Θάνατος και κρατική κηδεία του Γιούρι Αντρόπωφ
| Θάνατος και κρατική κηδεία του Γιούρι Αντρόπωφ | |
|---|---|
| Ημερομηνία | 9 - 14 Φεβρουαρίου 1984 |
| Τοποθεσία | Μόσχα, Σοβιετική Ένωση |
| Οργανωτές | Κονσταντίν Τσερνιένκο |
| Συμμετέχοντες | Κονσταντίν Τσερνιένκο Χεϊντάρ Αλίγιεφ |
| Ταφή | Νεκρόπολη Τείχους του Κρεμλίνου |
Στις 9 Φεβρουαρίου 1984, ο Γιούρι Βλαντίμιροβιτς Αντρόπωφ, ο τέταρτος Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) και ο έκτος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, πέθανε σε ηλικία 70 ετών, μετά από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, διάμεση νεφρίτιδα, νεφροσκλήρωση, υπολειμματική υπέρταση και διαβήτη. Ο θάνατός του αναγνωρίστηκε επίσημα στις 10 Φεβρουαρίου ταυτόχρονα από τη σοβιετική ραδιοφωνία και τηλεόραση. Στον Αντρόπωφ έγινε κρατική κηδεία μετά από τέσσερις ολόκληρες ημέρες εθνικού πένθους, και στη συνέχεια θάφτηκε σε ατομικό τάφο στην Κόκκινη Πλατεία στη Νεκρόπολη του Τείχους του Κρεμλίνου. Ο Κονσταντίν Τσερνιένκο, ο διάδοχος του Αντρόπωφ ως Γενικός Γραμματέας, ήταν πρόεδρος της επιτροπής που ήταν επιφορτισμένη με τη διαχείριση της κηδείας του Αντρόπωφ, που πραγματοποιήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1984, πέντε ημέρες μετά τον θάνατό του. Στην κηδεία παρευρέθηκαν πολλοί αρχηγοί και αναπληρωτές αρχηγοί κρατών, αρχηγοί και αναπληρωτές αρχηγοί κυβερνήσεων, αρχηγοί υπουργείων εξωτερικών, δικαιοσύνης, άμυνας ή άλλων κυβερνητικών υπουργείων, αρχηγοί ξένων νομοθετικών σωμάτων και εκπρόσωποι βασιλικών οικογενειών. Τα περισσότερα από τα έθνη υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος του κόσμου το 1984 εκπροσωπήθηκαν, καθώς και κομμουνιστικά κόμματα από χώρες όπου το κόμμα δεν ήταν στην εξουσία έστειλαν επίσης αντιπροσώπους. Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ρόναλντ Ρίγκαν έστειλε τον Αντιπρόεδρο Τζορτζ Χ. Γ. Μπους. Επικήδειους απέδωσαν οι Κονσταντίν Τσερνιένκο, Ντμίτρι Ουστίνοφ και Αντρέι Γκρομίκο.
Τελευταίοι μήνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το καλοκαίρι του 1983, η υγεία του Αντρόπωφ έδειξε σημαντική επιδείνωση, καθώς ο ίδιος δεν μπορούσε να παραστεί σε πολλές συσκέψεις και συνεδριάσεις της Ολομέλειας του Πολιτικού Γραφείου, και βρισκόταν για μεγάλο διάστημα νοσηλευόμενος στην Κεντρική Κλινική της Μόσχας, όπου οι γιατροί παρακολουθούσαν τακτικά την πορεία της υγείας του, ιδιαίτερα με την χρόνια νεφρική ανεπάρκεια που είχε. Ο ίδιος συνέχισε να εργάζεται στέλνοντας επιστολές στην Κεντρική Επιτροπή και στην Σοβιετική Κυβέρνηση σχετικά με τα φλέγοντα θέματα που απασχολούσαν την πολιτική του κράτους σε όλους τους τομείς. Βέβαια, η πολιτική επιρροή του Αντρόπωφ μειώθηκε αισθητά, καθώς λόγω της απουσίας του από το Πολιτικό Γραφείο, πολλές αποφάσεις παίρνονταν χωρίς την δικιά του σύμφωνη γνώμη ή ακόμη και με ξεκάθαρη αντίρρηση από πλευράς του. Η κατάσταση αυτή επέτρεψε την σταδιακή άνοδο στην εξουσία του Κονσταντίν Τσερνιένκο, κυρίου αντιπάλου του Αντρόπωφ για την εξουσία από τα τελευταία χρόνια ηγεσίας του Λεονίντ Μπρέζνιεφ. Ο Τσερνιένκο, που είχε την φιλοδοξία να διαδεχθεί τον Μπρέζνιεφ ως Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ και Ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, παραμερίστηκε από τον Αντρόπωφ μετά τον θάνατο του Μπρέζνιεφ τον Νοέμβριο του 1982, διότι ο Αντρόπωφ τότε είχε καταφέρει να κερδίσει την υποστήριξη των περισσοτέρων μελών του Πολιτικού Γραφείου. Στη μετέπειτα εποχή, ο Τσερνιένκο εξισσορόπησε τα συμφέροντα μέσα στο σύστημα εξουσίας, και κατάφερε εν τέλει να πάρει τα ηνία της εξουσίας από τον άρρωστο Αντρόπωφ και να τον διαδεχθεί πλήρως μετά τον θάνατο του τελευταίου λίγους μήνες αργότερα.
Απόπειρα δολοφονίας του Αντρόπωφ και θεωρίες συνωμοσίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Προσφάτως επανέρχονται οι σχετικές φήμες και οι εικοτολογίες ιστορικών και πολιτικών που τον γνώρισαν ακόμη κι αν καμία εκδοχή περί βίαιου θανάτου δεν μπορεί να αποδειχθεί επακριβώς με στοιχεία: Ο ίδιος ο ιστορικός ηγέτης του ΚΚΕ Χαρίλαος Φλωράκης είχε εξομολογηθεί πριν το θάνατό του - το καταγράφει ο Κάρολος Μπρούσαλης (historyreport) – ότι δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να τον «έφαγαν». Ρώτησε τον Γιεγκόρ Λιγκατσόφ και εκείνος όμως, γράφει, το απέκλεισε. Ο Φλωράκης συναντήθηκε με τον Αντρόπωφ στις 16 Ιουνίου 1983. Τον θεωρούσε άνθρωπο με ανοιχτό μυαλό και ορίζοντες. Είχε προβλεφθεί μία συνάντησή τους μισής ώρας, η οποία τελικά κράτησε 3,5 ώρες. «Ίσως γιατί λεγόταν ότι ήταν ελληνικής καταγωγής» σχολίασε.
Σ’ αυτή τη συνάντηση,αναφέρει ο Μπρούσαλης, ο Αντρόπωφ ήταν πολύ αποκαλυπτικός για τα γραφειοκρατικά προβλήματα της Σοβιετικής Ένωσης και τις αμερικάνικες πιέσεις. Ο Φλωράκης πίστευε ότι ο Αντρόπωφ ήταν φωτεινό μυαλό, που μπορούσε να λύσει τελικά πολλά προβλήματα της απέραντης χώρας.
Στην υπόθεση του θανάτου του Αντρόπωφ και τις σχετικές εκδοχές αναφέρεται το πρόσφατο ντοκιμαντέρ του τηλεοπτικού δικτύου Moscow24, στο οποίο μίλησαν στενοί συνεργάτες του και μελετητές της ζωής του. Η επίσημη εκδοχή έως και σήμερα μιλά για νεφρική ανεπάρκεια, από την οποία έπασχε χρόνια ο νέος γενικός γραμματέας, ακόμη πριν αναλάβει τα καθήκοντά του και αυτή παραμένει και η ισχυρότερη. Μάλιστα για την κατάσταση της υγείας του είχε ενδιαφερθεί και ο Μπρέζνιεφ, όπως αποκαλύπτει σήμερα ο επί πολλά χρόνια γιατρός των μελών της σοβιετικής ηγεσίας και κατόπιν υπουργός Υγείας της χώρας Τσάζοφ. Μόνο μετά τις διαβεβαιώσεις του ότι η υγεία του Αντρόπωφ δεν θα αποτελέσει εμπόδιο στην άσκηση των καθηκόντων του, εκείνος του άνοιξε ουσιαστικά το δρόμο για να τον διαδεχθεί, όταν αποχωρήσει, όπως και συνέβη μετά το θάνατό του το Νοέμβριο του 1982.
Οι δηλώσεις Τσάζοφ διαψεύδουν τη διαδεδομένη εκτίμηση ότι ο Μπρέζνιεφ προωθούσε για τη θέση του ΓΓ τον έμπιστο συνεργάτη του και πανίσχυρο υπουργό των Εσωτερικών Νικολάι Στσόλοκοφ, ο οποίος λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Αντρόπωφ βρέθηκε στο επίκεντρο σκανδάλων διαφθοράς και ταπεινωτικά απομακρύνθηκε από τα αξιώματά του, στερήθηκε δε και όλων των βαθμών και παρασήμων του, γεγονός, που αργότερα τον οδήγησε στην αυτοκτονία.
Η πρώτη εκδοχή γύρω από το θάνατο του Αντρόπωφ είναι ακριβώς η απόπειρα δολοφονίας εναντίον του από τη σύζυγό του πρώην υπουργού Στσόλοκοφ Σβετλάνα. Σύμφωνα με αυτήν τον Φεβρουάριο του 1983 η Σβετλάνα Στσόλοκοβα μπήκε στον ίδιο ανελκυστήρα της λεωφόρου Κουτούζοφσκι, όπου διέμενε, μαζί με τον Αντρόπωφ, ο οποίος επίσης διατηρούσε διαμέρισμα στο κτήριο. Λίγο αργότερα κατά τις μαρτυρίες μιας μόνο καθαρίστριας ακούστηκαν πυροβολισμοί και η γιατρός Στσόλοκοβα, που ήξερε την ευπάθεια των νεφρών του Αντρόπωφ φέρεται να τον πυροβόλησε ακριβώς εκεί, πριν αυτοκτονήσει κι η ίδια με το όπλο της απόπειρας. Η αλήθεια είναι ότι 3 εβδομάδες μετά το περιστατικό ο Αντρόπωφ δεν εμφανίστηκε πουθενά, ούτε στο Κρεμλίνο, ούτε στα κεντρικά γραφεία της Επιτροπής Κρατικής Ασφαλείας - KGB, όμως εκτός της καθαρίστριας κανείς άλλος δεν έχει μιλήσει δημοσίως για παρόμοια επίθεση. Ο δημοσιογράφος Σεργκέι Κρέντοφ, που έχει μελετήσει την υπόθεση Στσόλοκοφ, εκτιμά ότι στο πλαίσιο του ανταγωνισμού με την αστυνομία και για την ανύψωση του κύρους και της δημοτικότητας του ΓΓ, οι ίδιες οι σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες θα μπορούσαν να έχουν διαδώσει τη σχετική φημολογία, που δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί με άλλα στοιχεία.
Η δεύτερη επίσης διαδεδομένη εκδοχή γύρω από το θάνατο του Αντρόπωφ, που εξετάζεται στο ντοκιμαντέρ, είναι και εκείνη της συνωμοσίας. Οι πολυετείς τριβές μεταξύ των μυστικών υπηρεσιών και του υπουργείου Εσωτερικών, δηλαδή του υπουργείου Δημόσιας Τάξης, κατά τις σοβιετικές παραδόσεις, οδήγησαν σε εκκαθαρίσεις μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αντρόπωφ, που δεν σταμάτησαν στην απομάκρυνση του Στσόλοκοφ. Οι ίντριγκες άλλωστε ήταν στη ζωή του Αντρόποφ πολλές. Όταν μετά την ανθεκτική καριέρα του ως Πρέσβυς της ΕΣΣΔ στην Ουγγαρία το 1956, ο Μπρέζνιεφ τον πρότεινε για να ηγηθεί της KGB το 1967, οι γιατροί του Κρεμλίνου διέγνωσαν έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ο ανεξάρτητος γιατρός, που κλήθηκε να τον εξετάσει και δεν ήταν άλλος από το νεαρό τότε Γεβγκένι Τσάζοφ, διαπίστωσε την ύπαρξη όχι εμφράγματος, αλλά μιας ακόμη απόδειξης της παρασκηνιακής μάχης για την εξουσία, γιατί ένα έμφραγμα θα σήμαινε υποχρεωτικά μειωμένες ώρες απασχόλησης και άρα διακοπή της ανέλιξης στην κομματική και κρατική ιεραρχία. Να τι λέει σχετικά ο βετεράνος γιατρός:
»Εξετάσαμε στα εργαστήριά μας όλα τα δείγματα και φυσικά δεν υπήρχε ουδεμία ένδειξη εμφράγματος, αλλά υπήρχαν οι πρώτες ενδείξεις νεφρικής ασθένειας και της κατοπινής ανεπάρκειας. Προφανώς ήθελαν με αυτόν τον τρόπο κάποιοι διακριτικά να τον παραμερίσουν».
Ο δημοσιογράφος Σεργκέι Κρέντοφ επικαλείται τη μαρτυρία του ζεύγους Ροστροπόβιτς και Βισνιέφσκαγια, που ήταν οικογενειακοί φίλοι με τους Στσόλοκοφ για να υποστηρίξει τους ήρωες της έρευνάς του, κλίνοντας προς την εκδοχή ότι η ταπεινωτική εκδίωξη του υπουργού Εσωτερικών ήταν και ένα μήνυμα του Αντρόποφ προς πάσα κατεύθυνση, αλλά και η εξουδετέρωση ενός αντιπάλου και μιας πηγής συνεχών προβλημάτων για τον ίδιο.
Ο Κρέντοφ αναφέρεται και στην τρίτη εκδοχή, εκείνη της δηλητηρίασης, την οποία μάλιστα φαίνεται πως είχε υιοθετήσει σε ένα βαθμό και ο ίδιος ο Αντρόπωφ:
»Ο στρατηγός Βλαντίμιρ Πιροζκόφ, επί πολλά χρόνια αναπληρωτής του Αντρόπωφ στην KGB, μου είχε με σαφήνεια πει ότι ο ίδιος ο ΓΓ θεωρούσε ότι σε ένα ταξίδι του στην Ασία είχε δηλητηριαστεί και από τότε είχε ξεκινήσει η ασθένειά του στα νεφρά. Άγνωστο αν πίστευε επακριβώς ή όχι κάτι τέτοιο, πάντως είναι διαπιστωμένο ότι φρόντιζε ο ίδιος να διαδίδει αυτήν την εξήγηση», είπε.
Πιο προσγειωμένος ο γιατρός Τσάζοφ εξηγεί ότι η σοβαρή επιδείνωση της υγείας του Αντρόπωφ επήλθε όταν εκείνος, παρά τις αρνητικές συμβουλές των γιατρών του, επέλεξε το Σεπτέμβριο του 1983 να ταξιδεύσει στην Κριμαία κι εκεί ζήτησε να ανέβει στο βουνό. Τότε κρυολόγησε και ξεκίνησε μια σοβαρή λοίμωξη, που τελικά τον ακινητοποίησε για τους τελευταίους μήνες της ζωής του στις εγκαταστάσεις του τεχνητού νεφρού. Ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση πλέον και οι οικείοι του πρότειναν να μεταφερθεί στο εξωτερικό ή να τον επισκεφθούν ξένοι γιατροί, λύσεις, που αρνήθηκε κατηγορηματικά αναρωτώμενος, αν και κινδύνευε εξαιτίας αυτού να πεθάνει «τί θα πει ο λαός, όταν εμείς υποστηρίζουμε ότι έχουμε την πλέον ανεπτυγμένη ιατρική επιστήμη στον κόσμο;».
Στα τέλη Ιανουαρίου του 1984, η υγεία του Αντρόπωφ επιδεινώθηκε ραγδαία. Λόγω της αυξανόμενης τοξικότητας στο αίμα του, είχε περιόδους που έπεφτε σε λιποθυμία.
Θάνατος και ανακοίνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου 1984 στις 16:50, σε ηλικία 69 ετών.[63] Λίγοι από τους κορυφαίους σοβιετικούς ηγέτες έμαθαν για τον θάνατό του εκείνη την ημέρα. Σύμφωνα με τη σοβιετική μεταθανάτια ιατρική έκθεση, ο Αντρόπωφ υπέφερε από διάφορες προαναφερθείσες ιατρικές παθήσεις: διάμεση νεφρίτιδα, νεφροσκλήρωση, υπολειμματική υπέρταση και διαβήτη, που επιδεινώθηκαν από την χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.
Κηρύχθηκε τετραήμερο πένθος σε όλη την ΕΣΣΔ. Η Συρία[64] κήρυξε επταήμερο πένθος. Η Κούβα κήρυξε τετραήμερο πένθος·[65], η Ινδία κήρυξε τριήμερο πένθος·[65]. Η Βουλγαρία[66], η Βόρεια Κορέα[67] και η Ζιμπάμπουε[68] κήρυξαν διήμερο πένθος· Η Τσεχοσλοβακία[69] και η Κόστα Ρίκα[70] κήρυξαν μονοήμερο πένθος.
Κηδεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Αντρόπωφ είχε μια κρατική κηδεία στην Κόκκινη Πλατεία, σε μια εκδήλωση στην οποία συμμετείχαν πολλοί ξένοι ηγέτες, όπως ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Χ. Γ. Μπους,[71] η Βρετανή Πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ,[72] ο καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας Χέλμουτ Κολ, ο Ιταλός Πρόεδρος Σάντρο Περτίνι, ο πρώτος γραμματέας της Ανατολικής Γερμανίας Έριχ Χόνεκερ, ο Πολωνός πρώτος γραμματέας Βόιτσεχ Γιαρουζέλσκι, η Ινδή Πρωθυπουργός Ίντιρα Γκάντι, ο Πρόεδρος της Κούβας Φιντέλ Κάστρο και ο Ιρλανδός πρόεδρος Πάτρικ Χίλλερυ.[73] Επικήδειους εκφώνησαν οι Τσερνιένκο, Ουστίνοφ, Γκρομίκο, Γκεόργκι Μαρκόφ[74] (επικεφαλής της Ένωσης Σοβιετικών Συγγραφέων) και ο Ιβάν Σένκιν (Πρώτος Γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Καρελίας του ΚΚΣΕ).[75] Ο Τσερνιένκο, διάδοχος του Αντρόπωφ στην θέση του Γενικού Γραμματέα και Ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, με το ζόρι μπορούσε να διαβάσει τον επικήδειο, και χρειάστηκε βοήθεια για να ανέβει και να κατέβει από την πλατφόρμα του Μαυσωλείου του Λένιν. Οι πρώτες εικόνες του Τσερνιένκο ως Σοβιετικού Ηγέτη έδωσαν στους δυτικούς αναλυτές την εντύπωση ενός ανθρώπου έμπειρου, δραστήριου, επιβαλλόμενου και ενεργού μεν, καταπονημένου δε όμως από ασθένειες. Ο Αντρόπωφ θάφτηκε σε ατομικό τάφο στη Νεκρόπολη του Τείχους του Κρεμλίνου, σε έναν από τους 12 τάφους μεταξύ του Μαυσωλείου του Λένιν και του Τείχους του Κρεμλίνου.[76]
