Μωρίς Μπαρές

Μωρίς Μπαρρές
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Maurice Barrès (Γαλλικά)
Γέννηση	19  Αυγούστου 1862 Charmes
Θάνατος	4  Δεκεμβρίου 1923 Νεγί-συρ-Σεν
Αιτία θανάτου	έμφραγμα του μυοκαρδίου
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	Charmes
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία
Θρησκεία	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Γαλλικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Γαλλικά
Σπουδές	λύκειο Ανρί-Πουανκαρέ Château de la Malgrange
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας πολιτικός μυθιστοριογράφος δημοσιογράφος
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα	Boulangism και Republican Federation
Οικογένεια
Τέκνα	Philippe Barrès
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	μέλος της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης 4η έδρα της Γαλλικής Ακαδημίας (1906–1923)
Βραβεύσεις	Alfred Née Award (1904)
Σχετικά πολυμέσα

Ο Μωρίς Μπαρρές (γαλλικά: Maurice Barrès, 1862 - 1923) ήταν Γάλλος μυθιστοριογράφος, δημοσιογράφος και πολιτικός, πρωτοπόρος του γαλλικού εθνικισμού.

Ο πρώτος άξονας της σκέψης του εμφανίζεται στην τριλογία Η λατρεία του Εγώ, όπου αναφέρει ότι το πρώτο μας καθήκον είναι να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας ενάντια στους «Βάρβαρους», δηλαδή ενάντια σε όλα όσα κινδυνεύουν να μας αποδυναμώσουν στην ανάπτυξη της δικής μας ευαισθησίας. Ο δεύτερος άξονας αναλύεται στην τριλογία του Το μυθιστόρημα της εθνικής ενέργειας, που μαρτυρά την εξέλιξη του Μπαρές από τον ακραίο ατομικισμό προς τον πατριωτισμό και την παράδοση, την προσκόλληση στις ρίζες, την οικογένεια, τη θρησκεία, τον στρατό και την πατρίδα.

Ο Μπαρρές θεωρείται, μαζί με τον Σαρλ Μωρράς, ως ένας από τους βασικούς διανοούμενους του ευρωπαϊκού εθνικισμού στην αλλαγή του αιώνα στη Γαλλία.

Εργοβιογραφία

Ο Μωρίς Μπαρρές γεννήθηκε στις 19 Αυγούστου 1862 και μεγάλωσε στο Σαρμ της Λωρραίνης (νομός Βοσγίων), κοντά στα γερμανογαλλικά σύνορα που άλλαξαν μετά τον γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1870, καθώς η Αλσατία και η Λωρραίνη προσαρτήθηκαν στη Γερμανία. Πέρασε τα χρόνια του γυμνασίου ως μαθητής οικοτροφείου στο Νανσύ, με θέα τη «γαλάζια γραμμή του ορίζοντα των Βοσγίων», που αποτελούσαν το σύνορο με τη Γαλλία. Έτσι, ο επαρχιακός τοπικισμός τον οδήγησε στον εθνικισμό από νεαρή ηλικία, ζητώντας την απελευθέρωση των εδαφών από τη Γερμανία.

Το 1882 πήγε στο Παρίσι, όπου σπούδασε νομικά και ταυτόχρονα άρχισε τη λογοτεχνική σταδιοδρομία του γράφοντας συνέχειες μυθιστορημάτων σε εφημερίδες, πιο στενά συνδεδεμένος με τους συμβολιστές παρά με τους νατουραλιστές και συμμετέχοντας στη λογοτεχνική ζωή του Καρτιέ Λατέν. Το 1888 έγινε γνωστός με το μυθιστόρημα Υπό το βλέμμα των βαρβάρων, πρώτο μέρος της αυτοβιογραφικής τριλογίας των μυθιστορημάτων Η λατρεία του Εγώ, στην οποία ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ένας νεαρός διανοούμενος που βυθίζεται στην παριζιάνικη κουλτούρα του τέλους του αιώνα, αλλά βρίσκει αυτόν τον κόσμο υπερβολικά εκλεπτυσμένο και κοσμοπολίτικο που δεν μπορεί να του προσφέρει υποστήριξη, έτσι τελικά αποκηρύσσει τον παρακμιακό ναρκισσισμό του, επιστρέφει στην προγονική του Λωρραίνη και εκεί ανακαλύπτει εκ νέου τις εθνικές παραδόσεις και τον καθολικισμό.

Το 1889, ο Μπαρρές σε ηλικία 27 ετών στράφηκε στην πολιτική. Έγινε οπαδός του δεξιού λαϊκιστή στρατηγού Ζωρζ Μπουλανζέ και ήταν ενεργός στο βραχύβιο εθνικιστικό και ρεβανσιστικό κίνημά του. Για μια νομοθετική περίοδο (1889-93) ήταν βουλευτής για την εκλογική περιφέρεια του Νανσύ. Ακόμη και μετά την αυτοκτονία του Μπουλανζέ (1891) και τη διάλυση του κινήματός του, εργάστηκε ως δεξιός διανοούμενος και πολιτικός, αλλά απέτυχε τέσσερις φορές όταν προσπάθησε να επιστρέψει στο κοινοβούλιο. Στα πλαίσια της υπόθεσης Ντρέιφους (1898), που δίχασε τη Γαλλία, ήταν σφοδρός πολέμιος του Άλφρεντ Ντρέιφους. Επίσης, επέκρινε με δριμύτητα την Αριστερά, η οποία θεσμοθέτησε τον διαχωρισμό Εκκλησίας και κράτους.

Στο μεταξύ, είχε γίνει πολύ γνωστός και με επιρροή ταυτόχρονα ως συγγραφέας και πολιτικός. Το 1892 εκδόθηκε Ο εχθρός των νόμων και μια συλλογή ταξιδιωτικών ιστοριών με τίτλο Για το αίμα, για την ηδονή, για τον θάνατο (1894-1909).

Το 1896, από το γάμο του με την Πωλ Μπαρρές απέκτησε έναν γιο, τον Φιλίπ Μπαρρές.

Το 1897-1901 ο Μπαρρές δημοσίευσε μια άλλη τριλογία: Το μυθιστόρημα της εθνικής ενέργειας. Είναι η ιστορία μερικών νέων από τη Λωρραίνη που πηγαίνουν στο Παρίσι, όπου αισθάνονται «ξεριζωμένοι» (το πρώτο μυθιστόρημα ονομάζεται Οι ξεριζωμένοι), αλλά το συνειδητοποιούν και επιστρέφουν στην περιοχή τους και προσανατολίζονται στην ανακατάληψη των προσαρτημένων από τους Γερμανούς περιοχών Αλσατίας και Λωρραίνης.

Το 1906 ήταν η χρονιά του θριάμβου του: ο Μπαρρές έγινε δεκτός στη Γαλλική Ακαδημία και τελικά επανεξελέγη βουλευτής στην εκλογική περιφέρεια Νεϊγί-συρ-Σεν κοντά στο Παρίσι, όπου εκλεγόταν μέχρι τον θάνατό του.

Ο Μωρίς Μπαρρές εκφωνεί ομιλία στην τελετή για τους νεκρούς στο μέτωπο των Βοσγίων το 1914.

Το 1913 τελείωσε μια άλλη τριλογία μυθιστορημάτων: Οι προμαχώνες της ανατολής. Οι πρώτοι τόμοι, Στην υπηρεσία της Γερμανίας (1905) και Κολέτ Μπωντός (1909), είναι έργα με εθνικιστικές ιστορίες, ο τρίτος, Ο εμπνευσμένος λόφος (1912), αφορά τον αγώνα τριών ιερέων της Λωρραίνης ενάντια στην επίσημη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία.

Το 1914 ο Μπαρρές διαδέχθηκε τον Πωλ Ντερουλέντ ως πρόεδρος της αντιγερμανικής, αντισημιτικής και αντικοινοβουλευτικής Ένωσης Πατριωτών. Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο 1914 -18 δραστηριοποιήθηκε ως δημοσιογράφος με άρθρα και χρονικά στην εφημερίδα Ηχώ του Παρισιού, με σκοπό να εξυψώσει το ηθικό των στρατευμάτων.

Μετά το τέλος του πολέμου, ζήτησε επανειλημμένα την προσάρτηση του Λουξεμβούργου στη Γαλλία.

Στη μετέπειτα ζωή του, επέστρεψε στην καθολική πίστη και συμμετείχε σε μια εκστρατεία για την αποκατάσταση των γαλλικών εκκλησιών. Συνέβαλε στην καθιέρωση της 24ης Ιουνίου ως εθνική ημέρα μνήμης για την Ιωάννα της Λωρραίνης.

Μετά το τέλος του πολέμου, ο Μωρίς Μπαρρές έγινε αρνητική φιγούρα σε κύκλους της πρωτοπορίας κυρίως, γεγονός που οδήγησε στη συμβολική «δίκη» του 1921 που έγινε διάσημη ως σουρεαλιστικό γεγονός. Παρόλα αυτά, τα έργα του συνέχισαν να έχουν επιτυχία κυρίως για το εκλεπτυσμένο ύφος του, ακόμη και μεταξύ αριστερών διανοούμενων όπως ο Λουί Αραγκόν. Επηρέασε επίσης τον Αντρέ Ζιντ (αντίπαλος του οποίου έγινε μετά το 1900), τον Φρανσουά Μωριάκ, τον Αντρέ Μαλρώ και τον Ίωνα Δραγούμη.

Πέθανε στις 4 Δεκεμβρίου 1923 στο Νεϊγί-συρ-Σεν κοντά στο Παρίσι. Η κηδεία του τελέστηκε δημοσία δαπάνη στην Παναγία των Παρισίων παρουσία μελών της κυβέρνησης και ενταφιάστηκε στο κοιμητήριο της γενέτειράς του Σαρμ, όπως ήταν η τελευταία του επιθυμία.

Φανταστική δίκη του Μωρίς Μπαρρές

Την άνοιξη του 1921, οι ντανταϊστές οργάνωσαν τη «δίκη» του Μωρίς Μπαρρές, υπό την προεδρία του Αντρέ Μπρετόν, κατηγορώντας τον για «έγκλημα κατά της ασφάλειας του πνεύματος». Ο Μπρετόν έθεσε το κατηγορητήριο ως εξής:

Το πρόβλημα είναι να γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό μπορεί να θεωρηθεί ένοχος ένας άνθρωπος του οποίου η θέληση για εξουσία τον οδηγεί να υπερασπιστεί τις κομφορμιστικές ιδέες που είναι εντελώς αντίθετες με εκείνες της νιότης του. Πώς ο συγγραφέας του Ένας ελεύθερος άνθρωπος έγινε ο προπαγανδιστής της Ηχούς του Παρισιού;

Αυτή η συμβολική «δίκη», στο τέλος της οποίας ο Μπαρρές «καταδικάστηκε» σε είκοσι χρόνια καταναγκαστικής εργασίας, ήταν η αρχή του τέλους του κινήματος των ντανταϊστών (1922), καθώς ο Τριστάν Τζαρά αρνήθηκε κάθε μορφή δικαιοσύνης, ακόμη και παρωδίας διοργανωμένης από τους νταντά.

Επιλογή έργων

Μυθιστορήματα

• Le Culte du Moi (τριλογία, Η λατρεία του Εγώ)
  • Sous l'œil des barbares, 1888, Υπό το βλέμμα των βαρβάρων
  • Un homme libre, 1889, Ένας ελεύθερος άνθρωπος
  • Le Jardin de Bérénice, 1891, Ο κήπος της Βερενίκης
• L'Ennemi des lois, 1893 - Ο εχθρός των νόμων
• Le Roman de l'énergie nationale (τριλογία, Το Μυθιστόρημα της εθνικής δραστηριότητας)
  • Les Déracinés, 1897 - Οι ξεριζωμένοι
  • L'Appel au soldat, 1900 - Η έκκληση στον στρατιώτη
  • Leurs figures, 1902 - Οι φιγούρες τους
• La terre et les morts, 1899 (Η γη και οι νεκροί)
• Les Bastions de l'Est (τριλογία, Οι Προμαχώνες της ανατολής)
  • Au service de l'Allemagne, 1905 Στην υπηρεσία της Γερμανίας
  • Colette Baudoche - Histoire d'une jeune fille de Metz, 1909, - Κολέτ Μπωντός, η ιστορία ενός νεαρού κοριτσιού από το Μετς
  • Le Génie du Rhin, 1921 - Το πνεύμα του Ρήνου
• La Colline inspirée, 1913 - Ο εμπνευσμένος λόφος
• Huit jours chez M. Renan, 1913
• Un jardin sur l'Oronte, 1922 - Ένας κήπος στον Ορόντη

Θέατρο

Une journée parlementaire (comédie de mœurs en 3 actes), 1894 - Μια κοινοβουλευτική ημέρα (κωμωδία ηθών σε 3 πράξεις).

Ελληνική μετάφραση

• Η γη και οι νεκροί, μετάφραση: Μάριος Κουτσούκος, εκδόσεις Νέα Γενεά, 2021