Ζίγκμουντ Φουκς
| Ζίγκμουντ Φουκς | |
|---|---|
 | |
| Γέννηση | 3 Σεπτεμβρίου 1898[1] Καρλσρούη |
| Θάνατος | 8 Ιουλίου 1976[1][2] Λονδίνο |
| Αιτία θανάτου | θρόμβωση |
| Υπηκοότητα | Ηνωμένο Βασίλειο και Γερμανία |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φραγκφούρτης |
| Σύζυγος | Elizabeth Therese Fanny Foulkes |
| Επιστημονική σταδιοδρομία | |
| Αξίωμα | πρόεδρος (1952, 1970) |
| Ιδιότητα | ψυχίατρος και ψυχαναλυτής |
| δεδομένα () | |
Ο Ζίγκμουντ Χάινριχ Φουκς (S.H. Foulkes, γεννημένος ως Siegmund Heinrich Fuchs, 3 Σεπτεμβρίου 1898 – 8 Ιουλίου 1976) ήταν Γερμανός ιατρός, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και θεμελιωτής της Ομαδικής Ανάλυσης. Ίδρυσε μαζί με άλλους το 1952 την Group Analytic Society International και στα 1971 το Ινστιτούτο Ομαδικής Ανάλυσης (Institute of Group Analysis/IGA).
Όνομα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ζίγκμουντ Χάινριχ Φουκς γεννήθηκε ως Siegmund Heinrich Fuchs. Όταν ήταν παιδί τον φώναζαν Siegmund. Σαν ενήλικας στη Φρανκφούρτη και στη Βιέννη ήταν γνωστός ως Dr Heinz Fuchs. To 1939 πήρε την Αγγλική υπηκοότητα και άλλαξε το επώνυμο του σε Foulkes. Από τότε για επαγγελματικούς λόγους χρησιμοποιούσε το S.H. Foulkes. Τέλος, για τους φίλους και την οικογένεια του ήταν ο Michael.
Οικογένεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Siegmund Heinrich Fuchs γεννήθηκε στην Καρλσρούη πού τότε ήταν πρωτεύουσα του κρατιδίου της Βάδης. Ήταν εβραϊκής καταγωγής και ήταν ο νεώτερος γιος (είχε τέσσερα αδέλφια) μιας οικονομικά εύρωστης οικογένειας.Όπως αναφέρει ο συνεργάτης του James Anthony o Φουκς ήταν το πέμπτο και τελευταίο παιδί, ένα παιδί που δεν το περίμεναν οι γονείς του και που η μητέρα του αρνήθηκε να τον θηλάσει παραδίδοντάς τον σε σε μια παραμάνα.[3] Ο πατέρας του, Gustav Fuchs ήταν το τρίτο από 15 παιδιά ( 13 από τα οποία ήταν αγόρια) συνεταίρος στην οικογενειακή εταιρία που δραστηριοποιούνταν στο εμπόριο ξυλείας και που είχαν εγκατασταθεί στην Καρλσρούη το 1870. Η μητέρα του, Sarah (Claire) Durlacher, προερχόταν από οικογένεια εμπόρων κρασιού και ήταν καλλονή στα νιάτα της. Ο πατέρας του Ζ.Χ. Φουκς, Gustav Fuchs ήταν ένας χαρούμενος άνθρωπος με μεγάλη αγάπη στη μουσική και ειδικά στην όπερα. Η αδυναμία του στον Βάγκνερ φαίνεται οτι ένα από τα παιδιά του το ονόμασε Richard και τα υπόλοιπα πήραν ονόματα από Βαγνεριανούς ήρωες- Senta, Gottfried, Walther και Siegmund.
Ο αδελφός του Richard Fuchs (1887-1947) Αρχειοθετήθηκε 2017-04-06 στο Wayback Machine. ήταν συνθέτης και αρχιτέκτονας.Τον Νοέμβριο του 1938 μαζί με τον αδελφό του Walther συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου όπου και έμειναν για δύο μήνες. Στις 26 Δεκεμβρίου 1938 έχοντας γίνει δεκτή η αίτηση τους για μετανάστευση στη Νέα Ζηλανδία εγκατέλειψαν τη Γερμανία. Πέθανε στην Ουέλλινγκτον που είναι πρωτεύουσα της Νέας Ζηλανδίας.
Ο άλλος αδελφός του ονομαζόταν Gottfried Fuchs (1889-1972) και ήταν επαγγελματίας ποδοσφαιριστής. Έμεινε στην ιστορία για ένα ρεκόρ που έμεινε ανέπαφο για 90 χρόνια. Στους Ολυμπιακούς του 1912 σημείωσε 10 γκολ στον αγώνα με τη Ρωσία. Και αυτός πρόλαβε και εγκατέλειψε τη Γερμανία πριν τον συλλάβουν οι Ναζί. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα έζησε στον Καναδά.
Νεανικά χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Σ.Χ. Φουκς ακολουθώντας την επιθυμία του πατέρα του πήγε σε σύγχρονο Γυμνάσιο και όχι σε παραδοσιακό. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μην ξέρει Ελληνικά όπως ήταν συνηθισμένο αλλά Αγγλικά. Όταν πήρε το γερμανικό απολυτήριο Abitur επειδή ήταν πολύ μικρός για να πάει στον στρατό, παρακολούθησε ένα σύντομο σεμινάριο στην αρχιτεκτονική στην Πολυτεχνική σχολή της Καρλσρούης.
Το 1917 κατετάγη στον στρατό και υπηρέτησε μέχρι και το τέλος του πολέμου στη Γαλλία με την ειδικότητα του τηλεγραφητή.
Σπουδές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Χαϊδελβέργη 1919-21[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στα 1919 όταν απολύθηκε από τον στρατό πήρε την άδεια από τον πατέρα του να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο. Ο μόνος όρος που του τέθηκε είναι να διαλέξει ένα επάγγελμα που θα του εξασφαλίζει τα προς το ζην. Αποφάσισε να σπουδάσει Ιατρική στη γειτονική Χαϊδελβέργη. Στο περίφημο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης σπούδασε δύο χρόνια όπου μελέτησε εκτός άλλων Καρλ Γιάσπερς, Hans Walter Gruhle καθώς και άλλους συγγραφείς ψυχοπαθολογίας. Σε μια υποσημείωση του Gruhle αναφέρεται το όνομα του Φρόυντ. Ο νεαρός Foulkes ενδιαφέρθηκε αμέσως και εντυπωσιάστηκε από ότι είχε γράψει μέχρι εκείνη τη στιγμή ο Φρόιντ. Όπως σημειώνει o ίδιος " Από το 1919 και μετά ο Φρόιντ και το έργο του ήταν η μεγαλύτερη επιρροή στην επαγγελματική μου ζωή. Από τότε ήξερα ακριβώς τι ήθελα να γίνω. Ήθελα να γίνω Ψυχαναλυτής "[4]
Μόναχο 1921[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εκμεταλλευόμενος τη Γερμανική Πανεπιστημιακή παράδοση που επιτρέπει τη μετακίνηση από Πανεπιστήμιο σε Πανεπιστήμιο το 1921 πηγαίνει στο Μόναχο. Εκεί παρακολουθεί έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με την ψυχιατρική και παρακολουθεί τις διαλέξεις του περίφημου Emil Kraepelin.
Φρανκφούρτη 1922-23 & 1925-28[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στη συνέχεια ο Foulkes πήγε στη Φρανκφούρτη όπου και πήρε το πτυχίο της Ιατρικής το 1923. Έφυγε μόνο για ένα εξάμηνο και πήγε στο Βερολίνο όπου έκανε την κλινική πρακτική του στο Charité II. Το 1924 και εξαιτίας της πολύ δύσκολης οικονομικής κατάστασης (εκτόξευση πληθωρισμού) γύρισε στο πατρικό του.
Το 1925 γύρισε στη Φρανκφούρτη για μεταπτυχιακές σπουδές στην ιατρική και πιο συγκεκριμένα στη νευρολογία. Τον πρώτο ενάμισι χρόνο ήταν υπό την εποπτεία του καθηγητή Strassburger. Στη συνέχεια ήταν υπο τον Καθηγητή Kurt Goldstein στο Νευρολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης. Ο Goldstein ασχολήθηκε εκτός άλλων με τα εγκεφαλικά τραύματα. Οι παρατηρήσεις του προήλθαν από την περίθαλψη των τραυματιών στρατιωτών κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Το βασικό του συμπέρασμα, ήταν ότι οι τότε ιατρικές απόψεις, περί του εντοπισμού των βλαβών και των συμπτωμάτων δεν μπορούσαν να εξηγήσουν, ούτε την πραγματική επίδραση αυτών των εγκεφαλικών τραυμάτων, ούτε την πολλές φορές εκπληκτική προσαρμογή των τραυματιών στρατιωτών σε αυτές. Ο Γκολντστάϊν αντελήφθη, ότι ο εγκέφαλος και ο οργανισμός, πρέπει, να εξετάζονται και να αναλύονται με όρους της ολότητας των εκδηλώσεών τους και της αλληλεπίδρασής τους με το περιβάλλον. Με άλλα λόγια τα ευρήματά δεν μπορούσαν να κατανοηθούν χωρίς αναφορά στον οργανισμό «ως όλον» και στην κατάσταση «ως ολότητα».[5]
Την ίδια περίοδο δέχεται και την επιρροή της Gestalt Ψυχολογίας αφού παρακολουθεί σεμινάρια του στενού συνεργάτη του Goldstein του Adhémar Gelb αλλά συνεργάζεται και ο ίδιος με τον Fritz Perls κεντρική μορφή της Gestalt Ψυχολογίας.
Βιέννη (1928-30) - Ανάλυση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έχοντας αποφασίσει να λάβει ψυχαναλυτική εκπαίδευση και έπειτα από συζήτηση με τον μοναδικό ψυχαναλυτή στη Φρανκφούρτη εκείνη την εποχή τον Karl Landauer μεταβαίνει στη Βιέννη. Η Helene Deutsch γίνεται η αναλύτρια του Φουκς και της γυναίκας του. Η εκπαιδευτική του αυτή ανάλυση θα κρατήσει δύο χρόνια. Όσο είναι στη Βιέννη έχει επόπτες τον Edward Hitschmann και τον Herman Nunberg.
Όσο βρίσκεται στη Βιέννη ο Φουκς γίνεται δεκτός και από την Ψυχιατρική Πανεπιστημιακή κλινική για να κάνει εκεί την πρακτική του. Η κλινική είχε σαν διευθυντή αρχικά τον Julius Wagner-Jauregg και μετά τον Otto Potzl
Φρανκφούρτη- Ψυχαναλυτικό Ινστιτούτο Φρανκφούρτης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1930 ο Φουκς γυρίζει στη Φρανκφούρτη όπου γίνεται και ο πρώτος διευθυντής της Ψυχαναλυτικής κλινικής του Ψυχαναλυτικού Ινστιτούτου της Φρανκφούρτης. Το Ινστιτούτο αυτό άνοιξε το 1929, αποτέλεσε το πρώτο Φροϋδικής κατεύθυνσης οργανισμό που συνδέθηκε έστω και έμμεσα με ένα γερμανικό Πανεπιστήμιο και στεγαζόταν στο ίδιο κτήριο με το Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών του πανεπιστημίου (Σχολή της Φρανκφούρτης). To Ψυχαναλυτικό Ινστιτούτο Φρανκφούρτης δημιουργήθηκε μετά από πρόσκληση του Μαξ Χορκχάιμερ στον αναλυτή του Karl Landauer. Οι Ιδρυτές του Ινστιτούτου ήταν ο Karl Landauer και ο Heinrich Meng που σύντομα πλαισιωθήκανε από τους Έριχ Φρόμ και τη γυναίκα του Frieda Fromm-Reichmann.
Στα τρία χρόνια που ο Φουκς παρέμεινε στο Ινστιτούτο είχε την τύχη να συναναστραφεί με τον Καρλ Μαινχάιμ, τον Νομπερτ Ελίας, τον Georg Groddeck και άλλους σημαντικούς επιστήμονες και διανοητές. Καθοριστική ήταν η γνωριμία με το Ελίας με τον οποίον ανέπτυξε βαθιά φιλία η οποία συνεχίστηκε και στη Μεγάλη Βρετανία.
Εξορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον Απρίλιο του 1933 ο Φουκς μαζί με τη γυναίκα του και τα τρία τους παιδιά εγκαταλείπουν τη Γερμανία πριν τους κατασχέσουν τα διαβατήρια. Όπως αναφέρει και Juan Campos Avillar ο Φουκς έφυγε όχι μόνο γιατι ήταν Εβραίος αλλά και επειδή ήταν δημοκράτης. Πηγαίνουν πρώτα στην Ελβετία όπου συναντούν τον Χορκχάιμερ και τους συνεργάτες του. Στη συνέχεια πήγανε στο Παρίσι και στο τέλος κατέληξαν στο Λονδίνο μετά απο πρόσκληση του Ernest Jones. Στο Λονδίνο έφτασε τον Μάιο του 1933. Ο Φουκς ακολούθησε τις συμβουλές του Jones και ξεκίνησε σπουδές στο Westminster Hospital προκειμένου να πάρει την άδεια ασκήσεως ιατρικού επαγγέλματος στην Αγγλία. Παράλληλα συμμετείχε σε συνεδρίες του Jones και είχε την ευκαιρία να συζητάει τα περιστατικά. Το 1937 με την εργασία του με θέμα την "Ενδοβολή" ( On introjection [6]γίνεται δεκτός ως πλήρες μέλος στη Βρετανική Ψυχαναλυτική Εταιρία.
Ομαδική Ανάλυση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έξετερ - Πρώτες "ομάδες"[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1939 ο Φουκς έπιασε δουλειά ως ψυχοθεραπευτής στο Έξετερ. Για πρώτη φορά εξασκεί εκτός από ατομικές ψυχοθεραπείες και ομαδικές ψυχοθεραπείες. Η εμπειρία του αυτή τον οδηγεί και σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε το 1944 και το συνέγραψε με την Eve Lewis, ψυχολόγο η οποία ήταν συν-θεραπεύτρια σε κάποιες από τις ομάδες. Το άρθρο βασίστηκε σε κλινικό υλικό δύο χρόνων (1940-42) με 50 ασθενείς.
Νοσοκομείο Northfield[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
O Φουκς έφτασε στο Νοσοκομείο Northfield στις 26 Απριλίου 1943 και παρέμεινε μέχρι και τον Ιανουάριο του 1946. Με την άφιξη του ξεκίνησε αυτο που έμεινε στην ιστορία σαν το "δεύτερο πείραμα στο Northfield" και το οποίο είχε καλύτερη κατάληξη απο το πρώτο. Ο Harold Bridger, ο Tom Main και ο S.H.Foulkes που το σκέφτηκαν, είχαν μάθει από τα λάθη των προηγούμενων και μετέθεσαν σε πρώτη φάση στη διοίκηση του νοσοκομείου τις αποφάσεις τους και τους όρους τους. Αυτή η διορθωτική κίνηση έσωσε το πρόγραμμα και καθιέρωσε σαν αρχή τη συμμετοχή της διοίκησης στον σχεδιασμό κάθε ομαδικού θεραπευτικού εγχειρήματος. Αυτό έγινε τελικά ένα κομβικό σημείο στην εξέλιξη της θεραπευτικής δουλειάς σε κοινότητες.
Group Analytic Society[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
To 1952 o Φουκς μαζί με τον James Anthony, την Jane Abercrombie τον Norbert Elias τον Patrick de Maré, τον W. H. R. Iliffe και την Elizabeth Marx ίδρυσαν την GAS σαν μια "ομάδα μελέτης" με σκοπό την προώθηση της Ομαδικής Ανάλυσης [1]
Ψυχανάλυση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
To 1937 έγινε πλήρες μέλος στη Βρετανική Ψυχαναλυτική Εταιρία και στη συνέχεια έγινε διδάσκων αναλυτής στην Ομάδα της Άννα Φρόυντ. Για πολλά χρόνια βοήθησε την Άννα Φρόιντ στη θεωρητική εκπαίδευση των μαθητών της σε αυτό που θα γινόταν αργότερα το "Hampstead Child Therapy Course and Clinic. Ο Φούκς δεν έπαψε ποτέ να είναι ψυχαναλυτής απλά το ενδιαφέρον του για την ομαδική ανάλυση και την ομαδική ψυχοθεραπεία δεν του επέτρεπαν να είναι τόσο ενεργός όσο θα ήταν σε άλλη περίπτωση.
Από το 1950 έως και το 1964 εργάστηκε ως Consultant Psychotherapist στο Maudsley Hospital.[7]
Προσωπική Ζωή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ζίγκμουντ Χάινριχ Φουκς παντρεύτηκε τρεις φορές.
Την πρώτη του γυναίκα την έλεγαν Erna Stavenhagen και παντρεύτηκαν το 1923. Από τον γάμο αυτό προέρχονται και τα τρία παιδιά του Φουκς: ο Tom (1924), η Lisa (1927) και η Vera (1931). Ο γάμος αυτός τέλειωσε το 1937 (διαζύγιο).
Το 1938 παντρεύτηκε τη δεύτερη του γυναίκα την Kilmeny Graham και έμειναν παντρεμένοι μέχρι τον θάνατο της το 1959.
Το 1960 παντρεύτηκε την Elizabeth Marx.
Η κατοικία του ήταν στο Λονδίνο στην Οδό Linnell Close στον αριθμό 7 μια κατοικία στη συνοικία Hampstead Garden Suburb [2]
Θάνατος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Φουκς πέθανε στην 6 Ιουλίου του 1976 κατα τη διάρκεια μια συνεδρίας ομαδικής ανάλυσης. Ο τάφος του βρίσκεται στο Golders Green Cemetery στο ίδιο νεκροταφείο που βρίσκονται και οι στάχτες του Φρόιντ.
Τα αρχεία του κατατέθηκαν για φύλαξη μετά τον θάνατο του από τη γυναίκα του στην Wellcome Library
Εργογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύρια συγγράμματα του S.H. Foulkes[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Foulkes, S. H. (1948). Introduction to Group-Analytic Psychotherapy: Studies in the Social Integration of Individuals and Groups. Maresfield Library
- Foulkes, S. H and Anthony E.J. (1957) Group Psychotherapy The Psychoanlytic Approach Penguin
- Foulkes, S. H. (1964). Therapeutic group analysis. Reprinted 1984. London: Karnac Books.
- Foulkes, S.H. (1975) Group Analytic Psychotherapy: Method and Principles.Maresfield Library
- Foulkes, S. H. (1990). Selected Papers of S.H. Foulkes: Psychoanalysis and Group Analysis. Edited by Elizabeth Foulkes. Karnac Books.
Σημαντικά άρθρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Foulkes, S. H. and Parkin, Alan (1957). Out-Patient Psychotherapy : a Contribution Towards a New Approach. International Journal of Social Psychiatry, 3: 44 - 48.
- Foulkes, S. H. (1968). On interpretation in group analysis. International J. Group Psychotherapy, 18, 432-444.[8]
- Foulkes, S. H. and Ledbetter, V. (1969) A Note On Transference in Groups. Group Analysis, 135-146.
- Foulkes, S. H. (1971) Access To Unconscious Processes in the Group Analytic Group. Group Analysis, 4; vol. 4: pp. 4 – 14.
- Foulkes, S. H. (1972). Oedipus conflict and regression. International J. Group Psychotherapy, 22, 3-15.
- Foulkes, S. H. (1975). Qualification as a Psychoanalyst as an Asset as Well as a Hindrance for the Future Group Analyst. Group Analysis, 10, vol. 8: pp. 180 – 182.
- Foulkes, S. H. (1975). A Short Outline of the Therapeutic Processes in Group-Analytic Psychotherapy. Group Analysis, 2; vol. 8: pp. 60 – 63.
- Foulkes, S. H. (1975). Some personal observations. International J. Group Psychotherapy, 25, 169-172.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb124571960. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ (Αγγλικά) SNAC. w6t47wzm. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Anthony, E.J. (2010-02-19). «My Psychoanalytic and Group-Analytic Life with S.H. Foulkes» (στα αγγλικά). Group Analysis 43 (1): 81–85. doi:. ISSN 0533-3164. https://doi.org/10.1177/0533316409357135.
- ↑ Foulkes, S.H. (1968). «Some Autobiographical Notes». Group Analysis. http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/053331646800100214.
- ↑ Μωρόγιαννης, Κώστας (2017). Σύγχρονες Τάσεις Στην Ομαδικη Αναλυτικη Θεωρια. https://www.academia.edu/23503524/%CE%A3%CE%A5%CE%93%CE%A7%CE%A1%CE%9F%CE%9D%CE%95%CE%A3_%CE%A4%CE%91%CE%A3%CE%95%CE%99%CE%A3_%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%9D_%CE%9F%CE%9C%CE%91.
- ↑ Foulkes, S. H. (Siegmund Heinz) (1990). Selected papers of S.H. Foulkes : psychoanalysis and group analysis. London: Karnac. ISBN 9781849400923. 729246446.
- ↑ Brown, D. (1983). «Dr S. H. Foulkes (1898–1976)». H. Foulkes (1898–1976). Int. J. Psycho-Anal. 64: 109–109. http://www.pep-web.org/document.php?id=ijp.064.0109a.
- ↑ Foulkes, S. H. (1968-10-01). «On Interpretation in Group Analysis». International Journal of Group Psychotherapy 18 (4): 432–444. doi:. ISSN 0020-7284. PMID 5686359. https://doi.org/10.1080/00207284.1968.11508389.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Farhad Dalal (2007). Η Ομαδική Ανάλυση μετά τον S.H. Foulkes, εκδ. Κανάκη
- Κλήμης Ναυρίδης (2005). Ψυχολογία των ομάδων», εκδ. Παπαζήση.
- Αιμιλία Δελή, Ελένη Μοράρου (2013). Η Κοινωνιολογική Διάσταση της Ψυχοθεραπείας: Η Συνεισφορά του Nobert Elias στη Διαμόρφωση της Ομαδικοαναλυτικής Θεωρίας του S.H. Foulkes, Κοινωνική Εργασία, 110
- Foulkes, S. H.(1990). Selected Papers of S.H. Foulkes: Psychoanalysis and Group Analysis. Edited by Elizabeth Foulkes. Karnac Books.
- Foulkes, S. H. (1968). Some Autobiographical Notes. Group Analysis, 1, 117–122.
- Martin Jay (1973). The Dialectical Imagination: A History of the Frankfurt School and the Institute of Social Research, 1923-50
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- S. H. Foulkes lecture part 1 (History & Basic Principles)
- S.H. Foulkes lecture part 2 (Therapeutic Processes)
- S. H. Foulkes lecture part 3 (The Group Conductor)
|