Αστρολογία

Αστρολογία
Τα αστρολογικά ζώδια
Κριός Ταύρος Δίδυμοι Καρκίνος Λέων Παρθένος Ζυγός Σκορπιός Τοξότης Αιγόκερως Υδροχόος Ιχθείς
Κατηγορίες αστρολογίας
Αναπτύξτε τη λίστα				Αστρολογία Αστρολόγοι Ρωμαϊκή αστρολογία
Κλάδοι της αστρολογίας
Κινεζική Αναρρωτική Επιλεκτική Οικονομική Ελληνιστική Ωριαία Γεωγραφική Ψυχολογική Μετεορολογική Ινδική
Οι πλανήτες στην αστρολογία
Ήλιος Σελήνη Ερμής Αφροδίτη Άρης Δήμητρα Δίας Κρόνος Ουρανός Ποσειδώνας Πλούτωνας
Πύλη Αστρολογία						Έργο αστρολογίας
Αστρολόγοι Αστρολογικές οργανώσεις Αστρολογία και επιστήμη

Η αστρολογία είναι μια πρακτική με μακραίωνη παράδοση και σήμερα αναγνωρίζεται ως ψευδοεπιστήμη, παραεπιστήμη ή απλή προκατάληψη μιας και απέτυχε επανειλημμένα να αποδείξει την αξία της σε αριθμό ελεγχόμενων μελετών. Επιστήμονες όπως ο ψυχολόγος Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, διερεύνησαν την αστρολογία στα πλαίσια της υπόθεσης μη αιτιατών αρχών, (π.χ. συγχρονικότητα). Έχουν πραγματοποιηθεί πολλαπλές επιστημονικές δοκιμές σχετικά με τη φερεγγυότητα της αστρολογίας, και ουδέποτε ευρέθη αποδεικτικό στοιχείο που να υποστηρίζει είτε τις θέσεις ή τα δήθεν αποτελέσματα που περιγράφονται στην αστρολογική παράδοση. Επιπλέον, δεν υπάρχει προτεινόμενος μηχανισμός δράσης μέσω του οποίου οι θέσεις και οι κινήσεις των άστρων και των πλανητών θα μπορούσαν να επηρεάσουν τους ανθρώπους και τα γεγονότα στη Γη που να μην αντιφάσκει με τις βασικές πτυχές της βιολογίας και της φυσικής. Παρά ταύτα, η Αστρολογία εξακολουθεί να καταλαμβάνει ένα μεγάλο μερίδιο από ανθρώπους που συνεχίζουν να την πιστεύουν και να την ακολουθούν. Με ένα πλήθος δημοσιευμάτων, περιοδικών και εκπομπών τηλεοπτικών και μη, συνεχίζει να επιβιώνει στην καθημερινότητα μας. Παρ' όλα αυτά η αστρολογία δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από τις ακαδημαϊκές ή επιστημονικές κοινότητες.

Ως αστρολόγος ορίζεται, κατά γενική έννοια, όποιος παρατηρεί και μελετά τα ουράνια σώματα για να ερμηνεύσει τις επιδράσεις τους στις ανθρώπινες ζωές. Η μελέτη αυτή γίνεται κυρίως με καταγραφή των ουράνιων σωμάτων στο ζωδιακό κύκλο και τη δημιουργία ωροσκοπίων. Ο αστρολόγος μετασχηματίζει τις αστρονομικές πληροφορίες σε αστρολογικές, όπως ζωδιακές θέσεις και όψεις των πλανητών.

Η αστρολογία δεν πρέπει να συγχέεται με την αστρονομία, την επιστημονική μελέτη των ουρανίων σωμάτων. Αν και έχουν κοινές ρίζες στην εποχή των Βαβυλωνίων και Αιγυπτίων αστροπαρατηρητών, η αστρονομία έχει προοδεύσει σε κοινώς αποδεκτή επιστήμη, ενώ η αστρολογία όχι.

Ορολογία

Για τους μελετητές της αστρολογίας, που ονομάζονται αστρολόγοι, τα ζώδια είναι 12 "ενεργειακά τμήματα" στα οποία χωρίζεται ο Ζωδιακός Κύκλος, και τα οποία κατά κάποιο παραεπιστημονικά εξηγούμενο ή "ανεξήγητο" τρόπο επηρεάζουν τη ζωή του ανθρώπου.

Το ζώδιο αντιστοιχεί στο πνεύμα του ανθρώπου και θεωρείται ότι καθορίζει τη ζωτικότητα του σώματος, τη θέληση, την αύρα και την υγεία του.

Ο ωροσκόπος αντιστοιχεί στο σώμα του ανθρώπου και θεωρείται ότι καθορίζει τα βασικά στοιχεία της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του.

Φώτα

Ο Ήλιος θεωρείται ότι αντιστοιχεί στην αρσενική πλευρά της ψυχής και ότι ενισχύει την αυτογνωσία και την ατομικότητα.

Η Σελήνη θεωρείται ότι αντιστοιχεί στην θηλυκή πλευρά της ψυχής και ότι ενισχύει το συναίσθημα, την ευαισθησία και τη διαίσθηση.

Γωνίες ή τα 4 σημεία στον αστρολογικό χάρτη

Ωροσκόπος (Ascendant): είναι η μοίρα του ζωδιακού σημείου που ανατέλλει τη στιγμή της γέννησης. Από εκεί αρχίζει ο 1ος οίκος.

Μεσουράνημα (Medium Coeli): είναι η μοίρα του ζωδιακού σημείου που τέμνει τον μεσημβρινό του τόπου γέννησης τη στιγμή της γέννησης. Από εκεί αρχίζει ο 10ος οίκος.

Πλανητικές όψεις

Καθώς οι πλανήτες ταξιδεύουν μέσα στο ηλιακό σύστημα γύρω από τον ήλιο, η απόσταση μεταξύ τους αυξομειώνεται συνεχώς. Όψη ονομάζεται η απόσταση που χωρίζει έναν πλανήτη ή άλλο ουράνιο σημείο (π.χ. μεσουράνημα) από έναν άλλο πλανήτη ή ουράνιο σημείο. Στην αστρολογία, η απόσταση αυτή μετριέται σε μοίρες του ζωδιακού κύκλου.

Οι μελετητές της αστρολογίας ισχυρίζονται ότι κάποιες συγκεκριμένες αποστάσεις είχαν ιδιαίτερα έντονα αποτελέσματα (άλλοτε θετικά κι άλλοτε αρνητικά) ενώ κάποιες άλλες είχαν ελάχιστη επιρροή ανάμεσα σε 2 πλανητικά σώματα. Οι βασικές όψεις είναι (σε μοίρες): 0, σύνοδος 60, εξάγωνο 90, τετράγωνο 120, τρίγωνο 180 αντίθεση.

Η όψη 0 μοιρών ονομάζεται σύνοδος και μελετητές της αστρολογίας υποστηρίζουν πως φέρει κάποια ισχύ.

Η όψη 90 μοιρών ονομάζεται τετράγωνο και είναι έντονη, εκδηλωτική και φέρνει προκλήσεις. Άλλες σχολές αστρολογίας θεωρούν την όψη αυτή ξεκάθαρα αρνητική, ενώ άλλες θεωρούν ότι μέσα από τις προκλήσεις δίνει κίνητρα για εξέλιξη.

Η όψη 120 μοιρών ονομάζεται τρίγωνο και είναι αρμονική κάποιες φορές, ανάλογα με τους πλανήτες που τη σχηματίζουν.

Η όψη 180 μοιρών ονομάζεται αντίθεση. Μπορεί να εκφραστεί είτε αρμονικά είτε δυσαρμονικά, ανάλογα με τους πλανήτες που τη σχηματίζουν.

Εκλειπτική (ζωδιακός κύκλος) είναι η φαινομενική προβολή της διαδρομής του Ήλιου στον ουράνιο θόλο, όπως εμείς την αντικρίζουμε από τη Γη. Στην πραγματικότητα εκλειπτική ονομάζεται ο νοητός κύκλος που ορίζει η τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο. Η εκλειπτική ονομάζεται και ζωδιακός κύκλος γιατί μέσα σε αυτό το τμήμα του ουρανού βρίσκονται οι γνωστοί ζωδιακοί αστερισμοί.

Κυβερνήτες

Σύμφωνα με τις επιστημονικά αβάσιμες παραδόσεις της αστρολογίας, κάθε πλανήτης κυβερνά κάποιο ζώδιο.

Ο Ήλιος κυβερνά τον Λέοντα.

Η Σελήνη κυβερνά τον Καρκίνο.

Ο Ερμής κυβερνά τους Διδύμους (ημερήσια κυριαρχία) και την Παρθένο (νυχτερινή κυριαρχία)

Η Αφροδίτη κυβερνά τον Ταύρο (νυχτερινή κυριαρχία) και τον Ζυγό (ημερήσια κυριαρχία)

Ο Άρης κυβερνά τον Κριό (ημερήσια κυριαρχία) και τον Σκορπιό (νυχτερινή κυριαρχία)

Ο Δίας κυβερνά τον Τοξότη (ημερήσια κυριαρχία) και τους Ιχθύες (νυχτερινή κυριαρχία)

Ο Κρόνος κυβερνά τον Αιγόκερω (νυχτερινή κυριαρχία) και τον Υδροχόο (ημερήσια κυριαρχία)

Από την ανακάλυψη των εξωκρόνιων πλανητών, Ουρανό, Ποσειδώνα και Πλούτωνα (πλανήτης νάνος και όχι πλανήτης), η πλειοψηφία των αστρολόγων προχώρησε σταδιακά στο να συνδέσει τους μη ορατούς με γυμνό οφθαλμό πλανήτες με συγκεκριμένα ζώδια.

Ο Ουρανός συν-κυβερνά τον Υδροχόο

Ο Ποσειδώνας συν-κυβερνά τους Ιχθύες

Ο Πλούτωνας συν-κυβερνά τον Σκορπιό

Πέρα από τη θέση του κυβερνήτη, στην οποία ο πλανήτης θεωρείται ότι εκφράζεται καλύτερα, υπάρχουν και άλλες θέσεις: η αντιδιαμετρική της κυριαρχίας, η αδυναμία, η έξαρση και η αντιδιαμετρική της έξαρσης πτώση. Στην παραδοσιακή αστρολογία μόνον οι θέσεις της κυριαρχίας και της αδυναμίας ισχύουν για όλο το ζώδιο. Για τις άλλες θέσεις θα έπρεπε ο πλανήτης να είναι σε συγκεκριμένη μοίρα, και όχι σε όλο το ζώδιο.

Ζώδια

Με τον όρο ζώδιο εννοείται συχνά το τμήμα της εκλειπτικής, που ανατέλλει σε μια συγκεκριμένη περίοδο του χρόνου και το οποίο υποτίθεται κατά κάποιο παραεπιστημονικά εξηγούμενο ή "ανεξήγητο" τρόπο πως επηρεάζει τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και της βιολογίας ενός ατόμου. Εδώ υπάρχει αντιδιαστολή με την αρχαία ελληνική αστρολογία, όπου οι αστερισμοί της εκλειπτικής είναι τα ίδια τα ζώδια ενώ τα ίσα τμήματα που τα "περιέχουν" ονομάζονται ζωδιακά δωδεκατημόρια (διαστήματα 30 μοιρών το καθένα που υπολογίζονται με σημείο αναφοράς τον Στάχυ = 29η Παρθένου). Για τους μελετητές της εκδοχής της αστρολογίας που προέκυψε μόλις στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ού αι. από τους θεοσοφιστές, τα ζώδια δεν είναι αστερισμοί αλλά "ενεργειακά τμήματα" (ίσα μεταξύ τους) στα οποία χωρίζεται ο Ζωδιακός Κύκλος και τα οποία υποτίθεται κατά κάποιο παραεπιστημονικά εξηγούμενο ή "ανεξήγητο" τρόπο επηρεάζουν τα ανθρώπινα φαινόμενα ή συμβάντα ή δραστηριότητες (αναφέρεται για παράδειγμα ότι κατά τον θεοσοφιστή Άλαν Λήο τα δώδεκα ζώδια συνιστούν επιμερισμούς της ενεργειακής αύρας της Γης, ενώ για άλλους αστρολόγους αντιστοιχούν απλά σε εποχές, δηλαδή στους 12 μήνες του χρόνου.

Αντιθέτως για την αρχαία ελληνική αστρολογία -που είναι το θεμέλιο όλης της μετέπειτα ελληνιστικής, ισλαμικής, βυζαντινής και παραδοσιακής δυτικής αστρολογίας- οι αστερισμοί της εκλειπτικής ή ζώδια έχουν ιδιαίτερη σημασία επειδή από αυτά περνάει ο Ήλιος, ο οποίος υποδεικνύει τα περί Ψυχής (κλίσεις, ιδιοσυγκρασία κτλ.). Πιστεύεται ότι κατά την κάθοδό της σε γέννηση η Ψυχή λαμβάνει τον κλήρο βίου της από τις Μοίρες και ότι η ορατή ουράνια σφαίρα, με τις θέσεις των πλανητών, του ηλίου και της σελήνης στον γενέθλιο χάρτη δίνει σημάδια για το είδος του βίου που θα ζήσει. Ο συσχετισμός των Μοιρών με την περιστρεφόμενη ουράνια σφαίρα αναφέρεται συχνά στην ελληνική γραμματεία, π.χ. από τον Πλούταρχο, αλλά η πιο γνωστή αναφορά βρίσκεται στα τελευταία κεφάλαια της Πολιτείας του Πλάτωνος. Πρόκειται για την ιστορία του Ήρου, που περιγράφει μάλιστα και το φιλοσοφικοπνευματικό υπόβαθρο όπου βασίζεται ο γενέθλιος κλάδος της αστρολογίας (γενεθλιαλογική).

Οι 12 αστερισμοί που βρίσκονται μέσα στην εκλειπτική ονομάζονται ζωδιακοί αστερισμοί, η έκταση των οποίων διαφέρει, ενώ τα ζώδια αντίθετα είναι δώδεκα και ίσα μεταξύ τους. Αυτή η πεποίθηση είναι σχετικά πρόσφατη και δεν έχει ιστορικό υπόβαθρο. Η ημερολογιακή σειρά την οποία χρησιμοποιεί η τροπική (tropical) σχολή της αστρολογίας είναι:

• Κριός (Aries), (21/3 – 20/4)
• Ταύρος (Taurus), (21/4 – 20/5)
• Δίδυμοι (Gemini), (21/5 – 21/6)
• Καρκίνος (Cancer), (22/6 – 22/7)
• Λέων (Leo), (23/7 – 22/8)
• Παρθένος (Virgo), (23/8 – 22/9)
• Ζυγός (Libra), (23/9 – 23/10)
• Σκορπιός (Scorpio), (24/10 – 22/11)
• Τοξότης (Sagittarius), (23/11 – 21/12)
• Αιγόκερως (Capricorn), (22/12 – 20/1)
• Υδροχόος (Aquarius), (21/1 – 19/2)
• Ιχθύες (Pisces), (20/2 – 20/3)

Στην αστρική (sidereal) σχολή της αστρολογίας, καθώς και στη Βεδική Αστρολογία των Ινδιών, που υπολογίζουν τις πραγματικές τρέχουσες θέσεις αστερισμών και πλανητών (σύμφωνα με τη διόρθωση της μετάπτωσης των ισημεριών), η ημερολογιακή σειρά είναι:

• Κριός (Aries), (15/4 – 14/5)
• Ταύρος (Taurus), (15/5 – 14/6)
• Δίδυμοι (Gemini), (15/6 – 16/7)
• Καρκίνος (Cancer), (17/7 – 16/8)
• Λέων (Leo), (17/8 – 16/9)
• Παρθένος (Virgo), (17/9 – 17/10)
• Ζυγός (Libra), (18/10 – 16/11)
• Σκορπιός (Scorpio), (17/11 - 15/12)
• Τοξότης (Sagittarius), (16/12 – 14/1)
• Αιγόκερως (Capricorn), (15/1 – 13/2)
• Υδροχόος (Aquarius), (14/2 – 14/3)
• Ιχθύες (Pisces), (15/3 – 14/4)

Πολλοί πιστεύουν ότι και στην αστρική αστρολογία τα ζώδια παραμένουν ίσα, αντίθετα από τους ζωδιακούς αστερισμούς, όμως αυτό είναι μάλλον μία παρεξήγηση. Τη δεκαετία του '50, όταν γινόντουσαν οι σχετικές μελέτες από τους Fagan και Bradley, είχαν διαπιστώσει ότι η αρχαία αστρολογία που ερευνούσαν είχε το σύστημα μέτρησης με ζωδιακά δωδεκατημόρια και σημείο αναφοράς τον Στάχυ στην 29η μοίρα της Παρθένου. Μάλιστα ο Bradley είχε ονομάσει το σχετικό περιοδικό που έβγαζαν, Spica (η λατινική ονομασία του Στάχυος) και είχε ασχοληθεί πολύ με τον ακριβή προσδιορισμό της τιμής αυτής χρησιμοποιώντας τα σεληνιακά και ηλιακά Ωροσκόπια Εισόδου (solar and lunar Ingress Charts - αφορούν την είσοδο σώματος, κυρίως της Σελήνης, σε ένα ζώδιο) και ερευνώντας τη σχέση τους με σημαντικά κοινωνικοπολιτικά γεγονότα. Κατέληξε να προσδιορίσει τον Στάχυ στις 29 μοίρες 06' 11'' της Παρθένου, και να υπολογίσει το σημείο της μετάπτωσης για το έτος 1950 στις 5 μοίρες 27' 28,64'' Ιχθύων. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι υπολογισμού της ακριβούς τιμής της μετάπτωσης (ayanamsa). Αυτό του Bradley είναι γνωστό ως Synetic Vernal Point / Συνέτειο Εαρινό Σημείο. Στην ινδική αστρολογία το υπολογίζουν συνήθως στο τέλος της 29ης μοίρας της Παρθένου ή στην 1η μοίρα του Ζυγού.

Το σύστημα των Ζωδιακών Δωδεκατημορίων υπάρχει από την αρχαιότητα, όπως και το εκλειπτικό σύστημα, και αναφέρεται από τον Κλεομήδη στο Κυκλική Θεωρία Μετεώρων. Η παλαιότερη σωζόμενη πηγή για διαίρεση της εκλειπτικής σε 360 μοίρες αναφέρεται από τον αλεξανδρινό μαθηματικό αστρονόμο Υψικλή στον Αναφορικό. Κατόπιν προέκυψε η διαίρεση σε 12 ίσα τμήματα (δωδεκατημόριο σημαίνει 1/12) για να διευκολύνεται ο υπολογισμός του χρόνου των ανατολών και δύσεων των ζωδιακών αστερισμών, καθώς και ο προσδιορισμός της θέσης των πλανητών, του Ήλιου και της Σελήνης σε αυτούς. Τέλος χρησιμοποιώντας τον Στάχυ για σημείο αναφοράς και θέτοντάς τον στην τελευταία μοίρα της Παρθένου, προέκυπταν και άλλα τρία εύκολα σημεία: οι λαμπροί αστέρες Λαμπαδίας (α' Ταύρου) και Αντάρης (α' Σκορπιού) πέφτουν στο μέσο των αντίστοιχων δωδεκατημορίων τους, στην 15η μοίρα Ταύρου και Σκορπιού αντιστοίχως, και ο επίσης λαμπρός Βασιλίσκος (α' Λέοντος) στην 5η μοίρα του δωδεκατημορίου του Λέοντος. Οι λόγοι που υπαγόρευσαν τη δημιουργία και χρήση του συστήματος των Ζωδιακών Δωδεκατημορίων είναι:

• πρακτικοί: δεν υπάρχουν φυσικά καθορισμένα όρια μεταξύ των ζωδιακών αστερισμών, ώστε να μπορούμε να υπολογίσουμε με ακρίβεια πότε ο Ήλιος, η Σελήνη και οι πλανήτες εισέρχονται και εξέρχονται από αυτούς.
• φιλοσοφικοί-πνευματικοί: σύμφωνα με τον μαθηματικό Πυθαγόρα, τα πάντα στο σύμπαν είναι αριθμοί και υπάρχει η τέλεια μαθηματική αρμονία μέσα σε αυτό. Για το λόγο αυτό, χωρίστηκαν οι 360 μοίρες της εκλειπτικής σε 12 ίσα τμήματα, κανονικοποιώντας τον Ζωδιακό βάσει του 12, ενός αριθμού με κοσμογονική σημασία που αφορά τα ουράνια. Επίσης δεν γίνεται να μην παρατηρήσουμε ότι αφενός είναι η μοίρα που χωρίζει (νέμει) τον ζωδιακό στα ίσα και υπολογίσιμα μέρη του, και αφετέρου οι Μοίρες που αποδίδουν (νέμουν) τη μοίρα (κλήριος βίου, ριζικό) στον άνθρωπο κατά τη γέννησή του.
• ημερολογιακοί, καθώς από τη συσχέτιση του ηλιακού έτους με τον μηνιαίο κύκλο της Σελήνης προκύπτουν 12 ή 13 μήνες μέσα στο έτος. Είναι γνωστό από πολλές πηγές (π.χ. ναός του Αγίου Πετρώνιου στην Μπολόνια) ότι τα ζωδιακά σημεία χρησιμοποιούνταν ως σημάδια για τον υπολογισμό του ημερολογίου.

Επιστημονική ανάλυση και κριτική

Η επιστημονική κοινότητα, στη συντριπτική της πλειοψηφία, θεωρεί την αστρολογία ένα σώμα ιδεών και πεποιθήσεων που στερείται επιστημονικής θεμελίωσης. Συγκεκριμένα, ο ισχυρισμός που διατυπώνεται από μια μερίδα αστρολόγων, ότι οι θέσεις των ουρανίων σωμάτων σχετίζονται συστηματικά με, ή καθορίζουν τα συμβάντα στον πλανήτη μας, θεωρείται ότι είναι αβάσιμος και αποτυγχάνει στη δοκιμασία της επιστημονικής μεθόδου. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, η αστρολογία, αντιμετωπίζεται ως ψευδεπιστήμη.

Πολλοί επιστήμονες, κυρίως αστρονόμοι, έχουν διατυπώσει συγκεκριμένες αντιρρήσεις ως προς τα αστρονομικά θεμέλια της αστρολογίας, αμφισβητώντας τα με βάση τη σύγχρονη επιστημονική γνώση της Ουράνιας Μηχανικής και της αστροφυσικής. Σε γενικές γραμμές, δύο είναι οι βασικές κατηγορίες στις οποίες εμπίπτουν οι αντιρρήσεις αυτές:

Το "κοσμοείδωλο" της αστρολογίας βρίσκεται σε αντίφαση με αυτό της σύγχρονης αστρονομίας (για παράδειγμα, ως προς τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων)· η τελευταία θεωρείται επιστημονικά ανώτερη λόγω παρατηρησιακής και πειραματικής επαλήθευσης μέσω της επιστημονικής μεθόδου. Σύμφωνα με το επιχείρημα αυτό, η σύγχρονη αστρονομική μελέτη ανέτρεψε παραδοχές που κρίνονται αποφασιστικές για την αστρολογία. Για παράδειγμα:

Η αστρολογία αναπτύχθηκε ουσιαστικά με βάση το γεωκεντρικό μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο η Γη καταλαμβάνει το κέντρο του σύμπαντος, το οποίο είναι επίσης και κέντρο της περιστροφής όλων των ουρανίων σωμάτων. Επομένως, θεωρείται ότι βρίσκεται σε εξέχουσα θέση από φυσική, μεταφυσική και θρησκευτική άποψη. Ωστόσο, από την εποχή της επιστημονικής επανάστασης και χάρη στις εργασίες αστρονόμων όπως ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος και ο Κέπλερ, το γεωκεντρικό μοντέλο υποχώρησε και τελικά αντικαταστάθηκε αρχικά από το ηλιοκεντρικό μοντέλο του Κοπέρνικου (στο οποίο ο Ήλιος καταλαμβάνει το κέντρο του Σύμπαντος και η Γη είναι ένας απλός πλανήτης) και στη συνέχεια από τα πιο σύγχρονα κοσμολογικά μοντέλα, στα οποία η Γη είναι ένας εντελώς κοινός πλανήτης, περιφερόμενος γύρω από ένα συνηθισμένο άστρο ενός, μεταξύ πολλών, γαλαξία. Στα σύγχρονα αυτά μοντέλα, η Γη είναι ένα κινούμενο σημείο που δεν κατέχει καμιά ιδιαίτερη θέση, ενώ δεν φαίνεται γενικότερα να υπάρχει κάποιο "κεντρικό" σημείο (όλα τα σημεία είναι σε μεγάλη κλίμακα ισοδύναμα). Δεν είναι σαφές, με βάση αυτή την εικόνα, γιατί ο ουράνιος θόλος, όπως φαίνεται από τη Γη, πρέπει να έχει οποιαδήποτε κοσμική σημασία. Οι αστρολόγοι απαντούν ότι τα ζώδια δεν έχουν σχέση με τους αστερισμούς, αλλά με τις εποχές της Γης, πράγμα που επίσης δε λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν της επιστημονικής κοινότητας.

Με παρόμοιο τρόπο, οι διατάξεις που σχηματίζουν οι αστερισμοί, όπως φαίνονται από τη Γη, είναι προβολές φωτεινών σημείων που αντιστοιχούν σε διαφορετικά άστρα, το σχήμα των οποίων εξαρτάται από την ειδική θέση (γωνία και απόσταση) που έχουν τα μεμονωμένα άστρα του αστερισμού σε σχέση με τη Γη. Επιπλέον, τα διάφορα άστρα ενός αστερισμού μπορεί να απέχουν μεταξύ τους αρκετά έτη φωτός, και απλώς προβάλλονται στην ίδια περιοχή του ουράνιου θόλου. Μάλιστα, επειδή τα άστρα μετακινούνται με την πάροδο του χρόνου και το φως κινείται με πεπερασμένη ταχύτητα, τα διάφορα άστρα του αστερισμού προβάλλονται στη θέση που κατείχαν στο παρελθόν. Όλα αυτά σημαίνουν ότι ένας "αστερισμός" δεν είναι μια καθορισμένη, ενιαία οντότητα, όπως ένας πλανήτης ή ένα άστρο, αλλά μια οπτική κατασκευή που υπάρχει μόνο για αυτόν που παρατηρεί τον ουρανό από ένα συγκεκριμένο (όχι ιδιαίτερο) σημείο. Υπάρχουν μελετητές που πιθανολογούν ότι η εικόνα κάθε μαντικής τέχνης, κι όχι μόνο της αστρολογίας, έχει ψυχολογική σημασία, ανάλογη με αυτή που αναφέρεται στην ψυχολογία Gestalt.

Με βάση όλα τα παραπάνω, η αρχαία αστρολογική αντίληψη ότι "στους ουρανούς" υπάρχει μια μόνιμη "αρμονία και τάξη" που ποτέ δεν ανατρέπεται, χάνει τη βάση της και δεν φαίνεται εφικτό να διατυπωθούν κανόνες αστρολογικής πρόβλεψης που να ισχύουν για μια τέτοια "ρευστή" αστρονομική εικόνα. Η σύγχρονη αστρολογία βέβαια αποδέχεται και εξετάζει πλέον τις κινήσεις των αστερισμών και χρησιμοποιεί για παράδειγμα τις τρέχουσες θέσεις των απλανών αστέρων, τις οποίες όμως διακρίνει από τα ζώδια.

Πέρα από τις κινήσεις των άστρων, ο ίδιος ο άξονας της Γης εκτελεί μια μεταπτωτική κίνηση με περίοδο της τάξης των μερικών χιλιάδων ετών, γεγονός που είχε γίνει αντιληπτό ήδη από τους αρχαίους αστρονόμους. Η κίνηση αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη μετάπτωση των εποχών, και μαζί με αυτήν τη μετακίνηση των αστερισμών που προβάλλονται στην εκλειπτική (φαινόμενη ετήσια κίνηση του Ήλιου) κάθε εποχή. Στη δυτική αστρολογική παράδοση, οι αστερισμοί επί της εκλειπτικής έχουν ομαδοποιηθεί σε δώδεκα "ζώδια" (ζωδιακός κύκλος), στα οποία "ανήκουν" όσοι γεννιούνται στα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα. Παρότι η μετάπτωση των ισημεριών έχει επηρεάσει σημαντικά την αστρολογία ανά τους αιώνες (γίνεται λόγος π.χ. για "Εποχή των Ιχθυών" ή "Εποχή του Υδροχόου", ανάλογα με το ποιο ζώδιο προβάλλεται στην εκλειπτική κατά την εαρινή ισημερία), οι σύγχρονοι αστρολόγοι που συντάσσουν ωροσκόπια εξακολουθούν να αντιστοιχούν τα ίδια ζώδια στις ίδιες ημερομηνίες όπως και στην αρχαιότητα, εγείροντας έτσι ένα ζήτημα αυτοσυνέπειας. Οι αστρολόγοι θεωρούν ότι τα ζώδια δεν έχουν σχέση με τους αστερισμούς, αλλά με τις εποχές της Γης, πράγμα που δεν φαίνεται να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν της επιστημονικής κοινότητας.

Κατά την αρχαιότητα, ήταν γνωστοί έξι "πλανήτες" του Ηλιακού συστήματος (εξαιρώντας τη Γη και συμπεριλαμβάνοντας έναν δορυφόρο, τη Σελήνη). Με βάση τη σημερινή κατάταξη, γνωρίζουμε την ύπαρξη 8 πλανητών (μαζί με τη Γη), 2 νάνων-πλανητών, αρκετών πλανητοειδών ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία, δεκάδων πλανητικών δορυφόρων και πολλών μικρότερων σωμάτων, όπως κομήτες και μετέωρα, που εισέρχονται φαινομενικά ακανόνιστα στην περιοχή του ηλιακού συστήματος. Δεν είναι σαφές γιατί τα άγνωστα στην αρχαιότητα ουράνια σώματα, ή αυτά που είναι άγνωστα και σε μας, παίζουν μικρότερο ρόλο στη διατύπωση των αστρολογικών προβλέψεων από εκείνα που ήταν γνωστά και θεωρούνταν σημαντικά. Η σύγχρονη αστρολογία πλέον αναγνωρίζει ως "πλανήτες" της και τους πλανήτες έξω από τον Κρόνο, ενώ ενσωματώνει σταδιακά και κάποιους από τους αστεροειδείς. Ωστόσο έχει δικούς της κανόνες αποτίμησης της επίδρασης των ουρανίων σωμάτων, οι οποίοι απαιτούν χρόνο επιβεβαίωσης. Οι κανόνες αυτοί ωστόσο δείχνει να είναι αρκετά εμπειρικοί και όχι επαρκώς τεκμηριωμένοι.

Υποθέτοντας ότι τα ουράνια σώματα ασκούν κάποιου είδους άμεση "επίδραση" στα ανθρώπινα όντα (ή στον πλανήτη μας γενικότερα), μπορεί κανείς να δείξει ότι καμία από τις κοινά παραδεκτές "θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις" δεν πληροί τις προϋποθέσεις ώστε να παίζει το ρόλο αυτής της επίδρασης. Εξάλλου, η υπόθεση ότι πρόκειται για ένα άλλο, άγνωστο είδος αλληλεπίδρασης προσκρούει σε δυσκολίες ως προς τα χαρακτηριστικά που πρέπει να πληροί οποιαδήποτε υποψήφια αλληλεπίδραση (π.χ. να μειώνεται με την απόσταση ή να εξαρτάται από το "μέγεθος" της πηγής). Διατυπώνεται επίσης το επιχείρημα ότι η αστρολογία χρησιμοποιεί τον όρο "επίδραση" με τη μεσαιωνική έννοια της "συμπαθητικής μαγείας" και όχι με την αυστηρή έννοια που έχει ο όρος στη φυσική, στην οποία περίπτωση έχουμε απλώς εννοιολογικό σφάλμα. Οι αστρολόγοι ωστόσο εδώ επικαλούνται πειράματα της φυσικής, όπως το κβαντικό πείραμα των ηλεκτρονίων, τα οποία αποδεικνύουν ότι υπάρχουν και φυσικές επιδράσεις που δεν ακολουθούν τον κανόνα της απόστασης όπως αναφέρεται στην κλασική νευτώνια φυσική.

Έλεγχοι στατιστικής σημαντικότητας

Τα παραπάνω επιχειρήματα πλήττουν την ιδέα ότι υπάρχει κάποιο είδος αστρολογικής επίδρασης. Ωστόσο, διατυπώνεται από αστρολόγους και άλλους το αντεπιχείρημα ότι οι αστρολογικές συσχετίσεις δεν είναι του τύπου "αίτιο-αποτέλεσμα", δηλαδή ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των ουρανίων και των γήινων φαινομένων, αλλά δεν είναι αιτιακή. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με την ιδέα της "προεγκαθιδρυμένης αρμονίας", σύμφωνα με την οποία τα φαινόμενα "στον ουρανό" αντανακλούν τα όσα συμβαίνουν στη Γη, ένα είδος "κοσμικής συνέχειας" που συνδέει τον μικρόκοσμο με τον μακρόκοσμο. Ακόμη, μπορεί να θεωρήσει κανείς ότι δημιουργείται συνεχώς με κάποια έννοια ένα "μοτίβο" τέτοιων συσχετίσεων, χωρίς την υπόθεση ότι το σύμπαν έχει κατά κάποιο τρόπο "ρυθμιστεί" εκ των προτέρων να τις παράγει. Παρόμοιες ιδέες, όπως και η θεωρία της "επίδρασης", δεν είναι ξένες στην αστρολογική παράδοση.

Για να ελεγχθεί η υπόθεση του συσχετισμού ουράνιων και γήινων φαινομένων, έχουν γίνει στατιστικές μελέτες και πειράματα. Σκοπός των πειραμάτων αυτών είναι να διαπιστωθεί κατά πόσον υπάρχουν ανιχνεύσιμες συσχετίσεις, σε ποσοστό μεγαλύτερο από αυτό που θα δικαιολογούσε η απλή σύμπτωση. Ακόμη και στην περίπτωση που θα ανέκυπτε συσχέτιση, δεν θα μπορούσαμε από αυτό και μόνο να εξακριβώσουμε γιατί υπάρχει συσχέτιση: οι υποκείμενες υποθέσεις είναι ουσιαστικά μεταφυσικές και δεν μας παρέχουν κανένα εμπειρικό κριτήριο για να κάνουμε διάκριση μεταξύ "καλής" και "κακής" υπόθεσης· θα μπορούσαμε απλώς να διαπιστώσουμε αν η αστρολογία "δουλεύει" στην πράξη.

Τα πειράματα μπορούν να εστιάσουν σε έναν αριθμό από διαφορετικά τεστ στατιστικής σημαντικότητας, καθένα από τα οποία μπορεί να είναι αντικείμενο ενός ή και πολλών διαφορετικών πειραμάτων:

Ο επιστήμονας και πρώην αστρολόγος Τζέφρι Μτιν και ο ψυχολόγος Ιβάν Κέλι διεκπεραίωσαν ένα επιστημονικό πείραμα μεγάλης κλίμακας που περιλάμβανε περισσότερες από εκατό μεταβλητές σχετικά με τη νόηση, τη συμπεριφορά και άλλες μεταβλητές, αλλά δε βρήκε βάση στην αστρολογία.

Ενίοτε και σε διαφορετικό βαθμό, διαφορετικοί αστρολόγοι συνδέουν τα ίδια στοιχεία του χαρακτήρα με τις ίδιες αστρολογικές "όψεις". Ο έλεγχος αυτός δεν αφορά την επιτυχία ή την αποτυχία της αστρολογίας στην πρόβλεψη, αλλά μόνο την εσωτερική συνέπεια της αστρολογίας, δηλαδή ζητάμε να εξακριβώσουμε αν οι διάφοροι αστρολόγοι συμφωνούν μεταξύ τους, ακόμη κι αν συμφωνούν σε κάτι εσφαλμένο. Οι αστρολόγοι υποστηρίζουν ότι η ερμηνεία μίας αστρολογικής "όψης" σχετίζεται με την υποκειμενικότητα του ίδιου του αστρολόγου, κατά τον ίδιο τρόπο που επηρεάζεται κι ένας ψυχολόγος από τα δικά του βιώματα κατά τη διάρκεια μίας ψυχολογικής συνεδρίας. Ισχυρίζονται ότι οι αστρολογικές σχολές αναγνωρίζουν αυτή τη δυσκολία και την επισημαίνουν στους κώδικες δεοντολογίας που υπογράφουν τα μέλη των σωματείων τους.

Μερικές μελέτες έχουν εστιάσει επίσης στις διαφορετικές προσωπικότητες διδύμων αδελφών: Οι δίδυμοι, έχοντας γεννηθεί σχεδόν ταυτόχρονα, χαρακτηρίζονται από το ίδιο ζώδιο και τον ίδιο ωροσκόπο. Με βάση αυτό τον ισχυρισμό, θα έπρεπε να έχουν και όμοιες προσωπικότητες. Αντίθετα, βιολογικές και ανθρωπολογικές μελέτες δείχνουν ότι πολλές φορές οι δίδυμοι έχουν πολύ διαφορετικές ή και εκ διαμέτρου αντίθετες προσωπικότητες. Για το θέμα αυτό, οι αστρολόγοι ισχυρίζονται ότι το ωροσκόπιο, με βάση τη σύγχρονη άποψη της αστρολογίας, δίνει μόνο τάσεις και δυνατότητες και όχι βεβαιότητες, άρα είναι πολύ πιθανό βάσει της ανατροφής, του περιβάλλοντος και των αλληλεπιδράσεων που έχουν οι δίδυμοι να αναπτύσσουν διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ τους.

Τα περισσότερα από τα πειράματα που έχουν γίνει υπό ελεγχόμενες συνθήκες δεν δείχνουν συσχέτιση μεταξύ αστρολογικών όψεων και ανθρώπινου χαρακτήρα, ενώ ο συντελεστής συσχέτισης μεταξύ των απαντήσεων διαφορετικών αστρολόγων είναι πολύ κοντά στο μηδέν. Οι αστρολόγοι ανταπαντούν ότι αυτό δεν είναι ακριβές, αλλά αντίθετα σε πολλές περιπτώσεις στατιστικής έρευνας η προκατάληψη των επιστημόνων είναι αυτή που δεν αποδέχεται τα αποτελέσματα της στατιστικής έρευνας ή κάνει μεθοδολογικά λάθη στην προσέγγισή της. Κατά την επιστημονική κοινότητα ωστόσο η μη στατιστική επαλήθευση της αστρολογίας σημαίνει ότι όχι μόνο αποτυγχάνει η αστρολογία στην πρόβλεψη του χαρακτήρα μέσω των άστρων, αλλά είναι και εσωτερικά ασυνεπής: διαφορετικοί αστρολόγοι την εφαρμόζουν με εντελώς διαφορετικό τρόπο και εξάγουν τελείως διαφορετικά αποτελέσματα, πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ακόμη και ως ψευδεπιστημονικό σώμα γνώσης, η αστρολογία είναι ασαφής και ρευστή, εξαρτώμενη από το άτομο που την εξασκεί.

Δείτε επίσης

• Φαινόμενο Φόρερ

Βιβλιογραφία

• Τσαγγαλάς Κωνσταντίνος, Μαγεία και αστρολογία. Εισαγωγική εθνολογική προσέγγιση και απομυθοποίηση, Παπαζήσης, Αθήνα 2008.
• Τεοντόρ Αντόρνο, Τα άστρα κάτω στη γη. Κοινωνιοψυχολογική μελέτη της λαϊκής αστρολογίας, μτφρ. Φώτης Τερζάκης, εκδ. Απόπειρα, Αθήνα, 2007
• Grenet, Micheline, Το πάθος για τα άστρα το 17ο αιώνα. Από την αστρολογία στην αστρονομία, μτφρ. Σταύρος Βλοντάκης, εκδ. Δ. Παπαδήμας, Αθήνα 2001
• Μάνου Δανέζη, Στράτου Θεοδοσίου, Αστρολογία :θρησκεία ή επιστήμη; εκδ. Αποστολική Διακονία της Ελλάδος, Αθήνα 1998
• (Συλλογικό), Αντιρρήσεις για την αστρολογία, μτφρ. Τερέζα Μπούκη, εκδ. Σύναλμα, Αθήνα 1998
• Πιντέρης Γιώργος, Ένας ψυχολόγος κριτικάρει την αστρολογία, εκδ. Θυμάρι, Αθήνα, 1993
• Χρήστος Γούδης, Π. Ε. Χριστοπούλου, Περί αστρολογίας, εκδ. Δίαυλος, Αθήνα, 1993
• Tamsyn Barton, Η αστρολογία κατά την αρχαιότητα, μτφρ. Ελένη Τανβάκη, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2003

Διαβάστε επίσης

• Carl Sagan, Στοιχειωμένος Κόσμος. Ufo, θρησκείες, μεταφυσικά και κοινωνικά φαινόμενα στο στόχαστρο της επιστημονικής γνώσης, Αθήνα: Έσοπτρον, 1998.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Γάμος και διαζύγιο της Αστρονομίας και της Αστρολογίας: Η Ιστορία της Αστρικής Πρόβλεψης από την Αρχαιότητα στον Νιούτον (Αγγλικά)
• Gauquelin Planetary Effects - the complete history of Gauquelin's work, the controversy over it caused through efforts by skeptic groups to debunk it and a thorough analysis of the data and methods of those groups (Αγγλικά)