Λίμνη Ζηρού

Λίμνη Ζηρού
Η Λίμνη Ζηρού από τη νότια όχθη.
Χώρες	Ελλάδα
Γεωγραφικό Διαμέρισμα	Ήπειρος
Νομός	N. Πρέβεζας,Ν. Αρτας
Γεωγραφικό Μήκος	20.8489609
Γεωγραφικό Πλάτος	39.2387682
Μέγιστο Μήκος	900 m
Μέγιστο Πλάτος	600 m
Μέγιστο Βάθος	70 m

Η Λίμνη Ζηρού (ή και "Λίμνη Ζηρός") βρίσκεται 2 χλμ δυτικά της παλαιάς εθνικής οδού Άρτας - Ιωαννίνων απέναντι από την κοινότητα Παντάνασσας Άρτας. Διοικητικά και γεωγραφικά ανήκει σε τρεις δήμους: Φιλιππιάδας (N. Πρέβεζας), Θεσπρωτικού (Ν. Πρέβεζας) και Ξηροβουνίου (Ν. Αρτας). Από την 1η Ιανουαρίου 2011, με τον Νόμο Καλλικράτης η Λίμνη Ζηρού περιέρχεται ολοκληρωτικά στο Νέο δήμο Ζηρού, με πρωτεύουσα τη Φιλιππιάδα, εκτός από ένα δασικό τμήμα πρόσβασης από την Οδό Άρτας-Ιωαννίνων που ανήκει στο κτηματολόγιο Παντάνασσας του Δήμου Αρταίων.

Ονομασία

Το όνομα της Λίμνης Ζηρού έχει σλαβική προέλευση (π.χ. η λέξη λίμνη είναι озеро (οζέρο) στα ρωσικά, језеро στα σέρβικα ή езеро στα βουλγάρικα), προφανώς κατάλοιπο μεσαιωνικής της παρουσίας σλαβικών φύλων.

Γεωλογία - Γεωγραφία

Λίμνη Ζηρού, Κωπηλασία με Canoe Incas, 1997

Η δημιουργία της λίμνης Ζηρού φαίνεται να οφείλεται στην τεκτονοκαρστική δραστηριότητα της περιοχής.

Οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι η λίμνη αποτελούσε λιμναίο σπήλαιο, αλλά η οροφή κατέρρευσε προ 10.000 ετών περίπου. Ο υδροφόρος ορίζων της λίμνης είναι ο ίδιος με αυτόν του ποταμού Λούρου, συνεπώς τα δύο υδάτινα συστήματα επικοινωνούν. Οι διαστάσεις της λίμνης είναι περίπου 900μ Χ 600μ. Το μέγιστο βάθος της λίμνης, σύμφωνα με μετρήσεις το έτος 1997, βρέθηκε 70 μέτρα, ενώ στη βόρεια όχθη το άμεσο βάθος στα βράχια είναι 9 μέτρα. Η νότια όχθη «σβήνει» σταδιακά σε ρηχή αμμουδιά. Η θερμοκρασία του νερού κυμαίνεται χειμώνα καλοκαίρι από 9,6^οC – 21,2^οC.

Όπως σε όλες τις λίμνες με γλυκό νερό η άνωση είναι χαμηλότερη από αυτή των θαλασσών, και η κολύμβηση εγκυμονεί κίνδυνο πνιγμού.

Το έτος 2010 ανέκυψε ένα παράξενο φαινόμενο στη Λίμνη Ζηρού. Οι εφημερίδες έγραψαν κατά γράμμα ότι "Το Νερό της Λίμνης Ζηρού έγινε Κόκκινο". Στο σχετικό ρεπορτάζ ανακοινώθηκε ότι "ο καθηγητής ελέγχου και προστασίας του περιβάλλοντος του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Τρ. Αλμπάνης μετά από έρευνα απέδωσε το φαινόμενο σε ένα τοξικό Κυανοβακτηρίδιο, το Planktothrix Rubescens, αναφέροντας πληροφορίες σχετικά με τις επικίνδυνες ιδιότητες του βακτηριδίου και πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης, μάλιστα συνέστησε πλήρη απαγόρευση της κολύμβησης και της αλιείας στη λίμνη.

Ιστορία

Όπως είναι γνωστό, είναι διαθέσιμες αρκετές αρχαιολογικές αποδείξεις κατοίκησης της περιοχής από την προϊστορική περίοδο. Η Λίμνη Ζηρού βόρεια συνορεύει με τον λόφο Κοκκινοπηλός Πρέβεζας, όπου ο Τζον Βάισμαν το 1992 ανακάλυψε λίθινα εργαλεία της προϊστορικής περιόδου, ενώ ανατολικά σε απόσταση 1 χλμ ρέει ο ποταμός Λούρος. Σε απόσταση μόλις 1 χλμ βρίσκεται η Βραχοσκεπή - Σπήλαιο Ασπροχάλικο, όπου σε ανασκαφές του 1962-1965 οι Έρικ Χιγκς και Σωτήριος Δάκαρης βρήκαν μεγάλη συλλογή από εργαλεία και υπολείμματα οστών της προϊστορικής περιόδου. Δυτικά της λίμνης Ζηρού βρίσκονται χαμηλοί λόφοι και χωράφια. Το όλο σκηνικό δείχνει μια ιδεώδη περιοχή για κατοίκηση και μάλιστα με άριστες συνθήκες γεωργίας, κτηνοτροφίας και παροχής νερού. Έκτοτε δεν διαθέτουμε άλλα στοιχεία για την κατοίκηση της περιοχής.

Μετά την κατάρρευση του Βυζαντίου εκ της Δ' Σταυροφορίας, ιδρύθηκε το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Κατά την περίοδο αυτή (περί το 1240) κτίσθηκε σε μια πλαγιά λόφου, παρά τον ποταμό Λούρο, ο Ναός της Παντάνασσας Παναγίας και πιθανότατα ιδρύθηκε ο οικισμός - κοινότητα Παντάνασσα.

Στις όχθες της Λίμνης Ζηρού, κτίσθηκε από Ελβετούς αρχιτέκτονες το 1947-1949 η "Παιδόπολη Άγιος Αλέξανδρος λίμνης Ζηρού" ("Ζηρόπολη"), με αντικείμενο την περίθαλψη των ορφανών παιδιών του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου Πολέμου, με πρωτοβουλία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, του Ελβετικού Ιδρύματος Don Suisse και της τότε κυβέρνησης της Ελλάδας. Από το 1949 μέχρι το 1975 η Ζηρόπολη αποτέλεσε ένα σημαντικό εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και οικονομικό πυρήνα της περιοχής. Σε αυτό το τοπίο λειτουργούσε δημοτικό, γυμνάσιο, εστιατόριο, κοιτώνες, θέατρο, εκτροφεία ορνίθων και ζώων, αλιευτικός σταθμός, κλπ.. Το έτος 1965 μετά από ισχυρό σεισμό, πολλά λιθόκτιστα κτίρια υπέστησαν ανεπανόρθωτες ζημιές και η πόλη πέρασε σε παρακμή, συνεπικουρούμενη και από το γεγονός ότι πολλά ορφανά παιδιά ενηλικιώνονταν και έφευγαν.

Το έτος 1992 οι εγκαταστάσεις της Ζηρόπολης χρησιμοποιήθηκαν για την προσωρινή στέγαση 2000 Αλβανών οικονομικών προσφύγων. Το 1994-1995 η λίμνη Ζηρού χρησιμοποιήθηκε παράνομα για αγώνες σκι με ταχύπλοα σκάφη, από τον Ναυτικό Όμιλο Ιωαννίνων. Μετά από διαμαρτυρίες και δικαστικά ασφαλιστικά μέτρα της «Περιβαλλοντολογικής Εταιρείας Πρέβεζας» οι αγώνες δεν επαναλήφθηκαν.

Το έτος 1999 η λίμνη Ζηρού εντάχθηκε στο πρόγραμμα Natura 2000 από τη Νομαρχία Πρέβεζας και εξασφαλίσθηκαν Ευρωπαϊκά κονδύλια ύψους 700.000.000 δρχ για την αξιοποίησή της, επί Νομαρχίας Δημητρίου Τσουμάνη. Ήδη τον Οκτώβριο του 2000, είχαν κατασκευασθεί κάποιες αθλητικές εγκαταστάσεις (γήπεδα τένις, κλπ).

Το έτος 2000, ο δασολόγος εργολάβος κ. Ευάγγελος Σκάρπος, παρέδωσε έτοιμο το οικολογικό πεζοπορικό μονοπάτι που κυκλικά οδηγεί στο λόφο πάνω από τη λίμνη Ζηρού.

Το έτος 2000 ξέσπασαν έντονες διαμάχες μεταξύ του Δήμαρχου Φιλιππιάδας κ. Βέργου και του Νομάρχη Πρέβεζας κ. Δημητρίου Τσουμάνη, σχετικά με το ποιος θα έχει την ευθύνη των έργων στη λίμνη και φυσικά τη διακίνηση των χρηματοδοτήσεων. Τελικά κτίσθηκαν στην όχθη της λίμνης κτίρια με σκοπό τη χρήση τους ως εστιατόρια, αλλά τίποτε δεν λειτουργούσε μέχρι το καλοκαίρι του 2002. Εκείνη την εποχή, η λίμνη αποτέλεσε επίσης και το επίκεντρο έντονης διαμάχης μεταξύ του τότε Δημάρχου Φιλιππιάδας κ. Βέργου και άλλων πολιτικών του αντιπάλων, για το θέμα της πραγματοποίησης ή όχι εκεί, «Διεθνούς φεστιβάλ ηλεκτρονικής μουσικής», το οποίο τελικά ακυρώθηκε λόγω ασφαλιστικών μέτρων των αντιδικούντων με τον Δήμαρχο Φιλιππιάδας μελών της αντιπολίτευσης, σε μονομελές δικαστήριο.

Το Δεκέμβριο του έτους 2004 άρχισε να λειτουργεί παρόχθια και δυτικά της Λίμνης Ζηρού το παραδοσιακό καφεστιατόριο «Λίμνη Ζηρού», ιδιοκτησίας Δήμου Θεσπρωτικού, το οποίο είχε κτισθεί με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα έτη 2006-2007 έγιναν επεκτάσεις έργων και εγκαταστάσεων της καφετέριας εστιατόριου στο δυτικό μέρος της λίμνης Ζηρού, πού πέραν της αλλοίωσης του φυσικού περιβάλλοντος και της ενδεχόμενης μελλοντικής μόλυνσης, εμπλέκει και κάποιες δημόσιες υπηρεσίες που με τη σιωπηλή ανοχή τους συνέβαλαν στην εξέλιξη αυτών των άσκοπων επεκτάσεων έργων.

Το έτος 2009 ιδρύθηκε στις εγκαταστάσεις της Παλαιάς Παιδόπολης της λίμνης Ζηρού το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ) Φιλιππιάδας. Στο ΚΠΕ Φιλιππιάδας εκπαιδεύονται καθημερινά μαθητές από όλη την Ελλάδα σε θέματα αειφορίας και περιβάλλοντος και έχουν την ευκαιρία να επισκέπτονται και να μελετούν τα δασικά οικοσυστήματα περιμετρικά της λίμνης Ζηρού καθώς και τη λίμνη καθευτή. Επιπλέον, μεταξύ άλλων, οι μαθητές μπορούν να επισκέπτονται σημαντικά σημεία φυσικού κάλλους του Δήμου Ζηρού όπως το ρωμαικό υδραγωγείο στον Άγιο Γεώργιο και τη γεωδιαδρομή του Κοκκινόπηλου.

Το έτος 2014 κάποιες κατασκευές που έγιναν με χρηματοδότηση NATURA 2000 (Ξύλινα περίπτερα γιά καγιάκ) κλπ σάπισαν και κατέρρευσαν. Άλλα κτίσματα συντηρήθηκαν και λειτουργούν σήμερα (2016) για τις ανάγκες του ΚΠΕ Φιλιππιάδας. Το μονοπάτι πεζοπορίας κατά το μεγαλύτερο μέρος του καλύφθηκε από χόρτα όμως κατά τις αρχές του 2016 με πρωτοβουλία του ΚΠΕ Φιλιππιάδας και εθελοντική δράση καθαρίστηκε σε σημαντικό βαθμό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για περιπατητικές δράσεις.

Μυθολογία

Η λαϊκή μυθολογία έχει πλάσει και σχετικό μύθο σχετικά με τη δημιουργία της λίμνης.

Σύμφωνα με αυτόν, "δύο αδελφές, μία πλούσια και μία φτωχή, βρίσκονταν σε αντιδικία με έρεισμα τα παχουλά παιδιά της φτωχής που σιτίζονταν με αποφάγια της πλούσιας. Τελικά επήλθε ρήξη των δύο αδελφών και η φτωχή πήρε το δρόμο της ξενιτιάς προς το βουνό. Τότε παρουσιάσθηκε άγγελος και της είπε να μη γυρίσει πίσω να δει την καταστροφή γιατί θα μετατραπεί σε στήλη άλατος. Σε λίγο έγινε σεισμός και η περιοχή κατέρρευσε με αποτέλεσμα να καταπιεί το σπίτι και την οικογένεια της πλούσιας αδελφής. Η φτωχή αδελφή τρόμαξε και γυρίζοντας πίσω μαρμάρωσε μαζί με το γάιδαρό της"..

Προφανώς η λαϊκή μυθολογία σαν άγαλμά της εννοεί το μεγάλο βράχο ανατολικά της λίμνης, και είναι φανερό ότι παραπέμπει σε ανάλογο μύθο της Βίβλου με τα Σόδομα και Γόμορρα.