Πέτρος Βλαστός

Πέτρος Βλαστός
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Πέτρος Βλαστός (Ελληνικά)
Γέννηση	1879 Καλκούτα
Θάνατος	1941 Λίβερπουλ
Ψευδώνυμο	Έρμονας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας ποιητής λεξικογράφος κριτικός λογοτεχνίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Αζίζα Πάλλη
Τέκνα	Αλέξης Βλαστός Δομίνη Βλαστού Αλέξης Π. Βλαστός Αδριάννα Βλαστού
Σχετικά πολυμέσα

Ο Πέτρος Βλαστός (πλήρες όνομα Πέτρος Θεοδώρου Βλαστός) (Καλκούτα Ινδίας, 1879 - Λίβερπουλ, 1941) ήταν λόγιος, ποιητής, λογοτέχνης και κριτικός (είχε χρησιμοποιήσει το ψευδώνυμο Έρμονας για τα πρώτα έργα και ποιήματά του), με καταγωγή από τη Χίο, είχε λάβει θέση στο γλωσσικό ζήτημα και ήταν γνωστός για τον ακραίο και ριζοσπαστικό δημοτικισμό του. Σε μια συγκεκριμένη περίοδο της συγγραφικής του ζωής είχε υιοθετήσει μοτίβα φυλετικής σκέψης, ενώ αργότερα αντικατέστησε τον αριστοκρατικό φυλετισμό με την έξαρση του ατόμου που τηρεί αποστάσεις από τον ταϊφά, την φυλή του.

Βιογραφία

Ο Πέτρος Βλαστός γεννήθηκε στην Καλκούτα το 1879, όπου ο πατέρας του ο Θεόδωρος Π. Βλαστός (8 Μαρτίου 1840, Μασσαλία, Bouches-du-Rhône - 21 Απριλίου 1899, Αθήνα) ήταν υπάλληλος στον Εμπορικό Οίκο Ράλλη, ελληνική εταιρεία, των επίσης Χίων, αδελφών Ράλλη. Η μητέρα του ήταν η Δέσποινα, κόρη του Αμπρούζη Ράλλη (30 Ιουλίου 1857, Σύρα - ;) (αλλού αναφέρεται ως Μαριέττα Ράλλη). Αδελφός του ήταν ο επίσης δημοτικιστής Αμβρόσιος Βλαστός. (15 Ιουνίου 1885, Αθήνα - 2 Δεκεμβρίου 1949)

Σε μικρή ηλικία πήγε στην Αθήνα, όπου και έμεινε μέχρι να τελείωσε τη Νομική Σχολή όπου έγινε διδάκτωρ. Το 1901 γύρισε στην Ινδία για να δουλέψει για τον Εμπορικό Οίκο Ράλλη, αρχικά με έδρα το ‎Αμριτσάρ και αργότερα στο Καράτσι. Εκεί έμαθε και Ούρντου.

Παντρεύτηκε στο Λίβερπουλ της Αγγλίας την Αζίζα, κόρη του δημοτικιστή Αλέξανδρου Πάλλη, στις 23 Οκτωβρίου 1909. Έκαναν τέσσερα παιδιά: τον Αλέξη (31 Αυγ. 1910-31 Αυγ. 1910, Καράτσι, Πακιστάν), τη Δομίνη (Dominie ή Dominica, μετέπειτα σύζυγο -το 1935- του John Nicholls Βρετανού πρέσβη) (27 Νοεμβρίου 1915, Λϊβερπουλ), τον Αλέξη (Alexis) (27 Νοεμβρίου 1915, Λίβερπουλ, αργότερα καθηγητή ιστορίας και σλαβικού πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ), και την Αδριάννα (Adrienne ή Adriana) (15 Φεβρουαρίου 1924, Λίβερπουλ, μετέπειτα γιατρό).

Έμεινε στην Ινδία μέχρι το 1919. Μετά το 1919, έγινε διευθυντής στο γραφείο των αδελφών Ράλλη, στο Λίβερπουλ του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου και εργαζόταν μέχρι το 1928.

Πέθανε στο Λίβερπουλ το 1941.

Έργο

Το 1904 δημοσίευσε σονέτα αλλά και παράφραση του Ιππολύτου του Ευριπίδη με τίτλο «Της ζωής» χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Ερμόνας, με πρόλογο όπου έκανε ανασκόπηση όλου του Ελληνισμού και υποδείκνυε πώς να χρησιμοποιούμε τους αρχαίους. Το μέρος του βιβλίου που αποτελούσε ποιητική συλλογή αποτελείτο από δεκατετράστιχα ποιήματα. Με το έργο «Της ζωής», ο Βλαστός καθιερώνεται άμεσα με τη βοήθεια του λογοτεχνικού περιοδικού Νουμάς.

Το 1905 χρησιμοποίησε και πάλι το ψευδώνυμο Ερμόνας και δημοσίευσε το έργο «Αργώ», με δεκατετράστιχα ποιήματα και λυρική σάτιρα.

Από το 1906, ο Δημήτριος Ταγκόπουλος, ιδιοκτήτης του Νουμά, του ανέθεσε την κριτική βιβλίων. Η στήλη ονομαζόταν «Κριτικές αναποδιές» και την υπέγραφε ως Ερμόνας.

Το 1908 άρχισε να χρησιμοποιεί το όνομά του για τη δημοσίευση και εξέδωσε το βιβλίο «Στον ήσκιο της συκιάς», το οποίο περιείχε πέντε διηγήματα, φιλοσοφικής και συμβολικής φύσης, τα οποία αναφέρονταν σε πέντε εποχές του Ελληνισμού. Το έργο αυτό μεταφράστηκε στα γαλλικά το 1924 από τον καθηγητή Eugène Clément με εισαγωγή του καθηγητή του πανεπιστημίου του Μονπελιέ Louis Roussel.

Το 1912 μετέφρασε εγχειρίδιο Φυσικής από τα αγγλικά, στο οποίο εκλαΐκευσε τους συνήθεις επιστημονικούς όρους.

Το 1914 προχώρησε σε σύνταξη και έκδοση ελληνικής γραμματικής με τίτλο «Γραμματική της δημοτικής», στην οποία πρότεινε σύστημα ορθογραφίας και τονισμού, στο οποίο καταργούσε όλα τα πνεύματα και τους τόνους με εξαίρεση την οξεία. Τον Μάρτιο του 1914 παρέδωσε δύο διαλέξεις, υπό τον τίτλο "Η Φυλετική Ευγένεια", στον Εκπαιδευτικό Όμιλο και στο Λύκειο Ελληνίδων, στις οποίες ανέπτυξε την κοσμοθεωρία του περί ευγονικής και φυλετισμού. Αποσπάσματα της ομιλίας δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Ακρόπολις και στο περιοδικό Νουμάς. Το φυλετικό ζήτημα απασχόλησε ιδιαίτερα τον Βλαστό, όπως φαίνεται και από μια σειρά άρθρων του σε περιοδικά της εποχής. Τα γραπτά αυτά, μαζί με το περιεχόμενο των διαλέξεων, παρέμειναν έκτοτε ανέκδοτα, έως το 2018 οπότε κυκλοφόρησαν σε συλλογή υπό τον τίτλο "Η Φυλετική Ευγένεια και άλλα κείμενα". Ψηγμάτα φυλετικής σκέψης εμφανίζονται και στο μεταγενέστερο έργο του Βλαστού, στα "Παραβλάσταρα" αλλά και στους "Συνερισμούς", ένα ογκώδες έργο το οποίο ολοκλήρωσε αλλά παρέμεινε ανέκδοτο.

Το 1917 εξέδωσε το έργο «Κριτικά ταξίδια» με αναμνήσεις ταξιδιών του από την Ινδία αλλά και αλλού, με άρθρα κριτικά και φιλοσοφικά και αισθητική μελέτη για την ολλανδική ζωγραφική.

Το 1921 προχώρησε στην έκδοση του «Η Αργώ και άλλα ποιήματα» στην Οξφόρδη, το οποίο περιείχε τα δεκατετράστιχα ποιήματα «της Ζωής» του 1904 και της «Αργούς» του 1905, έχοντας κάνει αλλαγές και επεξεργασίες, καθώς επίσης και άλλα ποιήματα όπως «Τα στερνά λόγια» (στη μνήμη του φίλου του Ίωνα Δραγούμη),, την «Κυρήνη», καθώς και το μεγάλο αφηγηματικό ποίημα «Νυχτεριού ζωντοβολιές»

Δέκα χρόνια αργότερα, το 1931, εξέδωσε το «Συνώνυμα και συγγενικά· Τέχνες και σύνεργα», ένα σημαντικό λεξικό για το οποίο είναι και γνωστός. Στο λεξικό αυτό, ο ίδιος γράφει ότι επιθυμεί αφενός να αναπληρώσει το κενό που υπήρχε τότε σε λεξικό της δημοτικής αλλά και για να βοηθήσει στην κυριολεξία και την ακριβολογία. Εκτός από τα συνώνυμα και τους τεχνικούς όρους που ήταν οι ουσιαστικοί σκοποί του βιβλίου, συγκέντρωσε και λέξεις για ζώα, φυτά, μέταλλα, φυσικά ή βιολογικά φαινόμενα. Το βιβλίο ήταν γραμμένο σε απλοποιημένο ορθογραφικό σύστημα, σύμφωνα με τον ίδιο: «Τ' ορθογραφικό και τονικό σύστημα που ακολούθησα είναι καταστρωμένο στο τελεφταίο τμήμα. Καιρός είναι ν' απλοποιήσουμε την ορθογραφία της δημοτικής και να την ξαλαφρώσουμε από δασκάλικες ασκήμιες».

Το 1933, βασισμένος στο περιεχόμενο δυο διαλέξεων που έδωσε στο Λονδίνο, εξέδωσε το «Greek bilingualism and some parallel cases» στα αγγλικά, κείμενο το οποίο μετέφρασε στα ελληνικά τον επόμενο χρόνο:«Η ελληνική και μερικές άλλες διγλωσσίες». Σε αυτό το κείμενο υποστηρίζει την δημοτική έναντι της (τεχνητής) καθαρεύουσας και συγκρίνει την καθομιλουμένη στην αρχαία Ελλάδα (ποιήματα της Σαπφούς, του Αλκμάνος και του Αλκαίου και κείμενα του Πινδάρου - στη βοιωτική καθομιλουμένη - και του Πλάτωνα), με την αντίστοιχη αρχαΐζουσα γλώσσα του Βακχυλίδη και του Θεόγνιδος, αλλά και στην Ινδία που ο ίδιος είχε γνωρίσει, τα καθομιλούμενα ούρντου με τα απαρχαιωμένα σανσκριτικά, τα περσικά και τα αραβικά (τις «τρεις προτερινές καθαρέβουσες» όπως έγραψε ο ίδιος). Μιλά και για την τοσκάνικη διάλεκτο στην οποία έγραψε ο Δάντης τη Θεία κωμωδία, αντί για τα λατινικά, καθώς και για τα αντίστοιχα φαινόμενα στην αγγλική γλώσσα, θεωρώντας ότι οι τεχνητές γλώσσες και οι αρχαϊσμοί ξεκόβουν τη γλώσσα από τον λαό, καταφερόμενος με ένταση εναντίων όσων έγραφαν στην καθαρεύουσα ή ακόμη και μικτή γλώσσα όπως ο Κωνσταντίνος Καβάφης.

Τελευταίο βιβλίο του Βλαστού, ήταν τα «Παραβλάσταρα», τα οποία εκδόθηκαν το 1937 και περιείχαν έξη δοκίμια και έξη άρθρα που είχε δημοσιεύσει παλαιότερα. Κάποια από αυτά, δημοσιευμένα στη Νέα Εστία, ήταν το «Γεωμετρισμός και ταϊφάς», το «Παραβολές», το «Ο Κρόνος με τα Κρονάκια του», αλλά και το «Αλκή και Τόλμη», όπου παρουσιάζει τα βάθρα της φιλοσοφίας του, το ατομικισμό, την ανάγκη του αγώνα και την αψηφησιά του κινδύνου για το ανέβασμα της ζωής.

Ο Βλαστός είχε συνεργαστεί με αρκετά φιλολογικά περιοδικά, εκτός από τον Νουμά στον οποίο πρωτοδημοσίευσε το έργο του και όπου είχε αναλάβει αργότερα βιβλιοκριτική και την Νέα Εστία που αναφέρθηκε παραπάνω, με τα Γράμματα της Αλεξάνδρειας, τα Κυπριακά Γράμματα, τα Ελληνικά Φύλλα και τα Χιώτικα Χρονικά.

Εργoγραφία

• Της ζωής. Αθήνα, τυπογραφείο Εστίας, 1904 (με το ψευδώνυμο Έρμονας) , ποίηση
• Η Αργώ. Αθήνα, τυπογραφείο Εστίας, 1905 (με το ψευδώνυμο Έρμονας), ποίηση [3]
• Στον ήσκιο της συκιάς (διηγήματα). Αθήνα, τυπογραφείο Εστίας, 1908, πεζογραφία
• Φυσική μεταφρασμένη από τα Αγγλικά. Αθήνα, 1912, μελέτες / δοκίμια
• Κριτικά ταξίδια. Αθήνα, τυπογραφείο Εστίας, 1912, ταξιδιωτικές εντυπώσεις [4]
• Γραμματική της δημοτικής. Αθήνα, 1914
• Η Αργώ και άλλα ποιήματα. Oxford, University Press, 1921, ποίηση (στο βιβλίο αυτό είναι συγκεντρωμένα τα ποιήματά του από το βιβλίο «Της Ζωής» του 1904, την «Αργώ» του 1905
• Συνώνυμα και συγγενικά· Τέχνες και σύνεργα. Αθήνα, τυπογραφείο Εστίας, 1931 [5]
• Greek bilingualism and some parallel cases. Athens, Hestia Press, 1933
• Η ελληνική και μερικές άλλες διγλωσσίες. Αθήνα, τυπογραφείο Εστίας, 1934 (μετάφραση στα ελληνικά του προηγουμένου)
• Παραβλάσταρα. Αθήνα, τυπογραφείο Εστίας, 1937
• Η Φυλετική Ευγένεια και άλλα κείμενα, Αθήνα, εκδόσεις Νέα Γενεά, 2018, συλλογή ανέκδοτων κειμένων σχετικών με φυλετισμό και ευγονική

Ξενόγλωσσες / επόμενες εκδόσεις

Το έργο του «Στον ήσκιο της συκιάς» του 1908, μεταφράστηκε στα γαλλικά το 1924 (με γραφή στα ελληνικά και τα γαλλικά):

• A l’ ombre du Figuier, Pierre Vlasto ; contes traduits du néo-grec par Eugène Clément ; Préface de Louis Roussel / Paris : éditions Sansot ; R. Chiberre, éditeur, 1924[6]

Το σημαντικότατο λεξικογραφικό έργο του «Συνώνυμα και συγγενικά· Τέχνες και σύνεργα» του 1931, εκδόθηκε ξανά το 1989. Αυτή η β' έκδοση συμπληρώθηκε από τα κατάλοιπα του συγγραφέα:

• Συνώνυμα και συγγενικά· Τέχνες και σύνεργα, νέα έκδοση συμπληρωμένη από τα κατάλοιπα του συγγραφέα Πέτρου Βλαστού, κατάταξη, καταγραφή, πρόλογος Άλκηστις Σουλογιάννη , εισαγωγή Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου., Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1989 [7]

Δημοσιεύσεις / Μελέτες σχετικές με τον Βλαστό και το έργο του

• Αλέξανδρος Αργυρίου «Βλαστός Πέτρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1984
• Μανώλης Γιαλουράκης, «Βλαστός Πέτρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα, Χάρη Πάτση
• Κ.Ι.Β., «Βλαστός Πέτρος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα, Πυρσός, 1929
• Ξ. Λευκοπαρίδη (επιμέλεια), Αλληλογραφία της Π.Σ.Δέλτα, 1906-1940. Αθήνα, Εστία, 1957
• Μ.Γ. Μερακλής, «Πέτρος Βλαστός», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.472. Αθήνα, Σοκόλης, 1977
• Κωστής Παλαμάς, Κριτική για το «Της Ζωής», Γράμματα Β΄, 1907 (και στα Άπαντα, Στ΄, σ.320-332. Αθήνα, Μπίρης)
• Κλέων Παράσχος, «Πέτρος Βλαστός», Δέκα έλληνες λυρικοί, σ.91-159. Αθήνα, 1937
• Κλέων Παράσχος, «Πέτρος Βλαστός», Μορφές και ιδέες (νέος κύκλος), σ.186-194. Αθήνα, 1956
• Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου, Δημοτικισμός και κοινωνικό πρόβλημα. Αθήνα, Ερμής, 1976
• Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου, «Πέτρος Βλαστός», Η παλαιότερη πεζογραφία μας· Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Ι΄ (1900-1914), σ.8-33. Αθήνα, Σοκόλης, 1997
• Θρασύβουλος Σταύρου, Ψυχάρης, Εφταλιώτης, Πάλλης, Βλαστός. Αθήνα, Αετός, 1956 (στη σειρά Βασική Βιβλιοθήκη, αρ.26)
• Κύπρος Χρυσάνθης, Σαραντατρείς επιστολές του Πέτρου Βλαστού στον Γλαύκο Αλιθέρση. Λευκωσία, Μικρές Εκδόσεις Πνευματικής Κύπρου, 1966
• Γιάννης Ψυχάρης, «Δημοτική και καθαρεύουσα», Ρόδα και Μήλα Ε΄ 1. Αθήνα, 1908
• Κρητική Εστία 20, ετ.Β΄, 2/1951 (Αφιέρωμα περιοδικού)
• Δημήτρης Λαμπρέλλης, “A dark chapter of the perception of Nietzsche in Greece: Petros Vlastos’ nietzscheism as social - racial racism and eugenics”, παρουσίαση στο Workshop on the “Scientific exchanges between Greece and Germany, 1870-1933: Influences and processes”, organized by the University of Athens and Goethe-Institut Athen, 4 Ιουνίου 2013 Αθήνα
• Ματάλας Παρασκευάς, Ομιλία Ο εθνικισμός και η φυλή: Ίων Δραγούμης και Πέτρος Βλαστός, Συμπόσιο "Προσλήψεις και χρήσεις των φυλετικών θεωριών στην Ελλάδα 19ος-20ος αιώνας", 18/01/2014 [8]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Παραθέματα από έργα του Πέτρου Βλαστού, Σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού
• «Κριτικά ταξίδια» Ολόκληρο το βιβλίο
• Φυλετική έρευνα για τον ελληνισμό-Πέτρος Βλαστός Περιοδικό «Γράμματα», Τόμος 3, Αριθμός 31/1916
• Η φυλετική ευγένεια-Πέτρος Βλαστός Εφημερίδα Ακρόπολις», 18 Μαρτίου 1916, Αναδημοσίευση στο Περιοδικό «Νουμάς»
• ποίημα (Κοσμόπολις, Γράμματα, Τεύχος 6, Σημειώματα: ποιήματα και ποιηταί, σελ. 198-203