Πρώτη Σερρών
Για συνώνυμο οικισμό δείτε το λήμμα: Πρώτη (Αποσαφήνιση) Συντεταγμένες: 40°56′39″N 24°0′6″E / 40.94417°N 24.00167°E
| Πρώτη | |
|---|---|
Χάρτης  | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Κεντρικής Μακεδονίας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Σερρών |
| Δήμος | Αμφίπολης |
| Δημοτική Ενότητα | Πρώτης |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Μακεδονίας |
| Νομός | Σερρών |
| Υψόμετρο | 310 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 907 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Κιούπκιοϊ[1] |
| Ταχ. κώδικας | 620 47 |
| Τηλ. κωδικός | 2324 |
Η Πρώτη είναι οικισμός της Κεντρικής Μακεδονίας στην Περιφερειακή Ενότητα Σερρών[2][3] και τον Δήμο Αμφίπολης, κτισμένος στους πρόποδες του Παγγαίου[4]. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 1.176 κατοίκους.[5] Είναι γνωστή ως η γενέτειρα του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας και πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή αλλά και ως χώρος των πρώτων γενικευμένων αιματηρών επιθέσεων γηγενών εναντίον προσφύγων στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.[6][7]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανάμεσα στην Πρώτη και την Κορμίστα αναζητείται η θέση του αρχαίου Δομίρου, που στα ρωμαϊκά οδοιπορικά αναφέρεται ως σταθμός Domeros της Εγνατίας οδού, ο οποίος απείχε 13 ρωμαϊκά μίλια (= περίπου 19 χλμ.) από την Αμφίπολη.[8] Στην Πρώτη είχαν βρεθεί παλιότερα εντοιχισμένες διάφορες επιγραφές, προερχόμενες πιθανώς από κάποια κοντινή αρχαιολογική θέση.[9] Ανάμεσα σε αυτές υπήρχε και μια πολύ ενδιαφέρουσα λατινική επιγραφή,[10] η οποία μνημονεύει τους κατοίκους δύο κωμών της ρωμαϊκής αποικίας των Φιλίππων αναφέροντάς τους ως Montani και Suritani.
Επί Τουρκοκρατίας ονομαζόταν Κιούπκιοϊ που στα τουρκικά σημαίνει «χωριό των πιθαριών», προφανώς λόγω των πολλών πιθαριών (κιούπια) που βρέθηκαν εκεί εξαιτίας της ανεπτυγμένης κεραμοποιίας. Μετονομάστηκε σε Φυλίς το 1919 και σε Πρώτη το 1927.[11]
Τον Νοέμβρη του 1924 έλαβαν χώρα στο Κιούπκιοϊ αιματηρά γενικευμένα επεισόδια που προκάλεσαν την πρώτη μεγάλη συζήτηση στη Βουλή για το προσφυγικό. Οπλισμένες ομάδες γηγενών του Κιούπκιοϊ «ετραυμάτισαν 17 πρόσφυγας, το πλείστον γυναίκας, πυρπολήσαντες τας σκηνάς, τους σταύλους, τους αχυρώνας, λεηλατήσαντες και τας αποσκευάς…».[12] Οι γηγενείς χωρικοί από το Κιούπκιοϊ επιτέθηκαν στους πρόσφυγες, η σύγκρουση γρήγορα κλιμακώθηκε και πολλοί τραυματίστηκαν. Παρότι οι πρόσφυγες αποχώρησαν και κατέφυγαν στο γειτονικό χωριό Ροδολίβος, οι γηγενείς κατέστρεψαν τον προσφυγικό συνοικισμό βανδαλίζοντας και καίγοντας προσφυγικές κατοικίες.[6][7]
Γεωγραφικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Είναι χτισμένη στους πρόποδες του βουνού και από τη βόρεια πλευρά του, σε υψόμετρο 310 μέτρα.[13] Στα νοτιοδυτικά βρίσκεται το χωριό Ροδολίβος, στα βορειοδυτικά το χωριό Αγγίστα και στα βορειοανατολικά η Νέα Μπάφρα. Από τα αστικά κέντρα της περιοχής απέχει 50 χλμ. από τις Σέρρες, 27 χλμ. από τη Δράμα, 50 χλμ. από την Καβάλα και 125 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.
Σύλλογοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Πρώτη εδρεύει ο ποδοσφαιρικός σύλλογος του Άρη Πρώτης.[14] Την περίοδο 2024-25 αγωνίζεται στην Β΄ Κατηγορία της ΕΠΣ Σερρών. Επίσης λειτουργεί Σύλλογος Γυναικών, Ορειβατικός Σύλλογος και ο Σύλλογος Φιλόμουσων «Η Πρόοδος».[15]
Αξιοθέατα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αξιοθέατα στην Πρώτη αποτελούν το άγαλμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού καθώς και η πατρική οικία του, η οποία λειτουργεί και ως μουσείο, το καπνομάγαζο στο κέντρο της πόλης, το Λαογραφικό Μουσείο Χαγιάτι Λαδιά,[16] το αγίασμα του Αγίου Γεωργίου, το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με το καμπαναριό της, καθώς και η Ιερά Μονή της Αναλήψεως που βρίσκεται στις παρυφές του Παγγαίου Όρους.[17]
Προσωπικότητες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Γεννήθηκαν στην Πρώτη
- Άγγελος Αγγελούσης, Έλληνας βουλευτής και υπουργός
- Φιντίας Βελλίκης, Έλληνας βουλευτής
- Γιώργος Γεωργούλας, Έλληνας βουλευτής και δήμαρχος Σερρών
- Χρήστος Γκοβέτας, Έλληνας τραγουδιστής και δεξιοτέχνης του μπουζουκιού
- Αχιλλέας Καραμανλής, Έλληνας βουλευτής και υπουργός
- Γεώργιος Καραμανλής, Έλληνας δάσκαλος και Μακεδονομάχος
- Κωνσταντίνος Καραμανλής, Έλληνας βουλευτής, υπουργός, Πρωθυπουργός και Πρόεδρος της Δημοκρατίας
- Γεώργιος Μούτσιος, Έλληνας βουλευτής και υπουργός
- Δημήτρης Ρίζος, Έλληνας δημοσιογράφος και εκδότης[18]
- Κατάγονται από την Πρώτη
- Κώστας Αλ. Καραμανλής, Έλληνας Βουλευτής, Υπουργός και Πρωθυπουργός
- Κώστας Αχ. Καραμανλής, Έλληνας Βουλευτής και Υπουργός
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Διοικητικές μεταβολές οικισμών από την ΕΕΤΑΑ με αναφορά στο ΦΕΚ 2Α - 04/01/1920
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 29. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 129.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 51. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 85.
- ↑ «Πρώτη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2015.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Απογραφής 2011», σελ. 10527 (σελ. 53 του pdf)
- ↑ 6,0 6,1 εφημερίδα Εμπρός, «Αιμαρτηρά επίθεσις κατά των προσφύγων», 7 Νοεμβρίου 1924
- ↑ 7,0 7,1 Άρθρο σχετικά με συμπλοκές γηγενών και προσφύγων στον νομό Σερρών, εφ. Εμπρός, 7/11/1924
- ↑ [1] Αρχειοθετήθηκε 2017-04-24 στο Wayback Machine. Δ. Κ. Σαμσάρης, Ιστορική γεωγραφία της Ανατολικής Μακεδονίας κατά την αρχαιότητα, Θεσσαλονίκη 1976 (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών), σ. 143. ISBN 960-7265-16-5.
- ↑ D. C. Samsaris, La vallée du Bas-Strymon á l’ époque impériale (Contribution épigraphique á la topographie, l’ onomastique, l’ histoire et aux cultes de la province romaine de Macédoine), Δωδώνη 18(1989), τεύχ. 1, σ. 295-297, αρ. 157-162 = The Packard Humanities Institute (Samsaris, Bas-Strymon 157, # PH150798) The Packard Humanities Institute (Samsaris, Bas-Strymon 158, # PH150799) The Packard Humanities Institute (Samsaris, Bas-Strymon 159, # PH150800) The Packard Humanities Institute (Samsaris, Bas-Strymon 160, # PH150801) The Packard Humanities Institute (Samsaris, Bas-Strymon 161, # PH150802) The Packard Humanities Institute (Samsaris, Bas-Strymon 162, # PH150803)
- ↑ D. C. Samsaris, La vallée du Bas-Strymon, σ. 296, αρ. 157 = The Packard Humanities Institute (Samsaris, Bas-Strymon 157, # PH150798)
- ↑ «Πρώτη Σερρών». Διοικητικές μεταβολές των ΟΤΑ. Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2024.
- ↑ ««Ηρθαν οι "πρόσφυγγες" να πάρουν το ψωμί μας», 25.09.2016, Σταύρος Μαλαγκονιάρης, efsyn.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2021.
- ↑ «PROTI (Small town) SERRES - Greek Travel Pages». www.gtp.gr (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2024.
- ↑ «ΣΕΡΡΑΙΚΟΝ ΘΑΡΡΟΣ | SERRAIKON THARROS » Ο Αρης Πρώτης έγινε 90 ετών» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2024.
- ↑ «σύλλογος φιλομούσων Πρώτης «Η ΠΡΟΟΔΟΣ»». Ελεύθερο Βήμα Σερρών - Νέα για τις Σέρρες μέσα από το e-vima.gr. 13 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2024.
- ↑ «Χαγιατι Λαδια, Λαογραφικο Μουσειο». Hayati Ladia. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2024.
- ↑ CrowdPolicy. «https://www.pkm.gov.gr». www.pkm.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2024. Εξωτερικός σύνδεσμος στο
|title=(βοήθεια) - ↑ Πέθανε ο εκδότης Δημήτρης Ρίζος
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Η ιστορία της Πρώτης Σερρών και της ευρύτερης περιοχής του Παγγαίου.