Ρωμαϊκές εορτές

O Μάρκος Αυρήλιος (με καλυμμένο το κεφάλι) θυσιάζει στον ναό του Jupiter (Δία). Τμήμα της αψίδας του.

Οι εορτές στην αρχαία Ρώμη ήταν ένα πολύ σημαντικό μέρος στη ρωμαϊκή θρησκευτική ζωή κατά τη διάρκεια τόσο της Δημοκρατικής, όσο και της Αυτοκρατορικής εποχής και ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του ρωμαϊκού ημερολογίου. Οι Feriae («αργίες» με την έννοια των «αγίων ημερών»· ενικός επίσης feriae ή dies feerialis) ήταν είτε δημόσιες (publicae) είτε ιδιωτικές (privae). Οι κρατικές εορτές εορτάζοντο από τον ρωμαϊκό λαό και λάμβαναν δημόσια χρηματοδότηση. Οι αγώνες (ludi), όπως το Ludi Apollinares, δεν ήταν τεχνικά feriae, αλλά οι ημέρες κατά τις οποίες τελούντο ήταν dies festi, διακοπές με τη σύγχρονη έννοια των ημερών άδειας από την εργασία. Αν και οι feriae χρηματοδοτούντο από το κράτος, οι αγώνες συχνά χρηματοδοτούνταν από πλούσιους ιδιώτες. Οι feriae privateae ήταν αργίες, που εορτάζονταν προς τιμήν ιδιωτών ή από οικογένειες. Αυτό το άρθρο ασχολείται μόνο με τις επίσημες αργίες, συμπεριλαμβανομένων των τελετουργιών που εορτάζοντο από τους κρατικούς ιερείς της Ρώμης στους ναούς, καθώς και με εορτασμούς σε γειτονιές, οικογένειες και φίλους που πραγματοποιούντο ταυτόχρονα σε όλη τη Ρώμη.

Οι feriae publicae ήταν τριών ειδών:

• Οι Σταθερές (Stativae) ήταν ετήσιες αργίες, που είχαν μια ορισμένη ημερομηνία στο ημερολόγιο.
• Οι Κινητές (Conceptivae) ήταν ετήσιες γιορτές που ήταν κινητές εορτές (όπως το Πάσχα στο χριστιανικό ημερολόγιο ή η Ημέρα των Ευχαριστιών στη Βόρεια Αμερική). Η ημερομηνία ανακοινωνόταν από τους αξιωματούχους ή τους ιερείς που ήταν υπεύθυνοι γι' αυτές.
• Οι Κατ΄ εντολή (Imperativae) ήταν αργίες που πραγματοποιούντο "κατ' επιταγή" (από το ρήμα impero, imperare, παραγγέλνω, διατάζω), όταν ζητούντο ειδικοί εορτασμοί ή εξιλεώσεις.

Μία από τις πιο σημαντικές πηγές για τις ρωμαϊκές διακοπές είναι το έργο Fasti του Οβίδιου, ένα ημιτελές ποίημα που περιγράφει και παρέχει την προέλευση των εορτών από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο, την εποχή του Αυγούστου.

Διατήρηση των εορτών (feriae)

Ο Βάρρων όρισε τις feriae ως «ημέρες που καθιερώθηκαν για χάρη των θεών». Οι θρησκευτικές τελετές πραγματοποιούντο στις feriae και οι δημόσιες επιχειρήσεις ανέστειλαν τη λειτουργία τους. Ακόμη και στους δούλους έπρεπε να δοθεί κάποια μορφή ανάπαυσης. Ο Κικέρων λέει συγκεκριμένα, ότι οι άνθρωποι που ήταν ελεύθεροι, δεν έπρεπε να συμμετέχουν σε αγωγές ή έριδες, και οι σκλάβοι θα έπρεπε να κάνουν ένα διάλειμμα από τους κόπους τους. Οι συγγραφείς γεωργικών συγγραμμάτων αναγνώριζαν, ότι ορισμένες εργασίες σε ένα αγρόκτημα μπορεί να χρειαστεί να εκτελεστούν και προσδιόριζαν ποιες ήταν αυτές. Ορισμένες γεωργικές εργασίες -που δεν επιτρέποντο διαφορετικά- θα μπορούσαν να εκτελεστούν, εάν γινόταν εκ των προτέρων εξιλέωση (piaculum), συνήθως με τη θυσία ενός κουταβιού. Μέσα στην πόλη της Ρώμης, οι ιερείς (flamen) και ο ιερέας που ήταν γνωστός ως ιερός βασιλιάς δεν επιτρεπόταν ούτε να δουν την εργασία.

Σε πρακτικό επίπεδο, όσοι δούλευαν "κατά λάθος" μπορούσαν να πληρώσουν πρόστιμο ή να προσφέρουν μία εξιλέωση (piaculum), συνήθως έναν χοίρο. Το έργο, που θεωρείτο ζωτικής σημασίας είτε για τους θεούς, είτε για τη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής, ήταν συγχωρεμένο, σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς στο θρησκευτικό δίκαιο. Παρόλο που ζητήθηκε από τους Ρωμαίους να μην εργάζονται, δεν ήταν υποχρεωμένοι να προβούν σε κάποια θρησκευτική δράση, εκτός εάν ήταν ιερείς ή είχαν οικογενειακές τελετές (sacra gentilicia) να διατηρήσουν.

Κατάλογος εορτών ανά μήνα

Ακολουθεί μία λίστα μηνιαίως με ρωμαϊκές εορτές και αγώνες, που είχαν σταθερή θέση στο ημερολόγιο. Για ορισμένους καταγράφεται η ημερομηνία, κατά την οποία ιδρύθηκαν για πρώτη φορά. Η εορτή μίας θεότητας σηματοδοτούσε συχνά την επέτειο (dies natalis, «γενέθλια») της ίδρυσης ενός ναού ή μία εκ νέου αφιέρωση μετά από μία μεγάλη ανακαίνιση. Οι εορτές που δεν ονομάζουν θεότητες, πιστεύεται ότι είναι από τις παλαιότερες στο ημερολόγιο.

Ορισμένες θρησκευτικές τελετές ήταν μηνιαίες. Η πρωτομηνιά ήταν οι kalends (ή calends, από τiw οποίew προέρχεται η αγγλική λέξη «calendar»). Κάθε πρωτομηνιά ήταν αφιερωμένη στη Juno (Ήρα), και η Regina sacrorum («Βασίλισσα των τελετουργιών», μία δημόσια ιέρεια) σηματοδοτούσε την ημέρα με την προεδρία μιας θυσίας στη θεά. Αρχικά ένας αρχιερέας (pontifex) και ο ιερός βασιλιάς ανέφεραν το πρώτο φως μετά τη νέα Σελήνη και ο αρχιερέας ανακοίνωνε, εάν το πρώτο τέταρτο (nones, νόνες) θα συνέβαινε στις 5 ή 7 του ίδιου μήνα (οι μονοί αριθμοί θεωρούντο τυχεροί, οι ζυγοί [πχ 6, 14] άτυχοι). Στις νόνες γίνοντο ανακοινώσεις σχετικά με εκδηλώσεις, που θα πραγματοποιούντο αυτόν τον μήνα. Με εξαίρεση τα Poplifugia, δεν γίνονταν μεγάλες εορτές πριν από τις νόνες, αν και άλλες τελετές, όπως επέτειοι αφιερώσεων ναών, μπορούσαν να πραγματοποιηθούν. Η πανσέληνος (ides (ειδοί), συνήθως στις 13, ή για ορισμένους μήνες στις 15) ήταν αφιερωμένη στον Jupiter (Δία). Σε κάθε ειδούς, ένα λευκό αρνί οδηγείτο κατά μήκος της Ιεράς Οδού στο Καπιτώλιο για θυσία στον Δία.

Ο κατάλογος περιλαμβάνει επίσης άλλες αξιόλογες δημόσιες θρησκευτικές εκδηλώσεις, όπως θυσίες και πομπές που τελούντο ετησίως, αλλά δεν είναι ούτε εορτές (feriae), ούτε γενέθλια (dies natales). Εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, το ημερολόγιο είναι αυτό του H. H. Scullard, που αναφέρεται στο έργο του Εορτές και Τελετές της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας.

Ιανουάριος

• 1 (Kalends): Από το 153 π.Χ. και μετά οι ύπατοι ανελάμβαναν καθήκοντα αυτήν την ημερομηνία, συνοδευόμενοι από vota publica (δημόσιους όρκους για την ευημερία της δημοκρατίας και αργότερα του αυτοκράτορα) και την τέλεση οιωνοσκοπίας. Γίνοντο επίσης εορτή για την εισαγόμενη λατρεία του Ασκληπιού και για τον σκοτεινό θεό Vediovis.
• 3-5: οι πιο συνηθισμένες ημερομηνίες για τα Compitalia, μία κινητή γιορτή (feriae conceptivae).
• 5 (νόνες): Dies natalis (ημέρα ίδρυσης) του ιερού της Vica Pota στον Βέλιο λόφο .
• 9: Αgonalia προς τιμήν του Ιανού, από τον οποίο ονομάστηκε ο μήνας Ιανουάριος. πρώτης από τις τέσσερις τουλάχιστον εορτές με το όνομα Αgonalia καθ' όλη τη διάρκεια του έτους
• 11 και 15: Carmentalia, με τη θεά Juturna να εορτάζει επίσης στις 11.
• 13 (Ειδοί)
• 24–26: οι πιο κοινές ημερομηνίες για τις Sementivae, μία κινητή εορτή (feriae conceptivae) της σποράς, ίσως επίσης γνωστή ως Paganalia, όπως εορτάζεται από τους pagi.
• 27: Dies natalis τού ναού τού Κάστορα και του Πολυδεύκη, ή ίσως σηματοδοτεί την εκ νέου αφιέρωσή του (βλ. επίσης 15 Ιουλίου). Οι Αγώνες των Διασκούρων (Ludi Castores) εορταζόταν στην Όστια κατά την Αυτοκρατορική περίοδο

Φεβρουάριος

Στο αρχαϊκό ρωμαϊκό ημερολόγιο, ο Φεβρουάριος ήταν ο τελευταίος μήνας του έτους. Το όνομα προέρχεται από το februa, «το μέσο εξαγνισμού, εξιλαστήριες προσφορές». Σημείωνε αλλαγή της εποχής, με την 5η Φεβρουαρίου την επίσημη πρώτη ημέρα της άνοιξης, που φέρνει την ανανέωση των αγροτικών δραστηριοτήτων μετά το χειμώνα.

• 1 (Kalends): Dies natalis για τον ναό του Juno Sospita (Ήρας της Ασφάλειας), Μητέρας και της Βασίλισσας, sacra στο άλσος του Alernus, κοντά στον Τίβερη στους πρόποδες του Παλατίνου λόφου.
• 5: Dies natalis για τον ναό της Ομόνοιας στον λόφο του Καπιτωλίου.
• 13 (Ειδοί): μικρή εορτή του Φαύνου στο νησί του Τίβερη.
• 13–22: Parentalia, μία μνήμη των προγόνων και των νεκρών μεταξύ των οικογενειών.
  • 13: Parentatio, με κατευνασμό των Manes (Φαντασμάτων), που αρχίζει την 6η ώρα και τελετές που εκτελούνται από την αρχηγό των Εστιάδων. Οι ναοί έκλειναν, δεν έκαιγαν φωτιές στους βωμούς, οι γάμοι απαγορευόταν, οι δικαστές έβγαζαν τα διακριτικά τους, μέχρι την 21η.
• 15: Lupercalia.
• 17: τελευταία ημέρα των feriae conceptivae Fornacalia, της εορτής των Φούρνων. Τα Quirinalia ήταν προς τιμήν του Quirinus.
• 21: Feralia, η μόνη δημόσια παρατήρηση των Parentalia, φέρει την ένδειξη F (dies festus) σε ορισμένα ημερολόγια και FP (προσδιορισμός αβέβαιου νοήματος) σε άλλα, με σκοτεινές τελετές που στοχεύουν στους θεούς τού κάτω κόσμου (di inferi).
• 22: Caristia (ή Cara Cognatio, "Αγαπητοί Συγγενείς"), ένα γεύμα που παρέχεται από όλη την οικογένεια και μοιράζεται με πνεύμα αγάπης και συγχώρεσης.
• 23: Terminalia, προς τιμήν του Terminus.
• 24: Regifugium (η Φυγή του Βασιλιά).
• 27: Equirria, η πρώτη από τις δύο εορτές ιπποδρομιών στον Άρη.

Μάρτιος

Στο παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο (ίσως μέχρι το 153 π.Χ.), ο μήνας Martius ("μήνας του Άρεως") ήταν ο πρώτος μήνας του έτους. Είναι ένας από τους λίγους μήνες, που πήρε το όνομά του από έναν θεό, τον Mars (Άρη), του οποίου οι εορτές κυριαρχούν τον μήνα.

• 1 (Kalends): η αρχική Πρωτοχρονιά, όταν ανανεώθηκε η ιερή φωτιά της Ρώμης. το χορευτικό ένοπλο ιερατείο των Salii γιόρταζε το Feriae Marti (αργία για τον Άρη), που ήταν επίσης το dies natalis («γενέθλια») του Άρη. επίσης το Matronalia, προς τιμήν της Juno Lucina, μητέρας του Άρη
• 7: η δεύτερη εορτή για το Vediovis
• 9: dies religiosus όταν οι Salii περιέφεραν ξανά τις ιερές ασπίδες (ancilia) γύρω από την πόλη.
• 14: η δεύτερη Equirria, ένα Feriae Marti που ονομάζεται επίσης Mamuralia ή ιερό Mamurio
• 15 (ειδοί): Feriae Iovi, ιερό στον Jove (Δία) και επίσης η εορτή της θεάς Anna Perenna
• 16–17: η πομπή των Αργείων
• 17: Liberalia, προς τιμήν του Liber ; επίσης μια Αgonalia για τον Άρη
• 19: Quinquatrus, αργότερα επεκτάθηκε σε πενθήμερες διακοπές ως Quinquatria, μια Feriae Marti, αλλά και μια γιορτή για τη Minerva, πιθανώς επειδή ο ναός της στον λόφο Aventine ήταν αφιερωμένος αυτήν την ημέρα
• 23: Tubilustrium, εξαγνισμός των σαλπίγγων.
• 24: μία ημέρα με την ένδειξη QRFC, όταν η Comitia Calata συνήρχετο για να επικυρώσει τις διαθήκες.
• 31: επέτειος του ναού της Σελήνης στον Αβεντίνο λόφο.

Απρίλιος

Κομμάτι από τις εορτές της Πραινέστης (Fasti Praenestini) για τον Απρίλιο, που δείχνει τα Vinalia (VIN) και Robigalia (ROB).

Μία σημαντική κινητή εορτή (feriae conceptivae) τον Απρίλιο ήταν oι Λατινικές εορτές (Feriae Latinae).

• 1 (Kalends): Veneralia προς τιμήν της Venus (Αφροδίτης).
• 4–10: Ludi Megalenses ή Mεγαλήσια, προς τιμήν της Magna Mater ή Kυβέλης, της οποίας ο ναός αφιερώθηκε στις 10 Απριλίου 191 π.Χ.
• 5: επέτειος του Ναού της Fortuna Publica (Δημόσιας Τύχης).
• 12–19: Cerialia ή Ludi Cereri, φεστιβάλ και αγώνες για τη Ceres (Δήμητρα), που ιδρύθηκε το 202 π.Χ.
• 13 (Ειδοί): επέτειος του ναού του Jupiter Victor (Δία Νικητή).
• 15: Fordicidia, προσφορά εγκύου αγελάδας στην Tellus («Γαία»).
• 21: Palilia, αγροτική εορτή προς τιμήν του Pales, και τα dies natalis (γενέθλια) της Ρώμης.
• 23: η πρώτη από τις δύο εορτές οίνου (Vinalia), η Vinalia Priora για το κρασί το;y προηγούμενου έτους, που πραγματοποιείτο αρχικά για τον Δία και αργότερα την Αφροδίτη.
• 25: Robigalia, μία αγροτική εορτή, που περιλαμβάνει θυσία σκύλων.
• 27 (28 στο Ιουλιανό ημερολόγιο ) έως την 1η Μαΐου: Ludi Florales προς τιμήν της Flora (Βλάστησης), επεκτάθηκε έως τις 3 Μαΐου υπό την αυτοκρατορία.

Mάιος

Η κινητή εορτή (feriae conceptivae) αυτού του μήνα ήταν τα Ambarvalia.

• 1 (Kalends): Οι αγώνες της Flora συνεχίζονται. Θυσία στη Μaia (Μαία). Επέτειος του ναού της Bona Dea (Καλής Θεάς) στον Aβεντίνο. ιεροτελεστίες για τους Lares Praestites, κηδεμόνες της πόλης της Ρώμης.
• 3: στην Αυτοκρατορική περίοδο, μία τελευταία γιορτή για τη Flora, ή η επέτειος ενός από τους ναούς της.
• 9, 11, 13: Lemuria, μία εορτή των νεκρών με δημόσιες και οικιακές τελετές, πιθανώς με θυσία στη Μania (θεά Θανάτου) την 11η.
• 14: επέτειος του ναού του Mars Invictus (Άρη Ανίκητου). Μία δεύτερη πομπή των Αrgei
• 15 (Ειδοί): Mercuralia, προς τιμήν του Mercurius (Ερμή). Feriae του Jove (εορτή του Δία).
• 21: ένα από τα τέσσερα Agonalia, πιθανώς τρίτη εορτή για τον Vediovis.
• 23: ένα δεύτερο Tubilustrium (τρομπέτες του στρατού). Εορτές (feriae) για τον Volcanus (Ήφαιστο).
• 24: QRCF, μετά το Tubilustrium, όπως τον Μάρτιο.
• 25: επέτειος του ναού της Fortuna Primigenia.

Ιούνιος

Ο Scullard τοποθετεί τους Ταυριακούς Αγώνες στις 25-26 Ιουνίου, αλλά άλλοι μελετητές αμφιβάλλουν ότι αυτοί οι ludi είχαν καθορισμένη ημερομηνία ή επαναλαμβάνοντο σε τακτική βάση.

• 1 (Kalends): επέτειοι του ναού της Juno Moneta. Επίσης του Ναού του Άρη στο clivus (πλαγιά, δρόμος) έξω από την Porta Capena. Και πιθανώς του Ναού των Tempestates (θεών της Καταιγίδας). Eπίσης μία εορτή της πολύπλοκης θεάς Cardea ή Carna (Καρδιάς ή Σάρκας).
• 3: επέτειος του ναού της Bellona.
• 4: επέτειος της αναστήλωσης του Ναού του Hercules Custos (Ηρακλή Συνοδού).
• 5: επέτειος του ναού του Dius Fidius.
• 7: Ludi Piscatorii, "Αγώνες των Ψαράδων".
• 7–15: Vestalia, προς τιμήν της Vesta (Εστίας). Η 9η Ιουνίου ήταν θρησκευτική ημέρα (dies religiosus) γι' αυτήν.
• 8: επέτειος του ναού του Νοός (Mens).
• 11: Matralia προς τιμήν της Mater Matuta. Επίσης η επέτειος του ναού της Φορτούνα στο Forum Boarium
• 13 (Ides): Feriae of Jove.
• 13–15: Quinquatrus minusculae, το μικρότερο Quinquatrus που γιορτάζεται από τιβικίνες, φλογέρες στο ρόλο τους ως συνοδοί σε θρησκευτικές τελετές
• 19: μια αναμνηστική εκδήλωση για τον ναό της Μινέρβα στον Αβεντίνο, ο οποίος είχε την επέτειό του στις 19 Μαρτίου.
• 20: επέτειος του ναού του Summanus.
• 24: εορτή Fors Fortuna, η οποία "φαίνεται να ήταν μία θορυβώδης υπόθεση"
• 27: όχι επαρκώς γνωστή σε εμάς εορτή προς τιμήν των Lares. Επέτειος του ναού του Δία που Στάθηκε (Jupiter Stator).
• 29: επέτειος του Ναού του Ηρακλή των Μουσών (Hercules Musarum).

Julius (Quin[c]tilis, Πέμπτος)

Μέχρι να μετονομαστεί προς τιμή τού Ιουλίου Καίσαρα, αυτός ο μήνας ονομαζόταν Quinctilis ή Quintilis, διότι αρχικά ήταν ο πέμπτος μήνας (quint-), όταν το έτος άρχιζε τον Μάρτιο. Από αυτό το σημείο στο ημερολόγιο και μετά, οι μήνες είχαν αριθμητικές ονομασίες.

• 1 (Kalends): μία ελάχιστα πιστοποιημένη επέτειος ενός ναού της Juno Felicitas
• 5: Poplifugia
• 6–13: Ludi Apollinares, αγώνες προς τιμήν του Απόλλωνα, που διεξήχθησαν για πρώτη φορά το 212 π.Χ. ως μονοήμερη εκδήλωση (13 Ιουλίου) και καθιερώθηκαν ως ετήσιοι το 208 π.Χ.
• 6: επέτειος του Ναού της Fortuna Muliebris
• 7 (Καμία): Nonae Caprotinae ; Ancillarum Feriae (Φεστιβάλ των Γυναικών που Υπηρετούν). θυσία στο Consus από απροσδιόριστους δημόσιους ιερείς (sacerdotes publici) ; επίσης ένα μικρό πανηγύρι στους δύο παλαίους
• 8: Βιτουλάτιο
• 14–19: μια σειρά από αγορές ή εμποροπανηγύρεις (mercatus μετά το Ludi Apollinares. όχι θρησκευτικές εορτές
• 15 (Ides): Transvectio equitum , πομπή ιππικού
• 17: επέτειος του Ναού του Honos and Virtus. θυσία στη Νίκη
• 18: ένα dies ater («μαύρη μέρα», που σημαίνει μια μέρα κακού οιωνού) που σηματοδοτεί την ήττα των Ρωμαίων από τους Γαλάτες στη μάχη της Allia το 390 π.Χ., που οδήγησε στη λεηλασία της Ρώμης από τους Γαλάτες
• 19, 21: Λουκαρία
• 20–30: Ludi Victoriae Caesaris, «Αγώνες του Νικηφόρου Καίσαρα», που διεξάγονται κάθε χρόνο από το 45 π.Χ.
• 22: επέτειος του ναού της Ομόνοιας (Concordia) στους πρόποδες του Καπιτωλίου.
• 23: Neptunalia πραγματοποιείτο προς τιμήν του Neptunus (Ποσειδώνα).
• 25: Furrinalia, δημόσιες εορτές (feriae publicae) προς τιμήν της Furrina.
• 30: επέτειος του ναού της Τύχης αυτής της Ημέρας (Fortunae Huiusque Diei).

Augustus (Sextilis, Έκτος)

Μέχρι να μετονομαστεί από τον Οκταβιανό Αυγουστο, αυτός ο μήνας ονομαζόταν Sextilis, και ήταν αρχικά ο έκτος μήνας (sext-), όταν το έτος άρχιζε τον Μάρτιο.

• 1 (Kalends): επέτειος του ναού της Spes (Ελπίδας) στο Forum Holitorium (Αγοράς Χορταρικών), με εορταστικές εκδηλώσεις επίσης για τις «δύο Νίκες» στο Παλατίνο.
• 3: Supplicia canum ("τιμωρία των σκύλων") μία ασυνήθιστη θυσία σκύλων και πομπή στους ναούς του Juventas (Νεότητας) και του Summanus, που συνδέονται με τη Γαλατική πολιορκία
• 5: δημόσια θυσία (sacrificium publicum) στον ναό του Salus στον Κυρινάλιο λόφο.
• 9: δημόσια θυσία στον Sol Indiges (Θεοποιημένο Ήλιο).
• 12: θυσία δαμαλίδας στον Hercules Invictus (Ηρακλή Ανίκητο), με σπονδή από τον σκύφο του Ηρακλή.
• 13 (Ειδοί): εορτή της Diana (Άρτεμης) στον Αβεντίνο (Nemoralia), με τους δούλους να λαμβάνουν μία ημέρα άδεια για να παρευρεθούν. Άλλες θεότητες που τιμώντο στους ναούς τους είναι οι Vortumnus, Fortuna Equestris, Hercules Victor (ή Invictus στην Porta Trigemina), Κάστωρ και Πολυδεύκης, οι Camenae (Νύμφες Νερών) και η Flora.
• 17: Portunalia προς τιμήν του Portunus. Επέτειος του ναού του Ιανού.
• 19: Vinalia Rustica, αρχικά προς τιμήν του Δία, αλλά αργότερα της Venus (Αφροδίτης).
• 21: Consualia, με μία θυσία στον Αβεντίνο.
• 23: Vulcanalia ή Feriae Volcano προς τιμήν του Vulcan (Ηφαίστου), μαζί με θυσίες στη Mαία, τις Νύμφες στο campo ("στον κάμπο", ίσως το Πεδίο του Άρη), Ops Opifera και μία Hora (Ώρα = Εποχή).
• 24: θυσίες στη Luna (Σελήνη) στh Graecostasis. Eπίσης είναι η πρώτη από τις τρεις ημέρες, που άνοιγε ο μυστηριώδης τελετουργικός λάκκος, που ονομάζεται mundus.
• 25: Opiconsivia ή Feriae Opi προς τιμήν του Ops Consivae στη Regia.
• 27: Volturnalia, όταν ο ιερέας τού Βολτούρνου (flamen Volturnalis) έκανε θυσία στον Volturnus.
• 28: Αγώνες στον Circus Maximus (circenses) για τον Sol (Ήλιο) και τη Luna (Σελήνη).

Σεπτέμβριος (Έβδομος)

• 1 (Kalends): τελετές για τον Jupiter Tonans ("Δία της Βροντής") στο Καπιτώλιο και τη Juno Regina στοn Aβεντίνο.
• 5: επέτειος ενός από τους ναούς του Δία Στάτορα.
• 5–19, Ludi Romani ή Ludi Magni, «οι παλαιότεροι και πιο διάσημοι» των αγώνων .
• 13 (Ειδοί): επέτειος του ναού στον Jupiter Optimus Maximus (Δία Άριστο Μέγιστο). Ένα epulum Jovis (συμπόσιο στον Δία); ένα epulum στην Τριάδα του Καπιτωλίου.
• 14: Equorum probatio ("Δοκιμή των αλόγων"), μία παρέλαση ιππικού της Αυτοκρατορικής περιόδου.
• 20–23: ημέρες που προορίζονται για αγορές και εκθέσεις (mercatus) αμέσως μετά τους Ludi Romani (Ρωμαϊκούς Αγώνες).
• 23: επέτειος της επαναφιέρωσης του μαού του Απόλλωνα στο Πεδίο του Άρη (Campus Martius). Τιμάτο και ο Latona (Λητώ).
• 26: επέτειος του ναού της Venus Genetrix (Αφροδίτης Μητέρας), ο οοποίος καθαγιάστηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα.

Οκτώβριος (Όγδοος)

• 1 (Kalends): τελετές για το Fides και το Tigillum Sororium
• 3–12: Ludi Augustales, που ιδρύθηκε το 14 μ.Χ. μετά το τέλος τού Αυγούστου, με βάση την Augustalia
• 4: Ieiunium Cereris, ημέρα νηστείας προς τιμή της Δήμητρας, που καθιερώθηκε το 191 π.Χ. ως πενθήμερη εορτή, που ξεκίνησε κάθε χρόνο από τον Αύγουστο.
• 5: δεύτερη από τις τρεις μέρες, που άνοιγε το λάκκος mundus.
• 6: dies ater («μαύρη ημέρα») για να σηματοδοτήσει την επέτειο της μάχης του Aραούσιo (105 π.Χ.)
• 7 (νόνες): ιεροτελεστίες για τον Jupiter Fulgur (Δίας της Αστραπής κατά τη διάρκεια της ημέρας) και τη Juno Curitis.
• 9: ιεροτελεστίες σε ιερά για τους Genius Publicus, Fausta Felicitas και Venus Victrix στο Καπιτώλιο.
• 10: τελετές για την επαναφιέρωση του ναού της Juno Moneta.
• 11: Meditrinalia.
• 12: Augustalia, που εορτάζονται από το 14 μ.Χ. προς τιμή του θεοποιημένου Αυγούστου, που ιδρύθηκε το 19 π.Χ. με νέο βωμό και θυσία στη Fortuna Redux .
• 13: Fontinalia προς τιμήν του Fons.
• 14: τελετές για την αποκατάσταση του ναού των Penates Dei στον Βέλιο λόφο.
• 15 (Ειδοί): Οκτωβριανή θυσία αλόγων στον Άρη στο Πεδίο τού Άρη. Επίσης εορτές (feriae) του Δία.
• 19: Armilustrium, μία θρησκευτική ημέρα (dies religiosus) προς τιμήν του Άρη.
• 26 έως 1 Νοεμβρίου: Ludi Victoriae Sullanae, "Aγώνες του Νικηφόρου Σύλλα", που καθιερώθηκε ως ετήσια εκδήλωση το 81 π.Χ.

Νοέμβριος (Έννατος)

• 1 (Kalends): Ludi circensis για να ολοκληρωθούν οι Αγώνες Νίκης του Σύλλα.
• 4–17: Ludi Plebeii (Αγώνες των Πληβείων).
• 8: η 3η από τις τρεις ημέρες, που άνοιγε ο τελετουργικός λάκκος mundus.
• 13 (Ειδοί): Epulum Jovis (συμπόσιο τού Δία). Επίσης τελετές για τη Feronia και την Fortuna Primigeniae.
• 14: μία δεύτερη Equorum probatio (επίδειξη ιππικού), όπως στις 15 Ιουλίου.
• 18–20: αγορές και εκθέσεις (mercatus).

Δεκέμβριος (Δέκατος)

• 3: Τελετουργίες για τη Bona Dea (Καλή Θεά), μόνο για γυναίκες.
• 5 (νόνες): μία επαρχιακή εορτή για τον Φαύνο, που διοργανώνεται από τα pagi (κώμες).
• 8: εορτή για τον Τiberinus Pater και τη Γαία.
• 11: Agonalia για τον Pater Indiges (Θεοποιημένο Πατέρα, δηλ. τον Αινεία), επίσης το (μάλλον άσχετο) Septimontium (Eπτάλοφο).
• 12: τελετές στο ναό της Consus (Συναίνεσης) στον Αβεντίνο.
• 13 (ειδοί): γενέθλια (dies natalis) τού ναού της Tellus (Γαίας), και σχετικό lectisternium για Ceres (Δήμητρα).
• 15: Consualia ή Feriae για την Consus (εορτή της θεάς Συναίνεσης), η δεύτερη του χρόνου.
• 17–23: Saturnalia προς τιμή του Saturn (Κρόνου), με το δημόσιο τελετουργικό στις 17.
• 18 Εponalia προς τιμήν της Epona (θεάς αλόγων).
• 19: Opalia προς τιμήν της Ops (θεάς γονιμότητας).
• 21: Divalia προς τιμήν της Angerona, Θυσία λάμβαναν ο Ηρακλής και η Δήμητρα.
• 22: επέτειος του ναού των Lares Permarini στο Porticus Minucia.
• 23: Larentalia, σε ανάμνηση για τους ναούς της Diana και της Juno Regina στο Circus .Flaminius (Ιππόδρομο του Φαλμινίου) και για τις Tempestates (θεές Καταιγίδες). Sigillaria, η τελευταία μέρα των Saturnalia, αφιερωμένη στην προσφορά δώρων.
• 25: Dies Natalis Solis Invicti («Γενέθλια του Ανίκητου Ήλιου»). Brumalia (και οι δύο αυτοκρατορικές εορτές).

Κινητές εορτές (Feriae conceptivae)

Μία σπάνια απεικόνιση Ρωμαίων ανδρών, που φορούν την toga praetexta και συμμετέχουν σε αυτό που πιθανώς είναι τα Compitalia.

Οι ακόλουθες «κινητές εορτές» παρατίθενται χονδρικά με χρονολογική σειρά.

• Compitalia, που πραγματοποιείτο κάποια στιγμή μεταξύ 17 Δεκεμβρίου (ημέρα των Saturnalia) και 5 Ιανουαρίου. Στη μετέπειτα Αυτοκρατορία, εορταζόταν τακτικά στις 3-5 Ιανουαρίου, αλλά ο Μακρόβιος (5ος αι. μ.Χ.) εξακολουθούσε να τις κατηγοριοποιεί ως conceptivae.
• Sementivae, μία εορτή σποράς προς τιμήν της Tellus (Γαίας) και της Ceres (Δήμητρας), που διοργανωνόταν στις 24–26 Ιανουαρίου από τον Oβίδιο, ο οποίος θεωρεί αυτές τις feriae ίδιες με τα Paganalia. Ο Βάρρων μπορεί να υποδεικνύει, ότι οι δύο εορτές ήταν ξεχωριστές.
• Fornacalia, μία εορτή αρτοποιίας στα μέσα Φεβρουαρίου, που εορτάζεται από τις curiae, τα 30 αρχαϊκά τμήματα του ρωμαϊκού λαού. Η ημερομηνία ανακοινωνόταν από τον curio maximus και οριζόταν για κάθε curia ξεχωριστά, με τα γενικά Fornacalia στις 17 Φεβρουαρίου, για όσους είχαν χάσει τη δική τους, ή που ήταν αβέβαιοι σε ποια curia ανήκαν.
• Amburbium, μία τελετή για τον καθαρισμό της πόλης (urbs) στο σύνολό της, που ίσως πραγματοποιόταν κάποια στιγμή τον Φεβρουάριο.
• Feriae Latinae (Λατινικές εορτές), μία σημαντική και πολύ παλαιά κινητή εορτή τον Απρίλιο.
• Αmbarvalia, καθαρισμός των αγρών τον Μάιο.

Τα Rosalia ή η "εορτή των Ρόδων" επίσης δεν είχε καθορισμένη ημερομηνία, αλλά τεχνικά δεν ήταν μία από τις feriae conceptivae, με ημερομηνία που ανακοινώταν από δημόσιους ιερείς με βάση την αρχαϊκή πρακτική.

Εορτές κατ' εντολή (Feriae imperativae)

Οι εορτές γίνονταν επίσης στην αρχαία Ρώμη ως απάντηση σε συγκεκριμένα γεγονότα ή για συγκεκριμένο σκοπό, όπως για εξευμενισμό ή έκφραση ευγνωμοσύνης προς τους θεούς. Για παράδειγμα ο Λίβιος αναφέρει, ότι μετά τη ρωμαϊκή καταστροφή της Άλβα Λόνγκα τον 7ο αι. π.Χ. και την απομάκρυνση του πληθυσμού των Αλβανών στη Ρώμη, αναφέρθηκε ότι έβρεξε πέτρες στον Αλβανό λόφο. Μία ρωμαϊκή αντιπροσωπεία στάλθηκε, για να διερευνήσει την αναφορά και έγινε μάρτυρας μίας ακόμη βροχής από πέτρες. Οι Ρωμαίοι θεώρησαν, ότι αυτό ήταν ένα σημάδι της δυσαρέσκειας των θεών της Άλβα, η λατρεία των οποίων είχε εγκαταλειφθεί με την εκκένωση της Άλβα Λόνγκα. Ο Λίβιος συνεχίζει, λέγοντας ότι οι Ρωμαίοι καθιέρωσαν μία δημόσια εορτή εννέα ημερών, με την προτροπή είτε μίας «ουράνιας φωνής» που ακουγόταν στο Αλβανό Όρος, είτε μετά από εξέταση σπλάγχνων (haruspex). Ο Λίβιος λέει επίσης, ότι καθιερώθηκε η μακροχρόνια πρακτική στη Ρώμη, ότι κάθε φορά που αναφερόταν βροχή από πέτρες, διατασσόταν μία εορτή εννέα ημερών.

Μία άλλη, μη σταθερή εορτή είναι οι αγώνες τού αιώνα. Κατά τη διάρκεια αρκετών ημερών υπήρχαν θυσίες, διασκεδαστές και αγώνες, που χρηματοδοτούντο από το κράτος δημιουργούσαν τη μεγαλύτερη επίδειξη, που είχε δει ποτέ κάποιος στη ζωή του. Αυτοί οι αγώνες προορίζοντο να διεξάγονται κάθε 100 χρόνια, με σκοπό να λαμβάνουν χώρα μόνο μία φορά στη ζωή κάθε ατόμου. Κάποια στιγμή γίνοντο ταυτόχρονα δύο αγώνες τού αιώνα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν άνθρωποι, που στην πραγματικότητα θα ήταν παρόντες σε αυτούς δύο φορές στη ζωή τους.

Εμπορικές εκθέσεις (Mercatus)

Το ουσιαστικό mercatus (πληθυντικός mercatūs) σημαίνει "εμπόριο" ή "η αγορά" γενικά, αλλά αναφέρεται επίσης σε εκθέσεις ή αγορές, που πραγματοποιούντο αμέσως μετά από ορισμένους αγώνες. Ο Κικέρων αναφέρει , ότι ο Νουμάς Πομπίλιος, ο ημι-μυθικός δεύτερος βασιλιάς της Ρώμης, ίδρυσε mercatus σε συνδυασμό με θρησκευτικές εορτές, για τη διευκόλυνση τού εμπορίου, αφού το πλήθος είχε ήδη συγκεντρωθεί σε μεγάλο αριθμό. Στα πρώτα χρόνια αυτά τα mercatus μπορεί να έπαιξαν ρόλο στο χονδρικό εμπόριο, αλλά καθώς το εμπόριο στη Ρώμη έγινε πιο εξελιγμένο, από την ύστερη Δημοκρατία φαίνεται ότι έγιναν εκθέσεις λιανικού εμπορίου, που ειδικευόταν στην εορταστική αγορά. Τα Sigillaria που συνδέονται με τα Saturnalia μπορεί να ήταν mercatus με αυτή την έννοια. Επέζησαν fasti όπως οι Mercatus Apollinares 14–19 Ιουλίου, Mercatus Romani 20–23 Σεπτεμβρίου και Mercatus Plebeii 18–20 Νοεμβρίου. Μπορεί να υπήρχαν και άλλες. Η αγγλική λέξη fair (έκθεση) προέρχεται από τη λατινική feria.

«Ρωμαϊκές εορτές» μεταφορικά

Στις αρχές του 19ου αι. και ιδιαίτερα ως απάντηση στη σφαγή των τελευταίων χρόνων της Γαλλικής Επανάστασης, ο όρος ρωμαϊκή εορτή είχε πάρει άσχημη έννοια, υπονοώντας ένα γεγονός που προκαλεί "ευχαρίστηση" σε βάρος, ή προέρχεται από τα δεινά, άλλων, όπως σε αυτό το απόσπασμα από το Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ (1812–18) του Τζορτζ Γκόρντον, λόρδου του Μπάιρον:

Εκεί έπαιζαν όλοι οι νεαροί βάρβαροι,
Εκεί ήταν η από τη Δακία μητέρα τους - αυτός ο κύριός τους,
έσφαξε για να κάνει ρωμαϊκή αργία»

Πιο καλοπροαίρετα, η φράση χρησιμοποιήθηκε ως τίτλος μίας ρομαντικής ταινίας, που διαδραματίζεται στη Ρώμη: Διακοπές στη Ρώμη του σκηνοθέτη Γουίλιαμ Γουάιλερ.

Δείτε επίσης

• Fasti

Περαιτέρω ανάγνωση

• Kaczor, Idaliana (2018). «Χαρακτηριστικά Ρωμαϊκών Γυναικείων Θεοτήτων». Στο: Studia Ceranea: Journal of the Waldemar Ceran Research Center for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe 8 (Δεκέμβριος): 23–41. https://doi.org/10.18778/2084-140X.08.02.