Αυτοκράτορες των στρατώνων
Ένας αυτοκράτορας εκ των στρατώνων (ονομαζόμενος επίσης «στρατιωτικός αυτοκράτορας») ήταν ένας Ρωμαίος Αυτοκράτορας, που κατέλαβε την εξουσία χάρη στη διοίκησή του στον στρατό. Οι Αυτοκράτορες από τους στρατώνες ήταν ιδιαίτερα συνηθισμένοι στην περίοδο από το 235 μ.Χ. έως το 284 μ.Χ., κατά τη διάρκεια της Κρίσης του 3ου αι. που ξεκίνησε με τη δολοφονία του Αλεξάνδρου Σεβήρου. Ξεκινώντας με τον Μαξιμίνο Θράκα, υπήρχαν περίπου δεκατέσσερις Αυτοκράτορες στρατώνων σε 33 χρόνια, με μέσο όρο βασιλείας λίγο περισσότερο από δύο χρόνια ο καθένας. Η προκύπτουσα αστάθεια στο αυτοκρατορικό αξίωμα και η σχεδόν συνεχής κατάσταση εμφυλίου πολέμου και εξέγερσης απείλησε να καταστρέψει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εκ των ένδον και την άφησε ευάλωτη σε επιθέσεις από εξωτερικούς αντιπάλους.
Η εποχή του 3ου αι.[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σε αντίθεση με τους προηγούμενους αυτοκράτορες που είχαν καταλάβει την εξουσία με στρατιωτικά πραξικοπήματα (Βεσπασιανός και Σεπτίμιος Σεβήρος, αμφότεροι από παραδοσιακούς ιππείς της μεσαίας τάξης ή τον Ιούλιο Καίσαρα), οι Αυτοκράτορες εκ των στρατώνων έτειναν να είναι κοινά άτομα χαμηλής τάξης (συχνά από απομακρυσμένα μέρη της Αυτοκρατορίας). Ο πρώτος Αυτοκράτορας των στρατώνων, ο Μαξιμίνος Θράκας, είχε ξεκινήσει τη στρατιωτική του καριέρα έχοντας εγγραφεί ως στρατιώτης. Ένας Αυτοκράτορας εκ των στρατώνων δεν μπορούσε να καυχηθεί για ένα διακεκριμένο οικογενειακό όνομα ή μία επιτυχημένη σταδιοδρομία ως πολιτικός ή δημόσιος υπάλληλος. Αντίθετα, είχε μόνο τη στρατιωτική του καριέρα για να προβάλει τον εαυτό του, και η μόνη του επιρροή ήταν οι στρατιώτες, που ήταν πιστοί στη διοίκησή του.
Μερικοί από αυτούς τους στρατιωτικούς Αυτοκράτορες ήταν μέλη της τάξης των ιππέων, που είχαν φτάσει σε μία επαρκή θέση επιρροής μέσα στη λεγεώνα τους, ώστε οι στρατιώτες να υποστήριζαν μία προσπάθεια για την εξουσία, αν και αυτό ήταν ένα επικίνδυνο εγχείρημα, επειδή οι στρατιώτες μπορούσαν να αποσύρουν την υποστήριξή τους ανά πάσα στιγμή και ίσως την δώσουν σε έναν άλλο στρατιωτικό ηγέτη, που φαινόταν πιο πολλά υποσχόμενος εκείνη την εποχή.
Επειδή οι Αυτοκράτορες των στρατώνων ήταν συχνά διοικητές των συνόρων, η πράξη της ανατροπής τού κυβερνώντος Αυτοκράτορα και τής κατάληψης τής εξουσίας άφηνε μεγάλα κενά στην άμυνα των συνόρων της Αυτοκρατορίας. Αυτά τα κενά μπορούσαν να εκμεταλλευτούν οι εχθροί της Ρώμης, και οδήγησαν στη Γερμανική εισβολή στη Ρωμαϊκή επικράτεια τη δεκαετία του 260, με αποτέλεσμα την ανέγερση των Αυρηλίων τειχών γύρω από τη Ρώμη. Οι Αυτοκράτορες των στρατώνων χρησιμοποιούσαν επίσης κρατικά χρήματα, για να πληρώσουν τα στρατεύματά τους. Κανένας Αυτοκράτορας, που είχε έρθει στην εξουσία με τη δύναμη των όπλων, δεν είχε την πολυτέλεια να επιτρέψει στους στρατιώτες του να απογοητευτούν και τα δημόσια έργα και οι υποδομές εγκαταλείφθηκαν και καταστράφηκαν. Για να ικανοποιήσει τις τεράστιες απαιτήσεις της εξαγοράς των στρατιωτών του, ο Αυτοκράτορας αυτός συχνά άρπαζε ιδιωτική περιουσία, βλάπτοντας την οικονομία και αυξάνοντας τον πληθωρισμό.
Τους στρατιωτικούς Αυτοκράτορες ακολούθησαν οι Ιλλυροί Αυτοκράτορες Κλαύδιος Β΄ Γοτθικός, Αυρηλιανός, Πρόβος, Καρίνος και μετά η Τετραρχία, που εγκαινίασε την εποχή της Δεσποτείας.
Μετάβαση στην εποχή της Δεσποτείας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 284 ένας Αυτοκράτορας των στρατώνων ονόματι Διοκλητιανός, διοικητής τού ιππικού, κατέλαβε την εξουσία. Ο Διοκλητιανός θέσπισε μία σειρά από μεταρρυθμίσεις, που αποσκοπούσαν στη σταθεροποίηση της Αυτοκρατορίας και του αυτοκρατορικού αξιώματος, θέτοντας τέλος στην κρίση του 3ου αι. και εγκαινιάζοντας την εποχή της Δεσποτείας της Ρωμαϊκής ιστορίας.
Αν και άλλοι Αυτοκράτορες θα φορούσαν την πορφύρα με βάση τη στρατιωτική ισχύ (π.χ. ο Κωνσταντίνος Α΄, ο Βαλεντινιανός Α΄ και ο Θεοδόσιος Α΄), το φαινόμενο των Αυτοκρατόρων των στρατώνων έσβησε, για να αντικατασταθεί στην ύστερη αυτοκρατορική εποχή από σκιώδεις αυτοκράτορες. Έτσι οι Στιλίχων, Κωνστάντιος Γ΄, Φλάβιος Αέτιος, Άβιτος, Ρικίμερ, Γκουντομπάντ, Φλάβιος Ορέστης και Oδόακρος, στρατιωτικά ισχυροί, ουσιαστικά κυβέρνησαν την Αυτοκρατορία ως αυτοκρατορικοί στρατηγοί, καθώς έλεγχαν αδύναμους αυτοκράτορες-μαριονέτες, αντί να παίρνουν τον τίτλο οι ίδιοι.
Κατάλογος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Βασιλεία | Αξιωματούχος | Σημειώσεις |
|---|---|---|
| Φεβρουάριος/Μάρτιος 235 έως Μάρτιος/Απρίλιος 238 | Μαξιμίνος Θραξ | Δολοφονήθηκε από τα δικά του στρατεύματα |
| αρχές του 238 | Γορδιανός Α΄ | Κυβερνήτης στην Αφρική, ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας με συναυτοκράτορα τον γιο του Γορδιανό Β΄ με λαϊκή απαίτηση. Αυτοκτόνησε μετά από ήττα στη μάχη εναντίον του κυβερνήτη της Νουμιδίας |
| αρχές Ιανουαρίου/Μαρτίου 238 έως τέλη Ιανουαρίου/Απριλίου 238 | Γορδιανός Β΄ | Γιος και συναυτοκράτορας με τον Γορδιανό Α΄. Σκοτώθηκε σε μάχη κατά του κυβερνήτη της Νουμιδίας |
| Απρίλιος έως Ιούλιος 238 | Πουπιηνός και Bαλβίνος | Συγκλητικοί που εκλέχθηκαν ως συναυτοκράτορες από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο μετά την αποτυχία της αφρικανικής εξέγερσης. Δολοφονήθηκαν από τους Πραιτωριανούς |
| Μάιος 238 έως Φεβρουάριος 244 | Γορδιανός Γ΄ | Εγγονός του Γορδιανού Α΄ και ανιψιός του Γορδιανού Β΄, που εξελέγη από τη Σύγκλητο στα 13 έτη του. Είτε σκοτώθηκε σε μάχη κατά των Περσών υπό τον Σαπούρ Α΄ στο σημερινό Ιράκ (οι Ρωμαϊκές ιστορίες δεν αναφέρουν τη μάχη), είτε δολοφονήθηκε από τον Πραιτοριανό Έπαρχο Φίλιππο, ο οποίος τον διαδέχθηκε ως Φίλιππος Α΄ ο Άραβας |
| 240 έως 240 | Σαβινιανός | Αυτοανακηρύχτηκε αυτοκράτορας. Νικήθηκε στη μάχη |
| Φεβρουάριος 244 έως Σεπτέμβριος/Οκτώβριος 249 | Φίλιππος Α΄ ο Άραβας | Σκοτώθηκε σε μάχη από τον Δέκιο κοντά στη σύγχρονη Βερόνα |
| 248 έως 248 | Πακατιανός | Αυτοανακηρύχτηκε αυτοκράτορας. Δολοφονήθηκε από τους δικούς του στρατιώτες |
| 248 έως 248 | Γιοταπιανός | Διεκδικητής |
| 248 έως 248 | Σιλμπανάκους | Σφετεριστής |
| 249 έως τον Ιούνιο 251 | Δέκιος | Στάλθηκε από τον Φίλιππο τον Άραβα να νικήσει τον Πακάντιο. Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τα παραδουνάβια στρατεύματα. Σκοτώθηκε σε μάχη κατά των Γότθων |
| 249 έως 252 | Πρίσκος | Αυτοανακηρύχτηκε Αυτοκράτορας στις ανατολικές επαρχίες με Γοτθική υποστήριξη |
| 250 έως 250 | Λικινιανός | Διεκδικητής |
| αρχές 251 έως 1 Ιουλίου 251 | Ερέννιος Ετρούσκος | Συναυτοκράτορας με τον πατέρα του Δέκιο. Σκοτώθηκε σε μάχη κατά των Γότθων |
| 251 έως 251 | Οστιλιανός | Ο νεότερος αδελφός του Ερέννιου Ετρούσκου, τον οποίο διαδέχθηκε ως αυτοκράτορας. Η εξουσία του δεν εκτεινόταν πολύ πέρα από τη Ρώμη, και σύντομα πέθανε σε ένα ξέσπασμα πανώλης |
| Ιουνίου 251 έως Αυγούστου 253 | Τρεβωνιανός Γάλλος | Ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας από τον στρατό μετά το θάνατο του Δέκιου και του Ερέννιου Ετρούσκου. Συγκυβέρνησε με τον γιο του Βολουσιανό. Δολοφονήθηκε από τους δικούς του στρατιώτες |
| Ιουλίου 251 έως Αυγούστου 253 | Βολουσιανός | Συναυτοκράτορας με τον πατέρα του Tρηβωνιανό Γάλλο. Δολοφονήθηκε από τους δικούς του στρατιώτες |
| Αύγουστος 253 έως Οκτώβριος 253 | Αιμιλιανός | Κυβερνήτης της Άνω Μοισίας και της Παννονίας, που νίκησε έναν Γοτθικό στρατό και ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας από τους στρατιώτες του. Δολοφονήθηκε από τους δικούς του στρατιώτες, όταν είδαν ότι δεν μπόρεσε να νικήσει τον στρατό του Βαλεριανού, ο οποίος ήρθε να εκδικηθεί τον Τρεβωνιανό Γάλλο |
| 253 έως Ιουνίου 260 | Βαλεριανός | Κυβερνήτης των επαρχιών του Ρήνου. Συναυτοκράτορας με τον Γαλλιηνό, που αιχμαλωτίστηκε από Πέρσες και πέθανε σε αιχμαλωσία |
| 253 έως Σεπτεμβρίου 268 | Γαλλιηνός | Συναυτοκράτορας με τον Βαλεριανό 253 έως 260, μοναδικός Αυτοκράτορας από το 260 έως το 268. Καίσαρας ο γιος του Σαλονίνος (259-260). Το 260 δολοφονήθηκε ο Σαλονίνος και το 268 ο Γαλιηνός. |
| 258 ή Ιουνίου 260 | Ινγένιος | Αυτοανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας |
| 260 | Ρεγκαλιανός | Ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας |
| 260 έως 261 | Μακριανός ο Πρεσβύτερος | Ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας. Σκοτώθηκε στη μάχη |
| 260 έως 261 | Koυίετος | Διεκδικητής |
| 261 έως 261 ή 262 | Μούσιος Αιμιλιανός | Ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας |
| 268 έως 268 | Αυρεόλος | Αυτοανακηρύχτηκε Αυτοκράτορας. Παραδόθηκε στον Κλαύδιο Β΄ Γοτθικό |
Παλαιότεροι Αυτοκράτορες των στρατώνων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όταν η έννοια του αυτοκράτορα στρατώνων επεκταθεί σε οποιονδήποτε αυτοκράτορα αναγορευμένο από τον στρατό, μπορούν να συμπεριληφθούν περισσότεροι αυτοκράτορες, των οποίων η βασιλεία προηγείται του 3ου αι.:
- Ο πρώτος γνωστός αυτοκράτορας που διορίστηκε από τους Πραιτωριανούς Φρουρούς ήταν ο Κλαύδιος, ο οποίος διορίστηκε μετά τον φόνο του Καλιγούλα.
- Μία αξιοσημείωτη περίπτωση σημειώθηκε μετά τη δολοφονία του αυτοκράτορα Περτίνακα. Οι Πραιτοριανοί Φρουροί είχαν φτάσει στο σημείο, που απλώς πώλησαν τον θρόνο, δημοπρατώντας τον στον πλειοδότη, δίδοντάς τον σε έναν από τους πλουσιότερους Ρωμαίους εκείνη την εποχή, τον Δίδιο Ιουλιανό.
|