Μετάβαση στο περιεχόμενο

Κρυπτεία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η Μεγάλη Ρήτρα ως σύστημα διακυβέρνησης στην Αρχαία Σπάρτη και ο ρόλος τής Κρυπτείας

Η Κρυπτεία ήταν ένα είδος μυστικής υπηρεσίας της Σπάρτης στην αρχαιότητα, επανδρωμένης από νέους.[1][2]

Οργανωμένη από την άρχουσα τάξη του Σπαρτιατικού κράτους, αποτελούσε θεσμό τού αρχαίου λακωνικού συστήματος, ο οποίος περιελάμβανε τη σκληρή εκπαίδευση και τη μυστική αποστολή των εξυπνότερων και δυνατότερων νέων Σπαρτιατών, με σκοπό την επιτήρηση και τη λήστευση ή και εκτέλεση των ανυπότακτων ή υπόπτων ειλώτων[3][4]. Συνεκδοχικά η λέξη δήλωσε και το στρατιωτικό σώμα που απαρτιζόταν από τους εν λόγω νέους.

Χαρακτήρας και λειτουργία τού θεσμού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν αντικρουόμενες εκτιμήσεις για τη σύσταση και τον ρόλο της κρυπτείας στην αρχαία Σπάρτη. Πολλοί συμμερίζονται την άποψη ότι επρόκειτο για έθιμο ενηλικίωσης των εκλεκτών Σπαρτιατών νέων ως μέρος τής διετούς ἀγωγῆς, που αποσκοπούσε στη σκληραγώγησή τους, ώστε να είναι διαρκώς σε πολεμική ετοιμότητα.

Η επιλογή των νέων στην Αρχαία Σπάρτη

Την εκδοχή αυτήν υιοθετούν μελετητές τόσο του παρελθόντος[5][6] όσο και νεότεροι[7]. Παραστατική καταγραφή της παρέχεται στους εξής δύο ορισμούς:

«κρυπτεία· κρυφία ἀποστολή, εἰς ἣν ὑπεβάλλοντο οἱ νέοι τῆς Σπάρτης καὶ ἧτις ἦτο σφόδρα πολύπονος, διότι ἦσαν ἠναγκασμένοι νὰ περιπλανῶνται εἰς τὴν χώραν ἀνυπόδητοι ἐν ὥρᾳ χειμῶνος καὶ νὰ ὑφίστανται πολλὰς στερήσεις χάριν σκληραγωγίας (...), ἐχρησιμοποιοῦντο δὲ ὡσαύτως ὅπως ἐνεδρεύωσι καὶ φονεύωσι τοὺς Εἵλωτας»[8].

«Κατά τα δύο τελευταία χρόνια τής εκπαίδευσης, οι νέοι έπαιρναν μέρος στην κρυπτεία, ένα είδος νυχτερινής επιδρομής με σκοπό την εξόντωση των πιο δυνατών και απείθαρχων ειλώτων. Η κρυπτεία ασκούσε τους νεαρούς Σπαρτιάτες στις ενέδρες και στα πολεμικά τεχνάσματα»[9].

Αν ισχύει αυτό, τότε θα αποτελούσε μέρος τής διαδικασίας των τριών σταδίων τής εθιμικής μύησης: α) αποκλεισμός, δηλαδή απομόνωση από την υπόλοιπη κοινότητα, β) αντιστροφή, δηλαδή αλλαγή ρόλου και υιοθέτηση μυστικού και, κατά κάποιον τρόπο, παράτυπου τρόπου δράσης, γ) ενσωμάτωση, δηλαδή αποδοχή τού υποψηφίου[10]. Η δράση τους εθεωρείτο παράτυπη, επειδή αναγκαίο συστατικό της ήταν η μυστικότητα· αν οποιοσδήποτε από τους νέους αυτούς συλλαμβανόταν, τότε τιμωρείτο αυστηρά[11]. Κατά μία άποψη, ο χαρακτήρας τής κρυπτείας θα μπορούσε να παραλληλιστεί με τη δράση των εφηβικών περιπόλων στην αρχαία Αθήνα[12].

Ως προς τη δράση τής κρυπτείας ως στρατιωτικού σώματος, οι διαφορές από τη ζωή και τη δραστηριότητα των οπλιτών τής Σπάρτης ήταν αξιοσημείωτες, πράγμα που εξηγεί, κατά τους μελετητές, τη μυητική λειτουργία τού θεσμού. Ο Πιερ Βιντάλ-Νακέ επισημαίνει τις εξής σημαντικές διαφορές[13]: α) Οι κρυπτοί ήταν ελαφρά ή καθόλου οπλισμένοι, ενώ οι οπλίτες έφεραν πανοπλία, β) Οι κρυπτοί ενεργούσαν ως μονάδες, ενώ οι οπλίτες ως μέρος τής φάλαγγας, γ) Οι κρυπτοί έτρωγαν ό,τι έβρισκαν ή έκλεβαν, ενώ οι οπλίτες τρέφονταν στα οργανωμένα συσσίτια, δ) Οι κρυπτοί κρύβονταν στα βουνά, ενώ οι οπλίτες, όταν δεν εκστράτευαν, παρέμεναν στην πεδινή περιοχή, ε) Οι κρυπτοί δραστηριοποιούνταν κυρίως τη νύχτα, όταν οι οπλίτες δεν πολεμούσαν, στ) Οι κρυπτοί έστηναν ενέδρα ή σκότωναν ύπουλα, ενώ οι οπλίτες πολεμούσαν σε οργανωμένη μάχη. Ως εκ τούτου, η κρυπτεία ως έθιμο μύησης αποκτούσε τη λειτουργία άτυπου θεσμού, ο οποίος συμβολικά επικυρωνόταν από την κακομεταχείριση ή τον φόνο των πλέον επικίνδυνων ειλώτων και ορισμένοι θεωρούν ότι αυτό ίσχυε ευθύς εξαρχής[14].

Επειδή βασικός στόχος των μελών τής κρυπτείας ήταν οι είλωτες, διάφοροι μελετητές εικάζουν ότι αυτός ήταν και ο αντικειμενικός σκοπός τής συστάσεώς της. Για τον λόγο αυτόν, ορισμένοι τη χαρακτήρισαν είδος «μυστικής αστυνομίας»[15] η οποία σκοπό είχε να περιπολεί την επαρχία και να σκοτώνει είλωτες, στοχεύοντας στους πλέον επικίνδυνους, ανυπότακτους ή ρωμαλέους.[16][17] Αυτό θα απέδιδε στην κρυπτεία εν μέρει επίσημη ιδιότητα, διότι αναμενόταν από τα μέλη της να επιτελούν κάτι που δεν ανετίθετο στον επίσημο στρατό[18]. Ενισχύοντας αυτή την οπτική γωνία, ο Πολ Κάρτλετζ αποκάλεσε την κρυπτεία «σύστημα οργανωμένης δολοφονίας», που οφειλόταν στον δεδομένο φόβο των Σπαρτιατών προς τους είλωτες[19], ενώ διατυπώθηκε η άποψη ότι θεσπίστηκε ως εσωτερικό σύστημα ασφαλείας, προκειμένου οι είλωτες να διατηρούνται σε τάξη[20]. Η εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα συνοψίζει ως εξής το συμπέρασμα αυτό: «Με αυτόν τον τρόπο κατέστελλαν κάθε τάση των ειλώτων για επανάσταση και με τον φόνο των πιο έξυπνων και ρωμαλέων λιγόστευαν οι δυνατότητες για επαναπόκτηση της ελευθερίας τους»[21].

Ορισμένοι ιστορικοί χαρακτηρίζουν τις δολοφονίες των ειλώτων συμβολική πράξη καταπίεσης των υποδούλων από μικρή μειονότητα νεαρών, η οποία χρησίμευε και ως διαδικασία επιλογής των μελλοντικών ηγετών.[22] Η κρυπτεία αποτελεί κατ' αυτόν τον τρόπο το επιστέγασμα της Σπαρτιάτικης εκπαίδευσης, κατά την οποία η σκληραγωγημένη ζωή, διανθισμένη με κλοπές, με συνδυασμό θάρρους και επινοητικότητας, καταλήγει στις σφαγές ειλώτων· τακτική που επικρίθηκε από τον Αριστοτέλη, καθώς δεν συνάδει με το θάρρος που διδάσκουν συνήθως οι φιλόσοφοι, αλλά με την κτηνωδία των άγριων ζώων.[23].

Αν και ο ακριβής χαρακτήρας τού θεσμού είναι δύσκολο να αποτιμηθεί, ο προσδιορισμός «μυστική αστυνομία» δεν θεωρείται εύστοχος από κάποιους. Οι λόγοι είναι οι εξής: α) Ο όρος «αστυνομία» δηλώνει την τήρηση της τάξεως κατ' εξοχήν σε καιρό ειρήνης, ενώ η κρυπτεία αποτελούσε στρατιωτικό σώμα, εφόσον οι Λακεδαιμόνιοι βρίσκονταν σε συνεχή εμπόλεμη κατάσταση με τους είλωτες, β) Η αστυνομία λειτουργεί οργανωμένα, σύμφωνα με συγκεκριμένους κανονισμούς και περιορίζεται από τη νομοθεσία, ενώ η κρυπτεία ενεργούσε υπό την επιφάνεια, μεμονωμένα και χωρίς κανόνες· οι δε είλωτες δεν ήταν πολίτες με δικαίωμα εναντίωσης προς αυτή τη δράση, γ) Ο όρος «αστυνομία», ως προς το ιστορικό του περιεχόμενο, αναφέρεται κυρίως σε δράση εντός τού άστεως, ενώ η κρυπτεία δρούσε στην επαρχία και στα βουνά. Εξαιτίας αυτών, σύγχρονες μελέτες έχουν χαρακτηρίσει την κρυπτεία «είδος ανταρτοπολέμου», όρος που ταιριάζει περισσότερο σε άτακτα στρατιωτικά σώματα[24].

Τέλος, έχει διατυπωθεί επίσης η άποψη ότι η κρυπτεία συνιστούσε απλώς ένα είδος απαγόρευσης της κυκλοφορίας των ειλώτων εκτός τού τόπου διαμονής τους.[25] Εντούτοις, ο Ανρί Βαλόν, στον οποίο έχουν την αφετηρία τους οι σύγχρονες αυτές ερμηνείες, είχε δώσει διαφορετικό προσανατολισμό στο συμπέρασμά του, υποστηρίζοντας ότι, εφόσον οι είλωτες αποτελούσαν ιδιοκτησία τού κράτους (όχι κάποιων πολιτών), η κρυπτεία φρόντιζε να αποτρέψει τη φυγή τους από τη χώρα και, ως εκ τούτου, οι νυχτερινές περιπολίες και οι φόνοι που διαπράττονταν από τα μέλη της αποσκοπούσαν στην παρεμπόδιση όποιων ειλώτων επιχειρούσαν να φύγουν τη νύχτα από τον τόπο διαμονής τους για να δραπετεύσουν[26].

Χρονική τοποθέτηση και αποτίμηση των αρχαίων μαρτυριών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η χρονική τοποθέτηση του θεσμού δεν μπορεί να τεκμηριωθεί με βεβαιότητα. Η παράθεση του Πλουτάρχου φαίνεται να υποδεικνύει το 464 π.Χ., όταν υπήρχαν αυξημένοι φόβοι για εξέγερση των ειλώτων μετά τον μεγάλο σεισμό εκείνου του έτους, όμως αυτή η πληροφορία δεν μπορεί να τεκμηριωθεί και από άλλες πηγές.[27].

Ο Αριστοτέλης, στον οποίο παραπέμπει ο Πλούταρχος, αναφέρει ότι οι έφοροι κάθε φθινόπωρο κήρυτταν πόλεμο κατά των ειλώτων, ώστε ο φόνος είλωτα από Σπαρτιάτη να είναι απολύτως νόμιμος, χωρίς φόβο τιμωρίας και να μη θεωρείται ανθρωποκτονία. Με αυτόν τον τρόπο επιδιωκόταν η κάμψη τού ηθικού των ειλώτων και της βούλησής τους για εξέγερση. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, την εποχή της μάχης των Πλαταιών (479 π.Χ.) ο υπόδουλος πληθυσμός των ειλώτων ήταν επτά φορές μεγαλύτερος από των Σπαρτιατών και ο φόβος εξεγέρσεων δεν έφευγε ποτέ από τον νου και τους σχεδιασμούς της σπαρτιατικής ηγεσίας. Αφ' ης στιγμής κηρυσσόταν ο πόλεμος, η κρυπτεία δεν αποτελούσε πλέον μυστική υπηρεσία, αλλά ήταν παρούσα και στο πεδίο της μάχης ως μονάδα του σπαρτιατικού στρατού, όπου όμως ο ρόλος της είναι άγνωστος. Ο Πλούταρχος στους Βίους Παραλλήλους αναφέρει ότι στη μάχη της Σελλασίας διοικητής της κρυπτείας (Ό ἐπὶ τῆς κρυπτείας τεταγμένος) ήταν ο Δαμοτέλης.

Ορισμένοι μελετητές αποδίδουν ιδιαίτερο ρόλο στην κρυπτεία ως στρατιωτικό σώμα βασιζόμενοι σε συγκεκριμένο απόσπασμα του Θουκυδίδη (Ἱστορίαι 4.80). Εκεί ο ιστορικός αναφέρει ότι οι Σπαρτιάτες ζήτησαν από τους είλωτες να ξεχωρίσουν από ανάμεσά τους 2000 άνδρες, τους πλέον ανδρείους και έμπειρους στη μάχη, προκειμένου να τους χαρίσουν την ελευθερία τους ως ανταμοιβή για τη συμβολή τους στον πόλεμο. Ωστόσο, ευθύς μετά την τελετή τής απονομής τής ελευθερίας, οι Λακεδαιμόνιοι φρόντισαν να τους εξαλείψουν ώς τον τελευταίο και κανείς δεν έμαθε ποτέ πώς σκοτώθηκαν. Για την ερμηνεία αυτού του αποσπάσματος μερικοί σύγχρονοι ιστορικοί πιστεύουν ότι τα μέλη τής κρυπτείας θα πρέπει να είχαν αναλάβει την εξόντωση των συγκεκριμένων ειλώτων, επειδή είχαν την καλύτερη εκπαίδευση και προϋπηρεσία και, επιπλέον, για να μη μιανθεί το σώμα των οπλιτών με την καταπάτηση των όρκων[28]. Εντούτοις, η εν λόγω ερμηνεία παραμένει ανεπιβεβαίωτη[29].

Εθνολογικές μελέτες έχουν παραλληλίσει τον εθιμικό, μυητικό χαρακτήρα τής κρυπτείας με παρόμοιες τελετές στη σύγχρονη κοινωνία.[20]

Αποσπάσματα για την κρυπτεία από αρχαίους συγγραφείς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όπως εξιστορεί ο Πλούταρχος στο έργο «Λυκούργος» (Βίοι Παράλληλοι)[30]:

Ἐν μὲν οὖν τούτοις οὐδέν ἐστιν ἀδικίας ἴχνος οὐδὲ πλεονεξίας, ἣν ἐγκαλοῦσιν ἔνιοι τοῖς Λυκούργου νόμοις, ὡς ἱκανῶς ἔχουσι πρὸς ἀνδρείαν, ἐνδεῶς δὲ πρὸς δικαιοσύνην. ἡ δὲ καλουμένη κρυπτεία παρ' αὐτοῖς, εἴ γε δὴ τοῦτο τῶν Λυκούργου πολιτευμάτων ἕν ἐστιν, ὡς Ἀριστοτέλης ἱστόρηκε, ταύτην ἂν εἴη καὶ τῷ Πλάτωνι περὶ τῆς πολιτείας καὶ τοῦ ἀνδρὸς ἐνειργασμένη δόξαν. ἦν δὲ τοιαύτη· τῶν νέων οἱ ἄρχοντες διὰ χρόνου τοὺς μάλιστα νοῦν ἔχειν δοκοῦντας εἰς τὴν χώραν ἄλλως ἐξέπεμπον, ἔχοντας ἐγχειρίδια καὶ τροφὴν ἀναγκαίαν, ἄλλο δὲ οὐδέν· οἱ δὲ μεθ' ἡμέραν μὲν εἰς ἀσυνδήλους διασπειρόμενοι τόπους, ἀπέκρυπτον ἑαυτοὺς καὶ ἀνεπαύοντο, νύκτωρ δὲ κατιόντες εἰς τὰς ὁδοὺς τῶν εἱλώτων τὸν ἁλισκόμενον ἀπέσφαττον. πολλάκις δὲ καὶ τοῖς ἀγροῖς ἐπιπορευόμενοι τοὺς ῥωμαλεωτάτους καὶ κρατίστους αὐτῶν ἀνῄρουν (...) Αριστοτέλης δὲ μάλιστά φησι καὶ τοὺς ἐφόρους, ὅταν εἰς τὴν ἀρχὴν καταστῶσι πρῶτον, τοῖς εἵλωσι καταγγέλλειν πόλεμον, ὅπως εὐαγὲς ᾖ τὸ ἀνελεῖν.

Ο Πλούταρχος ολοφάνερα διστάζει να αποδώσει τον (μιαρόν, όπως τον αποκαλεί) θεσμό αυτόν στον Λυκούργο, εξαιτίας τού πράου και δίκαιου χαρακτήρα του, όπως τον περιγράφει (αυτ. 28.6):

Οὐ γὰρ ἔγωγε προσθείην Λυκούργῳ μιαρὸν οὕτω τῆς κρυπτείας ἔργον ἀπὸ τῆς ἄλλης αὐτοῦ πρᾳότητος καὶ δικαιοσύνης τεκμαιρόμενος τὸν τρόπον...

Η κρυπτεία περιγράφεται και στο έργο «Νόμοι» (633b-c) του Πλάτωνος, στον διάλογο μεταξύ Μεγίλλου και Αθηναίου[31]:

ἔτι δὲ καὶ κρυπτεία τις ὀνομάζεται θαυμαστῶς πολύπονος πρὸς τὰς καρτερήσεις, χειμώνων τε ἀνυποδησίαι καὶ ἀστρωσίαι καὶ ἄνευ θεραπόντων αὐτοῖς ἑαυτῶν διακονήσεις νύκτωρ τε πλανωμένων διὰ πάσης τῆς χώρας καὶ μεθ᾽ ἡμέραν. ἔτι δὲ κἀν ταῖς γυμνοπαιδίαις δειναὶ καρτερήσεις παρ᾽ ἡμῖν γίγνονται τῇ τοῦ πνίγους ῥώμῃ διαμαχομένων, καὶ πάμπολλα ἕτερα, σχεδὸν ὅσα οὐκ ἂν παύσαιτό τις ἑκάστοτε διεξιών.

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «A Dictionary of Greek and Roman Antiquities (1890), CRYPTEIA». www.perseus.tufts.edu. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021. 
  2. ↑ «Crypteia - 1911 Encyclopedia Britannica -». StudyLight.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021. 
  3. ↑ Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα. 36. Αθήνα. 1996. σελ. 243. 
  4. ↑ Matthew Clark, 2012: Exploring Greek Myth. London: John Wiley & Sons, σ. 112-3. ISBN 978-1-4443-6213-8.
  5. ↑ Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής έδινε τον εξής ορισμό: «Μία τῶν ἀσκήσεων τῶν νέων Σπαρτιατῶν, καθ' ἣν, ἵνα προγυμνάζωνται εἰς τὰ τοῦ πολέμου, ἐξεπέμποντο διὰ τῆς χώρας εἰς μυστικὴν ἐπιτήρησιν τῶν εἱλώτων (...) Φαίνεται ὅμως ὅτι ὑπῆρξαν καὶ περιστάσεις καθ' ἃς ἐκακοποίησαν τοὺς εἵλωτας διὰ τῆς κρυπτείας» (Λεξικόν τής ελληνικής αρχαιολογίας, Αθήνα 1888: εκδ. Α. Κωνσταντινίδου, τόμ. Α΄, σελ. 539).
  6. ↑ Paul Girard, «Krypteia» στο Charles Daremberg & Edmond Saglio, Dictionnaire des Antiquités grecques et romaines, Paris 1892, σελ. 871-873 [διαδικτυακή ανάγνωση] Ο Ζιράρ αναφέρει συγκεκριμένα ότι ο θεσμός είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα για όλους τους Σπαρτιάτες νέους, αλλά επισημαίνει τις διαφορές μεταξύ Πλουτάρχου και Πλάτωνος ως προς την περιγραφή του. Επιπλέον, σχολιάζοντας σχετικό αρχαίο πάπυρο, επισημαίνει τη συνωνυμία μεταξύ των όρων κρυπτοί και ἀγρονόμοι, που θεωρεί ότι αποδίδει άτυπη θεσμική ιδιότητα στους συγκεκριμένους νέους.
  7. ↑ Maurice Sartre, 2006: Histoires grecques. Paris: Seuil, σελ. 156.
  8. ↑ H. Liddel, R. Scott, St. McKenzie 18977, Μέγα λεξικόν τής ελληνικής γλώσσης (μτφρ. υπό Ξ. Μόσχου & Α. Κωνσταντινίδου), τόμ. 2, σελ. 783. Αθήνα: 1901-4.
  9. ↑ Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, τόμος ΕΛΛΑΣ Α΄, σελ. 412.
  10. ↑ M. Sartre, έ.α. Εκτενή ανάλυση παρέχει σχετικά με αυτό ο Ανρί Ζανμέρ (Henri Jeanmaire), 1913: «La cryptie lacédémonienne», Révue des Études Grecques, σελ. 121-150.
  11. ↑ Paul Cartledge (2004) [1998]. Θεόδωρος Μωυσιάδης, επιμ. Η εικονογραφημένη ιστορία τής Αρχαίας Ελλάδας. Μετάφραση από Β. Κυριαζή. Αθήνα: Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος. σελ. 333. ISBN 960-208-699-8. . Ο Κάρτλετζ θεωρεί την κρυπτεία τελετή ενηλικίωσης, την αποκαλεί «μυστική υπηρεσία» και σημειώνει επιπλέον ότι κατά τη διάρκειά της «η συμπεριφορά τους [των νέων] ήταν σχεδόν από κάθε άποψη σε πλήρη αντίθεση προς ό,τι θα αναμενόταν από αυτούς αργότερα ως ώριμους οπλίτες». Επιπλέον, ανώνυμος σχολιαστής τού Πλάτωνος σε μεσαιωνικό σχολιολόγιο αναφέρει: «διὸ καὶ κρυπτεία ὠνόμασται, ἐκολάζοντο γὰρ οἱ ὁπουδήποτε ὀφθέντες» (Scholia Platonica 63).
  12. ↑ Wilhelm Wachsmouth, 18442: Hellenische Altertumskunde aus dem Gesichtpunkte des Staates. Leipzig: Halle, σελ. 462. Ο Βάκσμουτ αποκαλεί επίσης την κρυπτεία «κυνήγι ειλώτων» και τη θεωρεί μέρος τής πολεμικής προετοιμασίας των νεαρών Σπαρτιατών.
  13. ↑ Pierre Vidal-Naquet, 19912: Le Chasseur noir. Formes de pensée et formes de société dans le monde grec. Paris: La Découverte, σελ. 162|ISBN=2-7071-4500-9
  14. ↑ Simon Hornblower, Antony Spawforth, Esther Eidinow, 2012: The Oxford Classical Dictionary. Oxford: Oxford University Press, σελ. 786, ISBN: 978-0-19-954556-8
  15. ↑ Ο χαρακτηρισμός αυτός αποδίδεται στην κρυπτεία από τη Margaret Howatson (The Oxford Companion to Classical Literature, 1989. Oxford: Oxford University Press· μτφρ. υπό Β. Φόρη, 1996: Εγχειρίδιο κλασικών σπουδών. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη, σελ. 432-3: «Το ισοδύναμο μιας μυστικής αστυνομικής δύναμης, στην οποία επίλεκτοι νεαροί Σπαρτιάτες άντρες είχαν εξουσιοδοτηθεί από τους εφόρους να περιπολούν τη λακωνική ύπαιθρη χώρα και να σκοτώνουν οποιουσδήποτε είλωτες υποψιάζονταν για επικίνδυνους»), αλλά και από άλλους μελετητές, κυρίως σε εκλαϊκευτικού χαρακτήρα έργα (βλ. Alfred Bradford 2011: Leonidas and the kings of Sparta: Mightiest warriors, fairest kingdom. California: ABC-CLIO, σελ. 46, όπου αναφέρεται ότι αντικειμενικός σκοπός αυτής της δράσης ήταν «να πεισθούν οι είλωτες ότι βρίσκονται υπό συνεχή επιτήρηση»).
  16. ↑ Sinnigen 1961, chapter=The Roman Secret Service, σελ. 65-72.
  17. ↑ Britanicca Edidors 2018: "It was the responsibility of the Spartan secret police, the Krypteia, to patrol the Laconian countryside and put to death any supposedly dangerous helots. Sparta’s conservative foreign policy is often attributed to the fear of revolts by the helots"
  18. ↑ Sacks, David (1995). Oswyn Murray (ed.): A Dictionary of the Ancient Greek World, τόμ. 1, Oxford: Oxford University Press, σελ. 107. ISBN: 9780195112061
  19. ↑ Paul Cartledge, 2003: The Spartans: The World of the Warrior-Heroes of Ancient Greece, from Utopia to Crisis and Collapse. New York: Vintage Books, σελ. 70.
  20. ↑ 20,0 20,1 Sheldon 2013, σελ. 80.
  21. ↑ Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, τόμ. 36, σελ. 243.
  22. ↑ Hodkinson 2015, σελ. 27: "Recent research suggests that even the killing of helots during the infamous krypteia, about which the sources give contradictory accounts, was no more than a symbolic measure of helot control (Ducat 2006a, ch 9). Sent out on a merely occasional basis, barefoot with only daggers, without specific instructions and hiding themselves from others’ view with no opportunity for reporting back, the kryptoi were hardly a serious means of policing the helots. The fact that the krypteia involved only a select minority of young men (Plutarch, Lycurgus 28.2, citing Aristotle fr. 538 Rose), for whom it formed an intensive period of personal trials, probably as part of the selection process for Sparta’s future leaders, suggests that its civic function was equally if not more important. It is hardly surprising that the killing of helots makes no appearance in Plato’s description of the krypteia in the Laws (633b–c)".
  23. ↑ Lévy 2008, σελ. 97: Ο Lévy παραπέμπει στα Πολιτικά. 8,4,1338b, 17-19
  24. ↑ Brandon Ross, 2012: "Crypteia: A Form of Ancient Guerilla Warfare", Grand Valley Journal of History, σελ. 1-10· Edmond Lévy, 2003: Sparte: Histoire politique et sociale jusqu’à la conquête romaine, Paris: Seuil, σελ. 63-66.
  25. ↑ R.M. Sheldon, Espionage in the Ancient World: An Annotated Bibliography of Books and Articles in Western Languages, McFarland, 2008 σ. 79-81. Συνοψίζονται οι αρχαίες πηγές (Πλάτων, Πλούταρχος κ.ά.) και οι κύριες ιστοριογραφικές απόψεις από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι το 1988. Παρόμοια ερμηνεία δίνεται και στο σύγγραμμα των Matthew Dilon & Linda Garland, 20103: Ancient Greece: Social and Historical Documents from Archaic Times to the Death of Alexander the Great. New York: Routledge, §5.50.
  26. ↑ Henri Wallon, 1850: ″Explication d'un passage de Plutarque sur une loi de Lycourgue: La Cryptie″, στο Histoire des institutions politiques de la Grèce. Paris: Dupont, σελ. 15,16.
  27. ↑ Hodkinson 2015, σελ. 16: As for the Spartiates, it seems likely that the 460s revolt raised new fears about the helots not previously prominent in Spartan thinking. But whether these new fears led to increased repression, particularly the creation of the krypteia, as Plutarch claims (Lycurgus 28.6), cannot be determined from our evidence.
  28. ↑ Paul Cartledge, 2001: "Rebels and Sambos in Classical Greece", Spartan Reflections. Berkeley: University of California Press, σελ. 128-130.
  29. ↑ Ήδη από το 1850 ο Henri A. Wallon είχε προτείνει την πιθανότητα να χρησιμοποιήθηκε η κρυπτεία για τη δολοφονία των συγκεκριμένων ειλώτων, αναφέροντας ότι δεν επρόκειτο για τυχαίους φόνους, οι οποίοι διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της νύχτας, από σύμπτωση ή έπειτα από απροσδόκητη τροπή των γεγονότων, αλλά για επιλογή των πλέον ανδρείων και επικίνδυνων από αυτούς· ακριβώς αυτό στο οποίο είχαν εκπαιδευτεί τα μέλη τής κρυπτείας ("Explication d'un passage de Plutarque sur une loi de Lycourge nommée: La Cryptie", στο Histoire des institutions politiques de la Grèce. Paris: Paul Dupont, σελ. 3-24).
  30. ↑ Πλούταρχος, Λυκούργος 28
  31. ↑ Πλάτων, Νόμοι, Βιβλίον Α, 633c

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρωτογενείς πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δευτερογενείς πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ξενόγλωσσες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Bradford Alfred, 2011: Leonidas and the kings of Sparta: Mightiest warriors, fairest kingdom. California: ABC-CLIO
  • The Encyclopædia Britannica Publisher: Encyclopædia Britannica, inc.Date Published: December 19, 2017URL: https://www.britannica.com/topic/helot Access Date: April 13, 2018
  • Cartledge Paul, 2001: "Rebels and Sambos in Classical Greece", Spartan Reflections. Berkeley: University of California Press
  • Cartledge Paul, 2003: The Spartans: The World of the Warrior-Heroes of Ancient Greece, from Utopia to Crisis and Collapse. New York: Vintage Books
  • Dilon Matthew & Linda Garland, 20103: Ancient Greece: Social and Historical Documents from Archaic Times to the Death of Alexander the Great. New York: Routledge
  • Hodkinson, Stephen. (2015). «Transforming Sparta: new approaches to the study of Spartan Society». Ancient history: Resources for Teachers. 41-44. 1-42
  • Hornblower S., A. Spawforth, E.r Eidinow, 2012: The Oxford Classical Dictionary. Oxford: Oxford University Press
  • Clark Matthew, 2012: Exploring Greek Myth. London: John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-6213-8
  • Girard Paul, 1892: «Krypteia», στο Charles Daremberg & Edmond Saglio, Dictionnaire des Antiquités grecques et romaines. Paris
  • Jeanmaire Henri, 1913: «La cryptie lacédémonienne», Révue des Études Grecques, σελ. 121-150
  • Lévy Edmond, 2003: Sparte: Histoire politique et sociale jusqu’à la conquête romaine, Paris: Seuil
  • Ross Brandon, 2012: "Crypteia: A Form of Ancient Guerilla Warfare", Grand Valley Journal of History, σελ. 1-10
  • Sacks David, 1995: «Crypteia», στο Oswyn Murray (ed.): A Dictionary of the Ancient Greek World, τόμ. 1, Oxford: Oxford University Press
  • Sartre Maurice, 2006: Histoires grecques. Paris: Seuil
  • Sheldon, R.M. (2013). Espionage in the Ancient World: An Annotated Bibliography of Books and Articles in Western Languages. University of Michigan: McFarland & Company. ISBN 0786413654. 
  • William G. Sinnigen (Νοέμβριος 1961). The Classical Journal. 57 (2η έκδοση). The Classical Association of the Middle West and South, Inc. (CAMWS). 
  • Vidal-Naquet Pierre, 19912: Le Chasseur noir. Formes de pensée et formes de société dans le monde grec. Paris: La Découverte, ISBN=2-7071-4500-9
  • Wachsmouth Wilhelm, 18442: Hellenische Altertumskunde aus dem Gesichtpunkte des Staates. Leipzig: Halle
  • Wallon Henri, 1850: ″Explication d'un passage de Plutarque sur une loi de Lycourgue: La Cryptie″, στο Histoire des institutions politiques de la Grèce. Paris: Dupont

Στα Ελληνικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Cartledge Paul, 1998: The Cambridge Illustrated History of Ancient Greece. Cambridge: Cambridge University Press (μτφρ. υπό Β. Κυριαζή, επιστημονική επιμ. Θ. Μωυσιάδης, 2004: Η εικονογραφημένη ιστορία τής Αρχαίας Ελλάδας. Αθήνα: Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος)
  • Howatson Margaret, 1989: The Oxford Companion to Classical Literature. Oxford: Oxford University Press (μτφρ. υπό Β. Φόρη, 1996: Εγχειρίδιο κλασικών σπουδών. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη)
  • Edmond, Levy (2008). Σπάρτη Κοινωνική και πολιτική ιστορία έως τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Αθήνα: Πατάκη. ISBN 978-960-16-1694-0. 
  • Liddel Η., R. Scott, St. McKenzie 18977, Μέγα λεξικόν τής ελληνικής γλώσσης (μτφρ. υπό Ξ. Μόσχου & Α. Κωνσταντινίδου). Αθήνα 1901-4: εκδ. Σιδέρη
  • Παπαϊωάννου, Κωστής (2013). Τα "καθαρά χέρια" της Χρυσής Αυγής: Εφαρμογές ναζιστικής καθαρότητας. Αθήνα: Μεταίχμιο. ISBN 978-960-566-417-6. 
  • Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, 1996, τόμος 36. Αθήνα: Πάπυρος
  • Ρίζος-Ραγκαβής Αλέξανδρος, 1888: Λεξικόν τής ελληνικής αρχαιολογίας, Αθήνα: εκδ. Α. Κωνσταντινίδου, τόμ. Α΄


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κρυπτεία&oldid=9689259"