Βασίλης Τσιτσάνης

Βασίλης Τσιτσάνης
Προτομή του Βασίλη Τσιτσάνη στη Θεσσαλονίκη
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Βασίλης Τσιτσάνης (Ελληνικά)
Γέννηση	18  Ιανουαρίου 1915 Τρίκαλα
Θάνατος	18 Ιανουαρίου 1984 (69 ετών) Βασιλικό Νοσοκομείο του Μπρόμπτον
Αιτία θανάτου	καρκίνος
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών
Εθνικότητα	Έλληνας
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Ιδιότητα	τραγουδιστής, συνθέτης, τραγουδοποιός και μπουζουξής
Σύζυγος	Ζωή Σαμαρά (1942-1984)
Σύντροφος	Μαρίκα Νίνου
Τέκνα	2
Όργανα	μπουζούκι και φωνή
Είδος τέχνης	λαϊκό τραγούδι και ρεμπέτικο
Υπογραφή

Ο Βασίλης Τσιτσάνης (Τρίκαλα, 18 Ιανουαρίου 1915 - Λονδίνο, 18 Ιανουαρίου 1984) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες λαϊκούς τραγουδιστές, συνθέτες και στιχουργούς του 20ού αιώνα, του οποίου τραγούδια ακούγονται μέχρι και σήμερα. Ήταν μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού.

Βιογραφία

Ο Τσιτσάνης γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 18 Ιανουαρίου 1915 από Ηπειρώτες γονείς οι οποίοι κατέβηκαν από τα Άγραφα.

Από μικρή ηλικία ήτανε αυτοδίδακτος στην μουσική και έμαθε να παίζει μόνος του έγχορδα της εποχής μαντολίνο και μπουζούκι.

Σε ηλικία 25 χρονών το 1940 ο Τσιτσάνης κατέβηκε στην Αθήνα για μια καλύτερη ζωή.

Ο Τσιτσάνης αργότερα κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου για ένα διάστημα τεσσάρων ετών (1944–1946) είχε δικό του μαγαζί, το «Ουζερί ο Τσιτσάνης» στην οδό Παύλου Μελά 22, που έγινε διάσημο. Εκεί έγραψε μερικά από τα καλύτερα τραγούδια του, τα οποία ηχογραφήθηκαν μετά τη λήξη του πολέμου, όπως τη «Συννεφιασμένη Κυριακή».

Το παίξιμό του όμως στο μπουζούκι ήτανε αξιοθαύμαστο. Οι πρώτες του επιρροές είναι τα τραγούδια του Βαγγέλη Παπάζογλου και του Μάρκου Βαμβακάρη. Η πρώτη του εμφάνιση πραγματοποιήθηκε στο μαγαζί «Μπιζέλια». Σύντομα γνώρισε τον Δημήτρη Περδικόπουλο, που τον πήγε στην Odeon, όπου έλαβε μέρος σε ηχογραφήσεις δημοτικών τραγουδιών παίζοντας μπουζούκι. Μερικά από αυτά τα τραγούδια ήταν τα καλαματιανά "Σιγά καλέ μ' την άμαξα" και "Αμπέλι μου πλατύφυλλο". Το τραγούδι "Σ’ έναν τεκέ σκαρώσανε" είναι το πρώτο ρεμπέτικο τραγούδι που ηχογράφησε ο Τσιτσάνης σε δική του σύνθεση.

Τον Ιούλιο του 1942 παντρεύτηκε τη Ζωή Σαμαρά από τα Γρεβενά, όντες αρραβωνιασμένοι επί 19 μήνες. Κουμπάρος του Τσιτσάνη ήταν ο προσωπικός φίλος Νικόλαος Μουσχουντής, ο οποίος ήταν και διοικητής χωροφυλακής της Θεσσαλονίκης, αλλά και θαυμαστής του έργου του Τσιτσάνη και γενικώς του ρεμπέτικου τραγουδιού. Απέκτησε μια κόρη, τη Βικτώρια και ένα γιο, τον Κώστα.

Το 1946 επέστρεψε στην Αθήνα και άρχισε να ηχογραφεί ξανά. Δίπλα του έγιναν ευρέως γνωστές, τραγουδίστριες όπως η Σωτηρία Μπέλλου, η Ιωάννα Γεωργακοπούλου, η Μαρίκα Νίνου, αλλά και ο τραγουδιστής Πρόδρομος Τσαουσάκης.

Το 1947 η Σωτηρία Μπέλλου προσελήφθη ως τραγουδίστρια στο κέντρο διασκέδασης της Αθήνας όπου εμφανιζόταν ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο οποίος και την ανακάλυψε ως ιδιαίτερη φωνή.

Τα επόμενα χρόνια ο Τσιτσάνης γνώρισε ευρύτατη αποδοχή. Ειδικά μετά την πτώση της Χούντας, είχε ξεκινήσει συναυλίες σε στάδια και ανοιχτούς χώρους, κάτι που συνέβαινε πρώτη φορά για λαϊκά τραγούδια. Η τελευταία του δημόσια εμφάνιση σε ανοιχτό χώρο, ήταν σε τιμητική εκδήλωση του Δήμου Νίκαιας, σε συνεργασία του δημάρχου Στέλιου Λογοθέτη με τον Μίκη Θεοδωράκη για τη διοργάνωση του πρώτου πολιτιστικού καλοκαιριού στην Ελλάδα.

Ο Βασίλης Τσιτσάνης ήταν στενός φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου και ο αγαπημένος του μουσικός. Υπήρξε μεγάλος λάτρης του Άρη Θεσσαλονίκης αλλά και του ιστορικού ποδοσφαιρικού Α.Ο. Τρίκαλα, πηγαίνοντας συχνά στο γήπεδο.

Πέθανε στις 18 Ιανουαρίου του 1984 (ημέρα των γενεθλίων του) στο Λονδίνο από καρκίνο, και κηδεύτηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Προς τιμήν του, ο Δήμος Γλυφάδας μετονόμασε την οδό Βάου σε οδό Βασίλη Τσιτσάνη, καθώς ο συνθέτης κατοικούσε στη συγκεκριμένη οδό. Επίσης, κεντρικός δρόμος των Τρικάλων φέρει το όνομά του, όπως και άλλοι δρόμοι στην Ελλάδα, ενώ το 2017 ιδρύθηκε το Μουσείο Τσιτσάνη στην πόλη που γεννήθηκε, τα Τρίκαλα.

Αποτίμηση

Κατά τον μουσικολόγο Λάμπρο Λιάβα, ο Τσιτσάνης

«έβγαλε το λαϊκό τραγούδι από τα όρια του περιθωρίου, όπου το είχαν τάξει τα αντικοινωνικά και ανατολίτικα στοιχεία του, για να το εντάξει στην καινούργια κοινωνική πραγματικότητα της μεταπολεμικής Ελλάδος. Καθιέρωσε νέο ύφος παιξίματος και τραγουδιού με τον εξευρωπαϊσμό-συγκερασμό των κλιμάκων, αρμονίες με δεύτερες και τρίτες φωνές, εμπλουτισμένη ενορχήστρωση και καινοτομίες στην ποιητική δομή, όπου για πρώτη φορά το λαϊκό τραγούδι απoμακρύνθηκε από τις παραδοσιακές φόρμες του δίστιχου επισημοποιώντας το ρόλο του ρεφρέν».

Προπολεμική δισκογραφία

Το 1994 εκδόθηκε το βιβλίο του Θεσσαλονικού ποιητή και μελετητή του ρεμπέτικου, Ντίνου Χριστιανόπουλου, Ο Βασίλης Τσιτσάνης και τα πρώτα τραγούδια του (1932-1946) (εκδ. Διαγωνίου, 1994). Ατυχώς, όμως, διαπιστώθηκε ότι η -πολύτιμη, αναμφισβήτητα, ως πρώτη προσπάθεια στον τομέα αυτό και, βεβαίως, εξαιρετικά κοπιώδης- εργασία του Ντίνου Χριστιανόπουλου και ελλιπής ήτανε και πολλά λάθη είχε (ένα βασικό, π.χ. αρχίζει αναφέροντας ότι ο Τσιτσάνης γεννήθηκε το 1917, όταν είναι βεβαιωμένο ότι ο Τσιτσάνης γεννήθηκε το 1915. Αυτό οδήγησε τον Ντίνο Χριστιανόπουλο σε πολλά σφάλματα χρονολόγησης). Ο έλεγχος, όμως, των λαθών και των ελλείψεων της καταγραφής Χριστιανόπουλου μπόρεσε να γίνει χάρη σε δύο εκδόσεις, ενός βιβλίου και μίας σειράς δίσκων, που κυκλοφόρησαν επίσης το 1994. Το βιβλίο του Διονύση Μανιάτη Βασίλης Τσιτσάνης - Ο ατελείωτος (εκδ. Πιτσιλός, 1994) και οι δίσκοι Δισκογραφία Τσιτσάνη Νο 1-10, Minos-EMI, σε επιμέλεια Βασίλη Χριστιανού.

Έτος	Τίτλος	Αριθμός καταλόγου	Πληροφορίες
1936	Σ' Ένα Τεκέ Σκαρώσανε	Odeon 1929	Με τη Γεωργία Μηττάκη.
	Πικρός Είναι Ο Πόνος Μου Μαντήλι Χρυσοκεντημένο	Odeon 1990	Και τα δύο με την Ελβίρα Κάκκη.
1937	Να Γιατί Περνώ	Odeon 7005	Με τους Μάρκο Βαμβακάρη και Σοφία Καρίβαλη.
	Μαριώ Και Μανάβης Γκουβενάντα	Columbia 6305	Με τον Δημήτρη Περδικόπουλο.
	Για Σένα Ξενυχτώ Τα Χάνω Σαν Σε Βλέπω	Columbia 6344	Με τον Στελλάκη Περπινιάδη.
	Όλα Τα Έχω Βαρεθεί (Είμαι Παιδάκι Με Ψυχή) Ξελογιάστρα	Odeon 7068 & His Master's Voice 2438	Με τον Δ. Περδικόπουλο και τα δύο, αλλά ταυτόχρονα και με τους Στ. Περπινιάδη-Π. Χρυσίνη.
	Ο Τσιτσάνης Στο Μόντε Κάρλο Τρικαλινή Τσαχπίνα	HMV 2448	Το πρώτο τραγούδι με τους Στράτο Παγιουμτζή-Στ. Περπινιάδη και το δεύτερο με τους Σ. Περπινιάδη-Π. Χρυσίνη.
	Με Θαμπώνουν Οι Ματιές Σου Με Λικέρ Και Με Σαμπάνια	Parlophone 21936	Με τον Δ. Περδικόπουλο.
1938	Θα 'Ρθω Μια Γλυκιά Βραδιά (Μια Χιονισμένη Νύχτα) Σ' Αυτόν Τον Κόσμο Δυστυχής	Columbia 6357	Το πρώτο με τον Στρ. Παγιουμτζή και το δεύτερο με τους Στ. Περπινιάδη-Π. Χρυσίνη.
	Η Ξενητιά Το Τρελοκόριτσο	Odeon 7095	Και τα δύο με τον Απόστολο Χατζηχρήστο.
	Σήμερα Ξύπνησα Πρωί	Odeon 7107	Το αναφέρει ο Δ. Μανιάτης, μαζί με την Πλακιώτισσα του Α. Παγκαλάκη, στον ίδιο δίσκο, με ερμηνευτή τον Παγιουμτζή. Αγνοούνται λοιπά στοιχεία.
	Πολίτισσα Τι Θέλεις Από Μένα	HMV 2484	Το πρώτο με τους Δ. Περδικόπουλο-Π. Χρυσίνη και το δεύτερο με τον Σ. Περπινιάδη.
	Παρηγοριά Τα Μάτια Σου Δεν Το 'Πα Το Παράπονο	HMV 2523	Και τα δύο με τον Δημήτρη Ρουμελιώτη.
	Η Μικρή Των Ποδαράδων	Columbia 6432	Με τον Δ. Περδικόπουλο.
	Απόψε Να Μην Κοιμηθείς	HMV 2538	Με τους Ρίτα Αμπατζή-Σ. Περπινιάδη.
	Ο Ασυρματιστής (Στο Τάγμα Τηλεγραφητών) Από Σένα Τι Ζηλεύω	Odeon 7127	Και τα δύο με τους Περδικόπουλο-Τσιτσάνη.
	Βασίλω Δυο Χρόνια Σ' Αγαπώ	Odeon 7139	Και τα δύο με τον Δ. Περδικόπουλο.
	Μπράβο Σου Πως Με Δουλεύεις Τσιγγάνα Μου Γλυκιά	Odeon 7181	Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
	Στα Ταβερνία Θα Τριγυρνώ Στης Σαλονίκης Τα Στενά	Odeon 7182	Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
	Μαριώ (Η Μαριγώ) Χορός Πολίτικος	Odeon 7214	Το πρώτο με τον Σ. Παγιουμτζή. Το δεύτερο είναι ορχηστρικό.
	Κάποτε Ζήλεψα Μελαχρινή Κοπέλα	Odeon 7222	Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
	Πάνε Τα Παλιά Προξενεύουν Τον Σταμάτη	Odeon 7248	Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
	Αγαπώ Μια Παντρεμένη Μαζί Σου Εγώ Που Τα 'Μπλεξα	Odeon 7254	Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
	Μια Νύχτα Στο Πασαλιμάνι Οι Μερακλήδες	Odeon 7287	Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
	Θα Ρωτήσω Τη Μαμά Σου Μες Στην Πολλή Σκοτούρα Μου	HMV 2540	Το πρώτο με τους Σ. Παγιουτμζή-Σ. Περπινιάδη και το δεύτερο με τον Σ. Παγιουμτζή.
1939	Αρχόντισσα	Columbia 6440	Ηχογραφήθηκε τον Δεκέμβριο του 1938 και κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1939 με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη. Στην άλλη πλευρά η Βαγγελίτσα του Γιάννη Παπαϊωάννου.
	Ο Γάμος Του Τσιτσάνης Ατελείωτο	Columbia 6449	Το πρώτο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη, ηχογραφήθηκε τον Δεκέμβριο του 1938 και κυκλοφόρησε σε δίσκο τον Φεβρουάριο του 1939 μαζί με το δεύτερο. Το Ατελείωτο είναι σέρβικος. Σόλο μπουζούκι ο Τσιτσάνης.
	Τα Βελούδινα Μάτια Σου	Columbia 6451	Με τον Σ. Παγιουμτζή, ηχογραφήθηκε τον Δεκέμβριο του 1938 και κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 1939.
	Φάνταζες Σαν Πριγκιπέσσα Είσαι Αριστοκράτισσα Κι Ωραία	Odeon 7322	Το πρώτο με τους Βαμβακάρη, Τσιτσάνη, Χατζηχρήστο. Το δεύτερο με τον Απ. Χατζηχρήστο.
	Την Ομορφιά Σου Έχασες Πάνε Τα Λεφτά Μου	HMV 2571	Το πρώτο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη. Το δεύτερο με τους Περπινιάδη-Τσιτσάνη (υπογραφή Δ. Περδικόπουλος)
	Δεν Σε Θέλω Πια Τώρα Γυρνάς Τις Γειτονιές	HMV 2600	Το πρώτο με τον Σ. Περπινιάδη. Το δεύτερο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη.
	Μηχανικά Με Μπέρδεψες (Μεγάλο Πόνο Μου 'Βαλες) Καλαμπακιώτισσα	HMV 2610	Και τα δύο με τον Παγιουμτζή.
	Ο Σακαφλιάς Ταταυλιανό	HMV 2628	Το πρώτο με τον Παγιουμτζή. Το δεύτερο οργανικό.
	Οι Φιλενάδες	HMV 2629	Με την Ιωάννα Γεωργακοπούλου και τον Στ. Χρυσίνη.
	Μικρή Μικρή Σ' Αγάπησα Σκληρόκαρδη	HMV 2637	Και τα δύο με την Νταίζη Σταυροπούλου.
	Θα Προτιμήσω Θάνατο (Όταν Γυρνάς Και Με Κοιτάς) Τα Παντρεμενάδικα	HMV 2645	Το πρώτο με τους Ντ. Σταυροπούλου-Χ. Μαυρίδη. Το δεύτερο με την Ντ. Σταυροπούλου.
	Αφού Μ' Αρέσει Να Γυρνώ Είσαι Σαν Νεράιδα	HMV 2655	Το πρώτο με την Ντ. Σταυροπούλου. Το δεύτερο με τους Ντ. Σταυροπούλου-Χρ. Μαυρίδη.
	Νταίζη Σε Φίνο Ακρογιάλι (Παραγουάη)	Columbia 6479	Το πρώτο με τον Παγιουμτζή. Το δεύτερο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη.
	Σε Περιμένουνε, Σε Συζητούνε Να Πάμε Για Τη Βούλα (Το Φιλί Δεν Είναι Κρίμα)	Columbia 6488	Το πρώτο με τον Παγιουμτζή. Το δεύτερο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη.
	Η Μάγισσα Της Αραπιάς Μια Βίλλα Εγώ Θα Σου 'Χτιζα	HMV 2657	Και τα δύο με τον Παγιουμτζή.
	Θα Βρω Μιαν Άλλη Με Καρδιά	HMV 2666	Με την Ντ. Σταυροπούλου.
	Ματσαράγκα (Στου Αλευρά Τη Μάντρα) Καμαριέρα	HMV 2667	Και τα δύο με τον Παγιουμτζή.
	Ο Τσιτσάνης Στη Ζούγκλα Σέρβικο	Columbia 6511	Το πρώτο με τον Παγιουμτζή. Το δεύτερο οργανικό, σόλο μπουζούκι ο Τσιτσάνης.
1940	Την Κυριακή Το Δειλινό Δώδεκα Η Ώρα (Μαριώ)	Columbia 6528	Και τα δύο με τον Παγιουμτζή. Ο δίσκος ηχογραφήθηκε τον Νοέμβριο του 1939 αλλά κυκλοφόρησε στις αρχές του 1940.
	Το Κατσαρό Σου Το Μαλλί Τρικαλινό Ζεϊμπέκικο		Το πρώτο με τον Παγιουμτζή. Ηχογραφήθηκε στα τέλη του 1939 αλλά κυκλοφόρησε το 1940 μαζί με το δεύτερο. Το Τρικαλινό Ζεϊμπέκικο είναι σόλο μπουζούκι. Ηχογραφήθηκε κατά τους συλλέκτες Κομίνια και Χριστιανό το 1939, κατά τον Χατζηδουλή το 1940.
	Το Σύρε Κι Έλα Αρχήνισα	Columbia 6535	Με τον Παγιουμτζή. Το τραγούδι αυτό φέρεται σε πολλές εκδόσεις ως ηχογραφημένο το 1947, αλλά η συνύπαρξή του σε δίσκο με το αναμφισβήτητα προπολεμικό Το Κατσαρό Σου Το Μαλλί, καθώς και η ετικέτα του δίσκου, βεβαιώνουν ότι είναι προπολεμικό του 1940 (κατά τον Δ. Μανιάτη ηχογραφήθηκε τον Μάιο και κυκλοφόρησε στις 7 Ιουνίου 1940)
	Σαν Εγγλέζα Να Φερθείς	HMV 2640	Ο Μανιάτης, σελ. 195, αναφέρει πως στην ετικέτα του δίσκου το τραγούδι αποδίδεται στον Παγιουμτζή, που το τραγουδάει. Το θεωρεί ηχογράφηση του 1940. Ο Β. Χριστιανός (CD Τα Προπολεμικά) αφ' ενός αναφέρει "Στίχοι-μουσική: Α. Πετροπουλέα", αφ' ετέρου μαρτυρεί ότι ο Τσιτσάνης συχνά του μιλούσε γι' αυτό το χαμένο τραγούδι του.
	Χαρέμια Με Διαμάντια Σε Ζηλεύω, Σε Πονώ	Columbia 6546	Και τα δύο με τον Παγιουμτζή. Κυκλοφορία: Ιούνιος 1940.
	Γι' Αυτά Τα Μαύρα Μάτια Σου Φίνα Θα Την Περνάμε	Columbia 6547	Το πρώτο με τον Στέλιο Κερομύτη. Το δεύτερο με την Ντ. Σταυροπούλου.
	Ο Κόσμος Απ' Τη Ζήλεια Του Τ' Άδικο Ο Θεός Δεν Θέλει	Columbia 6556	Το πρώτο με τους Παγιουμτζή-Κερομύτη. Το δεύτερο με τον Παγιουμτζή.
	Για Μια Ξανθούλα Ζωίτσα Μου	Columbia 6566	Και τα δύο με τον Παγιουμτζή.
	Μπατίρης Μ' Ένα Πικρό Αναστεναγμό	HMV 2695	Το πρώτο με τους Κερομύτη-Γεωργακοπούλου. Το δεύτερο με τον Στελλάκη Περπινιάδη. Αυτές είναι οι τελευταίες ηχογραφήσεις του Τσιτσάνη πριν από τον ελληνοϊταλικό πόλεμο: ηχογραφήθηκαν την παραμονή της κήρυξης του πολέμου, στις 27 Οκτωβρίου 1940.

Βιβλιογραφία

• Despina, Michael (1996). «Tsitsanis and the birth of the "new" laiko tragoudi». Modern Greek Studies (Αυστραλία) (4): 55-96. ISSN 1039-2831. https://openjournals.library.sydney.edu.au/index.php/MGST/article/view/6545. 
• Λιάβας, Λάμπρος (2009). Το Ελληνικό τραγούδι από το 1821 έως τη δεκαετία του 1950. Αθήνα: Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος. ISBN 9789607059208. 
• Καλυβίτης, Α, Ηχογραφήσεις τραγουδιών του Βασίλη Τσιτσάνη στην Αµερική, Συλλογές, τ/χ 175 (1999), σελ. 116-122
• Ορδουλίδης, Νίκος (2014). Η Δισκογραφική Καριέρα του Βασίλη Τσιτσάνη (1936-1983). IANOS. ISBN 9789606882982. 

Βλέπε επίσης

• Μπαξέ Τσιφλίκ

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Εγκυκλοπαίδεια για το Ρεμπέτικο και την Παραδοσιακή μουσική

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

• Βασίλης Τσιτσάνης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Ένας εσπερινός για τον Τσιτσάνη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)