Σγαναρέλος ή ο κατά φαντασίαν κερατάς

Σγαναρέλος ή ο κατά φαντασίαν κερατάς

Ο Μολιέρος στον ρόλο του Σγαναρέλου
Συγγραφέας	Μολιέρος
Γλώσσα	Γαλλικά
Ημερομηνία δημιουργίας	1660
Ημερομηνία δημοσίευσης	1660
Μορφή	θεατρικό έργο
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Σγαναρέλος ή ο κατά φαντασίαν κερατάς (γαλλικός τίτλος: Sganarelle ou le Cocu imaginaire) είναι μονόπρακτη έμμετρη κωμωδία του Μολιέρου. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1660 στο θέατρο του Πετί-Μπουρμπόν στο Παρίσι με μεγάλη επιτυχία. Ο Μολιέρος έπαιξε τον ρόλο του Σγαναρέλου στην πρεμιέρα και συνέχισε να τον ερμηνεύει σε όλη την καριέρα του.

Η ιστορία αναφέρεται στις συνέπειες της ζηλοτυπίας και των βιαστικών συμπερασμάτων σε μια φαρσική σειρά καυγάδων και παρεξηγήσεων στις οποίες εμπλέκονται ο Σγαναρέλος, η γυναίκα του και οι νεαροί ερωτευμένοι Σίλια και Λέλιος.

Υπόθεση

Ο άπληστος και δεσποτικός Γκόργκιμπους έχει συγκατατεθεί να παντρευτεί η κόρη του Σίλια με τον Λέλιο, αλλά, κατά τη διάρκεια απουσίας του τελευταίου, προσπαθεί να την πείσει να δεχτεί το χέρι του Βαλέριου, που ως πιο πλούσιο, τον θεωρεί καλύτερο γαμπρό.

Ο Σγαναρέλος βρίσκει τη γυναίκα του να φιλάει το πορτρέτο του Λέλιου

Η Σίλια είναι στενοχωρημένη για τον επικείμενο γάμο της με τη Βαλέριο και τόσο ερωτευμένη με τον Λέλιο που λιποθυμά στον δρόμο κοιτάζοντας το πορτρέτο του, που το χάνει. Ο Σγαναρέλος, που περνάει τυχαία, προσπαθεί να την συνεφέρει, αλλά η σύζυγός του, που παρακολουθεί τη σκηνή από το παράθυρο του σπιτιού τους, πιστεύει ότι ο άνδρας της την απατά με την κοπέλα. Φτάνοντας στην πλατεία, βρίσκει το πορτρέτο του Λέλιου στο έδαφος και γοητευμένη το παίρνει, ο σύζυγός της τη βρίσκει να υμνεί την ομορφιά του νεαρού και θεωρεί ότι είναι ο εραστής της.

Αυτά τα γεγονότα πυροδοτούν μια σειρά από λανθασμένες υποθέσεις και παρεξηγήσεις και η υποψία της απιστίας μολύνει όλους τους χαρακτήρες της πλοκής: η γυναίκα του Σγαναρέλου πιστεύει ότι αυτός και η Σίλια είναι εραστές. Ο Σγαναρέλος πιστεύει ότι ο Λέλιος και η γυναίκα του είναι εραστές. Η Σίλια πιστεύει ότι ο Λέλιος και η γυναίκα του Σγαναρέλου είναι εραστές και ο Λέλιος πιστεύει ότι η Σίλια έχει παντρευτεί κρυφά τον Σγαναρέλο, καθώς ο τελευταίος τον προειδοποίησε απειλητικά να μείνει μακριά από τη γυναίκα του.

Από πείσμα, η Σίλια συμφωνεί να παντρευτεί τον Βαλέριο και όταν συναντά τον Λέλιο τον επιπλήττει σκληρά, αυτός την κατηγορεί με τη σειρά του ότι πρόδωσε τις υποσχέσεις της. Ταυτόχρονα, ο Σγαναρέλος αισθάνεται ότι οφείλει να σκοτώσει τον Λέλιο για να υπερασπίσει την τιμή του, αλλά μια σειρά από περιπλοκές και, κυρίως, η δειλία του, τον συγκρατούν όταν πρόκειται να διαπράξει το έγκλημα.

Η γκουβερνάντα της Σίλιας βοηθά να ξεκαθαρίσει τις παρεξηγήσεις στην προτελευταία σκηνή. Μετανιωμένη, η κοπέλα συνειδητοποιεί ότι έκανε λάθος αποδεχόμενη τον γάμο με τον Βαλέριο και το νεαρό ζευγάρι επανενώνεται. Ωστόσο, ο πατέρας της επιμένει στον γάμο με τον Βαλέριο. Στην τελευταία σκηνή εμφανίζεται ο πατέρας του Βαλέριου και αποκαλύπτει ότι ο γιος του είναι κρυφά παντρεμένος εδώ και τέσσερις μήνες. Η Σίλια και ο Λέλιος είναι πλέον ελεύθεροι να παντρευτούν. Στις τελευταίες γραμμές του έργου ο Σγαναρέλος απευθύνεται στο κοινό:

«Είδατε πώς ακόμη και τα ισχυρότερα στοιχεία μπορούν να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα. Θυμηθείτε καλά αυτό το παράδειγμα, και ακόμη και όταν βλέπετε τα πάντα, μην πιστεύετε ποτέ τίποτα.»

Το έργο

Εικονογράφηση του 1682

Το έργο φέρει επιρροές τόσο από τη γαλλική φάρσα όσο και από τις ιταλικές παραδόσεις της Κομέντια ντελ άρτε, η υπόθεση εκτυλίσσεται σε πάνω από 24 σκηνές γραμμένες σε στίχους. Ο εμβληματικός χαρακτήρας του Σγαναρέλου εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο έργο Ο ιπτάμενος γιατρός το 1645 και αργότερα επανεμφανίζεται σε πολλά έργα του Μολιέρου, κάθε φορά αναπτύσσεται ή τονίζεται μια διαφορετική πτυχή της προσωπικότητάς του και πάντα τον ρόλο ερμήνευε ο ίδιος ο Μολιέρος.

Το έργο γνώρισε άμεση επιτυχία από την πρεμιέρα του στις 28 Μαΐου 1660, στη συνέχεια παρουσιάστηκε σε ιδιωτικές παραστάσεις για τον καρδινάλιο Μαζαρέν και τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΔ'. Ήταν ένα από τα αγαπημένα θεατρικά έργα του Μολιέρου, το ανέβαζε με τον θίασό του κάθε χρόνο. Ο Μολιέρος αρνήθηκε να το εκδώσει για να προστατεύσει τα αποκλειστικά δικαιώματα ερμηνείας του θιάσου του. Ωστόσο, ένας ενθουσιώδης θεατής, ο Παριζιάνος εκδότης Ζαν Ριμπού, είδε το έργο τόσες φορές που μπόρεσε να το αντιγράψει από μνήμης και το δημοσίευσε σε «πειρατική» έκδοση στα τέλη του 1660.

Αν και ο Μολιέρος σκόπευε το έργο να παίζεται σε μία πράξη χωρίς διακοπές, ορισμένοι εκδότες του 18ου αιώνα το χώρισαν σε τρεις πράξεις. Σήμερα συνεχίζει να παίζεται στην αρχική του μονόπρακτη εκδοχή τόσο στη Γαλλία όσο και σε άλλες χώρες. Μια παράσταση του έργου από τους ηθοποιούς της Κομεντί Φρανσαίζ μεταδόθηκε στη γαλλική τηλεόραση το 2002 και κυκλοφόρησε σε DVD το 2008.

Μετάφραση στα ελληνικά

• Σγαναρέλος ή ο κατά φαντασίαν κερατάς, μετάφραση: Γιώργης Βενετούλιας, εκδόσεις Αιγόκερως, 2021