Κουμπί

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κουμπιά από ορείχαλκο από τη στολή ενός Δανού υπολοχαγού πυροβολικού του Α' Παγκοσμίου Πολέμου
Σύγχρονα κουμπιά από φυτικό ελεφαντόδοντο

Στη σύγχρονη σχεδίαση ρούχων και μόδας, το κουμπί είναι ένα μικρό κούμπωμα, που συνήθως φτιάχνεται από πλαστικό, αλλά μπορεί επίσης να είναι κατασκευασμένο από μέταλλο, ξύλο ή κοχύλι, το οποίο ενώνει δύο κομμάτια υφάσματος. Στην αρχαιολογία, ένα κουμπί μπορεί να είναι ένα σημαντικό τέχνεργο. Στις εφαρμοσμένες τέχνες και στη βιοτεχνία, ένα κουμπί μπορεί να είναι ένα παράδειγμα λαϊκής τέχνης, χειροτεχνίας ή ακόμη και ένα μικροσκοπικό έργο τέχνης.

Τα κουμπιά συνδέονται συχνότερα με είδη ρούχων, αλλά μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε πορτοφόλια και τσάντες. Ωστόσο, τα κουμπιά μπορούν επίσης να ράβονται σε ρούχα και παρόμοια αντικείμενα αποκλειστικά για διακοσμητικούς σκοπούς. Τα κουμπιά που λειτουργούν ως κουμπώματα λειτουργούν περνώντας μέσα από ένα βρόχο από ύφασμα ή νήμα ή σύροντας μέσα από μια κουμπότρυπα. Άλλοι τύποι κουμπωμάτων περιλαμβάνουν φερμουάρ, Velcro και μαγνήτες.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ισπανικό κουμπί από το 1650-1675 (περίπου 12 χιλ.).

Κουμπιά και αντικείμενα που μοιάζουν με κουμπιά που χρησιμοποιούνται ως στολίδια ή σφραγίδες και όχι ως κουμπώματα έχουν ανακαλυφθεί στον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού κατά την περίοδο του Κοτ Ντιτζί (περίπου 2800-2600 π.Χ.),[1] ένα μαύρο κουμπί από αλβερτίτη στον Τάφο των Αετών στην Σκωτία (2200-1800 π.Χ.),[2][3][4] καθώς και σε τοποθεσίες της Εποχής του Χαλκού στην Κίνα (περίπου 2000-1500 π.Χ.) και στην Αρχαία Ρώμη.

Κουμπιά κατασκευασμένα από κοχύλι χρησιμοποιήθηκαν στον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού για διακοσμητικούς σκοπούς έως το 2000 π.Χ..[5] Μερικά κουμπιά σκαλίστηκαν σε γεωμετρικά σχήματα και είχαν τρύπες μέσα τους έτσι ώστε να μπορούν να προσαρτηθούν σε ρούχα με νήμα. Ο Ίαν ΜακΝίλ (1990) υποστηρίζει ότι «το κουμπί, στην πραγματικότητα, χρησιμοποιήθηκε αρχικά περισσότερο ως στολίδι παρά ως κούμπωμα, όπου το παλαιότερο γνωστό βρέθηκε στο Μοχέντζο-ντάρο στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού. Είναι κατασκευασμένο από καμπύλο κέλυφος και ηλικίας περίπου 5000 ετών».[6]

Η δέκατη όγδοη δυναστεία Φαραώ της Αιγύπτου άφησε πίσω περίτεχνα καλύμματα περούκας, κατασκευασμένα με κουμπιά ραψίματος από πολύτιμα μέταλλα σε λωρίδες υλικού υποστήριξης.[7]

Δερμάτινα είδη από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ενσωματώνουν μερικές από τις πρώτες οπές κουμπιών, με το λεγεωνικό Loculus (τσάντα) να κλείνει με την εισαγωγή μεταλλικής πόρπης ή κουμπιού σε δερμάτινη σχισμή. Ένας μηχανισμός που θα λειτουργούσε αργότερα στα πρώιμα μεσαιωνικά είδη υποδημάτων.[8]

Τα κουμπιά εμφανίστηκαν ως μέσο για να κλείσουν μανσέτες στην ανατολική ρωμαϊκή και βυζαντινή αυτοκρατορία και να κουμπώνουν τους λαιμούς των αιγυπτιακών χιτώνων, όχι αργότερα από τον 5ο αιώνα μ.Χ..[9]

Λειτουργικά κουμπιά με οπές για στερέωση ή κλείσιμο ρούχων εμφανίστηκαν στη Γερμανία τον 13ο αιώνα.[10] Σύντομα εξαπλώθηκαν με την άνοδο των κατάλληλων ενδυμάτων στην Ευρώπη του 13ου και 14ου αιώνα.

Ως δοχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από τουλάχιστον τον δέκατο έβδομο αιώνα, όταν κατασκευάστηκαν μεταλλικά κουμπιά τύπου κουτιού ειδικά για το σκοπό αυτό,[11] τα κουμπιά ήταν ένα από τα αντικείμενα στα οποία οι λαθρέμποροι ναρκωτικών προσπάθησαν να κρύψουν και να μεταφέρουν παράνομες ουσίες. Τουλάχιστον ένας σύγχρονος λαθρέμπορος προσπάθησε να χρησιμοποιήσει αυτήν τη μέθοδο.[12]

Επίσης, κάνοντας χρήση των δυνατοτήτων αποθήκευσης των μεταλλικών κουμπιών, κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Πολέμου δημιουργήθηκαν στρατιωτικά κουμπιά μπρελόκ για τη Βρετανία και τις ΗΠΑ, που περιείχαν μικροσκοπικές λειτουργικές πυξίδες.[13]

Υλικά και κατασκευή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μηχανή σφράγισης κουμπιών στο εργοστάσιο κουμπιών Χένρι Γιαμόρσκι στο Παρίσι, 1919

Επειδή τα κουμπιά έχουν κατασκευαστεί από σχεδόν κάθε πιθανό υλικό, φυσικό και συνθετικό, καθώς και συνδυασμούς και των δύο, η ιστορία της υλικής σύνθεσης των κουμπιών αντικατοπτρίζει το χρονοδιάγραμμα της τεχνολογίας υλικών.

Τα κουμπιά μπορούν να δημιουργηθούν μεμονωμένα από τεχνίτες, χειροτέχνες ή καλλιτέχνες από πρώτες ύλες ή από διάφορα αντικείμενα (για παράδειγμα απολιθώματα), ή από συνδυασμό και των δύο. Εναλλακτικά, μπορούν να είναι το προϊόν μικρών βιομηχανιών χαμηλής τεχνολογίας ή μπορούν να παραχθούν μαζικά σε εργοστάσια υψηλής τεχνολογίας. Τα κουμπιά που δημιουργούνται από καλλιτέχνες είναι αντικείμενα τέχνης, γνωστά στους συλλέκτες κουμπιών ως «κουμπιά στούντιο» (ή απλά «στούντιο», από το στούντιο τέχνης).[14]

Το 1918, η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών πραγματοποίησε μια εκτενή έρευνα για τη διεθνή αγορά κουμπιών, η οποία απαριθμούσε κουμπιά από φυτικό ελεφαντόδοντο, μέταλλο, γυαλί, γαλάλιθο, μετάξι, λινό, πλεκτό κάλυμμα από βαμβάκι, μόλυβδο, σούστα, υαλώδες σμάλτο, φυσικό καουτσούκ, ελαφοκέρατο, ξύλο, κέρατο, κόκαλο, ζωικό δέρμα, χαρτί, πεπιεσμένο χαρτόνι, μαργαριταρόριζα, κελουλοΐτη, πορσελάνη, συνθετικό, κασσίτερο, ψευδάργυρο, ξυλονίτη, πέτρα, ξύλινες φόρμες καλυμμένες με ύφασμα και παπιέ μασέ. Το φυτικό ελεφαντόδοντο λέγεται ότι είναι το πιο δημοφιλές για κοστούμια και πουκάμισα και το παπιέ μασέ μακράν το πιο κοινό είδος κουμπιού παπουτσιών.[15]

Σήμερα, το σκληρό πλαστικό, το κοχύλι, τα μέταλλα και το ξύλο είναι τα πιο συνηθισμένα υλικά που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή κουμπιών, με τα υπόλοιπα να τείνουν να χρησιμοποιούνται μόνο σε εκλεκτά ενδύματα ή αντίκες, ή βρίσκονται σε συλλογές.

Πάνω από το 60% της προμήθειας κουμπιών στον κόσμο προέρχεται από το Τσιάοτοου της Επαρχίας Γιονγκτζιά στην Κίνα.[16][17]

Τεχνικές διακόσμησης και επίστρωσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορικά, η μόδα στα κουμπιά αντικατοπτρίζει επίσης τις τάσεις στην εφαρμοσμένη αισθητική και τις εφαρμοσμένες εικαστικές τέχνες, με κατασκευαστές κουμπιών που χρησιμοποιούν τεχνικές από την κοσμηματοποιία, την κεραμική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική, τη χαρακτική, μεταλλουργία, την ύφανση και άλλα. Οι παρακάτω είναι μερικές από τις τεχνικές κατασκευής και διακόσμησης που έχουν χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή κουμπιών:

Μεγέθη κουμπιών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μέγεθος του κουμπιού εξαρτάται από τη χρήση του. Τα κουμπιά πουκάμισων είναι γενικά μικρά και απέχουν μεταξύ τους, ενώ τα κουμπιά παλτών είναι μεγαλύτερα και απέχουν περισσότερο. Τα κουμπιά μετρώνται συνήθως σε λιν (γαλλικά: ligne), με 40 λινς να ισούνται ίση με 1 ίντσα. Για παράδειγμα, ορισμένα τυπικά μεγέθη κουμπιών είναι 16 λινς (10.16 χιλ., τυπικό κουμπί ανδρικών πουκάμισων) και 32 λινς (20.32χιλ., τυπικό κουμπί σε κοστούμι).

Η Αμερικανική Εθνική Κοινωνία Κουμπιών (American National Button Society, NBS)[23] έχει το δικό της σύστημα μεγέθους κουμπιών που χωρίζει τα μεγέθη των κουμπιών σε «μικρά», «μεσαία» και «μεγάλα».

Σε μουσεία και γκαλερί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα κουμπιά του Πίτερ Καρλ Φαμπερζέ στο Μουσείο Τέχνης του Κλίβελαντ

Ορισμένα μουσεία και γκαλερί τέχνης διαθέτουν πολιτιστικά, ιστορικά, πολιτικά ή/και καλλιτεχνικά σημαντικά κουμπιά στις συλλογές τους. Το Μουσείο Βικτώριας και Αλβέρτου έχει πολλά κουμπιά,[24] ιδιαίτερα στη συλλογή κοσμημάτων του, όπως και το Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν.[25][26][27][28]

Η Hammond Turner & Sons, μια εταιρεία κατασκευής κουμπιών στο Μπέρμιγχαμ, φιλοξενεί ένα διαδικτυακό μουσείο με γκαλερί εικόνων και ιστορικά άρθρα που σχετίζονται με κουμπιά,[29] συμπεριλαμβανομένου ενός άρθρου του 1852 σχετικά με τη δημιουργία κουμπιών από τον Κάρολο Ντίκενς.[30] Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μεγάλες συλλογές κουμπιών προβάλλονται δημόσια στο Μουσείο Κουμπιών του Γουότερμπερι στο Γουότερμπερι του Κονέκτικατ,[31] στο «Keep Homestead Museum» στο Μόνσον της Μασαχουσέτης,[32] το οποίο φιλοξενεί επίσης ένα εκτεταμένο αρχείο κουμπιών[33] και στο «The Button Room» στο Γκέρνι του Ιλινόι.[34]

Στην πολιτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κουμπιά σούστες του Στρατηγού Γκρεγκόριο ντελ Πιλάρ, Μουσείο Μαρσέλο, Φιλιππίνες

Η κυρίως αμερικανική παράδοση των πολιτικά σημαντικών κουμπιών ενδυμάτων φαίνεται να ξεκίνησε με την πρώτη ορκωμοσία του Τζορτζ Ουάσινγκτον το 1789. Γνωστά στους συλλέκτες ως «Washington Inaugurals»,[35] ήταν κατασκευασμένα από χαλκό, ορείχαλκο ή πλάκα Σέφιλντ, σε μεγάλα μεγέθη για παλτά και μικρότερα μεγέθη για γάντια.[36] Κατασκευασμένα σε είκοσι δύο σχέδια και σφραγισμένα στο χέρι, είναι πλέον εξαιρετικά πολύτιμα πολιτιστικά τεχνουργήματα.

Μεταξύ περίπου του 1840 και του 1916, κουμπιά ενδυμάτων χρησιμοποιήθηκαν σε αμερικανικές πολιτικές εκστρατείες και εξακολουθούν να υπάρχουν σε συλλογές σήμερα. Αρχικά, αυτά τα κουμπιά ήταν κατά κύριο λόγο κατασκευασμένα από ορείχαλκο (αν και υπάρχουν κουμπιά από κέρατο και καουτσούκ με σφραγισμένα ή χυτά σχέδια) και είχαν στελέχη βρόχων. Γύρω στο 1860, άρχισε να εμφανίζεται το στυλ κατασκευής της κονκάρδας, το οποίο αντικατέστησε τα στελέχη με μακριά καρφίτσες, πιθανώς για χρήση σε πέτα και γραβάτες.[37]

Μία κοινή πρακτική που έχει επιζήσει μέχρι τις μέρες μας σε κουμπιά εκστρατείας και κονκάρδες ήταν να συμπεριλάβει την εικόνα του Τζορτζ Ουάσινγκτον με την εικόνα του εν λόγω υποψηφίου.

Μερικά από τα πιο διάσημα κουμπιά εκστρατείας είναι αυτά που φτιάχτηκαν για τον Αβραάμ Λίνκολν. Αναμνηστικά κουμπιά για τον εορτασμό της ορκωμοσίας του Λίνκολν και άλλες εκδηλώσεις ζωής, συμπεριλαμβανομένης της γέννησης και του θανάτου, δημιουργήθηκαν επίσης, και θεωρούνται επίσης πολύ συλλεκτικά.[38]

Φοβία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κουμποφοβία, ο φόβος για τα κουμπιά, είναι μια εκπληκτικά κοινή φοβία. Οι πάσχοντες αναφέρουν συχνά ότι αποκρούονται από τη θέα των κουμπιών, ακόμη και σε άλλα άτομα, και ότι δεν μπορούν να φορούν ρούχα μαζί με αυτά. Οι πάσχοντες αναφέρουν επίσης ότι τα κουμπιά είναι βρώμικα και μυρίζουν.[39][40] Η φοβία μπορεί να έχει κάποια ομοιότητα με την τρυποφοβία και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά είναι ξεχωριστή και διακριτή.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Καν, Ομάρ (1999). «Fired steatite button». The Indus Civilization. Σαν Φρανσίσκο, ΗΠΑ: harrapa.com. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2010. 
  2. ↑ «A Day in the Neolithic: A Walk Through 5,000-year-old Scotland at the Tomb of the Eagles». Senior Hiker Magazine (στα Αγγλικά). 27 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2020. 
  3. ↑ Μάμουελ, Κάρολαϊν Τζέιν (2018). 'It Rained a Lot and Nothing Much Happened': Settlement and Society in Bronze Age Orkney (στα Αγγλικά). Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. σελ. 146. 
  4. ↑ Χέντζις, Τζον Γ. (21 Απριλίου 1998). Tomb of the Eagles: Death and Life in a Stone Age Tribe (στα Αγγλικά). New Amsterdam Books. σελ. 152. ISBN 978-1-4617-3268-6. 
  5. ↑ Χέσε, Ράινερ Γ. & Χέσε (Τζ.), Ράινερ Γ. (2007). Jewelrymaking Through History: An Encyclopedia. Greenwood Publishing Group. 35. (ISBN 0-313-33507-9).
  6. ↑ ΜακΝίλ, Ίαν (1990). An encyclopaedia of the history of technology. Taylor & Francis. 852. (ISBN 0-415-01306-2).
  7. ↑ Klimczak, Natalia. «Changing Beauty: The Use of Elaborate Wigs in Ancient Egypt». www.ancient-origins.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  8. ↑ «Viking Boot: History of York». www.historyofyork.org.uk. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  9. ↑ «The Westward Journeys of Buttons - AramcoWorld». www.aramcoworld.com. Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2020. 
  10. ↑ Lynn White: "The Act of Invention: Causes, Contexts, Continuities and Consequences", Technology and Culture, Vol. 3, No. 4 (Autumn, 1962), pp. 486–500 (497f. & 500)
  11. ↑ Νταλ, Λιζ (5 Ιουνίου 2008). «For a collector hooked on history, every button tells a story». The Oregonian: Homes & Gardens. Όρεγκον, ΗΠΑ: Oregon Live LLC. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2010. 
  12. ↑ Australian Government (12 Νοεμβρίου 2009). «heroin concealed in dress buttons». Αυστραλία: Customs and Border Protection Communication and Media. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2010. 
  13. ↑ (Luscomb 2003)
  14. ↑ Peach State Button Club (2010). «Studios (Section 23-11)». Button Country. Τζόρτζια, ΗΠΑ: Peach State Button Club. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2010. 
  15. ↑ The United States Bureau of Foreign and Domestic Commerce, Paper and Stationery Trade of the World, Government Printing Office, 1918
  16. ↑ «A look at China's "Button Town"». www.cbsnews.com. 
  17. ↑ «Chinese 'Button Town' Struggles with Success». NPR.org. 
  18. ↑ (Luscomb 2003, σελ. 53)
  19. ↑ Victoria and Albert museum. «Man's suit, Coat and breeches». Λονδίνο: V&A Images. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2010. 
  20. ↑ Victoria and Albert Museum. «Elements of a German filigree button, made ca 1880». V&A Jewellery collection. Λονδίνο: V&A Images. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2010. 
  21. ↑ (Luscomb 2003, σελ. 104)
  22. ↑ (Luscomb 2003, σελίδες 123–124)
  23. ↑ «Home». Nationalbuttonsociety.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Δεκεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2011. 
  24. ↑ «Your Search Results | Search the Collections | Victoria and Albert Museum». collections.vam.ac.uk. 
  25. ↑ Κουμπιά Αμερικανών Ινδιάνων φτιαγμένα από Αρχειοθετήθηκε 2018-12-21 στο Wayback Machine.ελεφαντόδοντο, μπαλένα και μελάνη στο Εθνικό Μουσείο των Αμερικανών Ινδιάνων.
  26. ↑ Εγχώρια συλλογή κουμπιών, περίπου το 1935, από την Ουάσινγκτον, στο Εθνικό Μουσείο Αμερικανικής Ιστορίας.
  27. ↑ Κουμπιά στολής Αρχειοθετήθηκε 2011-07-23 στο Wayback Machine. της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας των Ηνωμένων Πολιτειών στο 'Arago', Smithsonian National Postal Museum.
  28. ↑ «Button | Smithsonian American Art Museum». americanart.si.edu. 
  29. ↑ «Hammond-Turner.com – Online Button Museum». hammond-turner.com. 
  30. ↑ «Hammond-Turner.com – Online Button Museum». hammond-turner.com. 
  31. ↑ «Mattatuck Museum | Art Exhibitions & Educational Programs in CT». Mattatuck Museum. 
  32. ↑ «Keep Homestead Museum». keephomesteadmuseum.org. 
  33. ↑ «Keep Homestead Museum - Button Collection». keephomesteadmuseum.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2021. 
  34. ↑ «The Button Room». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2021. 
  35. ↑ Κομπ, Τ. Χάρολντ· Κιρκ Μίτσελ (2 Φεβρουαρίου 2005). «J. Harold Cobb's George Washington Inaugural Button Collection». ΗΠΑ: Kirk Mitchell. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2010. 
  36. ↑ (Luscomb 2003)
  37. ↑ (Luscomb 2003)
  38. ↑ (Luscomb 2003)
  39. ↑ Τζόλις, Αν (20 Νοεμβρίου 2014). «Steve Jobs's button phobia has shaped the modern world». The Spectator. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2020. 
  40. ↑ Κλαρκ, Γκρεγκ. «Koumpounophobia». Gregology. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κουμπί&oldid=9374497"