σχέδιο επίλυσης ήταν το Σχέδιο Ανάν, το οποίο η πλειονότητα των Ελληνοκυπρίων απέρριψε χαρακτηρίζοντάς το άδικο. Ήθελε την επιστροφή των Βαρωσίων στους αρχικούς κατοίκους, αλλά κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. Ο λόγος της απόρριψης του σχεδίου μέσω δημοψηφίσματος από τους Ελληνοκύπριους στηρίχθηκε στην άποψη πως το συνολικό σχέδιο ήταν απαράδεκτο. Το Ψήφισμα 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών το 1984 αναφέρει ότι «θεωρεί τις προσπάθειες για εγκατάσταση οποιουδήποτε τμήματος των Βαρωσίων από ανθρώπους άλλους, εκτός από τους κατοίκους του, απαράδεκτη και καλεί σε μεταφορά αυτής της περιοχής υπό τη διαχείριση των Ηνωμένων Εθνών». Από το 1974, απαγορεύεται η είσοδος στην περιοχή από τους Τούρκους, με εξαίρεση του προσωπικού των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και τους μαθητές των κοιτώνων των κοριτσιών εκεί.

Δικαίωση Ελληνοκυπρίων κατοίκων από το ΕΔΑΔ

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επιδίκασε το ποσό των €100.000 με €8.000.000 σε οχτώ Ελληνοκύπριους λόγω στέρησης των σπιτιών και των περιουσιών τους ως αποτέλεσμα της εισβολής του 1974. Η υπόθεση κατατέθηκε από κοινού από τον επιχειρηματία Κωνσταντίνο Λόρδο και άλλους, ενώ η κύρια απόφαση στην υπόθεση Λόρδου χρονολογείται το Νοέμβριο 2010. Το δικαστήριο αποφάσισε ότι στην περίπτωση των οκτώ από τους αιτούμενους, οι Τούρκοι είχαν παραβιάσει το Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, για το δικαίωμα στην ειρηνική απόλαυση των αντικειμένων κάποιου και στην υπόθεση των επτά από τους αιτούμενους, η Τουρκία είχε παραβιάσει το Άρθρο 8 για το δικαίωμα σεβασμού για προσωπική και οικογενειακή ζωή.

Εφόσον κανείς δεν κατοικεί στην περιοχή και δεν έχουν γίνει επισκευές, όλα τα κτίρια καταρρέουν. Η φύση αναμορφώνει την περιοχή, καθώς τα μέταλλα σκουριάζουν, τα παράθυρα σπάζουν και τα φυτά προχωρούν τις ρίζες τους σε τοίχους και πεζοδρόμια. Θαλάσσιες χελώνες έχουν θεαθεί να κάνουν φωλιές στις εγκαταλελειμμένες παραλίες.

Πιλοτικό άνοιγμα και αντιδράσεις

Τον Οκτώβριο του 2020 και κατά παράβαση των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, και ο λεγόμενος «πρωθυπουργός», Ερσίν Τατάρ των κατεχομένων από την τουρκική εισβολή ανακοίνωσαν ότι ανοίγει τμήμα του παραλιακού μετώπου στα Βαρώσια. Συγκεκριμένα, στις 8 Οκτωβρίου άνοιξαν σημεία από την Λέσχη αξιωματικών τουρκικού και τουρκοκυπριακού στρατού έως το ξενοδοχείο Golden Sands. Τον Νοέμβριο του 2020, ο Ερντογάν και ο πρέσβης της Τουρκίας στα κατεχόμενα, επισκέφθηκαν τα Βαρώσια. Επιπλέον, η κύρια λεωφόρος Κέννεντυ μετονομάστηκε σε Σεμίχ Σαντζιάρ, που υπήρξε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου της Τουρκίας από το 1973 έως το 1978, μια περίοδος συμπεριλαμβανομένης της τουρκικής εισβολής.

Ένας πρόσφατα ασφαλτοστρωμένος δρόμος, η οδός Δημοκρατίας και τα εγκαταλελειμμένα κτίρια μετά το άνοιγμά του 2020 (το λευκό κτίριο στα δεξιά είναι το Λύκειο Ελληνίδων Αμμοχώστου)

Στις 27 Νοεμβρίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε από την Τουρκία να αντιστρέψει την απόφασή της και να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με στόχο την επίλυση του Κυπριακού, βάσει μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας και κάλεσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να επιβάλει κυρώσεις κατά της Τουρκίας, εάν τα πράγματα δεν αλλάζουν. Η Τουρκία και το ψευδοκράτος απέρριψαν το ψήφισμα, προσθέτοντας ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να προστατεύει τόσο τα δικά της δικαιώματα όσο και εκείνα των Τουρκοκυπρίων.

Στις 20 Ιουλίου 2021, ανήμερα της συμπλήρωσης 47 χρόνων από την τουρκική εισβολή, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης και ο πρόεδρος της Τουρκίας ανακοίνωσαν την άρση στρατιωτικού καθεστώτος στα Βαρώσια και το πιλοτικό άνοιγμα του 3,5% της περίκλειστης περιοχής. Κάλεσε, μάλιστα, τους Ελληνοκυπρίους νόμιμους κατοίκους και ιδιοκτήτες να προσφύγουν στην Επιτροπή Ακίνητης Ιδιοκτησίας του ψευδοκράτους. «Αλλοιώνει ή είναι προσπάθεια αλλοίωσης του στάτους κβο της Αμμοχώστου, όπως καθορίζεται από τα ψηφίσματα 550 και το 789 και ανάλογες θα είναι οι αντιδράσεις μας», ήταν η αντίδραση του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη. Δύο ημέρες μετά και με ομόφωνη απόφασή του, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών καταδίκασε ρητά και κατηγορηματικά τις τουρκικές εξαγγελίες, επιβεβαιώνοντας εκ νέου τις αποφάσεις 550 και 789 σχετικά με το καθεστώς των Βαρωσίων. Επίσης, επανέλαβε εκ νέου ότι η επίλυση του Κυπριακού θα πρέπει να γίνει στη βάση μιας δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας, όπως ορίζουν οι σχετικές αποφάσεις του, καταρρίπτοντας έτσι, για μια ακόμα φορά, οποιαδήποτε πρόταση λύσης που προωθεί η τουρκική πλευρά και βρίσκεται εκτός του πλαισίου αυτού.

Πηγές

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica" τομ.13ος, σελ.329.
• "Maraş - Varosha - Βαρώσια"