Δελβινάκι Ιωαννίνων
Συντεταγμένες: 39°56′2.000″N 20°27′55.001″E / 39.93388889°N 20.46527806°E
| Δελβινάκι Ιωαννίνων | |
|---|---|
Χάρτης  | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Αποκεντρωμένη Διοίκηση | Διοίκηση Ηπείρου-Δυτικής Μακεδονίας |
| Περιφέρεια | Ηπείρου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Ιωαννίνων |
| Δήμος | Πωγωνίου |
| Δημοτική Ενότητα | Δελβινακίου |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Ήπειρος |
| Νομός | Ιωαννίνων |
| Υψόμετρο | 669 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 538 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 440 04 |
| Τηλ. κωδικός | 2657 |
Το Δελβινάκι είναι ορεινο χωριό του νομού Ιωαννίνων. Αποτελεί ιστορική έδρα του δήμου Πωγωνίου και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Δελβινακίου. Μέχρι το 2011 υπαγόταν στην επαρχία Πωγωνίου και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 700 μέτρων[1] μεταξύ των βουνών Κασιδιάρη και Κουτσοκράνα.[2] Παράλληλα είναι η έδρα της Μητρόπολης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης. Απέχει περίπου 70 χλμ από τα Ιωάννινα και σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός του ανέρχεται σε 772 μόνιμους κατοίκους.[3]
Ιστορικά Στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Επί Τουρκοκρατίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Δελβινάκι φέρεται να κτίστηκε κατά τα τέλη του 11ου αι[4] ενώ έτερες εκδοχές, τοποθετούν την ίδρυση του οικισμού το 1691[5] ή γύρω στα 1620 με την σύμπτυξη μικρών οικισμών όπως η Γάλιανη, ο Κλοκός, η Μεσσαριά, η Σωτήρα, η Πλασιάβιστα.[6] Κατά τους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας διέθετε Παρθεναγωγείο και Αρρεναγωγείο στο οποίο δίδαξαν κατά τον 19ο αιώνα ο ιερομόναχος Κωνστάντιος και ο ποιητής Γεώργιος Γαζής. (Σήμερα στεγάζεται το Δημοτικό Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήμιο). Άξιο αναφοράς είναι και το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα των Δελβινακιωτών προς διάφορες περιοχές όπως η Κωνσταντινούπολη, η Μολδοβλαχία, η Ρωσία για βιοποριστικούς κυρίως λόγους.
Τον Μάιο του 1806, επισκέπτεται το Δελβινάκι ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ, ο οποίος παρακολούθησε την εορτή του πολιούχου Αγίου Αθανασίου, ενώ ανέφερε πως ο πληθυσμός του οικισμού ανερχόταν σε περίπου 600 κατοίκους.[7] Το 1813 επισκέπτεται τον οικισμό και ο Άγγλος περιηγητής Τόμας Χιουζ, ο οποίος κάνει ιδιαίτερη μνεία στις διώξεις που είχαν υποστεί οι Δελβινακιώτες από το καθεστώς του Αλή Πασά, εξαιτίας της άρνησής τους να υποταχθούν στην εξουσία του[8], ενώ την ίδια χρονική περίοδο, μεταβαίνει στην περιοχή και ο Χένρυ Χόλλαντ, που αναφέρει και αυτός με τη σειρά του τις διώξεις που υφίσταντο οι κάτοικοι από τον Αλβανό πασά, μέσω της βαριάς φορολογίας αλλά και της εκτεταμένης παρουσίας Αλβανών στρατιωτών στον οικισμό.[9] Μεταξύ των ετών 1829 και 1834, το Δελβινάκι πυρπολήθηκε δύο φορές: την πρώτη από τον Αλβανό Σιλιχτάρ Μπότα και την δεύτερη από τον πασά των Ιωαννίνων Εμίν ή Ιμίν Πασά. Την ίδια εποχή, ο πληθυσμός του ανερχόταν σε περίπου 2000 Έλληνες, οι οποίοι απασχολούνταν κυρίως με την γεωργία.[10] Το 1872, μετά από ενέργειες του ιατρού και λόγιου, Κωνσταντίνου Ηροκλή Βασιάδη, ιδρύθηκε στο Δελβινάκι το εκπαιδευτικό ίδρυμα των Πιερίδων.[11]
Σύγχρονη ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1913 απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στο πλαίσιο των Βαλκανικών Πολέμων και έκτοτε αποτελεί κομμάτι του ελληνικού κράτους. Κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, το Δελβινάκι βομβαρδίστηκε σφοδρά την 28η Οκτωβρίου και κατελήφθη προσωρινά από τα ιταλικά στρατεύματα, τα οποία τόσο κατά την εισβολή όσο και κατά την αποχώρησή τους, λόγω της προέλασης των ελληνικών δυνάμεων, προέβησαν σε λεηλασίες.[12]
Στις 23 Ιανουαρίου 1944, κατά τη διάρκεια επιδρομής γερμανικών δυνάμεων, ένας κάτοικος του χωριού εκτελέστηκε.[13] Την 27η Νοεμβρίου 1947, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, ισχυρές δυνάμεις του ΔΣΕ υπό τον καπετάν Υψηλάντη, επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στο Δελβινάκι, το οποίο κατέλαβαν έπειτα από μάχη με τις τοπικές δυνάμεις της χωροφυλακής και των Μ.Α.Υ..[14] Κατά την επίθεση και την παραμονή των ανταρτών στο Δελβινάκι, καταστράφηκαν 30 κτίρια ενώ εκτελέστηκαν και 3 ένοπλοι των Μ.Α.Υ..[15] Τέσσερις ημέρες αργότερα, ισχυρές δυνάμεις στρατού και χωροφυλακής ανακατέλαβαν τον οικισμό[14].
Πολιτιστικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το χωριό διαθέτει δημοτικό ξενώνα, λαογραφικό μουσείο, Δ.Ε.Α.Π. (Δημοτικό Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήμιο), δημοτική πινακοθήκη και αγροτική παιδική βιβλιοθήκη ενώ έχει σπουδαία παράδοση στο δημοτικό τραγούδι. Χαρακτηριστικό είναι πως κάθε χρόνο διοργανώνονται εκδηλώσεις με θέμα το πολυφωνικό δημοτικό τραγούδι.
Αξιοθέατα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο Δελβινάκι υπάρχουν ο ιερός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που κτίστηκε το 1619 και ανακαινίστηκε το 1830 καθώς και το μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου, κτίσμα του 18ου αιώνα, υπάρχει το λαογραφικό μουσείο του Πωγωνίου. Παράλληλα, διατηρητέο έχει χαρακτηριστεί και το κτίριο όπου λειτουργούσε Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο.
Απογραφές πληθυσμού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Απογραφή | 1895 | 1913 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός | 1061[16] | 886[17] | 1202[4] | 1332[5] | 1198[18] | 1076[19] | 1067[20] | 884[21] | 922[22] | 675[1] | 772[23] |
Επιφανείς Δελβινακιώτες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Χατζημιχάλης Νταλιάνης, οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821.
- Κωνσταντίνος χαρισιαδης(Λούκας)Μουσικος/Αντάρτης 1940
- Πετρολούκας Χαλκιάς, μουσικός.
- Μπάμπης Χαλκιάς, γιος του Πετρολούκα, μουσικός.[24]
- Βασίλειος Λαμπρίδης, Αρεοπαγίτης και πρόεδρος του ΕΣΡ.
- Σταύρος Νικ. Σκάντζος, Εισαγγελεύς Εφετών (1927-1994)
- Γεώργιος Νικ. Σκάντζος, Διευθυντής Νομ. Υπηρεσιών Αγροτικής Τραπέζης (1939-2018)
- Νικόλαος Β. Πατσέλης, συγγραφέας - λόγιος
- Κωνσταντίνος Ηροκλής Βασιάδης (1821-1890), ιατρός και λόγιος.
- Αριστείδης Ρούκης (1854 - 1903), δημοσιογράφος.[25]
- Ευάγγελος Ψήμμας (1905-1962), επίσκοπος Βαβυλώνας και Μητροπολίτης Ερμουπόλεως.
- Γεώργιος Γαζής (1795-1855), αγωνιστής της Επανάστασης του 1821 και συγγραφέας.
- Ιωάννης Παλαιόβης[26], έμπορος στη Μόσχα και ευεργέτης.
- Κωνσταντίνος Βάγιας[26], έμπορος στη Βλαχία και ευεργέτης.
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 «Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο: Δήμος Δελβινακίου - Δ.Δ. Δελβινακίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2013.
- ↑ Κ. Ρωμαίου, ΕΛΛΑΣ, Εγκυκλοπαίδεια λαογραφική και γεωγραφική, εκδοτικός οίκος Χρ. Γιοβάνης, τόμος Α2, σελ 422.
- ↑ Πόσοι κατοικούμε στην Ήπειρο - Όλη η απογραφή του 2011 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine..
- ↑ 4,0 4,1 Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, τόμος 7ος, σελ 343.
- ↑ 5,0 5,1 Σταματελάτος Μιχαήλ - Βαμβά Σταματελάτου Φωτεινή, Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α' τόμος, σελ 184.
- ↑ «Σύντομη αναφορά στην ιστορία του Δελβινακίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2013.
- ↑ Ελπινίκης Μ. Μαυρογορδάτου, Ήπειρος - Λεύκωμα ετήσιον,Τυπογραφικά Καταστήματα "Η Ανατολή", Εν Κωνσταντινουπόλει 1912, σελ 155 - 161.
- ↑ Συγκεκριμένα, από τα περίπου 350 σπίτια του οικισμού, υπολόγιζε πως σχεδόν 100 είχαν εγκαταλειφθεί από τους ιδιοκτήτες τους ( βλ. Thomas Smart Hughes, Travels in Sicily, Greece & Albania, Vol. 2, London 1820, σελ 233).
- ↑ Sir Henry Holland, Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia, &c. during the years 1812 and 1813, τόμος β', 1819, σελ 282 - 284.
- ↑ Darby's Universal Gazetteer: Or, A New Geographical Dictionary, Bennett & Walton, 1827, σελ 203
- ↑ Ιωάννου Λαμπρίδου, Περί των εν Ηπείρω αγαθοεργημάτων Αρχειοθετήθηκε 2022-10-21 στο Wayback Machine., Τύποις Γεωργίου Κιούση, Εν Αθήναις, 1880, τόμος Α΄, σελ. 155.
- ↑ Έκθεσις των γενομένων ζημιών εν γένει Ηπείρου από της κηρύξεως του Ελληνο-ιταλικού πολέμου (28-10-40) μέχρι της τελικής απελευθερώσεώς της, Οκτώβριος 1944, Βιβλιοθήκη Ηπειρωτικής Εταιρείας Αθηνών, Αθήνα 1987, σελ 89.
- ↑ Έκθεσις των γενομένων ζημιών εν γένει Ηπείρου από της κηρύξεως του Ελληνο-ιταλικού πολέμου (28-10-40) μέχρι της τελικής απελευθερώσεώς της, Οκτώβριος 1944, Βιβλιοθήκη Ηπειρωτικής Εταιρείας Αθηνών, Αθήνα 1987, σελ 89, 94.
- ↑ 14,0 14,1 Αρχηγείον Βασιλικής Χωροφυλακής, Δράσις της Χωροφυλακής κατά την περίοδον 1941 - 1950, Αθήναι 1962, σελ 204.
- ↑ Εφημερίδα Εμπρός, 2 Δεκεμβρίου 1947, σελ 4.
- ↑ Μιχάλης Κοκολάκης, Η τουρκική στατιστική της Ηπείρου στο Σαλναμέ του 1895, στο Τετράδια Εργασίας, τεύχος 18, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα 2008, σελ 278.
- ↑ Βασίλειον της Ελλάδος, Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής, Απαρίθμησις των κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του έτους 1913, σελ 67.
- ↑ Βασίλειον της Ελλάδος, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951, Εν Αθήναις, 1955, σελ 91.
- ↑ Βασίλειον της Ελλάδος, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού - κατοίκων της 19 Μαρτίου 1961, τόμος I, Πληθυσμός κατά γεωγραφικάς και διοικητικάς υποδιαιρέσεις, Αθήναι 1964, σελ 164.
- ↑ Ελληνική Δημοκρατία, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Αποτελέσματα Απογραφής πληθυσμού - κατοικιών της 14ης Μαρτίου 1971, τόμος Ι, σελ 131.
- ↑ Ελληνική Δημοκρατία, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Αποτελέσματα Απογραφής πληθυσμού - κατοικιών της 5ης Απριλίου 1981, τόμος Ι, σελ 315.
- ↑ «Δημογραφικά στοιχεία δ. Δελβινακίου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2013.
- ↑ «Πόσοι κατοικούμε στην Ήπειρο - Όλη η απογραφή του 2011». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2013.
- ↑ «Έφυγε από την ζωή ο Ηπειρώτης μουσικός Μπάμπης Χαλκιάς, γιος του Πετρολούκα Χαλκιά». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2018.
- ↑ Γεννήθηκε στην Αθήνα από Δελβινακιώτες γονείς ( βλ. Πατσέλης, Νικόλαος Β., Οι πολιτικοί άνδρες της Ηπείρου, Ιωάννινα 1959, σελ 90 ).
- ↑ 26,0 26,1 «Ηπειρώτες ευεργέτες». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2013.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Δελβινάκι delvinaki-pogoni.blogspot.com
- Σελίδα του Δελβινακίου
- Δελβινάκι Ιωαννίνων: στο Πωγώνι της παράδοσης[νεκρός σύνδεσμος]
- Δελβινάκι: στο Δήμο Πωγώνιου