Εσπεράντο

Esperanto Εσπεράντο
Ομιλείται σε:	Παγκοσμίως
Ομιλητές:	από 100.000 μέχρι 2 εκατομμύρια (εξαρτάται από τον ορισμό του ομιλητή της εσπεράντο)
Κατάταξη:	Δεν ανήκει στις 100 πρώτες
Ταξινόμηση:	Διεθνής Τεχνητή γλώσσα   Εσπεράντο
Kατάσταση
Επίσημη γλώσσα:	καμία χώρα
Ρυθμιστής:	Ακαντέμιο ντε Εσπεράντο
Κώδικες γλώσσας
ISO 639-1	eo
ISO 639-2/Β	esp
ISO 639-3	esp
SIL	ESP

H Εσπεράντο είναι η πλέον διαδεδομένη Διεθνής τεχνητή γλώσσα που κατασκευάστηκε το 1887 από τον εβραίο γιατρό Λουδοβίκο Λάζαρο Ζαμένχοφ, (τον λεγόμενο Δόκτορα Εσπεράντο - εξ' ου και το όνομα) από στοιχεία Ευρωπαϊκών γλωσσών. Σχεδιάστηκε με τρόπο τέτοιο ώστε να είναι εύκολη στην εκμάθηση από τους Ευρωπαίους ώστε να διευκολύνει την ενδο-ευρωπαϊκή επικοινωνία. Παρ' ότι δεν έχει αναγνωριστεί από διεθνείς οργανισμούς, χρησιμοποιείται στο εμπόριο, την αλληλογραφία, τις πολιτιστικές ανταλλαγές, τα συνέδρια, την λογοτεχνία, στην τηλεόραση και σε ραδιοφωνικές εκπομπές.

Η Εσπεράντο είχε μια συνεχόμενη χρήση από μια κοινότητα που υπολογίζεται μεταξύ 100.000 και 2 εκατομμυρίων ομιλητών για παραπάνω από έναν αιώνα, και κατά προσέγγιση χιλίων ανθρώπων που την έχουν ως μητρική γλώσσα. Αν και καμία χώρα δεν την έχει υιοθετήσει ως επίσημη γλώσσα. Τουλάχιστον μία μεγάλη μηχανή αναζήτησης, η Google, προσφέρει αναζήτηση για σχετικές ιστοσελίδες μέσω ενός Εσπεράντο portal. Η Βικιπαίδεια στα Εσπεράντο περιείχε πάνω από 129.000 άρθρα τον Μάιο του 2010.

Υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία ότι μαθαίνοντας κάποιος την Εσπεράντο μπορεί να του προσφέρει μια καλή βάση για την εκμάθηση γλωσσών γενικότερα. H Εσπεράντο είναι επίσης γλώσσα διδασκαλίας σε ένα πανεπιστήμιο, την Διεθνή Ακαδημία Επιστημών στο Σαν Μαρίνο.

Το όνομά της στην ίδια την γλώσσα είναι:

Εσπεράντο = Internacia Lingvo.

Γλώσσα

Πρόκειται για μια γλώσσα εξ ορισμού απλή, που διαθέτει όλα τα πλεονεκτήματα οποιασδήποτε εθνικής γλώσσας, χωρίς όμως ιδιωματισμούς και γραμματικές ανωμαλίες.

Η Εσπεράντο βασίζεται κυρίως στο συντακτικό υλικό των λατινογενών γλωσσών. Χρησιμοποιεί το λατινικό αλφάβητο και έχει φωνητική προφορά, ενώ όλες οι λέξεις τονίζονται στην παραλήγουσα. Είναι εύκολη, με γραμματική που περιλαμβάνει 16 κύριους κανόνες. Η εκμάθησή της είναι δυνατή μετά από σπουδή 12-18 μηνών, σε εβδομαδιαία μαθήματα της μιάμισης ώρας. θεωρείται απλή, προσιτή σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας και μόρφωσης, πλήρης και εκφραστική, όσο όλες οι γλώσσες του κόσμου, με πλούσια πρωτότυπη και μεταφρασμένη λογοτεχνία.

Ιστορία

Το πρώτο βιβλίο για τα Εσπεράντο από τον Λουί Ζάμενχοφ

Η Εσπεράντο αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1870 και στις αρχές της δεκαετίας του 1880 από τον Λουδοβίκο Ζάμενχοφ, έναν εβραίο οφθαλμίατρο από το Bialystok, που ήταν την εποχή εκείνη τμήμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τον Ζάμενχοφ, αυτός δημιούργησε αυτή τη γλώσσα για να προωθήσει την αρμονία μεταξύ ανθρώπων από διαφορετικές χώρες. Τα αισθήματά του για την επικρατούσα κατάσταση στο Bialystok μπορούν να σταχυολογηθούν από ένα απόσπασμα από το περίφημο γράμμα του στον Nikolai Borovko:

Το μέρος που γεννήθηκα και πέρασα την παιδική μου ηλικία κατεύθυνε όλους τους μελλοντικούς μου αγώνες. Στο Bialystok οι κάτοικοι ήταν χωρισμένοι σε τέσσερις ξεχωριστές εθνότητες: Ρώσοι, Πολωνοί, Γερμανοί και Εβραίοι. Κάθε μία από αυτές μιλούσε την δική της γλώσσα και έβλεπε όλες τις άλλες ως εχθρούς. Σε μια τέτοια πόλη μια ευαίσθητη φύση αισθάνεται πιο έντονα απ΄οπουδήποτε την μιζέρια που προκαλείται από τον γλωσσικό διαχωρισμό και βλέπει σε κάθε βήμα ότι η πολλαπλότητα των γλωσσών είναι η πρώτη, ή τουλάχιστον η πιο καθοριστική βάση για τον διαχωρισμό της ανθρώπινης οικογένειας σε ομάδες εχθρών. Ανατράφηκα ως ένας ιδεαλιστής και διδάχτηκα από μικρός ότι όλοι οι άνθρωποι είναι αδέρφια, ενώ έξω στο δρόμο σε κάθε μου βήμα αισθανόμουνα ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι, μόνο Ρώσοι, Πολωνοί, Γερμανοί, Εβραίοι και ούτω καθεξής. Αυτό υπήρξε πάντα ένα μεγάλο βάσανο στο παιδικό μου μυαλό, αν και πολλοί άνθρωποι μπορεί να χαμογελούν με μια τέτοια «ανησυχία για τον κόσμο» από ένα παιδί. Μέχρι εκείνη την στιγμή θεωρούσα ότι οι «ενήλικοι» ήταν παντοδύναμοι, έτσι συχνά έλεγα στον ευατό μου ότι όταν μεγαλώσω με βεβαιότητα θα εξαφανίσω αυτό το κακό.(L. L. Zamenhof, σε ένα γράμμα προς κάποιον N. Borovko, το 1895)

Μετά από δέκα χρόνια ανάπτυξης, τα οποία ο Ζάμενχοφ πέρασε μεταφράζοντας λογοτεχνία στα Εσπεράντο αλλά και γράφοντας πρωτότυπη πρόζα και ποίηση, δημοσιεύθηκε το το πρώτο βιβλίο για την γραμματική της Εσπεράντο στην Βαρσοβία το Ιούλιο του 1887. Ο αριθμός των ομιλητών αυξήθηκε ραγδαία τις αμέσως επόμενες δεκαετίες, κατ΄αρχάς κυρίως στην Ρωσική Αυτοκρατορία και στην Ανατολική Ευρώπη, μετά στην Δυτική Ευρώπη, στην Αμερική, την Κίνα, και την Ιαπωνία. Στα πρώτα χρόνια, οι ομιλητές της Εσπεράντο διατηρούσαν επαφή κυρίως μέσω αλληλογραφίας και διαφόρων περιοδικών, αλλά το 1905 το πρώτο Παγκόσμιο συνέδριο για την Εσπεράντο πραγματοποιήθηκε στην Βουλώνη, στην Γαλλία. Από τότε τα παγκόσμια συνέδρια πραγματοποιούνται σε διαφορετικές χώρες κάθε χρόνο, εκτός της περιόδου που διήρκησαν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, τα συνέδρια αυτά παρακολουθεί ένας αριθμός ανθρώπων κατά μέσον όρο από 2.000 έως 6.000.

Σχέση με τον ολοκληρωτισμό του 20ου αιώνα

Ως ένα εν δυνάμει μέσο για διεθνή κατανόηση, η Εσπεράντο τράβηξε τις υποψίες πολλών ολοκληρωτικών κρατών. Η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα σαφής στην Ναζιστική Γερμανία, την Αυτοκρατορική Ιαπωνία και στην Σοβιετική Ένωση υπό τον Ιωσήφ Στάλιν.

Στην Γερμανία υπήρχε ένα επιπρόσθετο κίνητρο για την δίωξη της Εσπεράντο, επειδή ο Ζάμενχοφ ήταν Εβραίος. Στο έργο του Ο Αγών μου ο Αδόλφος Χίτλερ αναφερόταν στην Εσπεράντο ως παράδειγμα μιας γλώσσας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από κάποια διεθνή Εβραϊκή συνωμοσία, μόλις θα πετύχαιναν την κοσμοκρατορία. Οι Εσπεραντιστές εκτελέστηκαν στο Ολοκαύτωμα, με την οικογένεια του Ζάμενχοφ να έχει ειδικά επιλεγεί για εκτέλεση.

Τα πρώτα χρόνια στην Σοβιετική Ένωση λήφθηκαν σε έναν βαθμό κυβερνητικά μέτρα υποστήριξης της Εσπεράντο και με επίσημη αναγνώριση δημιουργήθηκε η Σοβιετική Εσπεραντική Ένωση. Εντούτοις, το 1937, ο Στάλιν ανέκοψε αυτήν την πολιτική. Αποκήρυξε την Εσπεράντο ως «γλώσσα των κατασκόπων» και οδήγησε στην εξορία και στην εκτέλεση Εσπεραντιστές. Έτσι, η χρήση της Εσπεράντο είχε με αποτελεσματικό τρόπο απαγορευτεί μέχρι το 1956 στην Σοβιετική Ένωση.

Επίσημη χρήση

Η Εσπεράντο ποτέ δεν υπήρξε επίσημη γλώσσα σε καμία αναγνωρισμένη χώρα, αν και υπήρχαν σχέδια, στις αρχές του 20ου αιώνα, να εγκαθιδρυθεί το Neutral Moresnet ως το πρώτο στον κόσμο κράτος της Εσπεράντο. O Qian Xuantong, ένας Κινέζος γλωσσολόγος, προώθησε την αντικατάσταση της Κινεζικής από την Εσπεράντο. Επιπλέον, το αυτοανακηρυχθέν τεχνητό νησί και μικροέθνος της Δημοκρατίας της Νήσου του Ρόδου χρησιμοποίησε την Εσπεράντο ως την επίσημη γλώσσα του από το 1968.

Ο στρατός των ΗΠΑ δημοσίευσε στρατιωτικά λεξικά εκφράσεων στα Εσπεράντο, για να χρησιμοποιηθούν σε πολεμικά παιχνίδια για παραπλάνηση των δυνάμεων του αντιπάλου. Το καλοκαίρι του 1924, η American Radio Relay League υιοθέτησε την Εσπεράντο ως την επίσημη διεθνή βοηθητική γλώσσα της, με την ελπίδα ότι η γλώσσα θα χρησιμοποιηθεί από ραδιοερασιτέχνες στις διεθνείς επικοινωνίες, αλλά η πραγματική της χρήση για τις ραδιο-επικοινωνίες υπήρξε αμελητέα.

Η Εσπεράντο είναι η γλώσσα εργασίας για κάποιους μη κερδοσκοπικούς διεθνείς οργανισμούς όπως η Sennacieca Asocio Tutmonda και πολλούς άλλους ειδικούς Εσπεραντικούς οργανισμούς. Ο μεγαλύτερος από αυτούς, η Παγκόσμια Ένωση Εσπεράντο, έχει μία επίσημη συμβουλευτική σχέση με τον ΟΗΕ και την UNESCO. Η Εσπεράντο είναι επίσης η πρώτη γλώσσα διδασκαλίας και διοίκησης για ένα πανεπιστήμιο, την Διεθνή Ακαδημία Επιστημών του Σαν Μαρίνο.

Γλωσσολογικά χαρακτηριστικά

Κατάταξη

Ως μια τεχνητή γλώσσα, η Εσπεράντο δεν είναι γενεαλογικά σε συσχέτιση με οποιαδήποτε εθνική γλώσσα. Έχει περιγραφεί ως «μία γλώσσα λεξικολογικά κατά κύριο λόγο ως Ρομανική, μορφολογικά σε μεγάλο βαθμό ως συγκολλητική και σε έναν μεγάλο βαθμό απομονωμένη γλώσσα ως προς τον χαρακτήρα της». Η φωνολογία, η γραμματική, το λεξιλόγιο, και η σημασιολογία της βασίζονται στις δυτικές Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Τα φωνηματικά στοιχεία της είναι κυρίως από τις Σλαβικές γλώσσες, όπως και ένα μεγάλο μέρος των σημασιολογικών της στοιχείων, ενώ το λεξιλόγιό της προέρχεται κυρίως από τις Ρομανικές γλώσσες, με μία μικρότερη συνεισφορά από τις Γερμανικές γλώσσες. Τα πραγματολογικά και άλλα στοιχεία της γλώσσας που δεν καθορίστηκαν από τα πρωτότυπα κείμενα του Ζάμενχοφ επηρεάστηκαν από τις φυσικές γλώσσες των πρώτων ομιλητών της Εσπεράντο, κυρίως από την Ρωσική, την Πολωνική, την Γερμανική, και την Γαλλική.

Τυπολογικά, η Εσπεράντο έχει προθετικές εκφράσεις και μια ελεύθερη συντακτική δομή (ως προς την αλληλουχία των λέξεων), που ως συνήθως είναι υποκείμενο-ρήμα-αντικείμενο. Τα επίθετα μπορούν ελεύθερα να τοποθετούνται πριν ή μετά από τα ουσιαστικά τα οποία τροποποιούν, αν και η τοποθέτησή τους πριν από το ουσιαστικό είναι περισσότερο συνηθισμένη. Οι νέες λέξεις σχηματίζονται με την εκτεταμένη χρήση προθημάτων και επιθημάτων.

Σύστημα γραφής

Η Εσπεράντο γράφεται με μία ελαφρώς διαφορετική εκδοχή του Λατινικού αλφαβήτου, περιλαμβάνοντας έξι γράμματα με διακριτικά: ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ (με περισπωμένη) και ŭ (με βραχεία). Το αλφάβητο αυτό δεν περιλαμβάνει τα γράμματα q, w, x, ή y, εκτός από τις περιπτώσεις που έχουμε μη ενσωματωμένα ξενικά ονόματα.

Το 28-γραμμάτων αλφάβητο είναι:

a b c ĉ d e f g ĝ h ĥ i j ĵ k l m n o p r s ŝ t u ŭ v z

Φωνολογία

H Εσπεράντο έχει 22 σύμφωνα, 5 φωνήεντα και 2 ημιφωνήεντα που συνδυάζονται με τα φωνήεντα για να σχηματίσουν 6 διφθόγγους. (Το σύμφωνο [[j]] και το ημιφωνήεν [[i̯]] γράφονται και τα δύο με το γράμμα j.) Η τονικότητα δεν χρησιμοποιείται για την διάκριση της σημασίας των λέξεων. Ο τόνος μπαίνει πάντα στο φωνήεν της παραλήγουσας σε πλήρεις λέξεις της Εσπεράντο εκτός και αν το τελικό φωνήεν o έχει υποστεί έκθλιψη, πρακτική που ακολουθείται κυρίως στην ποίηση. Για παράδειγμα η λέξη familio "οικογένεια" είναι [[fa.mi.ˈli.o]], με τον τόνο στο i, αλλά όταν η λέξη χρησιμοποιείται χωρίς το τελικό o (famili’), ο τόνος παραμένει στο i: [[fa.mi.ˈli]].

Γραμματική

Δείτε το κύριο άρθρο: Η Γραμματική της Εσπεράντο.

Χρήσιμες φράσεις

Παρακάτω ακολουθεί κατάλογος με κάποιες χρήσιμες φράσεις στα Εσπεράντο, μαζί με μεταγραφές σε IPA:

Ελληνικά	Esperanto	IPA
Γειά σου	Saluton	[[sa.ˈlu.ton]]
Ναί	Jes	[[ˈjes]]
Όχι	Ne	[[ˈne]]
Καλημέρα	Bonan matenon	[[ˈbo.nan ma.ˈte.non]]
Καλησπέρα	Bonan vesperon	[[ˈbo.nan ves.ˈpe.ron]]
Αντίο	Ĝis revido	[[dʒis re.ˈvi.do]]
Πώς σε λένε?	Kiel vi nomiĝas?	[[ˈki.el vi no.ˈmi.dʒas]]
Το όνομά μου είναι Γιάννης	Mi nomiĝas Johano	[[mi no.ˈmi.dʒas jo.ˈha.no]]
Πώς είσαι?	Kiel vi fartas?	[[ˈki.el vi ˈfar.tas]]
Μήπως μιλάς Εσπεράντο?	Ĉu vi parolas Esperanton?	[[ˈtʃu vi pa.ˈro.las es.pe.ˈran.ton]]
Δεν σε καταλαβαίνω	Mi ne komprenas vin	[[mi ˈne kom.ˈpre.nas vin]]
Εντάξει	Bone	[[ˈbo.ne]]
Okay	Ĝuste	[[ˈdʒus.te]]
Ευχαριστώ	Dankon	[[ˈdan.kon]]
Δεν κάνει τίποτα	Nedankinde	[[ˌne.dan.ˈkin.de]]
Παρακαλώ	Bonvolu	[[bon.ˈvo.lu]]
Υγεία!	Sanon!	[[ˈsa.non]]
Συγχαρητήρια	Gratulon	[[ɡra.ˈtu.lon]]
Σε αγαπώ	Mi amas vin	[[mi ˈa.mas vin]]
Μια μπύρα, παρακαλώ	Unu bieron, mi petas	[[ˈu.nu bi.ˈe.ron, mi ˈpe.tas]]
Τι είναι αυτός?	Kio estas tio?	[[ˈki.o ˈes.tas ˈti.o]]
Αυτός είναι σκύλος	Tio estas hundo	[[ˈti.o ˈes.tas ˈhun.do]]
Καληνύχτα	Bonan nokton	[[ˈbo.nan ˈnok.ton]]
Ειρήνη ημίν!	Pacon!	[[ˈpa.tson]]

Ενδεικτικό κείμενο

Το ακόλουθο σύντομο απόσπασμα δίνει μια ιδέα του χαρακτήρα της Εσπεράντο. (Η προφορά παρατίθεται παραπάνω. Το κύριο που πρέπει να θυμάται κανείς είναι ότι το Εσπεραντικό γράμμα j έχει τον ήχο του Αγγλικού γράμματος y.)

• Εσπεράντο:

«En multaj lokoj de Ĉinio estis temploj de drako-reĝo. Dum trosekeco oni preĝis en la temploj, ke la drako-reĝo donu pluvon al la homa mondo. Tiam drako estis simbolo de la supernatura estaĵo. Kaj pli poste, ĝi fariĝis prapatro de la plej altaj regantoj kaj simbolis la absolutan aŭtoritaton de feŭda imperiestro. La imperiestro pretendis, ke li estas filo de la drako. Ĉiuj liaj vivbezonaĵoj portis la nomon drako kaj estis ornamitaj per diversaj drakofiguroj. Nun ĉie en Ĉinio videblas drako-ornamentaĵoj, kaj cirkulas legendoj pri drakoj.»

• Ελληνική μετάφραση:

Σε πολλά μέρη της Κίνας, υπήρχαν ναοί του δράκου-βασιλιά. Κατά την ξηρασία, οι άνθρωποι προσεύχονταν στους ναούς έτσι ώστε ο δράκος-βασιλιάς να δώσει βροχή στον κόσμο των ανθρώπων. Την εποχή εκείνη ο δράκος ήταν ένα σύμβολο του υπερφυσικού. Αλλά και αργότερα, αυτός έγινε ο προπάτορας των πιο υψηλών αξιοματούχων και συμβόλιζε την απόλυτη αυθεντία του φεουδαρχικού αυτοκράτορα. Ο αυτοκράτορας θεωρούσε τον εαυτό του υιό του δράκου. Όλα τα προσωπικά του αντικείμενα έφεραν το όνομα "δράκος" και ήταν διακοσμημένα με διάφορες φιγούρες δράκων. Σήμερα, οπουδήποτε στην Κίνα μπορείς να δεις παραστάσεις δράκων και κυκλοφορούν μύθοι για τους δράκους.

Ελληνικός Εσπεραντικός Σύνδεσμος

Αριστείδου 9, GR-105 59 Αθήνα (τηλ. 2103313917).

Βλέπε επίσης

• Γραμματική της Εσπεράντο
• Λουδοβίκος Λάζαρος Ζαμένχοφ
• Αντόνι Γκραμπόφσκι
• Ακαντέμιο ντε Εσπεράντο

Εξωτερικές Συνδέσεις

• Εσπεράντο
• Η Εσπεράντο στην Ελλάδα
• Ένα top-10
• Diskutgrupo "Ni parolas Esperante"