Ντωφινέ

	Ντωφινέ
	Τοποθεσία {{{κοινό_όνομα}}} Το Ντωφινέ στο χάρτη της Γαλλίας
Πρωτεύουσα	Γκρενόμπλ
Γλώσσες	Γαλλικά,Οξιτανικά, γαλλοπροβηγκιανά ή αρπιτάν
Πολίτευμα	Γαλλική επαρχία; Πολιτιστική και ιστορική περιοχή
Ιστορία
Σήμερα	Νομοί; Ωτ-Αλπ,; Ιζέρ και; Ντρομ ; στην περιοχή Ωβέρνη-Ρον-Αλπ

Το Ντωφινέ (γαλλικά: Dauphiné) είναι ιστορική και πολιτιστική περιοχή στη νοτιοανατολική Γαλλία, πρώην επαρχία επί Παλαιού Καθεστώτος, η επικράτεια της οποίας αντιστοιχεί περίπου στην περιοχή των σημερινών νομών Ιζέρ, Ντρομ και Ωτ-Αλπ, στη διοικητική περιοχή Ωβέρνη-Ρον-Αλπ. Το Ντωφινέ αρχικά ονομαζόταν κομητεία του Αλμπόν.

Τον 12ο αιώνα, ο τοπικός κόμης Γκιγκ Δ΄ του Αλμπόν (1095-1142) πρόσθεσε ένα δελφίνι στο οικόσημό του και αποκαλούνταν Δελφίνος (le Dauphin, στα γαλλικά le dolphin είναι το δελφίνι). Οι απόγονοί του άλλαξαν τον τίτλο τους από Κόμης του Αλμπόν σε Δελφίνος του Βιενουά και η κομητεία πήρε το όνομα Ντωφινέ. Τον 11ο αιώνα έγινε περιοχή της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Το Ντωφινέ είναι γνωστό για τη μεταβίβασή του από τον τελευταίο δελφίνο του, ο οποίος είχε μεγάλα χρέη και δεν είχε άμεσους κληρονόμους, στον βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο ΣΤ', το 1349. Οι όροι της μεταβίβασης προέβλεπαν ότι ο κληρονόμος του θρόνου της Γαλλίας θα ονομαζόταν εφεξής «Δελφίνος» και περιελάμβαναν σημαντική αυτονομία και φορολογικές απαλλαγές για την περιοχή Ντωφινέ.

Η ιστορική πρωτεύουσα είναι η Γκρενόμπλ και οι άλλες κύριες πόλεις είναι οι Βιέν, Βαλάνς, Μοντελιμάρ, Γκαπ και Ρομάν-συρ-Ιζέρ. Οι κάτοικοι ονομάζονται Ντωφινουά (ζ).

Γεωγραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ντωφινέ αντιστοιχεί περίπου στην περιοχή των σημερινών νομών Ιζέρ, Ντρομ και Ωτ-Αλπ. Το δελφίνι είναι ακόμη το εραλδικό ζώο των τριών αυτών νομών σήμερα.

Συνορεύει με τη Σαβοΐα στο βορρά, με το Βωκλύζ και την Προβηγκία στο νότο και με το Πεδεμόντιο (Ιταλία) στα ανατολικά. Είναι εξαιρετικά ορεινό, καθώς εκτείνεται κυρίως μέσω των γαλλικών Άλπεων. Η πορεία του ποταμού Ροδανού σηματοδοτεί το δυτικό σύνορο της περιοχής. Διακρίνεται σε Άνω Ντωφινέ στα νοτιοανατολικά, ορεινής φύσης και σε Κάτω Ντωφινέ στα βόρεια και δυτικά, το οποίο αντιστοιχεί με την κοιλάδα του Ροδανού και τις Προάλπεις. Μέχρι το 1713, περιλάμβανε επίσης μέρος του ιταλικού Πιεμόντε.

Διασχίζεται από μεγάλες κοιλάδες ή υδρογραφικές λεκάνες πολλών παραποτάμων του Ροδανού, του οποίου η κοιλάδα, το οριοθετεί προς τα δυτικά.Ο ποταμός Ιζέρ διασχίζει τη Γκρενόμπλ, όπου συμβάλλει με τον παραπόταμο Ντρακ. Στα νότια της οροσειράς του Βερκόρ κυλά ο ποταμός Ντρομ, ο οποίος συμβάλλει στον Ροδανό.

Παραδοσιακή πρωτεύουσα είναι η Γκρενόμπλ. Άλλες σημαντικές κοινότητες είναι οι Βιέν, Βαλάνς, Μοντελιμάρ, Γκαπ και Ρομάν-συρ-Ιζέρ.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ρωμαϊκή εποχή και πρώιμος Μεσαίωνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά την αρχαιότητα, τα εδάφη του Ντωφινέ κατοικήθηκαν από τους Αλλόβρoγες και άλλες γαλατικές φυλές. Η περιοχή κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους πριν από την κατάληψη της υπόλοιπης Γαλατίας από τον Ιούλιο Καίσαρα. Η Βιέν έγινε ρωμαϊκή αποικία και μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Γαλατίας.

Μετά το τέλος της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η περιοχή υπέφερε από εισβολές των Βησιγόθων και των Αλανών και αργότερα, το 442, κατελήφθη από τους Βουργουνδούς που εγκαταστάθηκαν στη Βιέν. ^[1]

Γύρω στα 740, οι Σαρακηνοί, ανεβαίνοντας τον Ροδανό, έκαναν πολλές εισβολές στην περιοχή. Η Βιέν και η Γκρενόμπλ υπέστησαν βαριά λεηλασία. Μετά τη συνθήκη του Βερντέν το 843, η περιοχή έγινε μέρος του βασιλείου της Λοθαριγγίας. Εντούτοις, ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος ο Φαλακρός σύντομα διεκδίκησε την κυριαρχία αυτής της περιοχής.

Ο κύριος της Βιέν, Μποζόν της Προβηγκίας, ανακήρυξε τον εαυτό του βασιλιά της Βουργουνδίας και η περιοχή έγινε μέρος του βασιλείου της Αρελάτης, το οποίο παρέμεινε ανεξάρτητο μέχρι το 1032, όταν έγινε μέρος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Εκείνη την εποχή, η αδυναμία της επιβολής του βασιλιά και η συνακόλουθη ανάπτυξη της φεουδαλικής κοινωνίας επέτρεψαν τη δημιουργία πολλών μικρών εκκλησιαστικών ή κοσμικών κρατών (για παράδειγμα, η περιοχή του Βιενουά ήταν υπό την κυριαρχία του επισκόπου της Βιέν). Μέσα σ' αυτό το χάος, οι κόμητες του Αλμπόν κατάφεραν να ενώσουν πολλά διαφορετικά εδάφη υπό την κυριαρχία τους και να δημιουργήσουν ένα σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητο φεουδαρχικό κράτος.

Αυτοκρατορικό φέουδο (1040–1349)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μέσα στο χάος της φεουδαρχικής κυριαρχίας, οι κόμητες του Αλμπόν άρχισαν να ανέρχονται σε σχέση με άλλους φεουδαρχικούς άρχοντες και να αποκτούν κυριαρχία στην περιοχή. Η ιστορία τους αρχίζει με τον Γκιγκ Α' τον Γηραιό (πέθανε το 1070). Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, απέκτησε σημαντικά εδάφη για την επαρχία του: ένα μέρος του Βιενουά, το Γκρεσιβωντάν και το Ουαζάν. Επιπλέον, ο αυτοκράτορας του έδωσε την περιοχή του Μπριανσόν. Τα εδάφη που συνενώθηκαν υπό την προσωπική του κυριαρχία έγιναν κυρίαρχο πριγκιπάτο εντός της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο κόμης έκανε μια σημαντική απόφαση όταν επέλεξε τη μικρή πόλη της Γκρενόμπλ ως πρωτεύουσα του κράτους του αντί της περίφημης πόλης της Βιέν, η οποία ήταν η παλιά έδρα ενός ισχυρού επισκόπου. Αυτή η επιλογή του επέτρεψε να διεκδικήσει την εξουσία σε όλα τα εδάφη του.

Τον 12ο αιώνα, ο τοπικός κόμης Γκιγκ Δ' του Αλμπόν (1095-1142) πρόσθεσε ένα δελφίνι στο οικόσημο του και αποκαλούνταν Δελφίνος (le Dauphin, στα γαλλικά le dolphin είναι το δελφίνι). Οι απόγονοί του άλλαξαν τον τίτλο τους από Κόμης του Αλμπόν σε Δελφίνος του Βιενουά και η κομητεία πήρε το όνομα Ντωφινέ.^[2]

Ωστόσο, το Ντωφινέ δεν είχε τα σημερινά σύνορα. Η περιοχές της Βιέν και της Βαλάνς ήταν ανεξάρτητες και ακόμη και στη Γκρενόμπλ, την πρωτεύουσα, η εξουσία μοιράζονταν με τον επίσκοπο. Επιπλέον, διάφορες περιοχές ήταν μέρη της κομητείας της Σαβοΐας και της Ιταλίας. Αυτή η αλληλοσύνδεση μεταξύ Ντωφινέ και Σαβοΐας είχε ως αποτέλεσμα πολλές συγκρούσεις. Ο τελευταίος δελφίνος, Ουμβέρτος Β' του Βιενουά, έκανε ειρήνη με τους γείτονές του, δημιούργησε το Συμβούλιο του Ντωφινέ και το Πανεπιστήμιο της Γκρενόμπλ και θέσπισε το Καθεστώς του Ντωφινέ, ένα είδος συντάγματος που προστάτευε τα δικαιώματα του λαού του.

Γαλλική κυριαρχία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα σημαντικά χρέη του Ουμβέρτου Β' και ο θάνατος του γιου και κληρονόμου του οδήγησαν στην πώληση της κυριαρχίας του στον Γάλλο βασιλιά Φίλιππο ΣΤ΄ το 1349. Οι όροι της μεταβίβασης προέβλεπαν ότι ο κληρονόμος του θρόνου της Γαλλίας θα έφερε τον τίτλο του «Δελφίνου», πράγμα που συνέβαινε από τότε μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση. Ο πρώτος Δελφίνος της Γαλλίας ήταν ο εγγονός του Φιλίππου ΣΤ΄, ο μελλοντικός Κάρολος Ε΄ της Γαλλίας. Οι όροι περιελάμβαναν επίσης σημαντική αυτονομία και φορολογικές απαλλαγές για την περιοχή Ντωφινέ, προνόμια τα περισσότερα από τα οποία διατηρήθηκαν μόνο μέχρι το 1457, αν και το Ντωφινέ παρέμεινε επαρχία μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση.

Κατά τον Εκατονταετή πόλεμο, η ιπποσύνη του Ντωφινέ έλαβε μέρος στη μάχη του Πουατιέ (1356) και αργότερα στη μάχη του Αζενκούρ (1415). Η επαρχία έγινε επίσης το σκηνικό περαιτέρω πολεμικών συγκρούσεων κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου. Ο Δούκας της Σαβοΐας και ο Πρίγκιπας του Οράνζ, με τη βοήθεια των Άγγλων και των Βουργουνδών, σχεδίαζαν να εισβάλλουν στο Ντωφινέ, αλλά στη μάχη του Αντόν το 1430, η νίκη του στρατού του Ντωφινέ απέτρεψε την εισβολή.

Ο Λουδοβίκος ΙΑ΄ ήταν ο μόνος δελφίνος της Γαλλίας που διαχειρίστηκε την επικράτεια από το 1447 έως το 1456. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, το Ντωφινέ ενσωματώθηκε πλήρως στη Γαλλία. Εκείνη την εποχή, οι συγκρούσεις μεταξύ ευγενών ήταν ακόμη πολύ συνηθισμένο φαινόμενο. ^[3]Ο Λουδοβίκος ΙΑ' απαγόρευσε αυτές τις συγκρούσεις και ανάγκασε τους ευγενείς να αναγνωρίσουν την εξουσία του. Το Συμβούλιο του Ντωφινέ έγινε το τρίτο Κοινοβούλιο της Γαλλίας (με δικαστικές εξουσίες). Επιπλέον, η περιοχή ενώθηκε πολιτικά με τη Γαλλία. Ανάγκασε τους επισκόπους της Βιέν, της Γκρενόμπλ και της Ρομάν να εγκαταλείψουν την κοσμική τους εξουσία και να δηλώσουν υπακοή σε αυτόν. Επίσης απέκτησε το Μοντελιμάρ και το Πριγκιπάτο του Οράνζ.

Επιπλέον, ανέπτυξε την οικονομία της επαρχίας, κατασκευάζοντας δρόμους και αναπτύσσοντας το εμπόριο. Το 1452 ίδρυσε το Πανεπιστήμιο της Βαλάνς.

Η επαρχία υπέφερε κατά τους Θρησκευτικούς πολέμους της Γαλλίας (1562-98) μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών στα τέλη του 16ου αιώνα. Το Ντωφινέ ήταν ένα από τα κέντρα του Προτεσταντισμού στη Γαλλία. Ο Φρανσουά ντε Μπωμόν, ηγέτης των Ουγενότων, ήταν διαβόητος για την σκληρότητα και τις καταστροφές του.

Το τέλος της επαρχίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο 18ος αιώνας ήταν μια περίοδος οικονομικής ευημερίας για την περιοχή, με την ανάπτυξη της βιομηχανίας (γαντοποιία στο Γκρενόμπλ, μεταξουργεία στην κοιλάδα του Ροδανού). Σημαντικές εμπορικές εκθέσεις οργανώθηκαν επίσης σε μεγάλες πόλεις.

Το Ντωφινέ ήταν ένα από τα λίκνα της Γαλλικής Επανάστασης. Ήδη από το 1763, η περιοχή άρχισε να εξεγείρεται ενάντια στους βασιλικούς φόρους και να προστατεύει τις περιφερειακές ελευθερίες της. Το 1787, η επαρχία ήταν μία από τις πρώτες που ζήτησαν τη σύγκλιση των Γενικών Τάξεων της Γαλλίας. Το 1788, οι κάτοικοι της Γκρενόμπλ υπερασπίστηκαν με επιτυχία το κοινοβούλιο τους (Δικαστήριο) την ημέρα των Κεραμιδιών όταν ο βασιλιάς διέταξε την απομάκρυνση των κοινοβουλευτικών από τη Γκρενόμπλ και ο λαός εστράφη εναντίον των βασιλικών στρατευμάτων. Μέχρι το 1791, το κοινοβούλιο παρέμεινε ως είχε, κατόπιν διαλύθηκε χωρίς αντίσταση από την επανάσταση.

Με τη σύσταση των νομών το 1790, το Ντωφινέ χωρίστηκε σε τρεις νομούς: Ιζέρ, Ντρομ και Ωτ-Αλπ.

Γλώσσα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ντωφινέ χωρίζεται σε δύο μεγάλες γλωσσικές ζώνες, εκείνη των γαλλοπροβηγκιανών ή αρπιτάν ή στον Βορρά και εκείνη της οξιτανικής γλώσσας ή γλώσσα του οκ στο Νότο. Ο όρος ντωφινουά μπορεί έτσι να αναφέρεται στις δύο γλώσσες, αλλά γενικά ισχύει για τις διαλέκτους των γαλλοπροβηγκιανών.

Πόλεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ντωφινέ έχει πληθυσμό 1.771.263 (το 2016) και πυκνότητα πληθυσμού 90,78 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, με πολύ σαφή διαφοροποίηση μεταξύ του νομού Ιζέρ (159 / χμ²) και Ωτ-Αλπ (23 / χμ²).

Η Γκρενόμπλ συγκεντρώνει περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού του Ντωφινέ και η Βαλάνς είναι η δεύτερη μεγαλύτερη μητρόπολη. Το Ντωφινέ διαθέτει επίσης ένα δίκτυο πόλεων μεσαίου μεγέθους που καλύπτει την επικράτειά του (Βιέν, Μοντελιμάρ, Γκαπ, Μπριανσόν, Ρομάν-συρ-Ιζέρ, Κρεστ κ.α.).^[4]