Μενοίκιο όρος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 41°03′22″N 23°45′00″E / 41.0560°N 23.7500°E / 41.0560; 23.7500

Μενοίκιο όρος


Άποψη του Μενοίκιου

Μενοίκιο όρος is located in Ελλάδα
Μενοίκιο όρος
Μενοίκιο όρος
Ύψος 1.963 μέτρα
Γεωγραφικά στοιχεία
Γεωγραφικό Διαμέρισμα Μακεδονία

Το Μενοίκιο είναι βουνό της Βόρειας Ελλάδας με υψόμετρο 1.963 μέτρα (κορυφή Μαυρομάτα). Βρίσκεται στα σύνορα των νομών Δράμας και Σερρών. Συνδέεται στα βόρεια με τον Όρβηλο, του οποίου μπορεί να θεωρηθεί και τμήμα του, ενώ στα δυτικά με τα Όρη Βροντούς.[1]

Κοντινή άποψη του Μενοίκιου, από τους πρόποδές του, 8 χλμ. βoρειοανατολικά του Εμμανουήλ Παππά.

Στις παρυφές και τους πρόποδές του είναι χτισμένα χωριά και κωμοπόλεις με πλούσια λαϊκή και μακεδονίτικη αρχιτεκτονική και ιδιαίτερη μουσική και λαϊκή παράδοση, όπως η Καλή Βρύση, η Αλιστράτη, η Μικρόπολη, η Καλλιθέα, ο Εμμανουήλ Παπάς, το Χιονοχώρι, το Νέο Σούλι, το Άγιο Πνεύμα, η Αναστασιά, η Αγριανή, το Δαφνούδι, ο Σφελινός η Νέα Ζίχνη και η Σκοπιά.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά την αρχαιότητα, λειτουργούσαν στο βουνό (στην περιοχή του Αγίου Πνεύματος) λατομεία μαρμάρου και μεταλλεία σιδήρου,[2][3][4] ενώ και σήμερα λειτουργούν λατομεία στην περιοχή. Το γεγονός ότι υπάρχουν από την αρχαιότητα οικισμοί γύρω από το βουνό το αποδεικνύουν τα αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν στην περιοχή του Αγίου Πνεύματος[5] και του Νέου Σουλίου,[6][7] αλλά και στις πηγές του Αγγίτη κοντά στο σπήλαιο του Μααρά (στη Δράμα).[8] Επίσης στην περιοχή της Μικρόπολης υπάρχουν ενδείξεις κατοίκησης ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Κατά τον μεσαίωνα καινούργια χωριά άρχισαν να δημιουργούνται στους πρόποδες του βουνού ενώ και πάρα πολλές Μονές ιδρύθηκαν την ίδια εποχή, όπως η Μονή Τιμίου Προδρόμου.[9] Η Μονή αυτή είναι γνωστή για το ότι είχε μονάσει σ' αυτήν και έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο πρώτος Πατριάρχης μετά την άλωση, Γεννάδιος Σχολάριος, ο οποίος πέθανε και θάφτηκε εκεί το 1473.[10][11] Ο Θεσσαλονικιός λόγιος και εκπαιδευτικός Πέτρος Παπαγεωργίου, που είχε διατελέσει διευθυντής του ελληνικού γυμνασίου Σερρών την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, αναφέρει στο έργο του "Αι Σέρραι μετά των προαστείων, τα περί τας Σέρρας και η Μονή Ιωάννου του Προδρόμου" (1894), ότι ο τάφος του Γεννάδιου βρισκόταν στη Μονή μέχρι και το 1854, οπότε και έγινε εκταφή και ανακομιδή των οστών του και στη θέση του τοποθετήθηκε η εξής επιγραφή:

Ἣδε μεν ἡ Προδρόμοιο Μονή τήν κόσμος αείδει

ἡ πολιή μήτηρ Μακεδόνων ζαθέων

ἥδε δε Γενναδίου πατριάρχεω, τοῦ κλέος εὐρύ,

νεκροδόχος λάρναξ ἀθανάτου φθιμένου.[12]

Με την άφιξη των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, μετά το 1922, κατασκευάστηκαν και τα τελευταία χωριά της περιοχής.[εκκρεμεί παραπομπή] Στο βουνό κατοικούσαν και Σαρακατσάνοι οι οποίοι μετά το 1950 εγκαταστάθηκαν στα γύρω χωριά. Επίσης υπήρχαν και οικισμοί με ανθρώπους Βουλγαρικής καταγωγής, οι πληθυσμοί των οποίων όμως μειώθηκαν μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου και τη Συνθήκη του Νεϊγύ, που προέβλεπε την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, ενώ εγκαταλείφθηκαν τελείως με το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια του Ελληνικού Εμφυλίου, το βουνό υπήρξε κρησφύγετο των ανταρτών της περιοχής.[13] Σήμερα, τόσο στο νομό Σερρών όσο και στο νομό Δράμας, υπάρχουν πολλοί οικισμοί με πλούσια λαϊκή και μακεδονίτικη παράδοση.

Το βουνό είχε αρκετά ονόματα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Ηρόδοτος το ονόμαζε Δύσωρο, ενώ οι Τούρκοι το έλεγαν Μποζ-νταγ, που θα πει “Γκρίζο βουνό”. Παραφθορά της τουρκικής αυτής ονομασίας αποτελούν τα "Μπόζντακας" και "Μπόζντας", ονόματα με τα οποία ήταν γνωστό το βουνό στους ελληνικούς πληθυσμούς της περιοχής κατά την τουρκοκρατία και τα οποία συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται αρκετά συχνά μέχρι και σήμερα. Το όνομα Μενοίκιο αναφέρεται για πρώτη φορά στα βυζαντινά χρόνια και είναι το επίσημο όνομα που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.[εκκρεμεί παραπομπή]

Μορφολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Μενοίκιο ως ορεινός όγκος, χαρακτηρίζεται από το πολύ έντονο ανάγλυφο, που οφείλεται στα ευκολοδιαβρώσιμα πετρώματα, τα οποία δημιουργούν τοπία με υψηλό δυναμικό αισθητικής.[14] Οι ψηλότερες κορυφές του βουνού βρίσκονται στο βόρειο και δυτικό τμήμα. Δεν υπάρχουν απομονωμένες κορυφές, αλλά δημιουργούν ένα συνεχόμενο επίπεδο υπό τη μορφή οροπεδίου, με μικρές υψομετρικές διαφορές. Γεωλογικά, ολόκληρο το Μενοίκιο Όρος ανήκει στη κρυσταλλοσχιστώδη Μάζα της Ροδόπης.[15] Στην ορεινή ζώνη υπάρχουν μάρμαρα, κατά θέσεις έντονα καρστικοποιημένα ή ρωγματωμένα, που δημιουργούν το φαινόμενο των δολινών (καρστικοί σχηματισμοί).[16] Το στρώμα αυτό εμποδίζει τελείως τη διείσδυση του ύδατος στα βαθύτερα στρώματα με αποτέλεσμα τον μεγάλο αριθμό πηγών που εμφανίζονται στα κράσπεδα του ορεινού όγκου. Επίσης, χαρακτηριστικό του βουνού είναι τα πολλά σπήλαια που διαθέτει με πιο γνωστό το σπήλαιο της Αλιστράτης.[17] Επίσης, γνωστά, κυρίως στον ντόπιο πληθυσμό, είναι το σπήλαιο Γκιαούρ Ντερέ στη Μικρόπολη,[18] το σπήλαιο Τσιφλίκι[εκκρεμεί παραπομπή] και στον Εμμανουήλ Παππά το σπήλαιο του Θεοχάρη.[19]

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μελετώντας τους τύπους βλάστησης, που συναντώνται στις διάφορες υψομετρικές ζώνες, γίνεται μια ασφαλή εκτίμηση των κλιματικών συνθηκών του Μενοικίου.[εκκρεμεί παραπομπή] Η χαμηλή ζώνη του Μενοικίου (100-400 μ.), παρουσιάζει μεταβατικό κλίμα, από εύκρατο, θερμό μεσογειακό προς ηπειρωτικό. Υπάρχει μία σαφής ξηρή περίοδος, που κρατά μεγάλο διάστημα του καλοκαιριού, όμως είναι πολύ μικρότερης διάρκειας από ότι στην παραλιακή ζώνη. Οι θερμοκρασίες το χειμώνα κατεβαίνουν συχνά κάτω από τους 0οC και το χιόνι διαρκεί μερικές ημέρες ή εβδομάδες. Η δεύτερη ζώνη (400-900 μ.), έχει ακόμη ψυχρότερους χειμώνες, τα χιόνια διαρκούν 1-2 μήνες, ενώ οι βροχοπτώσεις ξεπερνούν τα 1.000 χιλ. ετησίως. Η ξηρή περίοδος είναι σύντομη (1,5-2,5 μήνες). Η τρίτη ζώνη (900-1500 μ.), έχει κλίμα παρόμοιο με το ηπειρωτικό κλίμα της κεντρικής Ευρώπης.[20] Οι χειμώνες είναι δριμύτεροι, τα χιόνια διαρκούν αρκετούς μήνες και η ξηρή περίοδος, όταν εμφανίζεται, είναι διάρκειας μικρότερης του 1,5 μήνα. Η τελευταία ζώνη (>1500 μ.) αποτελεί την υποαλπική περιοχή του Μενοικίου. Το κλίμα είναι καθαρά ηπειρωτικό. Τα χιόνια αρχίζουν από τα μέσα του φθινοπώρου και σε ανήλια μέρη μπορεί να διαρκέσουν ολόκληρο το χειμώνα αλλά και την άνοιξη. Δεν υπάρχει εμφανής ξηρή περίοδος. Οι βροχοπτώσεις είναι συχνές ακόμη και το καλοκαίρι. Στην περιοχή αυτή δεν υπάρχει δενδρώδης βλάστηση.

Χλωρίδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο Μενοίκιο όρος καταγράφηκαν περισσότερα από 500 φυτικά είδη,[21] τα οποία συνθέτουν 20 περίπου οικότοπους. Έξι οικότοποι θεωρούνται ιδιαίτερης αξίας και τέθηκαν σε καθεστώς προστασίας. Οι οικότοποι της περιοχής προσφέρουν κατάλληλα καταφύγια για ένα σημαντικό αριθμό ζώων. Λόγω της γεωγραφικής του θέσης, η βλάστηση του Μενοικίου έχει δεχθεί επιδράσεις από το μεγαλύτερο μέρος της Βαλκανικής χλωρίδας, αλλά και από αυτό της Ν. Ελλάδας. Στην περιοχή της Μικρόπολης υπάρχει το συγκροτημένο δάσος από τις αιωνόβιες καστανιές.[22] Επίσης, υπάρχουν και δάση δρυός και οξιάς, ενώ διάσπαρτα, μέσα σε αυτά τα δάση παρατηρούνται και φουντουκιές, φλαμουριές, καθώς και άγριοι κέδροι. Στα πιο υψηλά υψόμετρα παρατηρούνται πολλά ορεινά λιβάδια.[23] Επίσης, στο Μενοίκιο υπάρχει και τεχνητή λίμνη (σε υψόμετρο 900 μέτρων)[24] περιτρυγιρισμένη από οξιές, δημιουργώντας μία όμορφη αισθητική, αλλά αποτελεί και καταφύγιο πολλών άγριων ζώων. Οι περιοχές χωρίς δενδρώδης και θαμνώδης βλάστηση, στα χαμηλότερα υψόμετρα, πέρα από άλλους παράγοντες, είναι αποτέλεσμα και της χρόνιας υπερβόσκησης,[25] αλλά και της αλόγιστης υλοτόμησης που συνέβαιναν κυρίως στο παρελθόν και έχουν μειωθεί πολύ από το 2000 και έπειτα. Ακολουθούν οι ζώνες βλάστησης του Μενοικίου.

Η παραμεσογειακή ζώνη βλάστησης των θερμόβιων φυλλοβόλων δρυών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρατηρείται σε χαμηλά υψόμετρα (έως 600 μέτρα). Εδώ υπάρχουν κυρίως δάση από δρύες.

Ζώνη δασών οξιάς - ελάτης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ζώνη της οξιάς έχει όλα τα χαρακτηριστικά της ψυχρής, υγρόφιλης μεσοευρωπαϊκής βλάστησης. Αναπτύσσεται στις ανατολικές πλαγιές του Μενοικίου Όρους, σε υψόμετρο από 600 μ. έως 1.600μ.. Επίσης, συναντάται στο βόρειο τμήμα του Μενοικίου. Τα δάση της οξιάς, σε ορισμένες περιοχές, εμφανίζονται κατά διάσπαρτες νησίδες. Μέσα στα χαμηλά τμήματα της διεισδύει η δρυς και η καστανιά. Άλλα δασικά είδη της ζώνης αυτής είναι: οστριά, φράξος, γαύρος, φτελιά, κρανιά, προύνος, άρκευθος κ.ά. Η παρουσία της ελάτης είναι περιορισμένη.

Ζώνη των ορεινών - μεσογειακών (υποαλπικών) λιβαδιών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρατηρείται σε υψόμετρο άνω των 1500 μέτρων. Η βλάστηση είναι κυρίως ποώδης. Οι θάμνοι, που σποραδικά εμφανίζονται, είναι σε νανώδη μορφή εξαιτίας των καταστροφών των επικόρυφων οφθαλμών από τους δυνατούς ανέμους, τα χιόνια και τις χαμηλές θερμοκρασίες. Το μέσο ύψος βλάστησης δεν ξεπερνά τα 50-70 εκ. Αντιπροσωπευτικά είδη είναι φεστούκες, αστράγαλοι, θυμάρια, τσάι του βουνού κ.α..

Αζωνική βλάστηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρόκειται για την παρόχθια βλάστηση της περιοδικής ροής ρεμάτων του Μενοικίου (Ελαιώνα, Τιμίου Προδρόμου και Μακρυποτάμου). Στις χαμηλότερες θέσεις κυριαρχούν τα πλατάνια, ενώ στις υψηλότερες θέσεις τα σκλήθρα. Κατά θέσεις, στις κοίτες των ρεμάτων, υπάρχουν παλιές αναδασώσεις τραχείας πεύκης (ρέμα Ελαιώνα) και κυπαρισσιού (ρέμα Τιμίου Προδρόμου). Στο ρέμα του Μακρυποτάμου επικρατούν σκλήθρα, ιτιές και φράξοι.

Πρόγραμμα Natura[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λόγω της πλούσιας χλωρίδας του το Μενοίκιο όρος εντάχθηκε στις Ελληνικές περιοχές ειδικής προστασίας, με σκοπό τη διατήρηση και διαχείριση της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας στα πυκνά δάση, φαράγγια, οροπέδια και υποαλπικά λιβάδια του (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE - Φύση 2000).[26]

Πανίδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πλούσια πανίδα και χλωρίδα κατατάσσουν το Μενοίκιο στις πιο σημαντικές ορεινές περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας. Έως σήμερα έχουν καταγραφεί 31 είδη θηλαστικών, 15 είδη ερπετών και 6 αμφιβίων. Σημαντικός είναι για ένα ορεινό οικοσύστημα και ο αριθμός των ειδών των πτηνών που φτάνει τα 132 καταγεγραμμένα είδη.[27] Κάποια από τα θηλαστικά που ζουν στο βουνό είναι τα αγριογούρουνο, ζαρκάδι, λαγός, λύκος, ασβός κ.α, ενώ την άνοιξη του 2020, στο χωριό Δαφνούδι, στους πρόποδες του βουνού, έκανε την εμφάνισή της αρκούδα, η οποία πιθανώς ήλθε από το Μενοίκιο.[28]

Επίσης, η ορνιθοπανίδα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, περιλαμβάνοντας τον φιδαετό, τον χρυσαετό, τον σταυραετό, το γεράκι, τον πετρίτη, τον μπούφο, τον τσαλαπετεινό, τον σπίνο, τον μελισσοφάγο κ.ά. Επίσης, χαρακτηριστικό του Μενοικίου όρους είναι τα άγρια άλογα που υπάρχουν. Τα πρώτα άλογα που εμφανίστηκαν στο βουνό, προήλθαν από τα γειτονικά χωριά στους πρόποδες του όρους τη δεκαετία του 50, μετά τη σταδιακή εκβιομηχάνιση των γεωργών, οι οποίοι εγκατέλειπαν την παραδοσιακή καλλιέργεια των αγρών με τη βοήθεια των ζώων και εισήγαγαν σταδιακά τα μηχανοκίνητα οχήματα. Μη θέλοντας όμως, να θανατώσουν τα άλογα που μέχρι τότε χρησιμοποιούσαν, τα ελευθέρωναν στο βουνό. Με τον καιρό αυξήθηκαν σε πληθυσμό και απομακρύνθηκαν τελείως από τον άνθρωπο.[29] Σήμερα, εικάζεται ότι υπάρχουν πάνω από 100 τα οποία σχηματίζουν κοπάδια και κυκλοφορούν ελεύθερα στα λιβάδια του βουνού,[30] ενώ η διατήρηση του πληθυσμού τους, καθώς και η επιβίωσή τους έγιναν αντικείμενο μελέτης για επιστήμονες (καθηγητές/φοιτητές) του ΑΠΘ.[31][32]

Ανάδειξη της περιοχής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ύπαρξη του παραπάνω οικολογικού πλούτου είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας σειράς έργων όπως: δημιουργία περίπτερου ενημέρωσης ορνιθολογικής πανίδας της περιοχής (που βρίσκεται στη Μικρόπολη), καταφύγια παραμονής επισκεπτών, βελτίωση των δρόμων εντός των ορεινών όγκων και δασικά μονοπάτια περιήγησης. Συγκεκριμένα, έχουν σχεδιαστεί πεζοπορικές ή ήπιες ορειβατικές διαδρομές με σήμανση, μέσα σε δίκτυο μονοπατιών και δασικών δρόμων,[33] με σκοπό τη γνωριμία των επισκεπτών με το φυσικό περιβάλλον. Επίσης υπάρχουν και αρκετές ορειβατικές διαδρομές που οδηγούν μέχρι την κορυφή του βουνού.[34]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. www.emtgreece.com. «Μενοίκιο Όρος». https://www.emtgreece.com/el/mountains/menoikio-oros. 
  2. [1] Αρχειοθετήθηκε 2018-06-24 στο Wayback Machine. Δ. Κ. Σαμσάρης, Ιστορία των Σερρών κατά την αρχαία και ρωμαϊκή εποχή, Θεσσαλονίκη 1999, σ. 222-228. (Ιστοσελίδα του Δήμου Σερρών)
  3. [2] Δ. Κ. Σαμσάρης, "Το λατομείο μαρμάρου του αρχαίου Μονοίκου (;) του Οδομαντικού", Μακεδονικά, 18 (1978), 226-240.
  4. D. C. Samsaris, "Les mines et la metallurgie de fer et de cuivre dans la province romaine de Macédoine", Klio, 69 (1987), 1, p. 156-7.
  5. listedmonuments.culture.gr. «Άγιο Πνεύμα. Ο λόφος "Γραδίσκος" όπου προϊστορικός οικισμός και ερείπια τειχών». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-09-27. https://web.archive.org/web/20200927115710/http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=15641. Ανακτήθηκε στις 2019-11-29. 
  6. listedmonuments.culture.gr. «Ν. Σούλι. Λόφος "Αγριάνιστα". Προϊστορικός οικισμός.». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-09-27. https://web.archive.org/web/20200927101452/http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=15652. Ανακτήθηκε στις 2019-11-29. 
  7. serres.gr. «Οι Σημαντικότεροι Αρχαιολογικοί Χώροι - Νέο Σούλι». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-12-12. https://web.archive.org/web/20191212035004/https://www.serres.gr/index.php/2016-06-14-11-16-59/2016-06-14-11-35-55. Ανακτήθηκε στις 2019-11-29. 
  8. listedmonuments.culture.gr. «Μεσαιωνικό φρούριο στο λόφο των πηγών του ποταμού Αγγίτη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-09-27. https://web.archive.org/web/20200927103256/http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=3206. Ανακτήθηκε στις 2019-11-29. 
  9. monastiria.gr. «Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών». http://www.monastiria.gr/iera-moni-timiou-prodromou-serron/. 
  10. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2015. 
  11. menoikeion.princeton.edu. «The Mount Menoikeion Seminar at the Monastery of Hagios Ioannis Prodromos». http://www.princeton.edu/menoikeion/. 
  12. "Αι Σέρραι μετά των προαστείων, τα περί τας Σέρρας και η Μονή Ιωάννου του Προδρόμου", 1894, σελ. 91
  13. docplayer.gr. «ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΣΕΡΡΩΝ». https://docplayer.gr/7690126-Stoiheia-gia-ti-drasi-ton-antipalon-sti-diarkeia-toy-emfylioy-polemoy-sto-nomo-serron-apo-arheiakes-piges-toy-ethnikoy-stratoy-1946-1949-1.html. 
  14. xanthi.ilsp.gr. «Προσοτσάνη – Μικρόπολη - Μενοίκιο: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ». http://www.xanthi.ilsp.gr/cultureportalweb/article.php?article_id=745&topic_id=16&level=2&belongs=15&area_id=13&lang=gr. 
  15. orykta.gr. «Γεωλογία της Ελλάδας». https://www.orykta.gr/geologia-oryktologia/geologia-elladas. 
  16. serresaction.gr. «MENOIKIO». http://serresaction.gr/menoikio/. 
  17. serres.gr. «ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΛΙΣΤΡΑΤΗΣ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-09-19. https://web.archive.org/web/20210919060020/https://www.serres.gr/index.php/2016-05-23-07-15-08. Ανακτήθηκε στις 2019-11-29. 
  18. arxeion-politismou.gr. «Το Σπήλαιο Γκιαούρ Ντερέ στο Μενοίκιο - Μικρόπολη Δράμας». http://www.arxeion-politismou.gr/2017/11/spilaio-Gkiaour-Ntere-Menoikio.html. 
  19. serresaction.gr. «Σπήλαιο Θεοχάρη - ΜΕΝΟΙΚΙΟ». http://serresaction.gr/spilaiotheoxari/. 
  20. xanthi.ilsp.gr. «Προσοτσάνη - Μικρόπολη - Μενοίκιο: ΚΛΙΜΑ». http://www.xanthi.ilsp.gr/cultureportalweb/article.php?article_id=748&topic_id=19&level=2&belongs=15&area_id=13&lang=gr. 
  21. filotis.itia.ntua.gr. «Όρος Μενοίκιο και όρη Βροντούς». https://filotis.itia.ntua.gr/biotopes/c/A00060023/. 
  22. epiloges.tv. «Στις καστανιές στο Μενοίκιο όρος για πεζοπορία και κάστανα». https://epiloges.tv/serres-stis-kastanies-sto-menoikio-oros-gia-pezoporia-kai-kastana-me-drone/. 
  23. votaniki.gr. «Κορυφές όρους Μενοίκιον». http://votaniki.gr/prostasia/diktio-natura-2000/koryfes-oroys-menoikion-oros-koyskoyras-ypsoma-spilaio-pelade-gr1260004/. 
  24. foititisonline.gr. «Μενοίκιο Όρος (το βουνό από μάρμαρο)». https://foititisonline.gr/%CF%86%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%AF%CE%B5%CF%82-2-%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CE%AF%CE%BA%CE%B9%CE%BF-%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%80%CE%BF%CF%84/. 
  25. naturagraeca.com. «Ορεινοί όγκοι - Μενοίκιο». http://www.naturagraeca.com/ws/122,184,379,1,1,%CE%9C%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CE%AF%CE%BA%CE%B9%CE%BF. 
  26. geogreece.gr. «Οι περιοχές Natura 2000 στην Ελλάδα - GR1260004». https://www.geogreece.gr/natura-list.php. 
  27. xanthi.ilsp.gr. «Προσοτσάνη - Μικρόπολη - Μενοίκιο: ΠΑΝΙΔΑ». http://www.xanthi.ilsp.gr/cultureportalweb/article.php?article_id=751&topic_id=22&level=2&belongs=15&area_id=13&lang=gr. 
  28. diktyotv.gr. «Εμφανίστηκε αρκούδα μαζί με το μωρό της στο Δαφνούδι Σερρών». https://diktyotv.gr/emfanistike-arkoyda-mazi-me/. 
  29. prosotsani.gr. «Άγρια άλογα Μενοίκιου Όρους». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-12-05. https://web.archive.org/web/20211205132751/https://www.prosotsani.gr/travel/index.php?option=com_k2&view=item&id=504:agria-aloga&Itemid=780&lang=en. Ανακτήθηκε στις 2019-11-28. 
  30. www.makthes.gr. «Αγέλες άγριων αλόγων στις πλαγιές του Μενοικίου όρους». https://www.makthes.gr/serres-ageles-agrion-alogon-stis-plagies-toy-menoikioy-oroys-25265. 
  31. www.iefimerida.gr. «Τα άγρια άλογα του Μενοίκιου Ορους στο «μικροσκόπιο» επιστημόνων για την επιβίωσή τους». https://iefimerida.gr/ellada/ta-agria-aloga-toy-menoikioy-oroys. 
  32. euronews.com. «Τα άγρια άλογα του Μενοίκιου Όρους στο «μικροσκόπιο» επιστημόνων για την επιβίωσή τους». https://gr.euronews.com/2020/06/10/ta-agria-aloga-tou-menoikiou-orous-sto-mikroskopio-epistimonon-gia-epiviosi-tous-ellada. 
  33. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2019. 
  34. hellaspath.gr. «Διαδρομές - ΜΕΝΟΙΚΙΟ - Υψ. 1963 μ.». http://www.hellaspath.gr/index.php?p=2&m=1&mntid=33. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]