Στρατιωτική Ιστορία της Ευρώπης
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Η στρατιωτική ιστορία της Ευρώπης αναφέρεται στο ιστορικό των πολεμικών επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Από την αρχή της σύγχρονης εποχής έως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα οι Ευρωπαϊκοί στρατοί κατείχαν ένα σημαντικό τεχνολογικό πλεονέκτημα, το οποίο επέτρεπε στα κράτη να ακολουθούν πολιτικές επεκτατισμού και αποικισμού έως την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Οι Ευρωπαϊκοί στρατοί από το 15ο αιώνα μέχρι τη σύγχρονη εποχή είχαν τη δυνατότητα να νικούν και να υποτάσσουν σχεδόν κάθε άλλο έθνος στον κόσμο. Από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, όμως, το Ευρωπαϊκό περιβάλλον ασφαλείας χαρακτηρίζεται από τη δομική κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών, μέσω των υποχρεώσεων τους από το ΝΑΤΟ για την υπεράσπιση της Ευρώπης, καθώς τα Ευρωπαϊκά κράτη έχουν επιδιώξει να δρέψουν το "μέρισμα της ειρήνης" που προξενήθηκε από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου και να μειώσουν τις δαπάνες άμυνας. Τα Ευρωπαϊκά στρατεύματα αναλαμβάνουν πια κυρίως αποστολές επίδειξης ισχύος έξω από την Ευρωπαϊκή ήπειρο. Πρόσφατες στρατιωτικές συγκρούσεις όπου ενεπλάκησαν Ευρωπαϊκά κράτη περιλαμβάνουν τον Πόλεμο του 2001 στο Αφγανιστάν, τον Πόλεμο του 2003 στο Ιράκ, την εκστρατεία του ΝΑΤΟ στη Λιβύη το 2011 και ποικίλες άλλες συμπλοκές στα Βαλκάνια και την Αφρική.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα περιοχών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Λόγω των πολυάριθμων χωρών που αναδύθηκαν από τη Μεσαιωνική φεουδαρχία και την αποκέντρωση από την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, πολλά κράτη έχουν εμπλακεί σε μία πάλη για εξουσία. Η νήσος του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν πιο προστατευμένη απέναντι σε χερσαίες εισβολές από την ηπειρωτική Ευρώπη και, ως εκ τούτου, έχει υποστεί μικρότερες ζημιές από την πάλη της ηπειρωτικής Ευρώπης. Αντίθετα, η περιοχή της Γερμανίας και τα γύρω εδάφη υπήρξαν στο επίκεντρο πολλών συγκρούσεων. Η περιοχή της Ρωσσίας έχει γίνει γνωστή έχει γίνει γνωστή ως "ο κοιμώμενος γίγαντας" ή "η μεγάλη αρκούδα", λόγω της σχετικά παθητικής στάσης του στρατού της απέναντι στην υπόλοιπη Ευρώπη πριν από το 19ο αιώνα και της αποστασιοποίησής της από τις υποθέσεις της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, που εκτεινόταν εκτός της ηπειρωτικής Ιταλίας έχει ονομαστεί "η πρώτη υπερδύναμη". Η Γαλλία, έχοντας τα φυσικά οχυρά του Ρήνου, στα ανατολικά, των Πυρηναίων, στα νότια, και του πορθμού της Μάγχης στα βόρεια, έχει προσπαθήσει καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας της να τα διατηρήσει, ανταγωνιζόμενη για αιώνες τη Βρετανία και έπειτα τη Γερμανία. Η Βρετανία και η Γαλλία υπήρξαν οι πιο επιτυχημένες στην ίδρυση ευρείας αποικιακής αυτοκρατορίας, εκτεινόμενης από την Αφρική έως την Ασία. Η επιτυχία αυτή οφειλόταν ως επί το πλείστον στο ότι οι χώρες αυτές περιβάλλονται κυρίως από θάλασσα.
Αρχαιότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Την εποχή αυτή την κυριαρχία κατείχαν τα Μεσογειακά έθνη, κυρίως η Αρχαία Ελλάδα και Ρώμη. Η Αρχαία Ελλάδα ενεπλάκη σε συγκρούσεις με την ανταγωνιστική της Περσική Αυτοκρατορία, η οποία ήταν τότε ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη, στους Ελληνοπερσικούς πολέμους. Τη διαμάχη εναντίον της Περσίας συνέχισε η Αρχαία Ρώμη, στους Ρωμαιοπερσικούς Πολέμους. Η βορρειοαφρικανική πόλη της Καρχηδόνας πολέμησε τρεις φορές εναντίον της Ρώμης και ηττήθηκε, επιτρέποντας στη Ρώμη να μετατραπεί τελικά σε κυρίαρχο της Μεσογείου. Ο Ιούλιος Καίσαρ πραγματοποίησε τις πρώτες Ρωμαϊκές επιδρομές στη Βρετανία. Πολυάριθμοι εμφύλιοι πόλεμοι έπληξαν την Αρχαία Ρώμη για πολλούς αιώνες, όμως το κύριο αίτιο παρακμής της ήταν η τελευταία Βαρβαρική εισβολή από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Μαζικές μεταναστεύσεις από την Ασία οδήγησαν ανατολικοευρωπαίους στο να μεταναστεύσουν δυτικά λόγω των βαρβάρων, γνωστότεροι από τους οποίους είναι οι Ούννοι. Η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έπεσε στα χέρια των βαρβάρων αυτών, οι οποίοι επωφελήθηκαν από τον οικονομικό πληθωρισμό και τις εσωτερικές της συγκρούσεις. Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, από την άλλη, παρέμεινε άθικτη έως το Μεσαίωνα.
Μεσαίωνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα πρώτα χρόνια της μεσαιωνικής περιόδου η Ευρώπη γνώρισε τις πρώτες συγκρούσεις της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία εξακολούθησε να μάχεται εναντίον των Περσών, στους Ρωμαιοπερσικούς Πολέμους και εναντίον των μουσουλμανικών κατακτήσεων. Κατά τη μεσαιωνική εποχή η φεουδαρχία δημιούργησε ισχυρές ρίζες στις Ευρωπαϊκές κοινωνίες και υπήρχαν πολλοί γεωκτήμονες με αρματωμένα ιππικά, που υπερίσχυαν στα πεδία της μάχης. Οι γεωκτήμονες συχνά κατείχαν φρούρια για να προστατεύουν τις επικράτειές τους. Η Οθωμανική αυτοκρατορία διαμορφώθηκε με σημαντικές προεκτάσεις στα Βαλκάνια, μετά την τελική νίκη της εναντίον της Ανατολικής Ρωμαϊκής πρωτεύουσας, της Κωνσταντινούπολης. Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συγκροτήθηκε από τον Καρλομάγνο και εξεστράτευσε εναντίον της Δανιμαρκίας και των μωαμεθανών στην Ισπανία. Οι Σταυροφορίες έπειτα ήταν μία σειρά στρατιωτικών εκστρατειών, που διεξήχθησαν στο όνομα του Χριστιανισμού, με κύριο στόχο την ανάκτηση της Ιερουσαλήμ και των Αγίων Τόπων από τους μουσουλμάνους. Σε αυτές περιλαμβάνονται και οι Σταυροφορίες στη Βόρρειας Ευρώπης και εναντίον της Ρωσσίας. Η Μογγολική Αυτοκρατορία επεκτάθηκε στην Ανατολική Ευρώπη, με πολλούς ανατολικοευρωπαϊκούς στρατούς να εμπίπτουν στην ορδή. Η περιοχή της Ρωσσίας που είναι γνωστή ως "Κράτος των Ρως" κυριεύθηκε από τους Μογγόλους μετά από πολέμους αιώνων. Η στρατιωτική δραστηριότητα κόπασε κατά το πρώτο μισό του 14ου αιώνα, μιας και ο Μαύρος Θάνατος προκαλούσε τον όλεθρο σε ένα μεγάλο κομμάτι της Ευρώπης. Η μεσαιωνική εποχή έληξε με το δυτικοευρωπαϊκό Εκατονταετή Πόλεμο (1337-1453), στον οποίο κύριοι αντίπαλοι ήταν η Αγγλία και η Γαλλία και ο οποίος τελείωσε με τη νίκη της Γαλλίας.
Αναγέννηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα πυροβόλα όπλα μικρού βραχίονα έδωσαν τέλος στην υπεροχή του ιππικού. Οι Ιταλικοί Πόλεμοι σημαδεύουν την αρχή αυτής της περιόδου. Αρχικά ξεκίνησαν ως μία διαμάχη μεταξύ δυναστών, αλλά τελικά ενεπλάκησαν σε αυτούς όλες οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις, αγωνιζόμενες για ισχύ και επικράτεια. Ο Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648) κυρίευσε την Κεντρική Ευρώπη, με τη συμμετοχή όλων των μειζόνων Ευρωπαϊκών δυνάμεων, με αποτέλεσμα την οικονομική αποσύνθεση των Γερμανικών περιοχών.
Εποχή του μπαρουτιού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μεγάλος Βόρειος Πόλεμος (1700-1721) πραγματοποιήθηκε με αντιπάλους την παράταξη της Ρωσσίας, της ένωσης Δανίας-Νορβηγίας και της Σαξωνίας και την παράταξη της Σουηδίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κατέληξε σε νίκη της Ρωσσίας, συνοδευόμενη από το τέλος της Σουηδικής Αυτοκρατορίας. Ο Επταετής πόλεμος (1754 και 1756-1763) που έπληξε τόσο τις Ευρωπαϊκές όσο και τις αποικιακές περιοχές, ενέπλεξε όλες τις μείζονες Ευρωπαϊκές δυνάμεις. Η Γαλλία βρισκόταν στο επίκεντρο της προσοχής, λόγω των Ναπολεοντείων πολέμων, που ακολούθησαν τη Γαλλική Επανάσταση και των οποίων οι συγκρούσεις διήρκεσαν από το 1792 έως το 1815, όταν ηττήθηκε ο Ναπολέων. Τα Γερμανικά κράτη, με επικεφαλής την Πρωσσία, ύστερα από έναν αιώνα ανάκτησης δυνάμεων από τις καταστροφές του Τριακονταετούς Πολέμου, άρχισαν μία σειρά νικηφόρων πολέμων, ξεκινώντας από το Δανοπρωσσικό Πόλεμο (1864), τον Αυστροπρωσσικό Πόλεμο (1866) και τελειώνοντας με το Γαλλοπρωσσικό Πόλεμο (1871-71), που κατέληξε στην επανασυγκρότηση της Γερμανίας και το σχηματισμό της Γερμανικής Αυτοκρατορίας.
Α' Παγκόσμιος Πόλεμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν οικουμενικός πόλεμος, με επίκεντρο την Ευρώπη, που κράτησε από το 1914 έως το 1918.
Εποχή του Μεσοπολέμου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά το πέρας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ευρώπη διήγαγε δύο δεκαετίες σχετικής ειρήνης. Ο Ρωσσικός εμφύλιος διήρκεσε από το 1917 έως το 1922 και σε αυτόν παρενέβησαν πολλές Ευρωπαϊκές δυνάμεις. Έληξε με τη νίκη των Μπολσεβίκων και τη συγκρότηση της ΕΣΣΔ. Παράλληλα, η αναδυόμενη Σοβιετική κυβέρνηση διεξήγαγε τον Πολωνοσοβιετικό Πόλεμο, ο οποίος κράτησε από το 1919 έως το 1921 και μία σύγκρουση με τη Φινλανδία. Ο Ιρλανδικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας πραγματοποιήθηκε την περίοδο 1919-1921 και ήταν ένας ανταρτοπόλεμος εναντίον του Ηνωμένου Βασιλείου. Ακολούθησε ο Ιρλανδικός Εμφύλιος, ο οποίος ξέσπασε με αφορμή μια διαφωνία μεταξύ εθνικιστικών παρατάξεων σχετικά με την Αγγλοϊρλανδική Συνθήκη, αναγνωρίζοντας την Ιρλανδία ως επικράτεια της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η μεσοπολεμική εποχή χαρακτηρίστηκε από συνεχείς αφοπλισμούς και διεθνιστικά κινήματα. Και οι δύο πλευρές του επικείμενου Β' Παγκοσμίου Πολέμου ενίσχυσαν τις πολεμικές τους δυνάμεις κατά τη δεκαετία του 1930, αλλά περιορίζονταν από τη Ναυτική Συνθήκη της Ουάσιγκτον. Παρά τους τιμωρητικούς περιορισμούς στις χερσαίες δυνάμεις τους οποίους ονομαστικά επέβαλλε η Συνθήκη των Βερσαλλιών, η Ναζιστική Γερμανία συμμορφώθηκε ειδικά με τους ναυτικούς περιορισμούς. Αυτό οδήγησε σε κρίσιμους περιορισμούς στο Γερμανικό Πολεμικό Ναυτικό, έναντι του Βασιλικού Ναυτικού. Η μεσοπολεμική εποχή στην Ευρώπη έλαβε τέλος με τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο (1936-1939). Ο πόλεμος αυτός ήταν το προανάκρουσμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όσον αφορά τις νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιήθηκαν (στρατηγικός και τακτικός εναέριος βομβαρδισμός, μηχανοποιημένος πόλεμος, απευθείας επιθέσεις σε άμαχο πληθυσμό, ανταρτοπολεμικές επιχειρήσεις), αλλά και όσον αφορά τα εμπόλεμα κράτη (Φασιστική Ιταλία και Ναζιστική Γερμανία στην Εθνικιστική πλευρά, Κομμουνιστική Ρωσσία και πολλές Ευρωπαϊκές αριστερόφρονες ομάδες στη Νομιμόφρονα πλευρά).
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν οικουμενική ένοπλη σύρραξη, στην οποία ενεπλάκη η πλειοψηφία των εθνών του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων όλων των μεγάλων δυνάμεων, οργανωμένων σε δύο αντίπαλους στρατιωτικούς συνασπισμούς: τις Συμμαχικές Δυνάμεις και τις Δυνάμεις του Άξονα. Το στρατιωτικό προσωπικό που κινητοποιήθηκε κατά τον πόλεμο ξεπερνούσε τα 100 εκατομμύρια, κάνοντάς τον τον εκτενέστερο πόλεμο στην ιστορία. Βρισκόμενα σε μία κατάσταση "ολικού πολέμου", τα κράτη που συμμετείχαν διέθεσαν τις συνολικές τους οικονομικές, βιομηχανικές και επιστημονικές δυνάμεις στην υπηρεσία των πολεμικών αναγκών, καταργώντας κάθε διάκριση μεταξύ αμάχων και στρατιωτικών πόρων. Περισσότεροι από 70 εκατομμύρια άνθρωποι, η πλειοψηφία των οποίων ήταν άμαχοι, σκοτώθηκαν, κάνοντας το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο την πιο θανατηφόρο σύρραξη στην ανθρώπινη ιστορία.
Ψυχρός Πόλεμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν η κατάσταση των διαμαχών, της έντασης και του ανταγωνισμού που υπήρχε μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης, καθώς και των αντίστοιχων συμμάχων τους, από τα μέσα της δεκαετίας του '40 έως τις αρχές της δεκαετίας του '90. Καθ' όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων εκφράστηκε μέσα από στρατιωτικές συμμαχίες, προπαγάνδα, κατασκοπείες, ανάπτυξη όπλων, βιομηχανικές εξελίξεις και ανταγωνιστική τεχνολογική ανάπτυξη, η οποία συμπεριελάμβανε τον "διαστημικό αγώνα". Αμφότερες οι υπερδυνάμεις προέβησαν σε σημαντικές δαπάνες άμυνας και σε έναν αγώνα υπεροπλίας, τόσο στα συμβατικά όσο και στα πυρηνικά όπλα. Επίσης, οι δύο χώρες υποκίνησαν πολυάριθμες συμπλοκές, στις οποίες, ωστόσο, οι ίδιες δεν συμμετείχαν.
Παρόν[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, πόλεμοι στην Ευρωπαϊκή ήπειρο έχουν λάβει χώρα μόνο κατά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Το 1992, τις ακολούθησε η Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Το 2006, το Μαυροβούνιο και η Σερβία διασπάστηκαν, με αποτέλεσμα τη διάλυση της Ένωσης Κρατών Σερβίας και Μαυροβουνίου (πρώην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας). Η τρέχουσα διαμάχη λαμβάνει χώρα στην περιοχή της βορείου Μακεδονίας και της σερβικής επαρχίας του Κοσσυφοπεδίου, όπου Αλβανικές παραστρατιωτικές δυνάμεις ξεκίνησαν ανταρτοπόλεμο εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων. Οι Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου επιθυμούν πλήρη ανεξαρτησία από τη Σερβία. Η Σερβία προσφέρει μόνο την αυτονομία της επικράτειας της.
Σε σύγκριση με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και η δημιουργία της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών ήταν ειρηνική.
Οι Ευρωπαϊκοί στρατοί ακόμη συμμετέχουν σε πολέμους εκτός Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων συρράξεων όπου συμμετέχουν μέλη του ΝΑΤΟ. Ευρωπαίοι στρατιώτες έχουν σήμερα βάσεις στην Αφρική, την Αμερική (Αϊτή) και την Ασία (Αφγανιστάν, Ιράκ, Λίβανος).