Κλαδί ελιάς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ένα κλαδί ελιάς

Το κλαδί ελιάς είναι σύμβολο ειρήνης και νίκης που σχετίζεται με τα έθιμα της αρχαίας Ελλάδας και συνδέεται με τη δέηση προς τους θεούς και τα πρόσωπα που βρίσκονται στην εξουσία. Βρίσκεται στους περισσότερους πολιτισμούς της λεκάνης της Μεσογείου[1] και συνδέθηκε με την ειρήνη στον σύγχρονο κόσμο.

Αρχαία Ελλάδα και Ρώμη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κουκουβάγια που στέκεται σε αμφορέα, περιτριγυρισμένη από ένα στεφάνι από φύλλα ελιάς. Ελληνικό αργυρό τετράδραχμο από την Αθήνα, περ. 200–150 π.Χ.

Στην ελληνική παράδοση, η ικετηρία ήταν ένα κλαδί ελιάς που κρατούσαν οι ικέτες για να δείξουν την ιδιότητά τους ως τέτοια όταν πλησίαζαν πρόσωπα εξουσίας ή σε ναούς όταν ικέτευαν τους θεούς.[2]

Στην ελληνική μυθολογία, η Αθηνά ανταγωνιζόταν τον Ποσειδώνα για την κατοχή της Αθήνας. Ο Ποσειδώνας διεκδίκησε την κατοχή ρίχνοντας την τρίαινά του στην Ακρόπολη, όπου ανάβλυσε ένα πηγάδι με θαλασσινό νερό. Η Αθηνά την κατέλαβε φυτεύοντας την πρώτη ελιά δίπλα στο πηγάδι. Η αυλή των θεών έκρινε ότι η Αθηνά είχε το καλύτερο δικαίωμα στη γη επειδή της είχε δώσει το καλύτερο δώρο.[3] Στεφάνια ελιάς φορούσαν οι νύφες[4] και απονέμονταν στους νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων.[5]

Το κλαδί ελιάς ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά της Ειρήνης[6][7] στα ρωμαϊκά αυτοκρατορικά νομίσματα.[8] Για παράδειγμα, η οπίσθια όψη ενός τετράδραχμου του Βεσπασιανού από την Αλεξάνδρεια, 70-71 μ.Χ., δείχνει την Ειρήνη να στέκεται κρατώντας ένα κλαδί προς τα πάνω στο δεξί της χέρι.

Ο Ρωμαίος ποιητής Βιργίλιος (70–19 π.Χ.) συνέδεσε «την παχουλή ελιά»[9] με τη θεά Παξ (τη Ρωμαϊκή Ειρήνη[6]) και χρησιμοποίησε το κλαδί ελιάς ως σύμβολο ειρήνης στην Αινειάδα του.[10]

Για τους Ρωμαίους, υπήρχε μια στενή σχέση μεταξύ του πολέμου και της ειρήνης, και ο Άρης, ο θεός του πολέμου, είχε μια άλλη όψη, τον Ειρηνοποιό Άρη, ο οποίος φαίνεται στα νομίσματα της μεταγενέστερης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας να φέρει ένα κλαδί ελιάς.[11][12] Ο Αππιανός περιγράφει τη χρήση του κλαδιού ελιάς ως χειρονομία ειρήνης από τους εχθρούς του Ρωμαίου στρατηγού Σκιπίωνα Αιμιλιανού στον Νουμαντινό Πόλεμο.[13]

Αν και η ειρήνη συνδέθηκε με το κλαδί ελιάς κατά την εποχή των Ελλήνων, ο συμβολισμός έγινε ακόμη πιο ισχυρός κάτω από την Pax Romana, όταν οι απεσταλμένοι χρησιμοποίησαν κλαδιά ελιάς ως δείγματα ειρήνης.[14]

Πρώιμος Χριστιανισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα περιστέρι με κλαδί ελιάς, Κατακόμβες της Ρώμης

Το κλαδί ελιάς εμφανίζεται με περιστέρι στην παλαιοχριστιανική τέχνη. Το περιστέρι προέρχεται από την παρομοίωση του Αγίου Πνεύματος στα Ευαγγέλια και το κλαδί ελιάς από τον κλασικό συμβολισμό. Οι πρώτοι Χριστιανοί, σύμφωνα με τον Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν, συχνά αλληγορούσαν την ειρήνη στους τάφους τους με τη μορφή ενός περιστεριού που έφερε ένα κλαδί ελιάς στο ράμφος του.[12] Για παράδειγμα, στην Κατακόμβη της Πρισκίλλας στη Ρώμη (2ος – 5ος αι. μ.Χ.) υπάρχει μια απεικόνιση τριών ανδρών πάνω από τους οποίους αιωρείται ένα περιστέρι με ένα κλαδί και σε μια άλλη από τις ρωμαϊκές κατακόμβες υπάρχει ένα ρηχό ανάγλυφο γλυπτό που δείχνει ένα περιστέρι με ένα κλαδί να πετά προς μια φιγούρα που σημειώνεται στα ελληνικά ΕΙΡΗΝΗ.[15]

Ο Τερτυλλιανός (περ. 160 – περ. 220) συνέκρινε το περιστέρι του Νώε στην Εβραϊκή Βίβλο, ο οποίος «ανήγγειλε στον κόσμο την καταπράυνση της θείας οργής, όταν είχε σταλεί από την κιβωτό και επέστρεψε με το κλαδί ελιάς» με το Άγιο Πνεύμα στο βάπτισμα «φέροντάς μας την ειρήνη του Θεού, απεσταλμένη από τους ουρανούς».[16] Στη λατινική του μετάφραση του 4ου αιώνα της ιστορίας του Νώε, ο Άγιος Ιερώνυμος απέδωσε το «φύλλο ελιάς» (εβραϊκά: alé zayit) στη Γένεση 8:11 ως «κλαδί ελιάς» (λατινικά: ramum olivae). Τον 5ο αιώνα, όταν ένα περιστέρι με κλαδί ελιάς είχε καθιερωθεί ως χριστιανικό σύμβολο της ειρήνης, ο Άγιος Αυγουστίνος έγραψε στο De doctrina Christiana ότι «η αέναη ειρήνη υποδηλώνεται από το κλαδί ελιάς (oleae ramusculo) που έφερε το περιστέρι μαζί του όταν επέστρεψε στην κιβωτό». Ωστόσο, στην εβραϊκή παράδοση, δεν υπάρχει συσχέτιση του φύλλου ελιάς με την ειρήνη στην ιστορία του κατακλυσμού.[10][17][18][19]

Σύγχρονη χρήση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πορτρέτο της Βασίλισσας Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας από τον Μάρκους Γκέιρερτς το πρεσβύτερο, ζωγραφισμένο μεταξύ 1580 και 1585 και την δείχνει με ένα κλαδί ελιάς στο δεξί της χέρι.

Ένα κλαδί ελιάς, που μερικές φορές κρατούσε ένα περιστέρι, χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο ειρήνης στη Βρετανία, τη Γαλλία και την Αμερική του 18ου αιώνα. Ένα πορτρέτο του 1729 του Λουδοβίκου ΙΕ΄ της Γαλλίας από τον Φρανσουά Λεμουάν τον απεικονίζει να προσφέρει στην Ευρώπη ένα κλαδί ελιάς. Ένα χαρτονόμισμα 2 λιρών της Βόρειας Καρολίνας (1771) απεικόνιζε το περιστέρι και την ελιά με το σύνθημα: «Η ειρήνη αποκαταστάθηκε». Το χαρτονόμισμα των 40 δολαρίων της Τζόρτζια του 1778 απεικόνιζε το περιστέρι και την ελιά και ένα χέρι που κρατούσε ένα στιλέτο, με το σύνθημα «Ή πόλεμος ή ειρήνη, προετοιμασμένοι και για τα δύο».[10] Το κλαδί ελιάς εμφανίστηκε ως σύμβολο ειρήνης σε άλλες εκτυπώσεις του 18ου αιώνα. Τον Ιανουάριο του 1775, η προμετωπίδα του London Magazine δημοσίευσε ένα χαρακτικό: «Η ειρήνη κατεβαίνει σε ένα σύννεφο από τον Ναό του Εμπορίου», στο οποίο η Θεά της Ειρήνης φέρνει ένα κλαδί ελιάς στην Αμερική και τη Βρετανία. Μια αναφορά που εγκρίθηκε από το Αμερικανικό Ηπειρωτικό Κογκρέσο τον Ιούλιο του 1775 με την ελπίδα να αποφευχθεί ένας πλήρης πόλεμος με τη Μεγάλη Βρετανία ονομάστηκε Έκκληση Κλάδου Ελιάς.[10]

Το σχέδιο εμπροσθότυπου του 1885 της Μεγάλης Σφραγίδας των Ηνωμένων Πολιτειών

Στις 4 Ιουλίου 1776, εγκρίθηκε ένα ψήφισμα που επέτρεψε τη δημιουργία της Μεγάλης Σφραγίδας των Ηνωμένων Πολιτειών. Στη Μεγάλη Σφραγίδα, υπάρχει ένας αετός που πιάνει ένα κλαδί ελιάς στο δεξί του νύχι. Το κλαδί ελιάς παραδοσιακά έχει αναγνωριστεί ως σύμβολο της ειρήνης. Προστέθηκε στη σφραγίδα τον Μάρτιο του 1780 από τη δεύτερη επιτροπή που διορίστηκε από το Κογκρέσο για να σχεδιάσει τη σφραγίδα. Το κλαδί ελιάς έχει δεκατρείς ελιές και δεκατρία φύλλα ελιάς που αντιπροσωπεύουν τις δεκατρείς αρχικές αποικίες. Αργότερα προστέθηκαν ο φαλακρός αετός και η δέσμη των δεκατριών βελών. Η ιδέα του κλαδιού ελιάς που αντιτίθεται στη δέσμη των δεκατριών βελών ήταν να «δηλώνει τη δύναμη της ειρήνης και του πολέμου που ανήκει αποκλειστικά στο Κογκρέσο».[20]

Η σημαία της Κύπρου και το εθνόσημο της Κύπρου χρησιμοποιούν κλαδιά ελιάς ως σύμβολα ειρήνης και αντανακλάσεις της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς της χώρας. Εμφανίζεται επίσης και στη σημαία της Ερυθραίας. Κλαδιά ελιάς μπορούν να βρεθούν σε πολλά αστυνομικά σήματα και κονκάρδες σε όλο τον κόσμο για να υποδηλώσουν την ειρήνη.

Το έμβλημα και η σημαία των Ηνωμένων Εθνών φέρουν ένα ζευγάρι στυλιζαρισμένα κλαδιά ελιάς που περιβάλλουν έναν παγκόσμιο χάρτη.

Άλλες χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κλαδί ελιάς είναι σύμβολο ειρήνης στις αραβικές λαϊκές παραδόσεις.[21] Το 1974, ο Παλαιστίνιος ηγέτης Γιάσερ Αραφάτ έφερε ένα κλαδί ελιάς στη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και είπε: «Σήμερα ήρθα με ένα κλαδί ελιάς και ένα όπλο μαχητή της ελευθερίας. Μην αφήσετε να πέσει το κλαδί ελιάς από το χέρι μου».[22]

Εικόνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Ελληνικό αργυρό τετράδραχμο Αθηνών (Αττικής). Η θεά Αθηνά και μια κουκουβάγια με ένα κλαδί ελιάς, 6ος αιώνας π.Χ
    Ελληνικό αργυρό τετράδραχμο Αθηνών (Αττικής). Η θεά Αθηνά και μια κουκουβάγια με ένα κλαδί ελιάς, 6ος αιώνας π.Χ
  • Η Αθηνά φέρει ένα κλαδί ελιάς ως σχέδιο στην ασπίδα της. Αρχαία ελληνική αττική ερυθρόμορφη λήκυθος, περ. 400 π.Χ., από την Αθήνα
    Η Αθηνά φέρει ένα κλαδί ελιάς ως σχέδιο στην ασπίδα της. Αρχαία ελληνική αττική ερυθρόμορφη λήκυθος, περ. 400 π.Χ., από την Αθήνα
  • Τοιχογραφία από την παλαιοχριστιανική κατακόμβη της Πριστσίλα στη Ρώμη, 3ος/4ος αιώνας μ.Χ., που δείχνει τρεις μορφές σε μια φωτιά πάνω από τις οποίες πετάει ένα περιστέρι με ένα κλαδί στο ράμφος του
    Τοιχογραφία από την παλαιοχριστιανική κατακόμβη της Πριστσίλα στη Ρώμη, 3ος/4ος αιώνας μ.Χ., που δείχνει τρεις μορφές σε μια φωτιά πάνω από τις οποίες πετάει ένα περιστέρι με ένα κλαδί στο ράμφος του
  • Ο Γουλιέλμος Γ΄ και η Μαρία Β΄ λαμβάνουν το κλαδί ελιάς από την Ειρήνη. Πίνακας του Τζέιμς Θόρνχιλ, περ. 1700, Παλαιό Βασιλικό Ναυτικό Κολέγιο, Γκρίνουιτς
    Ο Γουλιέλμος Γ΄ και η Μαρία Β΄ λαμβάνουν το κλαδί ελιάς από την Ειρήνη. Πίνακας του Τζέιμς Θόρνχιλ, περ. 1700, Παλαιό Βασιλικό Ναυτικό Κολέγιο, Γκρίνουιτς
  • Φαρδίνιο του Γεωργίου Α΄, 1719, δείχνει τη Βρετανία με σπαθί και κλαδί ελιάς
    Φαρδίνιο του Γεωργίου Α΄, 1719, δείχνει τη Βρετανία με σπαθί και κλαδί ελιάς
  • Αφίσα γερμανικού πολεμικού δανείου, 1917
    Αφίσα γερμανικού πολεμικού δανείου, 1917
  • Γελοιογραφία από το Punch, 1919. «ΥΠΕΡΒΑΡΟΣ. Πρόεδρος Γουίλσον: "Εδώ είναι το κλαδί ελιάς σου. Τώρα γίνετε απασχολημένοι." Περιστέρι της Ειρήνης: "Φυσικά και θέλω να ευχαριστήσω τους πάντες, αλλά δεν είναι λίγο χοντρό;"»
    Γελοιογραφία από το Punch, 1919. «ΥΠΕΡΒΑΡΟΣ. Πρόεδρος Γουίλσον: "Εδώ είναι το κλαδί ελιάς σου. Τώρα γίνετε απασχολημένοι." Περιστέρι της Ειρήνης: "Φυσικά και θέλω να ευχαριστήσω τους πάντες, αλλά δεν είναι λίγο χοντρό;"»
  • Χρυσό κλαδί ελιάς που άφησε στη Σελήνη ο Νηλ Άρμστρονγκ στην αποστολή Απόλλων 11 το 1969 ως σύμβολο ειρήνης.
    Χρυσό κλαδί ελιάς που άφησε στη Σελήνη ο Νηλ Άρμστρονγκ στην αποστολή Απόλλων 11 το 1969 ως σύμβολο ειρήνης.
  • Πενήντα πένες του τέλους του 20ού αιώνα, που δείχνει τη Βρετανία με τρίαινα και κλαδί ελιάς
    Πενήντα πένες του τέλους του 20ού αιώνα, που δείχνει τη Βρετανία με τρίαινα και κλαδί ελιάς

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Lucia Impelluso (2004). Nature and its symbols. Getty Publications. σελ. 43. 
  2. ↑ «LSJ: A Greek-English Lexicon». 
  3. ↑ Robert Graves, The Greek Myths, Penguin, 1960, Sect.16.c
  4. ↑ "Olive branch". The Oxford English Dictionary, online ed., 2004. (subscription required)
  5. ↑ «Penn Museum - University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology». www.museum.upenn.edu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2023. 
  6. ↑ 6,0 6,1 «IRENE (Eirene) - Greek Goddess Hora of Peace (Roman Pax)». www.theoi.com. 
  7. ↑ Kathleen N. Daly and Marian Rengel, Greek and Roman Mythology A to Z, New York: Chelsea House, 2009
  8. ↑ «Coins of Roman Egypt». 
  9. ↑ Virgil, Georgics, 2, pp. 425 ff (trans. Fairclough)
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 «Aeneas Offers an Olive Branch in Virgil's Aeneid». www.greatseal.com. 
  11. ↑ Ragnar Hedlund, "Coinage and authority in the Roman empire, c. AD 260–295", Studia Numismatica Upsaliensia, 5, University of Uppsala, 2008
  12. ↑ 12,0 12,1 James Elmes, A General and Bibliographical Dictionary of the Fine Arts, London: Thomas Tegg, 1826
  13. ↑ «Appian, The Spanish Wars 19 - Livius». www.livius.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2023. 
  14. ↑ Tresidder, Jack, ed. The Complete Dictionary of Symbols. San Francisco: Chronicle, 2004.
  15. ↑ «David Salmoni». 
  16. ↑ Hall, Christopher A., Worshipping with the Church Fathers, InerVarsity Press, 2009, p.32
  17. ↑ Genesis Rabbah, 33:6
  18. ↑ «Babylonian Talmud: Sanhedrin 108». www.halakhah.com. 
  19. ↑ «Eruvin 18b» (PDF). 
  20. ↑ Charles Thomson as referred to in "The Great Seal of the United States." Washington D.C.: U.S. Department of State Bureau of Public Affairs, 2003.
  21. ↑ Hasan M. El-Shamy (1995). Folk traditions of the Arab world: a guide to motif classification, Volume 1. Indiana University Press. σελ. 410. 
  22. ↑ «Mahmoud Abbas: haunted by ghost of Yasser Arafat». The Daily Telegraph (London). 23 September 2011. https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/palestinianauthority/8784000/Mahmoud-Abbas-haunted-by-ghost-of-Yasser-Arafat.html. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κλαδί_ελιάς&oldid=9979690"