Εθνικός Δρυμός Πίνδου

Εθνικός Δρυμός Πίνδου
Εθνικός Δρυμός Πίνδου 39°54′0″N 21°7′0″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Περιφέρεια Ηπείρου και Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας
Χαρακτηρισμός	2005
Κατηγορία πρ. περιοχής	IUCN category VI: Protected Area with sustainable use of natural resources
Καθεστώς προστασίας	ενδεικτικός κατάλογος Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς
Έκταση	1.462,59 km²
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου, γνωστός και ως Βάλια Κάλντα (που σημαίνει ζεστή κοιλάδα στα βλάχικα) βρίσκεται σε ιδιαίτερα δυσπρόσιτη περιοχή της οροσειράς της Πίνδου στα όρια μεταξύ των νομών Γρεβενών και Ιωαννίνων. Η συνολική του έκταση φτάνει τα 68.990 στρέμματα.

Ο δρυμός περιλαμβάνει την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα και του Αρκουδορέματος καθώς και τα βουνά Λύγκος και Μαυροβούνι. Χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από την ποικιλία μορφολογικών αντιθέσεων με απότομους γκρεμούς και ορμητικούς χειμάρρους, καθώς και πυκνά δάση.

Γεωγραφικά στοιχεία

Το πάρκο βρίσκεται στα σύνορα του Νομού Γρεβενών με τον Νομό Ιωαννίνων, βόρεια της πόλης του Μετσόβου και περιφερειακά βρίσκονται τα χωριά Βοβούσα, Περιβόλι, Κρανιά Γρεβενών και Μηλιά Ιωαννίνων. Δεν υπάρχουν οικισμοί εντός των ορίων της προστατευόμενης περιοχής. Ο πυρήνας του Δρυμού καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της κοιλάδας της Βάλια Κάλντα («ζεστή κοιλάδα» στα Βλάχικα) και τις πλαγιές των γύρω κορυφών. Αυτές οι κορυφές, μέρος της οροσειράς Λύγκος, σχηματίζουν ένα πέταλο γύρω από την κοιλάδα, αφήνοντας ένα άνοιγμα προς τη Δύση. Αρκετές κορυφές φτάνουν σε υψόμετρο πάνω από 2000 μέτρα. Μεταξύ αυτών βρίσκονται οι κορυφές Αυγό (2.177 μ.), Κακοπλεύρι (2.160 μ.), Φλέγγα (2.159 μ.), Τρία σύνορα (2.050 μ.), Αυτιά (2.082 μ.) και Σαλατούρα (2.019 μ.).

Στον δρυμό ανήκουν και τα δύο μικρά ορεινά ρέματα, ο Σαλατούρας και το Ζεστό ρέμα, που ενώνονται με το Αρκουδόρεμα, τον ορμητικό παραπόταμο του Αώου.

Ο Δρυμός περιλαμβάνει συνολικά 68.990 στρέμματα από τα οποία 33.490 ανήκουν στον πυρήνα και 35.500 στη ζώνη προστασίας.

Αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους και παρθένους δρυμούς. Είναι από τους τελευταίους βιότοπους της καφετιάς αρκούδας, του αγριόγατου και του αγριόγιδου, καθώς και χώρος όπου καταφεύγουν να ξεχειμωνιάσουν τα πιο σημαντικά είδη της ελληνικής πανίδας. Κάθε χρόνο δεκάδες περιηγητές επισκέπτονται την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα ώστε να θαυμάσουν τα μοναδικά και αξέχαστα τοπία της.( Στοιχεία από το βιβλίο Βάλια κάλντα του Αποστόλου Διανέλλου )

Χλωρίδα - Πανίδα

Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.400 μέτρων και περικλείεται από βουνά με υψόμετρο πάνω από 2.000 μέτρα μεταξύ αυτών βρίσκονται οι κορυφές Αυγό (2.177 μ.), Πυροστία (1.965 μ.), Αυτιά (2.055 μ.), Μηλιά (2.180 μ.), Φλέγκα (2.158 μ.), Κακοπλεύρι (2.160 μ.), Τρία σύνορα (2.050 μ.) και Σαλατούρα (2.019 μ.).

Στα όρια της περικλείεται έκταση 69.000 στρεμμάτων. Από αυτή την έκταση τα 35.000 στρέμματα αποτελούν την προστατευόμενη περιοχή γύρω από τον πυρήνα. Ο Δρυμός σκοπεύει στην προστασία της πλούσιας πανίδας και χλωρίδας με ιδιαίτερη έμφαση στα αιωνόβια ρόμπολα και μαυρόπευκα.

Κόκκινος κρίνος στον Εθνικό Δρυμό Πίνδου.

Ο δρυμός καλύπτεται από εκτεταμένα δάση κωνοφόρων και οξιάς και πάρα πολλά είδη ενδημικών φυτών των Βαλκανίων και της Ελλάδας (ανάμεσά τους το ενδημικό φυτό της περιοχής Κενταύρεια η βλαχόρειος (Centaurea vlachorum), που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν των Βλάχων που κατοικούν στα γειτονικά χωριά).

Η κοιλάδα περικλείεται από τους γύρω ορεινούς όγκους της Βαλέα. Στον δρόμο θα συναντήσουμε τα ομορφότερα δάση Μαύρης Πεύκης, Οξιάς, Λευκόδερμης όπως και διάσπαρτα άτομα δασικής Πεύκης.

Επίσης, πολύ πλούσια είναι τόσο η χλωρίδα όσο και η πανίδα της περιοχής. Φιλοξενεί περισσότερα από 80 είδη πουλιών (11 από τα οποία είναι αρπακτικά) ορισμένα είναι και προστατευόμενα. Μερικά από αυτά τα πτηνά είναι γεράκια, γερακίνες, αετοί, πουλιά του δάσους γενικά και νυχτόβιοι.

Αποτελεί καταφύγιο για κάθε λογής άγριο ζώο. Άλλα σπάνια θηλαστικά που ζουν εκεί είναι η βίδρα, το ζαρκάδι και ο αγριόγατος. Στα ποτάμια της κοιλάδας συναντάμε δυο σπάνια είδη πέστροφας (Trutta fario και Salvelinus fontinalis). Επιπλέον, υπάρχουν πολλά είδη μανιταριών και ερπετών όπως οχιές, σαύρες, σαλαμάνδρες, αστρίτες. Επτά από αυτά τα είδη προστατεύονται σε ολόκληρο τον κόσμο.

Πρόσβαση στην περιοχή

Η κοιλάδα είναι προσβάσιμη από 3 σημεία:

1. Τα χωριά Περιβόλι και Βοβούσα,
2. Τα χωριά Κρανιά και Μικρολίβαδο,
3. Τη Μηλιά Μετσόβου.

Διαδρομές της περιοχής

Οι πιο σημαντικές διαδρομές για την διάσχιση είναι πέντε. Με διαφορετικό βαθμό δυσκολίας προσφέρουν εναλλαγές στη γεωμορφολογία, στο υψόμετρο, στις εικόνες και στις σκέψεις του πεζοπόρου.

• 1η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Σταυρός της Βάλια Κάλντα – κορυφή Ζιώγα – αρχή Αρκουδορέματος.
• 2η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Σταυρός της Βάλια Κάλντα – Αρκουδόρεμα – Βοβούσα (μπορεί να γίνει και ανάποδα).
• 3η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Κοιλάδα της Βάλια Κάλντα – αρχή Αρκουδορέματος
• 4η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Αρκουδόρεμα – Λίμνες Φλέγκας – Κορυφή Φλέγκας.
• 5η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Λίμνη Αώου – Ορειβατικό καταφύγιο – Κορυφή Φλέγκα – Λίμνες Φλέγκας – Αρκουδόρεμα.

Ορειβατικά Καταφύγια

• Μαυροβούνι. Στη θέση Kόκκινη Βρύση και σε υψόμετρο 1.950μ. βρίσκεται κτισμένο ένα υπέροχο πέτρινο καταφύγιο που κατασκεύασε ο Δήμος Μετσόβου. Έχει χωρητικότητα 30 ατόμων και διαθέτει κουζίνα και μαγειρικά σκεύη.
• Βοβούσα. Στη θέση Λάριανη 2 χιλιόμετρα πριν το οικισμό της Βοβούσας βρίσκεται καταφύγιο χωρητικότητας 52 ατόμων. Παρέχει ολοκληρωμένες καταλυμματικές υπηρεσίες καθώς και υποστηρικτικές υπηρεσίες (ξενάγηση - συνοδεία βουνού).

Στην ευρύτερη περιοχή του Δρυμού υπάρχουν και δυο πυροφυλάκια που μπορούν, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, να χρησιμεύσουν σαν καταφύγια. Το πυροφυλάκιο στην κορυφή του όρους Αυγό, που είναι εγκαταλειμμένο και πλήττεται συχνά από κεραυνούς, και το πυροφυλάκιο της Τσούκα Ρόσσα που λειτουργεί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Κλίμα

Το κλίμα είναι ορεινό-μεσογειακό από τα πλουσιότερα στην Ελλάδα σε κατακρημνίσματα και χιονοπτώσεις. Περιλαμβάνει πολλές βροχές και καταιγίδες επηρεασμένες από το ανάγλυφο με υψηλή νέφωση και ομίχλες. Οι σφοδροί άνεμοι δημιουργούν παγοκρυστάλλους και οι παγετοί είναι συνηθισμένοι από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάιο. Τα καλοκαίρια είναι δροσερά με τοπικές βροχές.

Γεωλογία

Ο Δρυμός βρίσκεται πάνω σε μάζες οφειολιθικών συμπλεγμάτων οι οποίες καλύπτουν όλη την περιοχή βόρεια του Μετσόβου έως και την κορυφή του όρους Σμόλικας.Τα εδάφη του Δρυμού σχηματίστηκαν από την αποσάθρωση του περιδοτίτη και του σερπεντίνη (μαγματογενή πετρώματα).

Ιστορία

Το σύνολο των ιστοριογραφικών πληροφοριών και των αρχαιολογικών ευρημάτων της περιοχής ενισχύουν την άποψη ότι πρόκειται για μια περιοχή που κατοικήθηκε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Κοντά στο χωριό Περιβόλι ανακαλύφθηκε τάφος που στο εσωτερικό του περιείχε μεγάλο χάλκινο λέβητα με ζωόμορφες λαβές καθώς και άλλα κτερίσματα των αρχαϊκών και κλασσικών χρόνων.

Μεταξύ του χωριού Βοβούσας και Περιβολίου, στη θέση «Παλαιομονάστηρο», βρέθηκαν ερείπια οικισμού ο οποίος κατοικούνταν από την Ελληνιστική έως και την Υστερορωμαϊκή εποχή.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τα χωριά που βρίσκονται γύρω από το Δρυμό απέκτησαν σημαντικά προνόμια. Η Βοβούσα, το Φλαμπουράρι και το Γρεβενίτι, ως χωριά του Ζαγορίου, επωφελήθηκαν των ιδιαίτερων διοικητικών και οικονομικών προνομίων της περιοχής αυτής. Το ειδικό προνομιακό καθεστώς του Μετσόβου προέκυψε σαν αποτέλεσμα της αναγκαιότητας της συνεργασίας μεταξύ των κατοίκων του που έλεγχαν την ορεινή διάβαση του Ζυγού και των εκάστοτε κρατούντων που επιθυμούσαν τη διατήρηση καλών σχέσεων μαζί τους προκειμένου να εξασφαλίζεται η ομαλή και ασφαλής διακίνηση προσώπων και αγαθών από τις δύο πλευρές της Πίνδου.

Οι κύριες παραγωγικές δραστηριότητες της περιοχής ήταν, όπως ακόμη και σήμερα, η υλοτομία και η νομαδική κτηνοτροφία. Παλιότερα στην περιοχή γνώρισε μεγάλη άνθηση το εμπόριο και η βιοτεχνία υφαντών ενώ πολλοί κάτοικοι ξενιτεύονταν σε διάφορες πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αλλού.

Η ευρύτερη περιοχή του Δρυμού υπήρξε πατρίδα και εστία δράσης ονομαστών αρματολών, γεγονός που μαρτυριέται και από τα ελληνόφωνα δημοτικά τραγούδια.

Ποτάμια

Η κοιλάδα διασχίζεται από δύο ρέματα το Ποταμάκι ζεστό και Σαλιατούρας Ρέμα, όπου μαζί σχηματίζουν το Αρκουδόρεμα. Αποτελεί παραπόταμο του Αώου ποταμού και είναι ένα από τα βασικά αξιοθέατα της Βάλια Κάλντα καθώς περιλαμβάνεται σε όλες τις διαδρομές εξερεύνησης της.

Λίμνες

Ψηλά στη Βάλια Κάλντα κάτω από την κορυφή Φλέγκα υπάρχουν δυο λιμνούλες («δρακολίμνες») που έχουν ολόκληρο τον χρόνο νερό και είναι από τα ξεχωριστά αξιοθέατα της περιοχής γιατί βρίσκονται σε υψόμετρο 1.960 μέτρων. Σύμφωνα με τον μύθο, οι δράκοι της Πίνδου ζούσαν ο ένας στον Σμόλικα και ο άλλος στην Γκαμήλα. Ο ένας πετούσε βράχους και ο άλλος κορμούς. Το γεγονός αυτό (σε συνδυασμό με το μεγάλο πληθυσμό τριτώνων που κατοικούν σε αυτές) αποδίδεται και η ονομασία Δρακολίμνες.

Φωτοθήκη

• 
  Η πάνω λίμνη από τις λίμνες Φλέγγα
• 
  Η κάτω λίμνη από τις λίμνες Φλέγγα
• 
  Τοπίο στη Βάλια Κάλντα.
• 
  Αρκουδόρεμα

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου». ΤΑ ΝΕΑ. 2 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2023. 
• Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ
• Tsunis,Gregory L.1988.«The Valia - Kalda National Park. Greece. Oryx. Fauna and Flora International». 22, 25-29
• Τσούνης Γρ., Μαλακού Μ., Ravasini M.1985. «Μελέτη της πανίδας του Εθνικού Δρυμού Πίνδου». Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης. Αθήνα.
• Η μαγεία των δασών (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα: Βάλια Κάλντα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)