Βόσπορος

Βόσπορος
Χώρα	Τουρκία
Διοικητική υπαγωγή	Επαρχία Κωνσταντινούπολης
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°7′12″N 29°4′48″E
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Θέα του πορθμού του Βοσπόρου.

Αποψη του πορθμού του Βοσπόρου, με τη Γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ στο βάθος.

Θέα του Βοσπόρου πίσω από το Μπλε Τζαμί.

Ο Bόσπορος (τουρκικά: İstanbul Boğazı‎‎) είναι φυσικός πορθμός και σημαντική διεθνής θαλάσσια οδός που βρίσκεται στη βορειοδυτική Τουρκία και αποτελεί μέρος του ηπειρωτικού ορίου μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας και διαχωρίζει την ασιατική από την ευρωπαϊκή Τουρκία. Ο Βόσπορος, η Θάλασσα του Μαρμαρά και ο πορθμός των Δαρδανελίων στα νοτιοδυτικά συναποτελούν τα Τουρκικά Στενά. Όντας ο στενότερος πορθμός του κόσμου που χρησιμοποιείται στη διεθνή ναυσιπλοΐα, ο Βόσπορος συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά, που η τελευταία με τη σειρά της συνδέεται μέσω των Δαρδανελίων με το Αιγαίο Πέλαγος και από εκεί με τη Μεσόγειο.

Ως όρια του Βοσπόρου ορίζονται στα βόρεια η γραμμή που συνδέει τους φόρους Ρούμελι Φενέρι και Αναντολού Φενέρι και στα νότια τους φάρους Αχίρκαπι Φενέρι και Καντίκιοϊ Ιντσίμπουρνου Φενέρι. Μεταξύ των ορίων ο πορθμός έχει μήκος 31 χλμ. και πλάτος 3.329 μ. στη βόρεια είσοδο και 2.826 μ. στη νότια. Το μέγιστο πλάτος του είναι 3.420 μ. μεταξύ Ουμούριερι και Μπουγιούκντερε Λιμάνι και το ελάχιστο μεταξύ του Ακρωτηρίου Καντίλι και του Ασιγιάν. Το σημείο αυτό του πορθμού είναι επικίνδυνο για τη ναυσιπλοΐα, καθώς απαιτείται μια αλλαγή πορείας 45 μοιρών και το ρεύμα μπορεί να φτάσει τους 7 ως 8 κόμβους (3,6 ως 4,1 μέτρα ανά δευτερόλεπτο). Στα νότια, στο Γενίκιοϊ, η απαιτούμενη αλλαγή πορείας είναι 80 μοίρες. Στον κρίσιμο αυτό θαλάσσιο διάδρομο παρουσιάζονται έντονα όλοι οι κίνδυνοι και τα εμπόδια που χαρακτηρίζουν τους στενούς πορθμούς. Στις προαναφερθείσες στροφές (Καντίλι και Γενίκιοϊ), όπου πρέπει να γίνουν σημαντικές αλλαγές πορείας, τα πλοία που πλησιάζουν από την αντίθετη κατεύθυνση δεν είναι ορατά πίσω από αυτά τα ακρωτήρια. Οι κίνδυνοι που τίθενται από τη γεωγραφία αυξάνονται θεαματικά από τη μεγάλη κυκλοφορία πορθμείων, που συνδέουν την Ευρωπαϊκή και την Ασιατική πλευρά της πόλης.

Το βάθος του Βοσπόρου ποικίλλει από 13 ως 110 μέτρα στο μέσο του πορθμού με μέσο 65 μ.. Το βαθύτερο σημείο είναι μεταξύ Καντίλι και Μπεμπέκ με 110 μέτρα. Τα πιο ρηχά σημεία είναι ανοιχτά του Καντίκιοϊ Ιντσίμπουρνου στην πορεία προς βορρά, με 18 μέτρα, και ανοιχτά του Ακρωτηρίου Ασιγιάν στην πορεία προς νότο, με 13 μέτρα.

Οι ακτές του πορθμού είναι πυκνοκατοικημένες, καθώς καταλαμβάνονται από την πόλη της Κωνσταντινούπολης με μητροπολιτικό πληθυσμό που ξεπερνά τα 15 εκατομμύρια κατοίκους, που εκτείνεται προς την ενδοχώρα και από τις δύο ακτές.

Το αρχαιοελληνικό όνομα Βόσπορος αναλύεται ως βους (βόδι) + πόρος (πέρασμα), που αναφέρεται στην Ιώ από την Ελληνική μυθολογία που μεταμορφώθηκε σε αγελάδα και καταδικάστηκε να περιπλανιέται στη γη μέχρι που διέσχισε τον Βόσπορο, όπου συνάντησε τον Προμηθέα.

Αν και ήταν κάπως γνωστό ότι η Μαύρη Θάλασσα και η Θάλασσα του Μαρμαρά επικοινωνούσαν με ροή λόγω διαφοράς πυκνότητας, ευρήματα μιας μελέτης του Πανεπιστημίου του Ληντς τον Αύγουστο του 2010 αποκάλυψαν ότι στην πραγματικότητα υπάρχει ένα υποθαλάσσιο ρεύμα νερού μεγάλης πυκνότητας που ρέει στον πυθμένα του Βοσπόρου οφειλόμενο στη διαφορά πυκνότητας των δύο θαλασσών, που θα ήταν ο έκτος μεγαλύτερος ποταμός στη Γη, αν ήταν στην ξηρά.

Σχηματισμός

Χάρτης που απεικονίζει τη θέση του Βοσπόρου (κόκκινο) σχετικά με τα Δαρδανέλια (κίτρινο) και τη Θάλασσα του Μαρμαρά, που συναποτελούν τα Τουρκικά Στενά.

Η ακριβής αιτία σχηματισμού του Βοσπόρου παραμένει αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των γεωλόγων. Πριν χιλιάδες χρόνια η Μαύρη Θάλασσα αποσυνδέθηκε από το Αιγαίο Πέλαγος. Η θεωρία κατακλυσμού της Μαύρης Θάλασσας (που διατυπώθηκε το 1997 από τους Ουίλιαμ Ράιαν και Ουώλτερ Πίτμαν από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια) υποστηρίζει ότι ο Βόσπορος σχηματίσθηκε περίπου το 5.600 π.Χ., όταν τα ανυψωμένα νερά της Μεσογείου/Θάλασσας του Μαρμαρά υπερχείλισαν στη Μαύρη Θάλασσα, που την εποχή εκείνη ήταν μια χαμηλή μάζα γλυκού νερού.

Στη μυθολογία επίσης αναφέρεται ότι κάποτε οι κινούμενοι βράχοι, γνωστοί ως Συμπληγάδες Πέτρες, συνέθλιβαν κάθε πλοίο που αποπειράτο να περάσει τον Βόσπορο μέχρι που ο ήρωας Ιάσονας κατάφερε να περάσει, οπότε οι βράχοι σταθεροποιήθηκαν και ανοίχτηκε η Ελληνική πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα.

Αρχαία Ελλάδα, Περσία, Ρώμη, Βυζαντινή και Οθωμανική Αυτοκρατορία

Ως τμήμα του μόνου περάσματος μεταξύ Μαύρης Θάλασσας και Μεσογείου, ο Βόσπορος είχε πάντα μεγάλη εμπορική και στρατηγική σημασία. Η Ελληνική πόλη-κράτος της Αθήνας τον 5ο αιώνα π.Χ., που εξαρτιόταν από τις εισαγωγές σιτηρών από τη Σκυθία, διατηρούσε κρίσιμες συμμαχίες με πόλεις που έλεγχαν τον πορθμό, όπως η αποικία των Μεγαρέων Βυζάντιο.

Ο Πέρσης Βασιλιάς Δαρείος Α΄ ο Μέγας, σε μια προσπάθεια να υποτάξει τους Σκύθες ιππείς που περιφέρονταν στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας, διέσχισε τον Βόσπορο και κατόπιν βάδισε προς τον Δούναβη Ποταμό. Ο στρατός του πέρασε τον Βόσπορο πάνω από μια τεράστια γέφυρα κατασκευασμένη συνδέοντας Περσικές βάρκες. Αυτή η γέφυρα ουσιαστικά σύνδεσε το απώτατο γεωγραφικό άκρο της Ασίας με την Ευρώπη. Χρόνια αργότερα μια παρόμοια γέφυρα από βάρκες θα κατασκευαζόταν από τον Ξέρξη Α΄ στον Ελλήσποντο κατά την εισβολή του στην Ελλάδα. Οι Βυζαντινοί ονόμαζαν τον Βόσπορο "Στενόν" και τα σημαντικότερα τοπωνύμιά του Βοσπόρειος Ακρα, Αργυρόπολις, Άγιος Μάμας, Άγιος Φωκάς, Εστίαι ή Μιχαίλιον, Φονεύς, Ανάπλους ή Σωσθένιον στην Ευρωπαϊκή πλευρά και Ιερών πύργος, Ειρηναίον, Ανθεμίου, Σοφιαναί, Βιθυνιακή Χρύσπολις στην Ασιατική πλευρά την εποχή αυτή.

Η στρατηγική σημασία του πορθμού ήταν ένας από τους παράγοντες για την απόφαση του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου να ιδρύσει εκεί το 330 μ.Χ. τη νέα του πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη, που έγινε γνωστή ως πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαικής Αυτοκρατορίας. Στις 29 Μαίου 1453 καταλήφθηκε από την ανερχόμενη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι Οθωμανοί Τούρκοι οχύρωσαν την Κωνσταντινούπολη κατασκευάζοντας ένα οχυρό σε κάθε πλευρά του πορθμού, το Αναντολού Χισάρ (1393) και το Ρούμελη Χισάρ (1451).

Στρατηγική σημασία

Πανοραμική φωτογραφία του Βοσπόρου

Ο Bόσπορος παραμένει στρατηγικά σημαντικός. Αποτελεί βασικό θαλάσσιο δρόμο για τη Ρωσία και την Ουκρανία. Ο έλεγχός του έχει υπάρξει αντικείμενο πολλών εχθροπραξιών στη σύγχρονη ιστορία, ιδιαίτερα του Ρωσοτουρκικού Πολέμου, 1877-1878, καθώς και της επίθεσης των Συμμαχικών Δυνάμεων στα Δαρδανέλια κατά την Εκστρατεία της Καλλίπολης του 1915, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στην ακμή της από τον 16ο μέχρι τον 18ο αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε αποσπάσει τον έλεγχο της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας, που ήταν τότε "Οθωμανική λίμνη", από την οποία ήταν αποκλεισμένα τα Ρωσικά πολεμικά πλοία.

Στη συνέχεια αρκετές διεθνείς συνθήκες έχουν ρυθμίσει τη χρήση των νερών από τα σκάφη. Με τη συνθήκη του Χιουνκάρ Ισκελεσί του 1833 ο πορθμός του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων μπορούσαν να κλείνονται, μετά από Ρωσική απαίτηση, για πολεμικά πλοία άλλων δυνάμεων. Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Συνθήκη των Σεβρών του 1920 αποστρατικοποίησε τον πορθμό και τον έκανε διεθνή περιοχή υπό τον έλεγχο της Κοινωνίας των Εθνών. Αυτό τροποποιήθηκε με τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, που επανέφερε τα στενά στην τουρκική επικράτεια - αλλά επέτρεπε σε όλα τα πολεμικά και εμπορικά πλοία να διαπλέουν ελεύθερα τα στενά. Η Τουρκία τελικά απέρριψε τους όρους της συνθήκης αυτής και στη συνέχεια επαναστρατικοποίησε την περιοχή των στενών. Η επιστροφή στο παλαιό αυτό καθεστώς επισημοποιήθηκε με τη Συνθήκη του Μοντρέ του Ιουλίου 1936. Η συνθήκη αυτή, που είναι ακόμη πρακτικά σε ισχύ, μεταχειρίζεται τα στενά ως διεθνή διάδρομο για τη ναυτιλία, αλλά η Τουρκία διατηρεί το δικαίωμα να περιορίζει τη ναυτική κυκλοφορία για κυκλοφορία σε κράτη που δεν έχουν ακτές στη Μαύρη Θάλασσα (όπως η Ελλάδα, παραδοσιακά αντίπαλή της, ή η Αλγερία).

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1945, όταν η Τουρκία ήταν ουδέτερη για το μεγαλύτερο διάστημα της σύγκρουσης, τα Δαρδανέλια ήταν κλειστά για τα πλοία των εμπόλεμων κρατών. Στις διασκέψεις κατά τη διάρκεια του πολέμου ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν απαίτησε ανοιχτά την παραχώρηση Σοβιετικών στρατιωτικών βάσεων στα Στενά, αν και η Τουρκία δεν είχε εμπλακεί στον πόλεμο. Αυτό το γεγονός, παράλληλα με τις απαιτήσεις του Στάλιν για επιστροφή στη Σοβιετική Ένωση των Τουρκικών επαρχιών Καρς, Αρτβίν και Αρνταχάν (που έχασε η Τουρκία με τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878, αλλά επανέκτησε με τη Συνθήκη του Καρς το 1921) ήταν μία από τους κύριους λόγους που η Τουρκία αποφάσισε τη γενική της αρχή της ουδετερότητας στις εξωτερικές υποθέσεις. Η Τουρκία κήρυξε πράγματι τον πόλεμο στη Γερμανία τον Φεβρουάριο του 1945, αλλά δεν συμμετείχε σε επιθετικές ενέργειες.

Τα τελευταία χρόνια τα Τουρκικά Στενά έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για την πετρελαιοβιομηχανία. Το ρωσικό πετρέλαιο, από λιμάνια όπως το Νοβορωσίσκ, εξάγεται από πετρελαιοφόρα στη Δυτική Ευρώπη και τις Η.Π.Α. μέσω των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων.

Η Γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ (1988) και ο πορθμός του Βοσπόρου

Διαβάσεις

Η Γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ (1988), όπως φαίνεται από το Ρούμελι Χισάρ (1452).

Γέφυρα του Βοσπόρου (1973)

Τα νερά του πορθμού διασχίζονται από πολλά πορθμεία. Τις πλευρές του Βοσπόρου ενώνουν δύο κρεμαστές γέφυρες. Η πρώτη, η Γέφυρα του Βοσπόρου έχει μήκος 1074 μ. και ολοκληρώθηκε το 1973. Η δεύτερη, Γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ (Βόσπορος ΙΙ) έχει μήκος 1090 μ. και ολοκληρώθηκε το 1988, περίπου 5 χλμ. βόρεια της πρώτης. Η Γέφυρα του Βοσπόρου αποτελεί τμήμα του Αυτοκινητοδρόμου Ο1, ενώ η Γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ τμήμα του Διευρωπαϊκού Αυτοκινητοδρόμου.

Η κατασκευή μιας τρίτης κρεμαστής γέφυρας, της Γέφυρας Γιαβούζ Σουλτάν Σελίμ, άρχισε στις 29 Μαίου 2013 και η ολοκλήρωσή της προγραμματίζεται για τις 29 Μαίου 2015. Η γέφυρα θα κατασκευασθεί στο βόρειο άκρο του Βοσπόρου, ανάμεσα στα χωριά Γκαρίπτσε στην Ευρωπαϊκή πλευρά και Ποϊράζκιοϊ στην Ασιατική πλευρά. Θα αποτελέσει τμήμα του "Βόρειου Αυτοκινητόδρομου Μαρμαρά", που θα ενοποιηθεί στη συνέχεια με τον Παραλιακό Αυτοκινητόδρομο Μαύρης Θάλασσας και θα επιτρέψει στη διαμετακομιστική (τράνζιτ) κυκλοφορία να παρακάμπτει την κυκλοφορία της πόλης.

Το έργο Μαρμαράι, μία υποθαλάσσια σιδηροδρομική σήραγγα μήκους 13,7 χλμ. λειτούργησε στις 29 Οκτωβρίου 2013. Περίπου 1400 μ. της σήραγγας είναι κάτω από τη θάλασσα, σε βάθος περίπου 55 μ..

Το 2012 κατασκευάσθηκε μια υποθαλάσσια σήραγγα υδροδότησης με μήκος 5.551 μ., ονομαζόμενη Υδατοσήραγγα Βοσπόρου, για να μεταφέρει νερό από τις Πηγές Μελέν, στην Επαρχία Ντούζτζε (ανατολικά του Βοσπόρου, στη βορειοδυτική Μικρά Ασία), στην Ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης, σε απόσταση 185 χλμ..

Η Ευρασιατική Σήραγγα είναι μια οδική σήραγγα μεταξύ Καζλίτσεσμε και Γκιόζτεπε, που άρχισε να κατασκευάζεται τον Φεβρουάριο 2011 και αναμένεται να δοθεί στην κυκλοφορία το 2014.

Υποβρύχια κανάλια

Το 2010 μια ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου του Ληντς χρησιμοποίησε ένα ρομποτικό "κίτρινο υποβρύχιο" για να παρατηρήσει για πρώτη φορά λεπτομερείς ροές μέσα σε έναν υποβρύχιο "ποταμό". Τα υποβρύχια κανάλια είναι παρόμοια με τους ποταμούς της ξηράς, αλλά σχηματίζονται από ρεύματα πυκνότητας - υποβρύχιες ροές μειγμάτων άμμου, λάσπης και νερού που είναι πυκνότερα από το θαλασσινό νερό και έτσι βυθίζονται και ρέουν στον πυθμένα. Αυτά τα κανάλια είναι η κύρια οδός μεταφοράς ιζημάτων στο βάθος της θάλασσας, όπου σχηματίζουν ιζηματογενείς αποθέσεις. Αυτές οι αποθέσεις δεν περιέχουν μόνο ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου, αλλά κρύβουν επίσης σημαντικά μυστικά - από ενδείξεις για περασμένες κλιματικές αλλαγές μέχρι τον τρόπο που σχηματίσθηκαν τα βουνά.

Η ομάδα υπό τους Καθηγητές Νταν Πάρσονς και Τζεφ Πήκαλ από το Πανεπιστήμιο του Ληντς κατάφερε να μελετήσει τη λεπτομερή ροή μέσα σε αυτά τα κανάλια. Σύμφωνα με τον Καθ. Πάρσονς: "Το πλέγμα των καναλιών και η ροή πυκνότητας παρέχουν το ιδεώδες φυσικό εργαστήριο για τη διερεύνηση και ανάλυση της δομής του πεδίου ροής μέσα στο κανάλι. Τα αρχικά μας ευρήματα δείχνουν ότι η ροή σε αυτά τα κανάλια είναι τελείως διαφορετική από τη ροή στις κοίτες των ποταμών της ξηράς. Ειδικότερα, καθώς το ρεύμα κινείται γύρω από μια στροφή, περιστρέφεται στην αντίθετη κατεύθυνση στο βάθος της θάλασσας αν συγκριθεί με την περιστροφή στις κοίτες των ποταμών της ξηράς. Αυτό είναι σημαντικό για την κατανόηση της ιζηματολογίας και των στρώσεων ιζημάτων που εναποτίθενται από αυτά τα συστήματα."

Στο βάθος το Λεβέντ, όπως φαίνεται από τους κήπους του Ανακτόρου Χιντίβ στην Ασιατική ακτή του Βοσπόρου. Το Ζαφείρι της Κωνσταντινούπολης είναι ο πρώτος ουρανοξύστης από δεξιά.

Από μερικούς πιστεύεται [according to whom?] ότι τα κανάλια στη Μαύρη Θάλασσα σχηματίσθηκαν πριν από περίπου 6.000 χρόνια, όταν οι στάθμες της θάλασσας προσέγγιζαν το σημερινό τους σημείο. Η Μεσόγειος φούσκωσε και ξεχείλισε στη Μαύρη Θάλασσα - κάποτε απομονωμένη λίμνη γλυκού νερού - μέσω του Βοσπόρου. Καθώς τα νερά ανέβαιναν μετέφεραν ένα πυκνό αλμυρό υγρό που σχημάτισε ένα δίκτυο καναλιών στον βυθό, που είναι σχεδόν διαρκώς ενεργά, ακόμη και σήμερα.

Μερικοί πιστεύουν [according to whom?] ότι αυτό ήταν το βιβλικό γεγονός του κατακλυσμού του Νώε, αλλά παρά την ιστορική σημασία τους, οι πρώτες θεαματικές εικόνες αυτών των υποβρύχιων καναλιών αποκτήθηκαν το 1999, στο πλαίσιο ενός Υποβρύχιου Ερευνητικού Προγράμματος του ΝΑΤΟ με την από κοινού χρήση των πλοίων "Alliance" του ΝΑΤΟ και του ερευνητικού "Τσουμπουκλού" του Τουρκικού Ναυτικού. Το 2002 διεξήχθη μια νέα έρευνα πάνω στο πλοίο "Le Suroit" για το πρόγραμμα BlaSON, που ολοκλήρωσε την πολλαπλή χαρτογράφηση αυτού του δέλτα καναλιών. Το 2009 εκδόθηκε ένας πλήρης χάρτης, χρησιμοποιώντας αυτά τα προηγούμενα αποτελέσματα με υψηλής ποιότητας χαρτογράφηση του 2006 (από ερευνητές του Πανεπιστημίου Μεμόριαλ της Νεας Γης του Καναδά).

Η ομάδα θα χρησιμοποιήσει τα δεδομένα που αποκτήθηκαν για να δημιουργήσει καινοτόμες προσομοιώσεις σε υπολογιστή, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να απεικονίσουν πώς τα ιζήματα ρέουν μέσα σε αυτά τα κανάλια. Τα μοντέλα που θα παραχθούν από την ομάδα αυτή θα έχουν ευρείες εφαρμογές, μεταξύ αυτών την εισαγωγή τους στον σχεδιασμό της μηχανικής θαλάσσιου πυθμένα των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Το πρόγραμμα καθοδηγήθηκε από τους Καθηγητές Νταν Πάρσονς και Τζέφ Πήκαλ από το Πανεπιστήμιο του Ληντς, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, του Πανεπιστημίου Μεμόριαλ της Νεας Γης και του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Επιστημών (Σμύρνη). Το πρόγραμμα διεξήχθη και συντονίστηκε από το ερευνητικό πλοίο του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Επιστημών Πιρί Ρέις.

Πανοραμική άποψη τμήματος του Βοσπόρου, όπως φαίνεται από τη συνοικία Ουλούς στην Ευρωπαϊκή πλευρά, με τη Γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ (1988) στα αριστερά και τη Γέφυρα του Βοσπόρου (1973) στα δεξιά.

Αξιοθέατα

Παραλιακά κτίσματα ("γιαλιά") της Οθωμανικής εποχής στον Βόσπορο.

Παραλιακά κτίσματα ("γιαλιά") της Οθωμανικής εποχής στον Βόσπορο.

Ο Πύργος του Λεάνδρου, στη νότια είσοδο του Βοσπόρου

Ο Βόσπορος φημίζεται ιδιαίτερα για τα παραλιακά κτίσματα (γιαλιά), που χτίστηκαν την Οθωμανική περίοδο και εκτείνονται κατά μήκος των Ευρωπαϊκών και Ασιατικών ακτών του πορθμού. Τις ακτές και τους λόφους του πορθμού κοσμούν επίσης Οθωμανικά ανάκτορα όπως τα Τοπ Καπί, Ντολμά Μπαχτσέ, Γιλντίζ, Τσιραγκάν, Φεριγιέ, Μπεϊλέρμπεϊ, Κιουτσουκσού, Ιλαμούρ, Χατιτσέ Σουλτάν, Αντιλέ Σουλτάν και Χιντίβ, μαζί με αξιοθέατα μνημεία και κτίρια, όπως η Αγία Σοφία, η Αγία Ειρήνη, το Μπλε Τζαμί, το Γενί Τζαμί, το Κιλίς Αλί Πασά Τζαμί, το Νουσρέτιγιε Τζαμί, το Ντολμά Μπαχτσέ Τζαμί, το Ορτάκιοϊ Τζαμί, το Ουσκουντάρ Μιχριμάχ Σουλτάν Τζαμί, το Γενί Βαλιντέ Τζαμί, ο Πύργος του Λέανδρου (Κιζ Καλεσί), ο Πύργος Γαλατά, το Ρούμελη Χισάρ, το Αναντολού Χισάρ, το Κάστρο Γιόρος, οι Στρατώνες Σελίμιγιε, το Μουσείο Σακίπ Σαμπαντσί, το Μουσείο Σανμτπέρκ Χανίμ, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Κωνσταντινούπολης, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Μπορουσάν, το Μουσείο Τοπχανέ ι-Αμίρε, το Πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών Μιμάρ Σινάν, το Πανεπιστήμιο Γαλατασαράι, το Πανεπιστήμιο Βοσπόρου, η Ροβέρτειος Σχολή και η Ανώτερη Στρατιωτική Σχολή Κούλελι.

Ενας φθηνός τρόπος για την εξερεύνηση του Βοσπόρου προσφέρεται από τα δημόσια πορθμεία, που διασχίζουν τον πορθμό από το Εμινονού στην ιστορική χερσόνησο της Κωνσταντινούπολης στο Αναντολού Καβατζί κοντά στη Μαύρη Θάλασσα, ελισσόμενα ανάμεσα στη Βαλκανική και τη Μικρασιατική πλευρά της πόλης. Είναι επίσης δυνατό να γνωρίσει κανείς τον Βόσπορο κάνοντας μια μικρότερη διαδρομή των δημόσιων πορθμείων, που ταξιδεύουν μεταξύ Ευρωπαϊκής και Ασιατικής πλευράς ή με ένα από τα ιδιωτικά πορθμεία που κινούνται μεταξύ Ουσκουντάρ και Μπεσίκτας ή Καμπατάς.

Τα θαλάσσια λεωφορεία-καταμαράν παρέχουν υψηλής ταχύτητας υπηρεσίες μετακίνησης μεταξύ των Ευρωπαϊκών και Ασιατικών ακτών του Βοσπόρου, αλλά σταματούν σε λιγότερα λιμάνια και προβλήτες, από ότι τα δημόσια πορθμεία. Τόσο τα δημόσια πορθμεία όσο και τα θαλάσσια λεωφορεία παρέχουν επίσης μεταφορικές υπηρεσίες μεταξύ του Βοσπόρου και των Πριγκηπόννησων στη Θάλασσα του Μαρμαρά.

Υπάρχουν επίσης τουριστικές διαδρομές διαθέσιμες σε διάφορα σημεία κατά μήκος των ακτών του Βοσπόρου. Οι τιμές ποικίλλουν ανάλογα με το είδος της διαδρομής και μερικές διαθέτουν λαική μουσική κατά τη διαδρομή.

Γκαλερί

• 
  Αποψη της Ευρωπαϊκής πλευράς της Κωνσταντινούπολης από τη νότια είσοδο του Βοσπόρου.
• 
  Αποψη της Ευρωπαϊκής πλευράς της Κωνσταντινούπολης από τον Βόσπορο.
• 
  Αποψη της εισόδου του Βοσπόρου στη Θάλασσα του Μαρμαρά, όπως φαίνεται από το Τοπ Καπί.
• 
  Ντολμά Μπαχτσέ στον Βόσπορο.
• 
  Το Κάστρο Ρούμελη Χισάρ στον Βόσπορο, με τις δύο κρεμαστές γέφυρες που γεφυρώνουν τον πορθμό.
• 
  620 ιστορικά παραλιακά κτίσματα εκτείνονται κατά μήκος των ακτών του Βοσπόρου, όπως το γιαλί του Αχμέτ Ρασίμ Πασά.
• 
  Γιαλί του Χατσί Σεφίκ Μπέη στον Βόσπορο.
• 
  Παραλιακά κτίσματα της Οθωμανικής εποχής στον Βόσπορο.
• 
  Το Αρχοντιμό του Αφίφ Πασά στον Βόσπορο σχεδιάστηκε από τον Αλεξάντερ Βαλορί.
• 
  Οι συνοικίες Μπεμπέκ, Αρναβούτκιοϊ και Γενίκιοϊ στον Βόσπορο φημίζονται για τις ψαροταβέρνες τους.